Hogei urte betetzeak "omenaldi bat" merezi du. Hala uste du Ibarrako Alurr dantza taldeak, eta ibilbide osoan haurren irakasle izandakoak omenduz hasiko ditu urteurreneko ospakizunak. Uzturpe ikastolak antolatu duen kultur astearen barruan, haurren e...

Itziar de la Granjak (Donostia, 1970) sei urte daramatza Ordizian, Seguran eta Zegaman haurrei eta erretiroa hartutako herritarrei pintura eskolak ematen. Sormenari tartea egiteko denbora askorik ez zaio geratzen, baina gustuko du ikasleak euren lanekin pozik geratzen direla ikustea. Aisialdian kirolak kulturari lekua jan dion irudipena du, eta gazteak berehalakotasunera ohituta egoteak pazientzia falta eragiten duela iruditzen zaio. Noizbait, "grafiti ikusgarri bat" pintatzeko ametsa bete nahi luke.

Urte askoan sukaldari lanetan aritu ondoren, maite duzun lana duzu orain.

Arte Ederretan lizentziatu nintzen Leioan, baina ikasketak amaitutakoan ez nuen nire arloko lanik. Beraz, ahizparekin jatetxe batean hasi nintzen lanean; sukaldean aritu nintzen hamabost bat urtez edo. Baina, azkenean, jarraitzeko gogorik ez nuen unea iritsi zen, eta ikasketak berreskuratu nituen. Margotzen hasten ez banintzen, banekien lan batean jarraian ez nuela denbora luzez aritzerik. Donostiatik Zegamara etorri nintzen bizitzera; ez neukan lanik ziurtatuta, baina zortea izan nuen, eta iritsi bezain pronto aukera eman zidaten.

Zegamara iritsi eta berehala hasi zinen margolaritza klaseak eskaintzen?

Hasieran, lan egiteko eta berriz eskua hartzeko saiotxo batzuk egin nituen Beasainen, eta gero pintura klaseak eskaintzen hasi nintzen Zegaman, erretiratuei. Pixkanaka, umeei ere marrazketa klaseak ematen hasi nintzen, eta Ordiziara eta Segurara ere joaten naiz orain. Jada sei urte dira horretan nabilela. Denetariko guneak izaten ditut: zahar etxeak, kultur etxeak, eskolak —jangelako atsedenaldian—...

Nolakoa da haurrei eta erretiratuei erakusten aritzea?

Egia esan, ez da gauza bera batzuei edo besteei erakustea. Bakoitza bere motibazioengatik etortzen da pintura klaseetara. Denetariko haurrak ditut, 8-9 urtetatik hasi eta nerabeetara. Baina egungo haurrak oso oso azkarrak dira. Teknologiari lotuta bizi dira, eta berehalakotasunera ohituta daude; beren lagunak, elkarrizketak, denbora librea... Whatsappekin edo Play Stationekin lotzen dute; azkartasuna maite dute. Margotzen ari direnean erabakiak hartu behar izaten dituzte, zer nahi duten pentsatu, nola egin... Eta ez daude horretara ohituta; pazientzia handia behar dute, eta zaila egiten zaie. Dena azkar eta zoragarri egin nahi izaten dute. Horregatik, lan bat amaitu eta etxera pozik doazela ikustea oso atsegina da niretzat. Erretiratuen kasuan ere pazientzia handia behar da, baina euren jarrera bestelakoa da: bizitzan ia dena egin baitute. Askori, gainera, iruditzen zaie ez direla kapazak izango, baina gero denek lan egin dezakete; ez dakit, beste era batekoa da. Oso polita da norbaitek lan bat egiten duenean hartzen duen poza, eta horretatik konfiantza hartzea. Uste ez zuen arren nahi zuena egiteko gai izan dela ikusteak, horrek betetzen nau.

Ikasleek zuk agindutakoa egin behar izaten dute, edo euren sormenak markatzen die bidea?

Normalean nik esaten diet zer egin behar duten, baina nerabeekin horrek ez du funtzionatzen. Orduan, eurei nahi dutena egiten edo uzten diet, baina nik proposatutako gauzen artean: argazki mordo bat edo eredu batzuk eramaten dizkiet. Haurren kasuan, nik zehazten dut eurek zer marraztea nahi dudan, margolaritza ariketen bidez asko ikas dezaketelako. Helduen artean, berriz, denetarikoak izaten dira: batzuek eskulanak soilik egin nahi izaten dituzte, eta besteek pinturaz aparte ez dute aritu nahi izaten. Baina birziklapenaren kontuarekin-eta gauza pila egiteko aukera dugu, egia esan.

Eta zer egiten dute gero zure klaseetan egindako lanekin?

Normalean eurentzat izaten dira, baina Ordiziako kasua berezia da. Ikastarora doan etortzen dira nahi duten guztiak, eta bertan egindako lan guztiak bingora bideratzen ditugu gero. Bingorako sariak izaten dira, batzuk ilara osatutakoan jasotzeko, besteak bingo egindakoan.

Zeure kasa margotzen duzu?

Ez dut denbora askorik; klaseen prestaketak denbora asko eskatzen du, eta etxean ere nahikoa lan izaten dut semeekin eta zaindu behar dudan aitonarekin. Gustatuko litzaidake semeek ere margotzeko zaletasuna izatea, baina haiek futbolzaleak dira. Eta horrek ere denbora kentzen dit, beti hara eta hona nabil entrenamendu eta partida artean. Hala ere, tarteka margotzen aritzen naiz, eta etxean baditut neure lantxoak. Egia esan, zerbait margotzen dudanean, ia beti oparitzeko izaten da.

Eta zerekin inspiratzen zara?

Inspirazioa ez da etortzen; ideia txiki bat eduki behar duzu, eta hori garatzen joan; ez dago miraririk. Idazleek bezalaxe, orri zuri batean ideia bat idaztetik hasiko direla pentsatzen dut, eta gero horren gaineko garapena egin beharko dutela. Nire ustez, gainera, horixe da politena, hari batetik abiatu eta emaitzarekin pozik geratzea.

Gustatuko litzaizuke egunen batean irakasle lana utzi eta margotzetik bizitzea?

Uf, betiko galdera da hori, eta egia esan, ez dakit. Oso zaila da margolari izatetik bizitzea; zortea behar da. Egia da gaur egun gauzak beste era batekoak direla, eta teknologiari esker jende gaztea gehiago mugitzen dela; kanpora joateak-eta asko laguntzen du. Niri, gazteagoa nintzenean eta indar gehiago nuenean ere oso zaila egin zitzaidan. Batzuek lortzen dute, baina ez dakit nola. Egia esan, sormena ere ez da horrenbeste baloratzen. Jendea kirolarekin itsututa dago; ez dago kulturarentzako leku handirik.

Gustura margotuko zenukeen zerbait?

Zegaman eta inguruan grafiti asko daude, eta gustatzen zaizkit. Noizbait egin nahiko nuke nik ere bat, baina handia eta polita, grafiti ikusgarria. Noizbait aritu naiz espraiarekin pintatzen, baina oso gauza txikiak egin ditut, erdi jolasean bezala.

Samaniego ikastetxearen kultur astearen barruan, bi bertso saio antolatu dituzte gaurko. Lehena haurrentzako emanaldi bat izango da, 18:00etan, Larramendin. "Itsaso gazitik ipuin gozoak" kontatuko ditu Ibai Esoain bertsolari eta ipuin kontalariak Kulunkantauri ikuskizunean. Kantu zaharrak, berriak eta bertsoak eramango ditu. Afalordurako beste saio bat prestatu dute: bertso afaria egingo dute, 21:00etan, erretiratuen tabernan. Bixente Gorostidi eta Unai Muñoa ariko dira bertsotan.

Kultur astearen egitarauan, beste jarduera bat egongo da gaur: taldeko haur jolasak, 16:45ean, Larramendi auzoan.

Samaniegoko kultur astea

Gaur, arratsalde eta iluntzean, Larramendi auzoan eta erretiratuen tabernan (Tolosa).

Azken urteotan sareak garrantzi handia hartu du, eta ondo baino hobeto dakite hori Urola Kostako Udal Elkartean. Aia, Getaria, Orio, Zarautz eta Zumaiako udalek osatzen dute mankomunitate hori, eta eskualdeko gizartearen eta ekonomiaren garapena susta...

"Esperimentu batean" murgilduta dago Txuma Murugarren. Nick Cave abeslari australiarraren abestiak euskarara ekarri eta zuzenean eskaintzen ari da, Rafa Aceves pianistaren laguntzaz. Zehazki, Nick Cave & The Bad Seeds taldeak 2003an kaleratutako N...

Gipuzkoa gobernatzen hasi ginenetik 2011n, orduko statu quo-a aldatzeko urrats ugari egin ditugu. Gure gobernatzeko moduarekin, gure programarekin, koherenteak diren politikak eta neurriak abian jarri ditugu. Hala ere, hiru urte luzeotan, statu quo-a ...

Maitasuna, fantasia eta magia nahasten dira William Shakespearen komedia honetan. Atenasen, Teseo eta Hipolitaren ezkontza prestatzen ari da jende guztia; bitartean, ordea, bestelako istorio xelebre eta harrigarriak gertatuko dira hiritik gertu dagoen baso batean. Shakespearen lana Amancay Gaztañagak euskaratu eta antzerkirako egokitu du; antzezten, berriz, Zestoako Interpretazio Eskolako hainbat aktore ariko dira. Sei euro balio du sarrerak aurrez erosita; zortzi euro, egunean.

'Uda gau bateko ametsa'

Gaur, 21:30ean, Sanagustin

kulturgunean (Azpeitia).

Ideia bat garatzeko euskarria jarri du denen eskura Emaus fundazioak: Ideia bati bizia emanez gidaliburua. Elikadura burujabetza kontzeptura hurbildu nahi dutenentzako gida praktikoa da, hain justu. Burujabetzaren ideia ez termino politikoetan soilik ulertuz; neurri ekonomiko eta sozialen alorrean ere jorratu dute. Prestatutako liburuarekin, bide eman nahi diete nekazaritzako elikagaien sektorean esperientzia ekonomiko bat martxan jartzeko asmoa dutenei baina aldi berean "eredu kapitalistatik urrundu" nahi dutenei. Horiez gain, dagoeneko egitasmo bat martxan jarri eta hori eraldatu nahi dutenei ere laguntza eskaini nahi diete.

Gipuzkoako hainbat herritan ari dira Emaus fundazioko kideak gidaliburua aurkezten. Asteartean, esaterako, Irunen egin zuten aurkezpena, solasaldi modura, Emausek Arretxeko gainean duen Ekocenterrean. Gidaren oinarrian "ekonomia solidarioa eta feminismoa" daudela azaldu zuen Assunpta Aierdi Emaus Fundazioko kide eta gidaren koordinatzaileak. Dena den, nekazaritzako elikagaien "bideragarritasuna, planifikazioa, baliabideak eta bestelakoak" ere kontuan hartu dituzte.

Enpresa txikien sorrerarako gida da, eta kudeaketa eta eraldaketa proposamen metodologikoa izateko konpromisoa du. Aierdik aipatu zuenez, ez dute zehaztasuna lortu nahi izan: "Gidan ez da agertzen noiz landatu behar den barazki hau edo bestea, eta zer egin behar den hura osasuntsu hazteko. Hori ez da gure egitekoa. Emausetik egin duguna da pistak eta hausnarketa praktikoak bildu, hainbat fasetan aplikatu ahal izateko".

Horrela, indarra jarri dute egitasmoen edo ideien definizioan, planifikazioan, antolakuntza ereduan, komunikazioan nahiz merkaturatzean. Eta gauza bat nabarmendu dute: nekazaritzako elikagaien egitasmo solidario baten bidez ekonomia alternatiboaren mesedetan lan egiteak ez duela prekaritatearekin harremanik. "Bizitza bideragarriak aurrera ateratzeko baliagarri izan behar dute ekonomia alternatiboko ereduek".

Aierdiren esanetan, ekonomia hitzaren jatorrizko esanahira hurbiltzeko ahalegina da liburuan ageri dena: "Pertsonen beharrak aseko dituen hori izan behar du ekonomiak, pertsonen —emakume edo gizonen— funtzioak eta ardurak kontuan hartuz, eta horiek era orekatuan banatuz".

Gidaliburua osatzen urtebete igaro dute. Elikagaien ekoizpenean esperientzia dutenekin elkarrizketak egin dituzte Emauseko kideek eta Bizkaiko EHNEko ordezkariek —horiek gidaliburua egiten lagundu dute—. 31 lekukotasun jaso dituzte denera, Euskal Herrikoak zein atzerrikoak. Horiekin, eta beste hainbat erakundetatik egindako informazio bilketa lanarekin osatu dute liburua, baita nekazaritzako elikagaien burujabetzan esperientzia izan duten hainbat herrialdetako kideekin ere, Brasilgoekin esaterako.

Asteartean Irunen aurkeztu ondoren, Zarautzen eta Donostian ere hitzaldiak antolatuko ditu Emausek aurrerago, Ideia bati bizia emanez lanaren gaineko xehetasunak emateko. Bien bitartean, gidaliburua doan deskarga daiteke Emausen web orrian, gizarte fundazioaren atalera joanez gero.

Chantal Akerman zinema zuzendariaren lanari buruzko solasaldia egingo dute bihar, Gorputza Jaurti lantaldearen eskutik. Hautatutako hainbat idatzi irakurri, ikus-entzunezkoak ikusi eta orainari "modu kritikoan" begiratuko diote parte hartzaileek. Bali...

Fracking-aren aurkako hots eta ahotsak areagotuz doaz. Teknika hori erabiltzearen kontra gizartean sortutako mugimenduari udalen mozioak batu zaizkie. Gipuzkoan, bi baimen daude eskatuta lurpetik gasa ateratzeko teknika horretarako; 2011n eskatu zituen Jaurlaritzaren menpeko SHESA enpresa publikoak, eta oraindik erantzun zain daude. Eskaera eremu zabal baterako egin ohi da; beraz, baimena emanez gero, eremu horren barruan edozein tokitan has ditzakete lanak: "Ez dago jakiterik benetan non hasiko diren eta non ez", ohartarazi du Iraitz Elordi Fracking Ez plataformako kideak. Gipuzkoan, lurrazalaren %40 hartzen dute baimena eskatu duten bi gune horiek. Fracking-aren teknikaz, eraginez eta ondorioez hitzaldia eman du plataformak aste honetan Tolosan.

Hogeitik gora dira Gipuzkoan fracking gabeko udalerriak. Udal horietan, gasa erauzteko haustura hidraulikoaren kontra agertu dira; dena den, mozioak onartu edo ez, udalek ez dute "pisurik" halako erabakietan. Elordik azaldu duenez, teknika horren aurka agertzea "trabak jartzeko modu bat da, euren jarrera argi erakusteko modu bat". Hainbat udalek jarraitutako ildotik, Batzar Nagusiek ere fracking gabeko lurralde izendatu zuten Gipuzkoa iazko ekainean, EH Bildu, PP eta PSEren botoekin —EAJk ez zuen babestu—. Praktikan, ordea, bestelakoa da errealitatea: "Ikusi dugu nahiz eta guk esan ez dugula fracking-ik nahi [Espainiako Auzitegi] Konstituzionala etorri eta ez digula hori egiten uzten". Espainiako Gobernuak argi utzi du erkidegoek ezin dutela euren kasa debekurik jarri, eta Konstituzionalak baliorik gabe utzi ditu onartuta zeuden hainbat lege; Nafarroan, Kantabrian eta Errioxan, esaterako. Edonola ere, Eusko Legebiltzarrak haustura hidraulikoari buruzko araudia eztabaidatzea adostu du, fracking-aren aurkako plataformek 100.000 sinadura baino gehiago aurkeztu eta gero. "Borondate politikoaren gain asko dago", dio Elordik.

Teknika erabiltzeak eragin ditzakeen kalteak askotarikoak dira, Fracking Ez plataformak zerrendatu dituenez: soinu kutsadura, landa okupazioa, lurrikarak, lur azpiko nahiz azaleko uretan eragin ditzakeenak... "Ura da fracking-aren ondorio larriena", Elordiren hitzetan. Adibide gisa jarri du Coloradon (AEBak) gertatutakoa: "Fracking-aren planta asko zeuden, uholdeak egon ziren eta plantetako ur denak errekan behera joan ziren; sekulako hondamendi naturala gerta daiteke".

Horrez gain, teknikak "bizi motza" du. Elordiren arabera, zulatzean leku konkretu bateko gasa bakarrik ateratzen da, pitzatzen den tokikoa bakarrik, eta "2-3 urtetan jada ez du merezi putzu hori ustiatzea". Ingurumenean duen eragina ez ezik, ekonomikoki duen kostua ere aipatu du. Batetik, kalkuluen gorabeherak daude: "Eman dezagun, zenbat gas eta petrolio egon daitekeen kalkulatzeko, estatistikak ateratzeko, adibidez Araban hasten direla. Lehenengo datuekin estatistikak aterako dituzte Euskal Herri mailarako, baina agian Tolosan ez dago horrenbeste gas eta petrolio". Beraz, estatistikak betetzen saiatze horretan, "zulo mordoa egin behar da", eta kostua dakar horrek: "Zulatzen segitzen badugu baina kantitaterik ateratzen ez badugu, gastuak asko igotzen dira".

Bestetik, Elordik "espekulazio hutsa" deritzo fracking-ari, eta AHTarekin alderatu du: inguruko "txiringito denak" irabazten du dirua. Etxebizitzaren burbuila ere hartu du adibide: "Erosi eta erosi, sortzen ari da norbaitek pagatu ezin duen arte, eta orduan denak erortzen dira".