• Mendekotasun arina dutenei aldundiak emango dien dirua. Mendekotasun arina duten pertsonentzat 350.000 euro jarriko ditu aurten Gipuzkoako Foru Aldundiak. Espainiako Gobernuak diru laguntza hori jasotzeko eskubidea blokeatu ostean hartu du erabaki hori diputazioak. Orain, 1.381 herritarrek jasotzen dute laguntza hori Gipuzkoan.

• 2010ean I+G arlorako erabilitako dirua, milioi eurotan. Eustatek kaleratutako datuen arabera, 2010. urtean 546 milioi euro erabili ziren Gipuzkoan I+G Ikerketa eta Garapenerako; 2009an, 510 milioi erabili ziren; alegia, %7,1 gutxiago.

Euskaldunok leialak, hotzak eta lotsatiak omen gara, edo hala definitzen gaituzte askok behintzat. Sagardotegiko mahai luze batean bakailao tortilla dastatzen ari naizela, alboan neska kubatar bat dagoela konturatu naiz. Hizketarako duen graziak nahitaez erakarri du gure atentzioa, eta eskuetan duen edalontziari erreparatu diodanean, berealdiko barregura sartu zait; hori dun sagardo pila, neska! Gutxi falta zaio baso horri gainezka egiteko, baina berak ikaragarri gustura dirudi, sagardoa eskuen artean epeltzen duen bitartean.

"Txoootx!", kupelerako bidean, nongoa den galdetu diot. Habanatik gertu dagoen Viñales herrikoa omen da; duela hiru urte bertan izan nintzela eta bere herria ezagutu nuela kontatu diodanean, bere begietan orain arte ikusi ez dudan distira bat atzeman dut, herriminaren ziztada. Lagun batzuk bisitatzera etorri da, baina baimena amaitzear dauka, eta bere herrialdera bueltatzeko gutxi geratzen zaiola esan dit, eta ez dakit seguru bere aurpegian poza edota tristura ikusi ote dudan. Gogotsu bueltatuko omen da, baina batzuetan zaila egiten zaio hango bizitza, hau ezagutu ostean.

Ilaran gaude, eta gure txanda iritsi da kupelaren aurrean; berriz ere leporaino bete du basoa, eta zein naiz ni sagardoa gutxi eta maiz hartu behar dela esateko? Berari halaxe gustatzen zaio, eta bejondeiola! Euskaldunak jatorrak eta bihotz onekoak garela esan dit; "hemen ere, munduko bazter guztietan bezala, txotxolo batzuk badira", erantzun diot. Algaraka hasi da; "que grasiosa que tú eres...", eta bi algaratan, basoa hutsik.

"Txooootx!", eta hor goaz bigarren kupelerako bidean kalejiran. Benetan hain hotzak ote gara? Pentsatzen jarrita, askoz errazagoa da berotasun hori, Habanako kale epeletan saltsa doinuen artean azaltzea, kupel erraldoien arteko hezetasun hotzean baino. Izaera kontua ere bada, baina ez da hori bakarrik. Gure txanda iritsi bitartean esan dit hemengo jende askok hura ezagutu gabe miresten duela hango bizimodua; eta, orduan, bertako erregimenaz eta politikaz hitz egitera ausartu gara. Ba ote dakigu zertaz ari garen herrialde komunista bat aldarrikatzen dugunean? Kuban errazionamendu karta bat dute bertako biztanleek, hilero arroz pixka bat, litro bat esne eta arrautza batzuk izateko eskubide ukaezina onartzen zaielarik. Eta kito, hori da dena. Kalean zoazela, bertako herritarrek ezpainetako margoak, belarritakoak, gozokiak, garagardo bat eta antzeko gutiziak eskatzen dizkizute. Niri ez zidan inork dirurik eskatu, beraiek nahi dituzten gauza asko han saltzen ez direlako, turisten eskutik soilik lor ditzaketelako.

Orain, Raul Castroren eskutik egoera aldatzen ari dela dirudi, baina ni bertan izan nintzenean kubatarrek debekatua zuten hondartza batzuetara, hoteletara eta beste hainbat tokitara sartzea, turistei soilik erreserbatutako tokiak zirelako. Imajinatu herri honetako agintariek debekatu egiten digutela Donostia, Zarautz, Orio edo beste edozein herritako hondartzetara sartzea eta Txindoki nahiz Aizkorrira igotzea. Zure herriaz kanpotar guztiek nola gozatzen duten ikustera behartuta zeundeke egunero, eta turista horien limosnarekin kontentu egon behar gainera.

Hori al da gure herriarentzat nahi duguna? Minimoarekin konformatu, eta kanpotik datorrenaren hondarrekin gure gutiziak erdipurdian ase? Zaila da oreka bat mantentzea. Kapitalismo itogarriaren eta komunismo hutsaren artean mila kolore daude, baina badirudi muturreko erradikalean bizitzera kondenatuak gaudela beti.

• Gipuzkoan nekazaritza errentak iaz izandako jaitsiera. ENBAko presidente Mikel Arteagak sindikatuaren urteko batzarrean jakinarazi duenez, Gipuzkoako nekazaritza errentak %3,3ko jaitsiera izan zuen 2011. urtean.

EAEko Nekazaritza eta Elikagaigintzako Politikako abenduaren 23ko 17/2008ko legeak artisau produktuen definizio hau dakar 23. artikuluan: "Artisau ekoizpena: nekazaritza produktuak manipulatzeko eta eraldatzeko jarduera, nekazariek bakarka edo elkartuta beren ustiategietatik lortutako lehengaiekin egina".

Legearen helburua, dibertsifikazioari begira, baserriari lotutako artisau ekoizpenak sustatzea zen. Horretarako, baserriko ekoizpen txiki, autonomo eta familiartekoa baserrikoak ez diren beste ekoizpenetatik ezberdindu nahi zen.

Lege hori, ordea, orain arte ez da garatu, eta, definizio horretan oinarrituta, ez dago artisau produktu horiek merkatuan berezituko dituen zigilurik, ez eta horri lotuta administrazioak kontrolatuko lukeen ikuskaritzarik. Hau da, praktikan erosleak ezin du bereiztu artisau produktua eta industrialaren artean.

Gainera, EAEn artisau produktuen eraldaketa egin nahi duten baserritarrak industriak bete beharreko baldintza tekniko berak betetzera behartzen dituzte, baserritarra neurriz kanpoko inbertsioak egitera behartuz. Baserritarrak aspalditik ari dira, osasun erregistro industrialaz gain, baserri txikiei egokitutako osasun baimen sinpleago bat sortzeko eskatzen —Ipar Euskal Herrian indarrean dagoenaren antzekoa, edo hobea—, baina Eusko Jaurlaritzak ez ditu eskaera horiek inoiz kontuan hartu.

Orain, artisau ekoizpena erregulatuko duen dekretua aurrera eramateko asmotan dabil Eusko Jaurlaritza, eta, horren barnean, inork eskatu ez duen marka berri bat sortu nahi du. Nolatan bat-bateko Jaurlaritzaren interes hori? Baserritarrei lagundu nahi ote die behingoz?

Ba ez, irakurle maitea, ez da horrela… ezin horrela izan! Guztiz kontra, eta baserritarren izen ona aprobetxatuz, elikadura industriari lagundu nahi dio Jaurlaritzak; lurrik ukitzen ez duten baserriko Eusko Label tomate hidroponikoekin egin zuen bezala, eta herritarrak engainatuz beste behin.

Nola egingo duen hori? Nola engainatu nahi gaituzten? Ba, oso erraz: artisau produktuen definizioa aldatuz.

Definizioa berriro hasieratik idatziko dizuet, eta adi!, letra etzanez baitoa erantsi nahi dioten esaldia: "Artisau ekoizpena: nekazaritza produktuak manipulatzeko eta eraldatzeko jarduera, nekazariek bakarka edo elkartuta beren ustiategietatik lortutako lehengaiekin egina, eta, orobat, artisauak usantzazko metodoak erabiliz eta lehengaia autoktonoa izan edo ez zuzen-zuzenean gauzatzen dituen lantze prozesuetako jarduera".

Definizio berri horren barruan mikro-enpresak —hamar langile artekoak—, enpresa txikiak —50 langile artekoak— eta enpresa ertainak —250 langile artekoak— sartzen dira, eta lehengaiak munduko edozein txokotatik etor daitezke. Horiek dira definizio berriaren ondorio nagusiak.

Aaa… eta orain bai, definizioa aldatzearekin batera, legea garatuko dute, marka berri bat martxan ipiniko dute, propaganda lau haizetara zabalduko dute: —"Ei!, baserriko artisautza produktuak hemen!!! Gu bai baserritarren alde!"— eta abar, eta abar, eta abar.

Erabiltzen duten aitzakia zein den galdetzen diozu zeure buruari? Ezin daitezkeela hain lotsagabeak izan? Ba begira, irakurle zintzoa, EHNE sindikatuaren erreklamazioei Jaurlaritzak emandako erantzuna: "Legearen helburua bete dezaketen beste ekoizpenak babes gabe geratzeko arriskua zegoela" eta "artisau ekoizpenen errealitatera egokitu behar dugula". Horra hor arrazoia! Ez dago argiago esaterik: legearen helburua ez zela baserritarrak babestea, artisautza ekoizpena bera babestea baizik! Baina… ez al dira ba baserritarrak izan, industriatik ezberdinduz, artisau definizioa sortu dutenak? Orduan? Artisaua da edo industriala da?

Jaurlaritzak egin nahi duena artisautzari buruz jendeak daukan ideia eta baserritarren izen ona erabili, kontzeptua guztiz desitxuratu eta ondoren agro-industriaren eta enpresaburuen esku uztea da. Dirua mugitzen ez bada —langileen poltsikoetatik beraien kontu korronteetara, noski—, ezin dute ezertxo ere egin.

Eusko Jaurlaritzak ez ditu 250 baserritar autonomo eta baserri dibertsifikatu eta autogestionatuak nahi; enpresaburu bat eta haren agintepean egongo diren 249 soldatapeko baizik—gaizki ordainduak eta obedienteak badira, hobe, enpresa lehiakorragoa izango baita—. Horregatik egon dira agintari guztiak, betidanik, benetako baserritarren kontra, ez dutelako dirurik mugitzen.

Balio dezala adibide honek estatu, administrazio eta gobernu guztien gaitza eta gabea erakusteko; hauxe da: ez dutela benetan piperrik agintzen; benetan agintzen duena Dirua bera dela, eta agintaritza guztiak haren esanetara daudela, Diruaren komenentziara legeak ezarriz. Diruari obedituz agintzen.

Espainiako Auzitegi Nazionalak Segikoak izatea egotzita Oiartzualdeko sei gazteri seina urteko espetxe zigorra jarri diela salatzeko, manifestazio bat egin zuten Errenterian igandean, Euskal gazteria libre ta legala. Gazte 1+ ez! lelopean, Eleak mugim...

• 2011n Gipuzkoan izandako bidaiarien igoera. Iaz 2010ean baino %1 bisitari gehiago ailegatu ziren Gipuzkoara, Eustaten datuen arabera. Bisitariek igarotako gauei dagokienez, berriz, %2koa izan zen igoera.

• Gipuzkoan haur lapurtuen auzian artxibatutako kasuak. Haur lapurtuen afera dela eta, orotara, Gipuzkoan 121 salaketa jarri dira. Horietatik bederatzi, ordea, artxibatu egin dituzte, delitu zantzurik ez dutelako aurkitu.

Ondo ezagutzen nautenek badakite, irakurtzen ikasi nuenetik, parean harrapatutako guztia irakurtzeko ohitura dudala; nire begiek aurrean ikusten duten hitz edo esaldi laburra irakurtzea nire ohitura literarioen parte bilakatu dela. Izan daitezke autoen markak, lantegien eta denden izenak, bizikletenak, erosketako poltsenak… Begiratu batean ikusi eta irakur daitekeen ororen jarraitzaile sutsua bilakatu naiz denboraren poderioz, eta batzuetan, antsietate apur bat sortzen dit ohitura honek. Adibidez, badago Bilbora bidean autobidean zoazenean urrunetik ikus daitekeen lantegi erraldoi bat. Lantegiaren izena ageri den momentutik hasten naiz behin eta berriz hitz berbera irakurtzen, autobusa urrunean desagertzen den arte. Zertarako balio duen horrek? Ezertarako ez! Mania hutsa. Eta etxeko komunean aulkitxo baten gainean pilatzen ditudan aldizkariak? Zenbat titulu memorizatu ote ditut? Gerora ahazten ditudan zenbat esaldi solte?

Azkenaldian, ordea, ikasi dut mania honi probetxua ateratzen, erabat entretenitzeaz gain fantasia eta sormena lantzeko ariketa ezin hobea bihurtu dena.

Gure herriko taberna askotako komunetako ateak, barrualdetik, nire maniarentzako plazer hutsa bilakatu dira. Era guztietako lema eta esaldiekin egin dut topo memoriaren aztarnak jasotzen dituzten ate hauetan. Urteetan egon dira hor beharbada, eta askotan irakurriko nituen, baina azkenaldian zerbait gehiago bihurtu dira, batzuetan inspirazio iturri eta dena! Gutxi gorabehera, esaldi bakoitza atearen zein paretan kokatuta dagoen ikastera iritsi naiz, gogoko ditudanak batez ere. Jolaserako tresna ezin hobea bilakatu dira: hau ez da herrikoa, beste hau euskaraz ikasten ari da, hau aspaldi idatzia dago, beste hau berri-berria da… Garaian garaiko egoeren berri ematen dutenaren zalantza izpirik ez daukat. Orain, adibidez, ez litzateke arraroa izango krisi ekonomikoari erreferentzia egiten dion esaldiren bat topatzea. Baina, dudarik gabe, ordu txikietako kontuen salatariak dira batez ere ate hauek. Ikus daiteke, argi eta garbi, zein herritako parrandazaleak izan diren gurean, ze futbol talderen garaipenekin gozatzen duten, zein den herriko gizasemerik preziatuena batzuen ustetan, ze hiru lagun izango diren odoleko adiskide hil arte, begien aurrean ikusi ezin duenaren izena, bera gabe bizi ezin duenaren erreferentzia… Beti maitemintzen naiz nitaz maitemintzen ez den hartaz. Hau irakurtzen dudan bakoitzean Camilo Sesto datorkit burura. Idatziaren jabeak seguru ez duela sekula Camiloren abesti ezaguna entzun, baina litekeena da bera txikia zela gurasoekin hondartzara joaten zen bakoitzean autoan behin eta berriz abesti bera entzun izana eta niri begietatik bezala berari belarritik sartzea!

Garenaren "zera hori" idazteko beharraren lekuko isilak bilakatu dira gure herrietako komunetako ateak. Nirea mania, denak irakurtzeko ohitura dudalako, baina gauean festara ezabatzea ia ezinezkoa den errotuladorea poltsan edo poltsikoan hartuta ateratzea zer da? Mania guztiak bezalaxe, beharra.

Inbidia Viagra balitz, ETBko umore programek egotzi izan diguten gatazka sexuala aspaldi gainditua genuke. Money makes the world go round dio abesti ezagunak, dirua omen da mundua jiran darabilena. Baina, xoxak baino gehiago, bekaizkeria daukat nik egunero ohetik goizeko ordu txikietan jaikitzera bultzatzen gaituen erregaitzat. Inbidiarik gabe, oreinak lantzaz ehizatzen geundeke oraindik basoetan. Eta dirua bakarrik ez, depresioa ere asmatzeke legoke oraindik.

Lehengo batean okulistara bidean Amarako estaziora trenez iristen ari ginela, alboan eserita neukan bikotea marmar batean altxa zen aulkitik, Lasarte aldera abiatzera zihoazen bagoi berri-berriak ikusita. Urola Kostatik datozenak zaharkin onartezinak omen, eta lotsagarritzat jo zuten Euskotrenen utzikeria. Bi minutu geroago, atarian laga nuen bikotea, Donostiako Metroari buruz paratutako erakusketari begira. Zanpateko galanta jasoko zuten, seguru, aldundiko aurrekontuetan hura gauzatzeko tarterik batere ez dagoela entzundakoan. Bilbokoak adina izateko dirurik ez, beraz.

Eta Gipuzkoa plazan bakarrik ez, inguruko udaletxeetan ere estu antzera omen dabiltza, sortutako zulotzarrak ezin estaliz. Excelen 1.500 bat milioi gorriz margotuta omen dituen aldundiari berandu baino lehen txanpon mordoxka bueltatu behar, eta alkateak zeharo larritu dira. Zorrak kitatzeko modu xelebrea bururatu zaie: zorrik ez kitatzea. Aurten galdutakoak hiruzpalau urtean ordaintzeko plan bat gura omen dute, gainean dugun ekaitza baretuko delakoan (inuzenteak!). Formula balekoa den argitzeko boluntario aurkeztu naiz: asteburu honetan bertan Fernandori —Itxaskiko zerbitzari den errugbi jokalari itxurako argentinar erraldoiari— Gin-Tonica eskatu eta 2015ean ordainduko diodala esango diot, ea zer iruditzen zaion.

Herriko kiroldegian —eskualdeko inbidia izan dadin— hammam bat edo luxuzko hidroterapia gune bat izateko udaletxe bat zorpetzea eskandaluzkoa ote den, ez dakit. Horretarako udal langileen soldatak izoztu behar badira, baiezkoan nago. Hala eta guztiz ere, anabasa honek daukaguna bakarrik erabiltzeko ikasgaia barneratzen lagunduko baligu, gaitz erdi. Gaurko apetak asetzeko etorkizunetik sekula existituko ez den dirua ekartzea ez baitzaigu hain borobil ere suertatu.

Norbaitek autotzarra eta etxe ezin garestiagoa ordaintzeko kreditu bat lortu duela esaten digunean, zoriondu egiten dugu. Zorretan dabilela badio, ordea, tragoxka ordaindu eta kontsolamendua ematen saiatzen gara. Eta ekonomia zientzia zinez bitxia da, baina egin kasu niri. Kreditu bat eskatu eta zoriontzen bazaituzte, ez dena sinetsi, zorretan eta zeharo izorratuta egongo zara eta.