Gipuzkoako Garraioaren Lurralde Agintaritzak pauso "erabakigarria" eman du aste honetan bertan, Gipuzkoan posible izan dadin 2013. urtearen hasieran txartel bakarra izatea garraio publikoa erabiltzeko. Iñaki Arriola Gipuzkoako Garraioaren Lurralde Agintaritzako presidenteak —Eusko Jaurlaritzako Garraio sailburua ere bada— hitzarmen bat sinatu du aste honetan Indra eta Teknatrans enpresetako arduradunekin; enpresa horiek arduratuko dira Gipuzkoako garraio enpresen sistema teknologikoak egokitu eta bateratzeaz. Garatuko duten eredua, hain justu ere, Lurraldebus txartelaren ereduan dago oinarrituta.

Akordioaren azken helburua sistema bat ezartzea da, non zenbait garraio modu eta operadore bateratuko diren; alegia, honako hauek bateratzea: tren eta errepide bidezko garraio publikoa, Renfe, Euskotren, Lurraldebus, D-Bus eta Irungo, Errenteriako eta Arrasateko hiri barneko autobusak. Horri esker, txartel bera erabili ahal izango da trenean zein autobusean, eta garraio konpainia ezberdinetan egindako bidaiak batu egingo dira deskontu eta abantaila handiagoak lortze aldera. Tren eta autobus aldaketa ere posible egingo du txartel bakarrak, baita kolektiboen definizio bateratu bat ere —haurrena eta adinekoena—. Horrela, erabiltzaile guztiek baldintza berberak izango dituzte garraiobide denetan.

Garraio mota guztietarako ordainketa sistema bera erabiltzeko modua ere emango du txartel bakarrak, egun Lurraldebus autobusetan erabiltzen den ereduaren antzera. Bateratzearekin, eremuak eta haien araberako prezioak ere bateratu egingo dira. Hala, prezio bera izango du ibilbide bera trenez eta autobusez egiteak.

Lurraldebus Renfen

Txartel bakarra lortzeko bidean, beste urrats bat ere egin berri du Gipuzkoako Aldundiak; izan ere, iragan astelehenetik, Lurraldebus txartela erabil daiteke Renfeko txartelak erosteko orduan. Oraingoz, Renfeko leihatiletan soilik ordaindu ahal izango da txartel horrekin. Hala ere, uztailaren 1etik aurrera, makinetan ere erabili ahal izango da. Oraingoz, Renfeko txartel arruntak zein hileko txartelak erosteko baliatu ahal izango dute erabiltzaileek; gaur-gaurkoz, ordea, hitzarmen horretatik kanpo daude talde berezientzako Lurraldebus txartelak. Bestalde, oraingoz, erabiltzaileek Renferen tarifen arabera ordainduko dute; alegia, ez da ezarri tarifa bateraturik. Lurraldebus txartelarekin ordaindutakoa gero aldundiak ordainduko dio Renferi. Gipuzkoako Foru Aldundiak otsailaren 20an sinatu zuen Renferekin zerbitzu hori eskaintzeko akordioa.

Herri kultura zer den ideia askotarikoak ditugu buruan; batzuetan interesen arabera ere osatzen da definizio hori. Eta definizioaz aparte, errealitateak ere erakusten dizkigu herri kulturaren egoera askotarikoak, munduan zehar: batzuetan komertzializatuta eta estandarizatuta egoten da, bakarrik turistentzat balitz bezala; beste batzuetan, ideia politiko edo erlijiosoak bideratzeko erabiltzen da; edo iraganaren irudi idealizatua margotzeko bestela.

Guk hemen, asmo antropologikorik edo filosofikorik gabe, hauxe hartuko dugu oinarritzat: herri kultura dela, herritar arruntak zuzenean —ikusle eta egile— parte hartzen duen kultura eta lurralde jakin baten ezaugarriei lotuta dagoena.

Estaturik gabeko herrietan eta kulturetan dugu herri kulturaren eta herritarraren inplikazioaren behar berezia, zeren neurri handi batean bertan adierazten eta gauzatzen baitira herriaren izaera eta nortasuna. Baita Euskal Herrian ere. Azken bi mendeetan, euskaldunentzat herri kultura, Euskal Kultura herrikoia, herria irudikatzeko eta eraikitzeko leku garrantzitsua izan da. Kultura nagusien eta hizkuntza dominanteen aurrean ezaugarri propioak gordetzeko eta sortzeko, leku propioak osatzeko, bai eta kontsumoko kulturak irentsiak ez izateko ere.

Euskal Kultura herrikoiak zirkulu komertzial eta dominantetik kanpo hainbat urte iraun badu eta aurrera egitea lortu badu, herritarren inplikazioari esker izan da. Euskal kantak, dantzak, ahozko kultura, herri kirola, jantziak, musika tresnak, festetako edo inauterietako ohiturak… horiek guztiek ez zuten hainbeste urte iraungo, herritar arrunten parte hartze, imajinazio eta gozamenik gabe.

Hala ere, gaur egun herri kultura deitzen duguna, gizakiaren berezko edo antzinako behar batetik dator: elkarri eta elkarrekin zerbait komunikatzeko beharra. Dantzak, kantak, antzezpenak, ipuinak edo errituak gizakiak bere egoera adierazteko tresnak dira, modu indibidual edo kolektibo batean, hartu eta emanez, komunikazio tresna aberatsak erabiliz: ahotsa, erritmoa, kolorea, zarata, doinua, mugimendua, antzezpenak...

Elementu horiek, Euskal Herrian beste leku askotan baino gehiago iraun dute, herritarrek, belaunaldiz belaunaldi, herri kulturari eutsi eta bertan inplikatu direlako.

Hala ere, iraute horretan eustea ez da elementu bakarra: bizirik irauteko, bikotekide bat behar du ezinbestean: bilakaera. Herri kulturak, benetan herrikoia izateko, bizirik behar du. Gizakiak bere eskuetan, gorputzean edo ahotsean sentitu behar du komunikazio tresna hau, patroi kolektibo batean bakoitzak bere berezitasuna sartu ahal izateko. Herri kulturak antzinako elementuak jasotzen ditu, baita mendeetan ezagutu dituen transformazioak ere. Horrela, belaunaldi bakoitzak bere ekarpen propioak egiten ditu, ezaugarri batzuk desagertzen dira, berri batzuk sartu, eta beste batzuek iraun egiten dute. Transformazio prozesu horrek egiten du herri kultura herrikoa izatea.

Mendebaldeko hainbat lekutara begira iruditzen zait leku gutxitan dela herri kultura Euskal Herrian bezain bizia eta herritarrena; aldi berean, tradiziozko eta modernitatezko elementuz beteta dagoena. Dantzan, festetan, bertsolaritzan, kantugintzan, musikan eta arlo gehiagotan sartzen du belaunaldi bakoitzak bere ekarpen propioa, edukian eta forman; askotan, gainera, belaunaldi askoren elkarlanean. Herri kultura bizirik dago Euskal Herrian, horretaz kontziente izatea falta da batzuetan.

Pasa den apirilaren 17tik indarrean da euskaraz egindako ikasketa ofizialak hizkuntza-tituluak lortzeari begira kontuan hartuko dituen dekretua EAEn (47/2012). Hemendik aurrera, beren ikasketak 2008tik hona euskaraz egin dituzten ikasleek ez dute aparteko frogarik egin beharko beren euskarazko ezagutza ziurtatzeko.

Bati gogora etortzen zaizkio bat-batean gaur egun batxilergoan, edo lanbide heziketan, edo unibertsitatean ari diren milaka ikasle euskaldun. Edo dagoeneko lanean ari direnak. Eta pentsa liteke horietako askok arindu bat hartuko zutela albistea entzundakoan. Poztu egingo zirela. Gainetik zama bat kendu zaiela sentituko zutela. Eta normala poztea, ez baitute azterketa estra-rik egin beharko. Pentsa izatekoa da ere gobernuko arduradun politikoen aldetik (kasu honetan, hezkuntzakoak eta kulturakoak) atsegina izango zela erabaki hori hartzea eta iritzi publikoari jakinaraztea. Azken finean, beti da atseginagoa azterketa bat kenduko duzula esatea, zergak igoko dituzula esatea baino, adibidez.

Dena den, erabakia ona edo txarra norentzat den alde batera utzita, nabarmentzekoa da dekretu honen erabakia euskararen "normalizazioaren" aldeko gisa aurkeztu dela. Normalizazioa (hizkuntza-normalizazioa) oso kontzeptu erabilia izan da eta da hizkuntzaren inguruko gora-beheretan, baina karga polisemiko dezentekoa du, eta haren gainean teorizatu duten guztiek ez dute gauza bera adierazteko erabili izan. Esango nuke, gainera, euskara eta gaztelaniaren arteko kontuetarako erabiltzen denean ere azken urteotan gero eta zentzu zabalago batean erabiltzen dela. Alde horretatik, ez legoke gaizki dekretuaren kasu honetan, eta beste askotan, kontzeptu horrekin epe erdira edo luzera zer irudikatzen ari garen adieraztea.

Normalizazio kontzeptua bera, askoz lehenagokoa den arren, 1965 ingurutik da bereziki erabilia soziolinguistika arloan, Aracil eta beste soziolinguista katalan batzuen lanetatik abiatuta. Lan horietan, normalizazioa terminoa hizkuntza-gatazka-ren ereduan kokatzen da (conflicte lingüístic) eta prozesu sozial zabal bat adierazten du, funtzioen berrantolaketa sakon bat, non minorizazio-egoeran dagoen hizkuntza bat atera egiten den egoera horretatik, bere erabilpena hedatuz gizarte-esparru eta funtzio guztietara. Esan beharrik ez da, esaldi bakarrean kabitzen den arren, oso prozesu konplexua biltzen duela bere baitan kontzeptuaren adiera horrek, mila zailtasun dituena bere bidean.

Nolanahi ere, ez da batere erraza gaur egun euskararen "normalizazioaren aurka"-ko iritzi publikoak topatzea. Bestalde, ordea, jakin badakigu gizartean euskararen inguruko bizipen eta nahi ezberdinak daudela gurean; eta ez dirudi erraza "normalizazioa" nahi duten guztiek egoera "normal" bera izatea buruan... Hala bai?

Arrasateko Udalak eta Osakidetzak hitzarmen bat sinatu dute asteon, Arrasaten eraiki berri den Debagoieneko Ospitaleko aparkalekuei buruz. Ekainaren 18an zabalduko dute ospitale berria, eta, ordurako, 110 aparkaleku erabiltzaileentzat zein herritarrentzat prest egongo dira —eraikin berriaren azpian egongo dira plaza horietatik 63, eta eraikinaren atzealdean, beste 47ak—. Bigarren fasean, beste 94 aparkaleku ere prestatuko dituzte, ospitale zaharraren eraikinaren orubea baliatuz. Orotara, beraz, 204 aparkaleku egongo dira Debagoieneko ospitalearen inguruetan. Osakidetzako zuzendari nagusi Julian Perez Gilek eta Arrasateko alkate Inazio Azkarragaurizarrek asteazkenean sinatu zuten hitzarmena, ospitale berrian bertan. Ekitaldian izan ziren ospitale berriko ordezkari nagusiak ere.

Horrez gain, bi aldeek konpromisoa hartu dute Fagor Arrasate kooperatibarekin negoziazioak abiatzeko, egun Gamein enpresaren inguruan dauden 100 tokiak ahalik eta denbora gehienez erabili ahal izateko.

Hitzarmena sinatzean, bi aldeek adierazi zuten itunaren bidez "konpondu" egingo dela Arrasateko inguru horretan dagoen aparkaleku gabezia. Inazio Azkarragaurizar Arrasateko alkateak, gainera, duela lau urte ezarritako epeak bete direla adierazi zuen, eta Arrasate "erreferente" bihurtu dela osasun zerbitzuei dagokienez.

Hesian, Sakanako (Nafarroa) musika taldea, han-hemen dabil emanaldiak egiten azarotik, Hitzetik izeneko diskoa kaleratu zuenetik (Elkar). Kontzertu zerrenda horri beste bat gehituko zaio bihar, 21:30ean kontzertua emango baitu Azkoitian, herriko plazan. Laugarren diskoa du Hitzetik, eta bertan aurreko diskoetako pop-rock eta punk-rock doinuak dira nagusi. Zortzi musikarik osatzen dute Hesian taldea, eta Zuriñe abeslariaren ahotsak haizezko musika tresnen garrantziarekin partekatzen du taldeko protagonismoa. Bihar, Azkoitian joko dute, eta datorren astean, Gasteizko Arabatakadan.

Harkaitz Canoren Twist nobelari emango diote 2011ko Beterriko Liburua saria. 111 Akademiak antolatzen du sariketa hori, eta 82 epaimahaikidek hartu dute parte erabakian. Datorren ostegunean, maiatzak 10, egingo dute izendapen ekitaldia, Amasako kultur...

Leire Iruretagoiena (Tolosa, 1974) korrikalariak bigarren egin zuen iaz Ehunmiliak proban, eta orain bi urte hirugarren G2Hk lasterketan. Mendi lasterketetan ohiko korrikalaria da, baina Ehunmiliak "proba kuttuna" da harentzat; jendearen babesak gogortasuna arintzen duela esaten du.

Bi proben artean, zein duzu nahiago, proba luzea edo motza?

Bi probak, motza eta luzea, biak dira proba luzeak, baina, biak egin ondoren, Ehunmiliak aukeratuko nuke. Oso proba berezia izan zen niretzat, eta proban zehar jasotako harrera, berotasuna eta nik neuk bizitako sentsazioak ez ditut inoiz ahaztuko. Orain bi urte galdera hau eginez gero, motza esango nukeen, luzea egitea astakeriaz gain ezinezkoa zela iruditzen zitzaidalako.

Zer sentitu zenuen batean eta bestean?

Horrelako proba luzeetan sentsazio mordoa izaten dira: poza, emozioa, nekea, mina, hotza, beroa, logura… Bat-batean, kantari hasten zara, pozez; handik minutu batzuetara, zer demontre egiten ari zaren galdetzen diozu zeure buruari. Eta hori dena proba berean gertatzen da. G2Hn sentsazio orokorra hotza eta mina izan ziren —bihurritua nuen, eta proba aurrera zihoan heinean mina igartzen hasi nintzen—. Ehunmiliak-en, emozioa, pozak eragindako negar malkoak, jendearen berotasuna... Lasterketa prestatzerakoan lasterketa egunean baino ordu gehiago egiten dira mendian bakarrik, eta lasterketan zehar noiznahi eta nonahi jendea ikusten genuen, gauez eta egunez, herri barruan edo mendi puntan… eta horrek kilometroak eta orduak ahazten laguntzen du.

Bietan oso emaitza onak lortu dituzu. Zein exijentzia maila du bakoitzak?

Edozein probatan exijentzia maila bakoitzak bere buruari jartzen diona da. Argi dagoena da bai bata eta bai bestea egiteko gorputza kilometroak egitera ohituta egon behar dela. Proba luze hauetan eramaten dudan erritmoa baxua da; beraz, gorputzak jasotzen duen desgastea orduak igarota gorputzari etortzen zaion nekea da. Gakoa hor dago, neke hori zenbat eta beranduago azaltzean edo azaldutakoan aurrera nola egin jakitean. Gorputzaren indarra bezain garrantzitsua da mentalki duzun indarra.

Ibilbideko zein zati egin zitzaizun gogorrena?

Gogortasuna askotan ez du ibilbideak markatzen, zure egoerak edo eguraldiak baizik. G2Hn zatirik gogorrena gauez Txindoki-Aralar zatia egin zitzaidan. Lasterketa hasi berria zen, eta ez genituen kilometro asko gainean, baina hotza eta euria ari zuen, eta lokatza zegoen; zati hura astuna egin zitzaidan. Ehunmiliak-en, berriz, bizkarrean ehun kilometro inguru nituen, eta zati bera eguerdiko eguzkipean, paseoan zebiltzanen artean, gustura egin nuen. Aizkorrira askotan joan naiz, baina egun hartako igoerak beste egunetan baino kilometro gehiago zituela eta harriak handiagoak zirela iruditu zitzaidan. Hura izan zen zatirik gogorrena. Andraitzeko puntakoa, berriz, momenturik bereziena. Hor ikusi nuen proba menderatuta neukala eta hilabete batzuk lehenago neure buruari jarritako erronka bete nuela. Helmugako unea ere berezia izan zen, etxekoak eta lagunak bertan ikustean hilabeteetan egindako lanaren saria orduan lortu bainuen.

Aurtengo uztailean, egongo al zara Beasaingo irteeran?

Irteeran segur aski bai, eta ibilbidean zehar ere bai, baina dortsalik gabe. Aurten ez dut parte hartuko, eta animatzera joango naiz. Halako probetan nire helburua ez da izaten markak hobetzea, esperientziak bizitzea baizik. Ehunmiliak-en oso oroitzapen onak ditut, eta, oraingoz, horrekin geratzen naiz.

Afizio bakartia eta intimoa da irakurketa. Liburuak bakoitzari bere erara hitz egiten dio, besaulkian edo ohean, eta banaka irekitzen ditu bere barrura sartzeko ateak. Irakurketak ere bilatu du, ordea, taldean lekua hartzeko modua: herri ugaritan daud...

VIII. Magia MostraElgetaZortzigarrenez, Nazioarteko Magia Mostra egingo dute Elgetan, Espaloia kafe antzokian, asteburu honetan. Gaurtik igandera bitartean oraingo magorik entzutetsuenak Elgetan izango dira. Hainbat ikuskizun Espaloia kafe antzokian b...

Plazera da batzuentzat; besteek, ezin dute hura gabe egon. Badira bestela ere aritu bai, baina trebatu nahi dutenak; beste batzuei, berriz, ondo datorkie bestelako lanetarako idazketa hobetzea. Denetariko ikasleek jotzen dute Bergarako Idazle Eskolara...