Krisian hasi da 2012a; soiltasuna izan da urte berriko asmoei buruz gehien aipatutako hitza. Aurrekontuetan gastuak haziz eta diru sarrerak txikituz doaz, eta, apurka, zabaltzen ari da orain arteko garapen ereduaren aurkako jarrera: datozen urteetan ez dira posible izango hainbeste inbertsio eta eraikuntza berri.

Murrizketa eta erreformek orain arteko erritmoa apaltzea helburu duten arren, krisiaren aurretik erabakitako hainbat proiektu handik aurrera jarraitzen dute Gipuzkoan. Lurraldea obretan dago, eta, planifikatutako azpiegiturak gauzatzen badira, hala jarraituko du urte batzuetan; soiltasunaren diskurtsoak ez du balio garapena jokoan baldin badago. Azpiegitura handi horietako askok, ordea, etorkizun lausoa dute oso; horietara bideratutako baliabideen inguruko zalantzek eta ingurumenari egin diezaioketen kalteek herritar askoren errezeloa piztu dute.

Abiadura handiko trena

Urtetik urtera, diru gehiago

Presa handia du Eusko Jaurlaritzak AHT abiadura handiko trena Gipuzkoara ekartzeko: aurtengo aurrekontuetatik 350 milioi euro gorde ditu Gipuzkoatik igaroko den zatiko lanetarako, iaz baino %27 gehiago. Urtetik urtera, handitzen joan da kopuru hori; iaz 275 milioi bideratu zituen, eta 2010ean, 225 milioi.

Guztira, 76 kilometroko ibilbidea egingo du AHTak Gipuzkoan. Horietako hamahiru zatitan jada ari dira lanean; Ordiziatik Itsasondorako zatiko eta Beasain ekialdeko eraikuntza lanak martxorako amaitzeko asmoa daukate. Beste hiru zatitan aurki hasiko dira obretan: Ezkiokoan, Hernani eta Astigarraga artekoan, eta Zizurkil eta Andoain artekoan.

Gainontzeko zatietako lanak esleitu dituzte jada; Hernialdetik Zizurkilera doan 5,8 kilometroko tartea izan da azkena esleitzen. Hala eta guztiz ere, oraindik erabakitzeko dago nola sartuko den trena Donostiara eta Irunera.

Donostia aldeko metroa

Gipuzkoarren %65entzat

Donostiako eta inguruko herritarren garraio ohiturak "goitik behera" aldatzera dator Donostia aldeko metroa, ETS Eusko Trenbide Saretik adierazi dutenez. Euskotrenek gaur egun hirian egiten duen ibilbidea oinarri hartuta, maizago ibiliko den lur azpiko trena egitea da asmoa. ETSko ordezkariek emandako datuen arabera, Gipuzkoan bizi diren pertsonen %65i emango die zerbitzua metroak, Donostia inguruko beste zenbait herritara ere helduko delako; besteak beste, trenaren Lasartera-Oriarako linea luzatuko dute.

Guztira, hamazazpi geltoki izango ditu metroak hiriburuan: erdialdeko auzoetara ezezik, Morlans, Loiola, Intxaurrondo, Herrera eta Altzara ere helduko da. Bestalde, Errekalde eta Añorgako tren geltokiak berritu nahi dituzte, eta Pasaian, Errenterian, Irunen eta Hondarribian ere egingo dituzte geltokiak.Oraintxe, hiru zatitako lanak daude hasita: Lasartetik Errekalderakoak, Errekaldetik Añorgarakoak eta Loiolatik Herrerarakoak.

Egitasmoak 750 milioi euroko gastua izango du. Kopuru hori Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailarekin erdibana ordaintzea adostu zuen aurreko foru gobernuak; aldundi berriak, ordea, metroaren finantzaketan parte ez hartzea erabaki du. ETSk oraindik ez du azaldu zein irtenbide emango dioten finantzazioaren auziari.

Errauste planta

Sei hilabetez, etenda

Lur mugimenduak hasita dauden arren, zalantza handiak daude Zubietan eraiki nahi duten errauste plantaren etorkizunaren inguruan. Hainbat herri mugimenduk egitasmo horren aurka egin duten arren, berez, hasita daude azpiegitura eraikitzeko lanen kontratazioak. Gipuzkoako Hondakinen Partzuergoko administrazio kontseiluan gehiengoa duen Bilduk, ordea, proiektuaren aurkako jarrera azaldu izan du. Abenduan, 38 alkatek hondakinak biltzeko beste sistema batzuk ezartzeko asmoa azaldu zioten partzuergoari; administrazio kontseiluak erabaki zuen horrek errauste plantaren bideragarritasun ekonomikoa zalantzan jar zezakeela, eta eraikuntza lanak sei hilabetez geldiarazteko eskatu zion partzuergoko batzarrari. Aldundiko 2012ko aurrekontuen negoziazioetan, hura onartzea erabaki zuten Bilduk eta EAJk.

Orain, ekainaren 30era arteko tartea daukate hondakinen arazoa berriz aztertzeko eta irtenbideak bilatzeko. Tarte horretan ez dute errauste plantari buruzko erabakirik hartuko, eta ez dute kontratua eteteagatik kalte-ordainik ordaindu beharko, agiriak berak ematen baitu halako etenaldi baterako aukera.

Pasaiako kanpoko portua

Helegiteak aztertzeko txanda

Aste honetan amaitu da Pasaiako portuko ingurumen iraunkortasun txostenari helegiteak jartzeko epea. Portu Agintaritzak osatutako bigarren bertsioa da, lehenak ez baitzuen batere harrera onik izan, ez herritarren aldetik, ez eta instituzioen aldetik ere. Espainiako Ingurumen Ministerioak ere ohartarazi izan du kaia kanpora eramateak ingurumenean kalte larriak eragin ditzakeela, eta beste aukerak aztertzeko eskatu zion Portu Agintaritzari 2010ean.

Hark alde batera utzi ditu beste aukerak, eta, itsaso bidezko trafikoaren gorakadari erantzuteko modurik onena kanpoko kaia dela iritzita, ingurumeneko txostenari aldaketa batzuk egin dizkio. Orain, helegiteak aintzat hartu eta jasotako proposamenekin memoria txostena osatu behar du erakundeko administrazio kontseiluak. Azken hitza, ordea, Espainiako Ingurumen Ministerioak du; hark plana onartutakoan hasiko lirateke proiektua idazten. Cesar Salvador Portu Agintaritzako planifikazio eta ustiaketa buruak esan du urtea bukatu aurretik espero dutela ministerioaren erantzuna.

Zubietako kartzela

504 ziega, 28 hektareatan

Zubietan, errauste plantaren ondoan, egin nahi dute Martuteneko kartzela ordezkatuko duen Norte III espetxea; beste zenbait azpiegitura ere egin nahi dituzte gune horretan, eta oraingoz, lur mugimenduak egiten hasi dira. SIEP Presondegietako Hornikuntza eta Azpiegituretako Espainiako Elkartetik adierazi dutenez, azarorako amaitu nahi dituzte mugimenduok; ez dute zehaztu noizko hasi nahi duten obrekin.

Guztira, 28 hektarea izango ditu Zubietako kartzelak; horietatik hemezortzi hesiz inguratuta egongo dira. Iruñean aurki irekiko duten presondegiaren berdina izango da; hark bezalaxe, 504 ziega eta 120 gela osagarri izango ditu.

Jaizkibel Bizirik plataformak 2.800 helegite jarri dizkio Pasaiako Portu Agintaritzak kanpoko kaiaren proiekturako osatutako ingurumeneko txostenari; 10.000 atxikimendutik gora jaso dituzte.

Ulia eta Jaizkibel pareko itsaso eremuko 13.000 hektarea Natura 2000 sarean sartzeko eskatuko die aste honetan Gipuzkoako Foru Aldundiak Eusko Jaurlaritzari eta Espainiako Gobernuari, hango bioaniztasuna babeste aldera. Babes horrekin, zailagoa litzat...

Musikarekin afizio handia zuen. "Gehien bat musika irratietan entzuten nuen", dio Txomin Artolak (Hondarribia, 1948). 1950eko hamarkadan diskoak ez ziren erraztasunez lortzen eta, batez ere, Frantziako irratietatik aditzen zena gustuko zuen Artolak. 1...

VII. Piano JaialdiaAndoainBihar eta etzi izango da Andoaingo VII. Piano Jaialdia: ehunka haur eta gazte eta haien ingurukoak pianoaren bueltan bilduko dituen jaialdia. 2006an antolatu zuen Seiasle elkarteak piano jaialdia lehen aldiz, eta, ordutik, hu...

Jaki asko bilduta heltzen dira dendatik; paper, plastiko eta aluminio paperek berehala betetzen dute etxeko zakarrontzia, eta arrain eta haragiaren kasuan, usain nabarmena edukitzen dute, gainera. Hori saihesteko, Ontziratu zaitez! kanpaina abiatu zue...

Begisare elkartea 1997an sortu zuten Gipuzkoan, erretinosi pigmentarioa gaixotasuna dutenei laguntzeko. Erretinan eragina duen gaixotasun bat da, eta Gipuzkoan 150 gaixo inguru daude. Begisare elkarteko zuzendaritzako kide eta gaixo horietako bat da Markel Etxabeguren (Oiartzun, 1987).

Zer da erretinosi pigmentarioa?

Erretinari eragiten dioten zenbait gaixotasunen multzoa da, gaixotasun degeneratiboa eta genetikoa, hau da, gurasoetatik oinordekoetara igarotzen dena. Degeneratiboa izaki, normalean, gaixotasunak aurrera egiten duenean, ikusmena galduz joaten da gaixoa. Baina prozesu hori pertsona bakoitzaren araberakoa da.

Zein sintoma ditu gaixotasunak?

Sintoma nagusietako bat gaueko iluntasuna deitzen dioguna da, argi gutxiko lekuetan arazoak izaten baititugu mugitzeko. Eskopeta baten kanoitik begira ariko bagina bezala ere ikusten dugu gutako askok, ikus-eremua oso murriztua dugulako. Gaixotasunak aurrera egin ahala, eremu hori itxiz joaten da, guztiz itxi arte. Beste sintoma nabarmen bat kontrasteena da, bolumenak ikustea kosta egiten zaigulako: eskailerak, aldapak… Argi ilunek ere eragina dute. Adibidez, egun eguzkitsu batean taberna batera sartu eta taberna horretan askoz argi gutxiago badago, moldatzea asko kostatzen zaigu, begiak iluntasun horretara ohitu arte 10-15 segundo igarotzen direlako.

Edozeini eragin diezaioke gaitzak?

Erretinosi pigmentarioa hiru modutara gara daiteke: aurreko kasurik gabe gaixotasuna izatea, hau da, pertsona baten gurasoek, osaba-izebek, aitona-amonek ez izatea, eta berak pairatzea, genetikoki hala suertatu delako; oinordekotzan jasotzea, gurasoengandik, aitona-amonengandik…; eta gaixotasunaren eramailea izatea, baina gaixotasuna ez garatzea. Ama batek gaixotasunaren genea izan dezake, baina inolako sintomarik ez izatea gerta liteke, baina bere seme-alabek gaixotasuna garatzea.

Gaixotasunaren bilakaera adinarekin lotuta dago?

Jaiotzetik dugun gaixotasun bat da, baina oso zaila da irizpide batzuk zehaztea. Batzuei haurrak direnean detektatzen diete, nire kasuan bezala. Gurasoak konturatu ziren, adibidez kotxean gindoazela, aitak zerbait seinalatu eta niri kostatu egiten zitzaidala gauza hori fokalizatzea. Baina bada jendea 50 urtera arte-edo, bizitza normala egin duena. Hori bai, arraroa da gaztetan edo umetan gaixotasuna detektatzea, sintomak nerabezarotik aurrera hasten direlako normalean nabarmentzen. Ordura arte, haurren batek estrapozu egiten badu, ez zaio garrantzirik ematen. Baina sintomak nabarmenagoak direnean jendea larritzen hasten da, eta orduan detektatzen dira kasu gehienak. Horregatik, kasurik gehienetan, helduetan detektatzen da gaixotasuna. Kasu askotan 35-40 urterekin detektatu diete gaixotasuna, nahiz eta jaiotzetik izan.

Gaixotasuna erabat garatzen denean, zein ondorio ditu?

Gaixotasuna bere muturrera eramanda, itsu geratzea litzateke azken pausoa. Baina itsu geratzeko adin zehatzik ere ez dago, bat 40 urterekin geratu daitekeelako itsu, beste bat 50ekin eta beste bat itsu geratu gabe hil daiteke. Pertsona bakoitzaren araberakoa da gaixotasunaren garapena, oso heterogeneoa delako. Sintomak gaixo guztietan berdinak dira, baina pertsona batzuetan modu batera garatzen dira eta beste batzuetan beste batera.

Ba al du sendabiderik erretinosi pigmentarioak?

Oraingoz ez dago sendabiderik, baina prebentzio bideak badaude. Horiekin ez dugu lortuko gaixotasunaren garapenean etenik, baina badira txikitatik jarri daitezkeen traba batzuk gaixotasuna garatu ez dadin, edo garapena moteldu ahal izateko. Horregatik, oso garrantzitsua da gaixotasuna ahalik eta azkarren detektatzea.

Medikuntza alorrean, zein pauso ari dira ematen gaixotasunaren inguruan?

Guk, elkarte gisa, uste dugu sendabidea genetikaren alorretik etorriko dela, gaixotasun genetikoa delako erretinosi pigmentarioa. Gaixotasuna ahalik eta azkarren detektatzeko, azterketa genetikoa egitea da bidea, eta horretarako, 2009an proiektu bat jarri genuen martxan Biodonostiako ikerlariekin batera. Gipuzkoan gaixotasuna dugun guztioi diagnosi kliniko molekular eta genetikoa egin digute, gaixo guztiei diagnosi zehatz bat egiteko. Izan ere, erretinosi pigmentarioa diagnostikatu dieten batzuek ez zuten gaixotasun hori, eta alderantziz, beste gaixotasun bat dutela esan dietenak ere badaudelako.

Zertan datza proiektu hori?

Gaixotasuna 150 genek baino gehiagok eragin dezakete, eta azterketa honekin gene horien mutazioa aztertu daiteke. Hala, mutazio horretarako sendabidea iristen denerako guk bidearen zati bat eginda izango dugu, eta sendabidea lortzetik gertuago egongo gara. Hori dena egiteko, ordea, urteak beharko dira, baina, momentuz, gaixo bezala egin dezakegun gauza bakarrenetakoa da.

Begisare elkarteak laguntza eskaintzen diezue gaixoei.

Elkartearen helburuetako bat gaixoei autonomia ematea da, itsu geratzen garenean ahal bezain laguntza gutxien behar izateko. Horretarako, sukaldaritza ikastaroak antolatzen ditugu, adibidez, eta taldean psikologia saioak ere egiten ditugu, gutako asko bakarrik sentitzen delako, eta bilera horietan elkarri laguntzeko aukera dugulako.

Urteroko moduan, santa eskean aterako da bihar arratsaldean Hernaniko Ohitura Zaharrak abesbatza; aurten, ordea, Santa Ageda bezpera berezia izango da abesbatzako kideentzat, 50 urte beteko baitira taldea lehenengoz kalera kantuan atera zenetik. Tibur...

Facundo Vitoria (Tolosa, 1963) Dakar rallytik itzuli berri da. Mekanikaria da ogibidez, Tolosan du tailerra, Hautsiarte izenekoa, eta 4x4 ibilgailuetan espezialista da. "Bezeroak eskatzen duenaren arabera egiten dugu lan", dio. Aspalditik datorkio rallyekiko afizioa: "Lan egin nuen hamar urtez Patxi Arbelaizekin. Espainiako turismoen lur txapelketa egiten genuen. Berarekin egin nuen lehenengo Dakarra, eta Australia motoz egin genuen, erdi rally erdi abentura moduan".

Aurten zortzigarren aldiz hartu du parte Dakarren. "Dakarraren hamaikagarren aldian hartu nuen parte lehen aldiz. Orduan Saharako Tenere basamortua igarotzen genuen. Arazo gutxiago zeuden Afrikan, eta errazagoa zen". Orain, Hegoamerikara eraman dute rallya, segurtasun arrazoiak medio: "Jende gehiagok ematen zuen lehen izena. Oraingoa teknikoagoa da eta GPSaz gain, beste tresna batzuk behar dituzu. Ibilgailua ere bereziagoa behar da".

Vitoriaren parte hartzeak ez dira denak segidan izan. Aurrekotik —Afrikan egin zen azkena—hiru urte pasatu dira. Aurtengoan modu berezi baten parte hartu du, gainera. Pasa den udazkenean jaso zuen deia, TVE telebista katetik. Ezin izan zion ezetzik esan: "Irudi bereziak atera nahi zituzten, normalean telebistakoak iristen ez diren lekuetara joanez".

Rafael Tibau kataluniarraren kamioiarekin joan ziren. Tibau eta Vitoria ziren adituak, eta beraiekin kazetari bat eta kamerari bat joan ziren. Ez zuten rallya irabazteko asmorik: "Lehen postuak salduta daude, etxe ofizialentzako eta talde aberatsentzako. Lehiaketan sartzen ginen, baina ibilbidetik ere ateratzen ginen irudiak hartzeko. Kilometro pila bat egiten genituen, beti orduz kanpo, eta berandu iristen ginen".

TVEko saioak La otra cara del Dakar izena zuen: "Rallyaren atzeko partea erakustea zen asmoa, Dakarra gogorragoa egiten zaion jendearena. Aurrean joaten direnak ofizialak dira eta haiek fabriken laguntza handia izaten dute. Ondoren joaten dira talde erdi ofizialak eta dirua duten pribatuak. Horiek ere errazagoa izaten dute. Baina atzean joaten dira baliabide gutxiago dituztenak. Horiek batzuetan gauean ibilbidean bertan gelditzen dira, gero etapa bukatu ahal izateko. Azken horien gorabeheren berri jasotzeko egin dugu saioa".

Goizean, beste guztien aurretik ateratzen ziren, irudiak izateko. "Oso berezia izan da", azaldu du Vitoriak. "Ez genuen horrelako lanik egin aurretik. TVEkoek esan ziguten gustura zeudela, ikusle asko izan zituela saioak, eta ohikoak ez ziren irudiak ikusteko aukera izan zutela. Guk orain lau urte esan genuen horrelako zerbait egitea bazegoela".

Oso gogorra izan da esperientzia, ordea: "Lo gutxi egin dugu; bi ordu bakarrik lo egin ditugun egunak ere izan ditugu. Tibau eta biok aritzen ginen gidatzen, bestela ez zen posible izango. Egun batzuetan 18 edo 20 ordu pasatzen genituen errepidean". Gogorra izateaz gain, esperientzia berria eta polita izan dela dio rallyzaleak. "Orain badakigu zer egin behar dugun eta zer ez. Esaterako, egunero bidaltzen genituen erreportajeak, eta hori lortzeko arrisku asko hartzen genituen. Gure ustez, bi egunez behin bidaltzea hobea izango litzateke".

Arriskuak, pistan baino errepidean izaten zirela dio Vitoriak, alegia, lehiaketaz kanpo: "Basamortuko ibilbidea bukatu ondoren, hurrengo etapa hasten zen lekura joateko kilometro asko egiten ziren errepide arruntetatik. Tarte hori oso monotonoa egiten zen, eta jendeak hor izaten zituen batez ere istripuak, lo hartzen zuelako. Gu, gainera, erreportajea garaiz bidaltzeko, azkarregi ibiltzen ginen, neurritik kanpo, errepide horietatik".

47 gradu kamioi barruan

Hegoamerikara joan den lehen aldia izan da. Argentinan hasi, Txiletik igaro eta Perun bukatu da aurtengoa proba. "Afrikara ohituta geunden", dio. "Hegoamerikan askoz teknikoa da rallya. Hori bai, antolakuntzak errazagoa du rallya han egitea; arazo gutxiago dituzte, eta esaterako, ibilbidetik gertu errepideak daude. Afrikan agian egun osoa ematen zenuen ezer ikusi gabe". Hegoamerikan Dakarraren zain daudela dio: "Probak dirua mugitzen du eta horregatik herrialde haietatik bertan egitea eskatzen dute".

Probak bederatzi mila kilometro inguru izan ditu, hamabost egunetan egin beharrekoak. Vitoriaren taldeak beste mila inguru gehiago egin ditu, filmaketak burutzeko. Elementu guztiak izan dituzte ibilbidean: "Lokatza, ura, hondarra barra-barra... Gainera, sumendiko hondarra da hangoa, eta zailagoa da Saharakoa baino ibiltzeko". Ia 5.000 metroko garaierara iritsi dira, eta tenperatura altuak sufritu dituzte: "Argentinako panpa lehorrean kamioi barruan 47 gradu izan genituen, eta esan zuten kanpoan 50 gradu zeudela".

Abentura ukitua badu oraindik rallyak, nahiz eta parte hartzea ez dagoen edonoren esku. "Hori bai, aberatsentzako abentura da Dakar", dio Vitoriak. "Lehen, Afrikara errazago joaten zinen. Espainia zeharkatu, ferry bat hartu eta Afrikan ordubetean zaude. Orain hilabete eta erdi lehenago ibilgailua itsasontzi batean bidali behar duzu".

Ibilbidean gorabeherak izan zituzten. Larriena kamioia irauli zenean: "Duna baten gainera iristeko gutxi falta zela, kamioiak ezin izan zuen gehiago igo, eta hondarrarekin batera beheraka joaten hasi ginen. Azkenean kamioia irauli egin zen". Arazoa konpontzeko, beste kamioi baten laguntza behar izan zuten. Hamalau ordu ondoren, goizeko seiak zirela, atera ahal izan ziren zulo hartatik.

Parte hartzaileak elkarri laguntzea ohikoa da, izan ere, Dakarren. "Lehen hamar postuetan ibiltzen direnak lasterketa irabaztera doaz. Hortik atzera dabiltzanak elkarri laguntzen diete". Beraiek ere hainbati lagundu diete. "Gurekin zihoan kazetariak hasieran ez zuen ulertzen, baina gero konturatu zen horrela behar duela". Dakarren denek elkar ezagutzen baitute. "Familia bat bezala da. Jende berdina da, taldez aldatzen dena. Aurten motoz joan dena, hurrengoan autoarekin ikusiko duzu. Mundu hau gustuko dugun 2.500 pitzatu biltzen gara".

Bihar amaituko da Azpiegitura Erraldoien Aurkako Plataformak azken asteotan antolatutako ekitaldi sorta, azpiegitura handien aurkako manifestazio batekin. Hainbat talde ekologista, sindikatu eta gizarte mugimendu elkartuko ditu protesta horrek; bihar ...