GIPUZKOAKO HITZA

Atzo eman zitzaion hasiera Tolosandblues jaialdiari, Belceblues Bergarako taldearekin, eta Duke Robillard izar duen egitarau zabal batek emango dio jarraipena gaur, bihar eta etzi. Iñigo Martin da jaialdiaren antolatzaileetako bat, eta gustura dago jaialdiak izan duen harrerarekin: "Hasierako urteak izan ziren zailenak, jendea ez zegoelako ohituta musika mota horrekin". Baina gaur egun Euskal Herriko jaialdi "onenetakoa" dela uste du.

Maila horretara iristeko formula goi mailako programazioa lantzea izan dela gaineratu du Martinek. Hala, talde eta emanaldi gogoangarriak izan dira orain arte jaialdian: "Little Charlie and The Nightcats, adibidez, une horretan [2008an] mundu mailako talde onenetakoak ziren. Hain justu, Euskal Herrian kontzertu bakarra eman zuten; non eta hemen, Tolosan". Gero, Valentzian (Herrialde Katalanak) eman zuten beste kontzertu bat, eta, ondoren, taldea desegin egin zen. Fronton tabernan gauza onak ikusi direla du gogoan: "Francisco Simon gitarra jotzailea, Joan Pau Cumellas, Victor Puerta eta Antonio Serrano aho-soinu jotzaile apartak... Gauza interesgarriak entzun eta ikusi ahal izan ditugu, eta espero dugu horrela jarraitzea".

Jaialdia lehendabiziko aldiz egin zenean, 2005ean, jende gutxi bildu zen. "Jendeak ez zuen ezagutzen musika mota hau, eta urteen poderioz konturatu da baduela kutsagarria den zerbait, jendea dantzan jartzen duena; berehalako konexioa dago musikariaren eta jendearen artean".

Horrenbestez, urtetik urtera jende gehiago elkartzen da, eta Plaza Berrian 400 edo 500 pertsona biltzea "normala" dela dio Martinek. "Aurreko urtean bai Solana 4 tabernan eta baita Saikinen ere jende ugari elkartu zen kontzertuak ikusteko. Horrek indarra ematen du; horrek erakusten du jendeak baloratzen duela musika mota hau, badakielako talde onak ekartzen ditugula". Jende gehien erakarri duena Raimundo Amador izan da. "Amador Madrilgo blues bandarekin etorri zen. Amua Raimundo Amador izan zen, eta Plaza Berrira joan ginenean agian 2.000 pertsona zeuden".

Aurrekontua aurten 16.000 euro ingurukoa da, eta Tolosako Udalak 10.000 euro jartzen ditu. Hortik aurrera, hainbat babesle daude, tartean kontzertuak izaten diren inguruko tabernak. Bestalde, musikariei afariak ematen zaizkie herriko elkarteetan, normalean Eroetxe, Txinparta eta Lizardin. Aurrera begira, Martinek etorkizun "aparta" ikusten dio Tolosandblues jaialdiari: "Aurtengoarekin gozatu gabe, dagoeneko hurrengo urterako baditut buruan pare bat talde, zer formaziorekin-edo etor daitezkeen pentsatzen...". Azkenean, ia urte guztiko lana izaten da egitaraua pentsatu eta osatzea. "Udalak aurrera segitzeko asmoa badu, aurrera egingo du jaialdiak".

Etxeko taldea, bukatzeko

Txaston Dixie Band Tolosako taldeak bere lehen kontzertua emango du aurtengo Tolosandblues jaialdian. "Talde xume bat gara, iazko udazkenean sortu zena", dio Juanmi Calahorra bateria jotzaileak. "Hasi ginenetik helburua izan da entseguetan ondo pasatzea". Dixieland musika egiten dute, hau da, aurreko mende hasieran New Orleansen (AEBak) sortutakoa. Beti txarangetan-eta ibili direnak "zerbait ezberdina egiteagatik eta musika alaia jotzeko asmoz" elkartu dira. "Guretzat erronka izaten ari da", esan du.

Hainbat lekutatik etorritako musikariak direla dio Calahorrak: "Musikalki profesionalak direnak, baina agian instrumentua menperatzen ez dutenak. Adibidez, Isitxo Larrañaga profesionala da, baina tubarekin urtebete darama".

Beti gustatu izan zaie bluesa, eta Tolosako jaialdiak maila handia hartu duela eta, "errespetu" handia ematen die bertan jotzeak. Behin lehenengo kontzertua emanda, hortik aurrera bere helburua hobetzen jarraitzea izango dela gaineratu du.

Badator lo gozoa, geroz eta hurbilago dago; laster harrapatuko nau gaueroko adiskide misteriotsuak, eta gorputzak pisurik ez daukan txoko horretara eramango nau. Izugarri gustatzen zait lokartzeko une hori... loak hartzen nauela konturatzea magikoa iruditzen zait, eta momentu hori ahal bezain beste luzatzen dut; errealitatearen eta ametsaren arteko lerroa nola lausotzen den begiratzen dut kulunpio zuri batean hara eta hona nabilen bitartean.

Hitzetan adierazita oso poetikoa geratzen da, baina seguru trenean lo geratzen den aitonaren moduan ahoa zabal-zabal eginda lo hartzen dudala, lerde jarioan.

Baina poesiarekin jarraituko dut; non gindoazen? A, bai: badator lo gozoa, geroz eta hurbilago dago... "ñiiiiiiiii", bat-batean loa alde egiten hasi da; nora ote doa? Zergatik doa? "Ñiiiiiiiii", berriz ere. Eta horixe da arrazoia, intsektu txiki hegodun odol zurrupalari hori. Edo gaueko hamabietan esango nukeen moduan: "Moskito puta hoi". Guztiz esnatu banau ere, kasurik ez egitea erabaki dut. "Joango da, lo hartu beharra daukat; tira looo, loooo...", agindu diot neure buruari. Gauza lasaietan pentsatuko dut: belaze berdeak, laino zuriak, haize freskoa... "Ñiiiiiiiii", jode, tira, imajinatu gauza politak: nire esku hotzak aitonaren esku zaharren artean berotzen nituenekoa, hondartza oin hutsik zapaldu nuen aurreneko aldi hura, elurra egiten zuenean eskolara joan gabe geratzen ginen egun zuri haiek... "Ñiiiiiiiiiii", etxeko zapatilarekin moskito puta bat paretaren kontra akabatu nuen gau epel hura...

Horrela ezin dut! Haserre piztu dut argia; harrapatzen badut, zukutu egingo dut. Txoko guztietan begiratu dut, sabaian, paretetan, gaueko mahaitxoan, maindire artean, iratzargailuaren azpian eta gortinetan. Ez da inondik ageri; alde egingo zuen agian sukaldera edo egongelara. Atea itxi dut bueltan etor ez dadin, ohean sartu naiz, argia itzali dut, begiak itxi ditut... "Ñiiiiiiiiiiii". Dios! Nola da posible? Hemen jarraitzen du banpiro txikiak. Ziztatu behar banauzu, ziztatu nazazu; hartu behar duzun odol guztia, eta ospa! Baina, jaungoikoaren izenean, egin beharrekoak isil-isilik egin itzazu, ze hots hori belarriaren aldamenean jasango duen amaren semerik ez da sortu oraindik.

Animalia zalea naiz, beti babestu eta defendatzen ditut, eta, noski, animalien aurkako tratu txarrak beti kondenatzen ditut. Baina galdera sakon bat daukat: ezinbestekoa al da "ñiiii" egiten duen eltxoa izaki bizidunen sistema katean? Hain larria izango al litzateke intsektu horren hutsunea bizitzaren katean? Akabatu ezin badira ere, sikiera, mututzerik balego...

Hurrengo egunean, telebistako iragarkietan ikusi dudan tramankulu bat erosi dut: entxufean sartu eta intsektuak akabatzeko produktu bat askatzen du pixkanaka-pixkanaka. Akabatuko ez ditu, ba, ia ni ere akabatu nau eta! Hori da kiratsa... entxufetik atera eta komunean utzi dut. Ohera noa berriz ere, ea loak lehenbailehen bere magal ilunera eramaten nauen, bisitari txikia nire eskuineko besoan afaltzen ari dela konturatu aurretik.

Goierriko bigarren jazz jaialdia antolatu dute Araman eta Ordizian datorren astebururako, uztailaren 4 eta 5erako. Eskualdean jazza entzuteko plaza bat eskaintzea da jaialdiaren helburua, musika estilo horri Goierrin indarra emateko. Sei kontzertu antolatu ditu Joseba Basarte, Nohan Alberdi, Jon Txurruka eta Urtzi Etxeberria laukoteak. Etxeberriak eman ditu azalpen gehiago.

Non du sorrera Goierriko Jazzaldiak?

Lagunartean sortutako ideia bat da. Jazza gustuko dugun laukote bat elkartu ginen, eta Goierrin zerbait antola genezakeela pentsatu genuen. Laukoteko kide bat Araman bizi da, eta, ideia ere bertan sortu zenez, bertan egitea pentsatu genuen.

Zein helbururekin hasi zineten iaz jaialdia antolatzen?

Guri jazza gustatzen zaigu, eta badakigu eskualdean badela musika estilo hori gustuko duen jendea. Guretzako jaialdi bat egin nahi genuen, hemen inguruan jazz kontzertuak zuzenean ikusteko, Goierrin jada antolatzen direlako beste musika estilo batzuetako jaialdiak. Baina, batez ere, jazz musika zabaltzeko asmoz pentsatu genuen jaialdia antolatzea; gainera, inguru honetan ere badaude jazza egiten duten musikariak, eta haien lana ezagutzera eman genezakeela ere pentsatu genuen.

Bi helburu dituzue, beraz.

Bai, hala da; jazz musikak ez du izaten beste musika estilo batzuek adina leku, eta musikariak plaza bila aritzen dira. Gu, berriz, musika estilo hori zuzenean entzuteko lekuen bila. Bi nahiak elkartu eta jazzari Goierrin leku bat egitea izan da asmoa.

Zein berezitasun du Aramak jaialdia bertan egitea erabakitzeko?

Herri txikia da, baina musika eta, batez ere, jazza zuzenean entzuteko parke zoragarri bat du. Oso leku aproposa da, eta eguraldi onarekin primerako lekua da, lasai zelaian eseri eta kontzertuez gozatzeko.

Ordizia izango da jaialdiko bigarren agertokia. Zergatik antolatu duzue jaialdia bi herritan?

Jaialdia ahalik eta gehien zabaldu nahi genuen, ondo irtenez gero etorkizun batean inguruko beste herri batzuetan ere ideia garatzen joateko: Beasainen, Lazkaon... Azken finean, jaialdia eskualdera zabaltzea da nahia, jazz afariak, ikastaro didaktikoak eta beste antolatzea delako asmoa.

Nola egin duzue taldeen aukeraketa?

Helburua ahalik eta jende gehienarengana iristea da, helduengana, gazteengana... eta, horretarako, mota ezberdinetako emanaldiak antolatu ditugu. Hori buruan izan dugu beti, eta horren arabera aukeratu ditugu bi urteetan kontzertuak: umeentzako kontzertu didaktikoak, publiko guztiarentzako saioak, eta gauerako jazz kontzertua, baina jazz ireki bat, festa giroa sortuko duena. Hori izan zen iazko antolaketa, eta aurten ere antzeko bideari jarraitu diogu.

Estilo ezberdinetako taldeak entzun ahalko dira, beraz?

Ostiraleko bi kontzertuak Ordizian izango dira, eta lehen saioa herriko musika eskolako ikasleek osatzen duten Combo Jazz taldearena izango da. Jazz estandarra entzun ahalko da [19:30ean, Plaza Nagusian]. Horren jarraian, berriz, aurtengo jaialdiko momentu gorenetako bat iritsiko da: Javier Lopez Jaso&Marcelo Escrich Quartet taldearen kontzertua [23:00etan, D'elikatuz-en]. Estatu mailan erreferentzia bat da musikari nafarra, eta bi taldeak konparatzerik ez badago ere, hor ikusten da jazz mota ezberdinak entzun ahalko direla jaialdian.

Aramako saioak larunbaterako utzi dituzue.

Aramako parkea egunez gotzatzeko da, eta, horregatik, larunbateko lehen hiru saioak bertan egingo ditugu: Victor de Diego Trio eta Miguel Salbador arituko dira aurrena, 18:30ean hasita, eta, ondoren, herriko plazan Busbu disko jartzaile ordiziarra ariko da. Nahi duenak bertan afaldu ahalko du, eta barra ere egongo da.

Aramatik, Ordiziara buelta.

Libert Fortuny saxo jotzaile kataluniarrak itxiko du aurtengo jaialdia, Ordiziako Barrena parkean [23:00]. Munduan zehar aritu da bere musika eskaintzen, eta seguru gaude Ordizian ere sekulako kontzertua egingo duela.

Herri batetik bestera joateko autobusak jarriko dituzue, doan.

Larunbatean egongo da autobus zerbitzua, Ordiziako Garagartza plazatik —17:15ean irtengo da, autobusa bete ahala—, eta, ondoren, nahi duena berriz Ordiziara autobusez itzul daiteke. Kontzertuak ere doan izango dira.

Ikusleen aldetik, zein erantzun espero duzue?

Iazko erantzuna zein izan zen ikusita antolatu dugu aurten ere jaialdia, kartel interesgarriago batekin. Beraz, nik uste jendeak gustura hartuko duela.

Sarean ere badu lekua jaialdiak.

Jaialdian dagoena zabaldu nahi dugu, jendeak zein aukera duen jakin dezan, eta horregatik sortu dugu www.aramajazz.com webgunea. Facebooken ere bagaude [GoierrikoJazzaldia].

Aldundiarekin informazio trukerako hitzarmena sinatu duten udalakGipuzkoako 76 udalek eta foru aldundiak datuak elkarri emateko hitzarmena sinatu dute. Funtsean, aurreko hitzarmena hobetzea lortu da, informazio trukaketa aldebikoa izango baita. Hala ...

Usurbilgo dantzaren historiako zati garrantzitsu bat bildu dute liburu batean. Usurbil dantzan, Usurbilgo Dantza Taldea 1975-2013 izena darama Usurbilgo Dantza Taldeak argitaratutako bildumak, eta herriko hiru bizilagunek ondu dute lana: Maider Errast...

Gipuzkoan dauden gazteluetatik erakargarrienetakoa da Oiartzungo Beloaga, ia eraitsita egon arren: horren gaineko dokumentazioa oso handia da, Oiartzualdeko eta Euskal Herriko memoria historikoa berreskuratzeko eraikin esanguratsua da —"haren historiak herri honen bilakaeraren zati handi bat erakusten du", esan du Beloaga Bizirik taldeko Joxemari Iturriotzek—, eta herrialdean antzeko gazteluak badauden arren, besteetara ez bezala Oiartzungora iristea erraza da. Gainera, inguruan Gipuzkoako populazio eremu handiena dago, Donostia aldea, Oiartzualdea eta Bidasoa aurrez aurre ikus daitezkeelako bertatik.

Gaztelua estrategikoa izan zen bere kokalekuagatik, besteak beste, Erdi Aroko gatazketan, II. Karlistadan eta 1936ko gerran. Gazteluari buruzko lehen aipu idatzia 1200. urtekoa da. Horregatik guztiagatik aukeratu du Aranzadi Zientzia Elkarteak Beloaga berreskuratzeko lehentasun moduan, Oiartzungo Beloaga Bizirik elkartearen ekimenez.

Gaztelua berreskuratzeko propio sortutako elkartea da Beloaga Bizirik, eta Aranzadi Zientzia Elkartearekin elkarlanean ari da Oiartzungo Gurutze auzoan dagoen eraikinari astindua ematen; aurtengo urtarrilean sinatu zuten hitzarmena da horren lekuko. Hiru fasetan egingo dituzte lanak bertan. Jada lehen fasearen erdia egina dute, eta horren barruan bertako dorrearen zati bat egonkortu dute —arma plaza ere bazuen gazteluak—. Hil honetan ibili dira bertan lanean Aranzadiko kideak eta elkarteko boluntarioak; boluntario horiek, aurretik, beharrezko material guztia igo zuten gaztelura. Lehen faseari irailean ekingo diote berriz ere. Bigarren eta hirugarren faseak aurrerago egiteko asmoa dute, baldin eta horretarako finantzaketa nahikoa badago.

Joxe Mari Iturriotzek finantzaketaren auzia jarri du Beloaga nolakoa izan zen irudikatzeko egiten ari diren lanen balizko arrakastaren erdi-erdian. Izan ere, lehen faserako lortu duten dirua bazkideen ekarpenen eta Oiartzungo Udalak emandako diru laguntzaren bidez iritsi da —395 euro lortu ditu Beloaga Bizirik-ek, kide bakoitzak hamarna euro emanda—, baina, hala ere, nekez aurre egingo diote proiektuari horrekin bakarrik. Horregatik, Gipuzkoako Foru Aldundira nahiz Eusko Jaurlaritzara ere jo dute laguntza eske; "uste dut eskaera horiek bide onetik doazela", aitortu du Iturriotzek.

Bide horretatik, Iturriotz ez da ausartzen esatera Beloaga noiz egongo den berreskuratuta —ez berreraikita, ezinezkoa baita gaztelua zen bezala, berdin-berdin berreraikitzea—, baina uste du bi urteren buruan eginda egon daitekeela: "Dena ondo badoa, dorrea behar bezala konponduz gero, bestea ere egin liteke. 2016rako eginda egongo dela esatea gehiegitxo esatea litzateke agian, baina Aranzadik asmo hori du: urte bakoitzeko fase bat egitekoa".

Oiartzungo nahiz Errenteriako armarrietan agertzen den gaztelua Beloaga da. Duela ez urte asko ia ezkutuan egon zen harri multzo horrek Oiartzualdean izan zuen garrantziaren erakusle da hori.

Beste bi faseak

Bigarren fasea egiteko, Eusko Jaurlaritzaren laguntzaren zain daude Beloaga Bizirik taldeko kideak. Europako Batasunak ematen duen diru laguntza baten bitartez kudeatuko luke Jaurlaritzak Beloagarako ekarpena, monumentu historiko izendatuz gero; bide horretan espedientea zabalik du egitasmoak, eta hori "seinale ona" dela uste du Iturriotzek. Hartara, ekarpen horrekin, gazteluaren dorrearen altuera zazpi bat metrora iritsiko litzateke, eta goialdean plataforma gisako bat egingo lukete, petril batekin, "horrek dorreari dorre itxura emango lioke, nahiz eta bere garaian dorre horrek 12-15 bat metroko garaiera izan, pareten zabaleratik ateratako datuen arabera. Informazio panelak ere jarriko lirateke bigarren fase horretan".

Hirugarren faseak iristeko erraztasun neurriekin du lotura. Izan ere, gaztelua Gurutze auzoko kaskotik hurbil dagoen arren ez da oso erosoa bertaraino iristea, eta eskailera batzuk egitea dago aurreikusia.

Oiartzuarren auzolana

Egitasmoa aurrera eramateko, oiartzuarren auzolana funtsezkoa izan da, hasieratik. 2010ean hasi ziren hainbat herritar gazteluaren ingurua garbitzen, eta eremua ezagutu eta bertan aurkitzen hasi ziren material eta gaiek bultzatuta, are indartsuago egin zuten Beloaga berreskuratzeko sentimendua. Obrak egiteko finantzaketa lortzen, egitasmoaren garrantziaz herritarrak eta erakundeak jabetzen eta Beloagan bertan izerdia botatzen ibili dira azken hilabeteetan herritarrak. Hil honetako lanak egin baino lehen, adibidez, asteburuetan beti bildu dira hainbat oiartzuar ur deposituak, morteroa eta harriak gazteluaren ondo-ondoraino eramateko; izan ere, gazteluak denboraren poderioz jauzi zaizkion harriak ditu inguruan, eta horiek erabiltzen ari dira.

2016rako hainbat egitasmo daude aurreikusita Gipuzkoan, eta Beloaga gazteluaren berreskuratzea izan daiteke eginda egon daitekeen bat.

Info 7 irratiko Obabako testiguak literatura saioak Obaba Fest jaialdia antolatu du Donostiako Doka kafe antzokian. Hiru kontzertuk eta disko jartzaileen saioak osatuko dute jaia. Giorgio Bassmatti abeslari donostiarrak Oso Fan proiektua aurkeztuko du...

Ez da libratu. Gipuzkoak ere haustura hidraulikoaren eragina paira dezake, eta, hori eragozteko, lanean hasi dira hainbat talde, Fracking Ez plataformaren babespean. Herrialde osorako erakundea ez dute osatu oraindik, baina hori ere aurreikusia dute, eta, azken hilabeteetan, hamaika hitzaldi eskaini dituzte, "gasa ateratzeko teknika kutsakor horrek egin dezakeen triskantzaz ohartarazteko".

Zehazki, Sustraia eta Landarre izeneko zulatze guneak dira Gipuzkoan eragin handiena izan dezaketenak. Herrialdeak duen lur eremu osoaren %40 hartuko lukete bi gune horiek, Deba, Goierri, Urola eta Oria eskualdeetan. Eusko Jaurlaritzaren esku dagoen SHESA enpresa publikoak baimena eskatua du eremu horietan fracking-aren teknika erabiltzeko, eta, Debagoieneko Fracking Ez taldeko kideen ustez, "triskantza izugarria" eragin dezake. "Lurra, haizea, ura eta parean topatzen duen guztia kutsatzen du haustura hidraulikoak, baita lur azpian gasa duten harrien txikizioa eragin ere".

Izan ere, inork ez du ukatzen jada fracking-aren teknikarekin gasa edo petrolioa ustiatzeak ingurumenarentzat hainbat arrisku dakartzala: ustiaketa konbentzionalak baino negutegi gas gehiago askatzen ditu; karbono dioxido gehiago ere isurtzen da airera; eta ura ere kutsa dezake teknika honek, ustiatze putzu batek milaka metro kubo ur behar dituelako, eta ur hori harearekin eta osagai kimikoekin nahasten dutelako. Gainera, putzuaren hormak behar bezalakoak ez badira edo arroketan pitzadurak badaude, akuiferoetara igaro daiteke kutsadura.

Orain dela gutxi hasi zen fracking-aren kontrako mugimendua Debagoienan, Araba eta Bizkaiko esperientziak eredu hartuta, baina Gipuzkoa osoko jendea hurbildu zaie azkenaldian, eta gehiago hazi nahi dute etorkizunean ere. "Pozik gaude, bi hilabetetan, hutsetik hasita, hamabost bat herritara informazioa eta sinadura bilketa hedatzea lortu dugulako", azaldu zuten Debagoieneko Fracking Ez taldeko kideek, mugimenduaren aurkezpenean. 30.000 sinadura bildu nahi dituzte, Eusko Legebiltzarrean herri ekinaldi legegile bat aurkeztu eta fracking-aren gaineko eztabaida politikaren lehen lerrora eramateko. Horregatik, ekainaren 30etik uztailaren 5era herriz herri ibiliko dira sinadurak biltzen. Gasteiztik abiatuko da martxa, baina Gipuzkoa mutur batetik bestera zeharkatuko du: Arrasate, Oñati, Legazpi, Urretxu, Azkoitia, Azpeitia, Tolosa, Donostia, Zarautz, Zumaia, Elgoibar, Soraluze eta Bergara. Herri horietan guztietan informazio guneak jarriko ditu Fracking Ez taldeak.

Herri ekinbideez gain, fracking-aren kontrako proposamenek oihartzuna izan dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan ere. Iragan asteazkenean, haustura hidraulikoaren kontrako mozio bat onartu zuten Bilduk, Aralarrek, PSE-EEk eta PPk. Ezker abertzaleko diputatuek aurkeztu zuten proposamena, eta, bertan, "fracking-ak ingurumenari eragiten dion kalte izugarria" azpimarratu zuten. Testu horri zuzenketa bat egin zion PPk, Gipuzkoako Aldundiak "energia berriztagarrien aldeko politika aktiboak" aplika ditzan, eta hori ere onartu zen.

EAJk, aldiz, ez zion babesa adierazi fracking-aren kontrako mozioari. Horren ordez, "batzorde zientifiko independente bat" eratzea proposatu zuen, "gasa ateratzeko haustura hidraulikoaren teknikaren eboluzioa aztertzeko". Jeltzaleek ez diote atea erabat itxi nahi gasaren negozioari, baina fracking-aren bidezko ustiapen proiektuak "ingurumeneko legediaren arabera" garatu beharko liratekeela uste dute.

EAJren kontrako botoarekin ere, Nafarroako Parlamentuak iaz urratutako bide berari ekin diote Gipuzkoako Batzar Nagusiek, eta fracking-a herrialdean debekatzeko lehen urratsa egin dute. Ikusteko dago, ordea, noraino helduko den bide hori, Espainiako Justiziak mugak jarri baitizkio autonomia erkidegoek —eta, ondorioz, baita Gipuzkoa bezalako herrialdeek ere— alor horretan dituzten eskumenei.

Aste honetan, Espainiako Auzitegi Konstituzionalak ebatzi du estatuari bakarrik dagokiola gasari eta energiari buruzko legediak ezartzea eta, beraz, erkidegoek ezin dutela fracking-a debekatu. Konstituzionalaren arabera, ordea, diputazioek "baldintzak eta kargak" ezarri ahalko dizkiete haustura hidraulikoa erabiltzeko baimen eskaerei.

Fracking Ez plataformaren aburuz, "onartezina" da erabakia, uste baitu Auzitegi Konstituzionala "hausteko arriskua duten eremuetan bizi diren herritarren borondatearen gainetik" pasatu dela. "Eskrupulo gutxi duten enpresekin bat egiten duen gobernu bati jarraiki, Auzitegi Konstituzionalak ingurunearekin erasokorra den erauzte teknika baten kontrako [...] lege bat atzera botatzea tamalgarria da".

Hala ere, abiatu duten sinadura bilketa eta herri ekinaldi legegilea "inoiz baino biziago" daudela nabarmendu dute plataformako ordezkariek. "Fracking-aren kontrako kanpainak zentzu handiagoa du gaur atzo baino". Taldearen ustez, "borondate politikoa" da haustura hidraulikoa gelditzeko behar den gauza bakarra, eta gogoratu du SHESA enpresa publikoak dituela fracking teknika erabiltzeko baimenen %90 eta, beraz, Eusko Jaurlaritzak "noiznahi" geldi dezakeela gasa erauzteko praktika hori.

Debegesa Debabarreneko garapen ekonomikorako elkarteak Deba ibaia garbitzeko IV. jardunaldia antolatu du biharko. Hala, ingurumena zaintzeaz gainera, elkarrekin ederki pasatzeko aukera izango dute parte hartzaileek.Debako Anes Arrindan elkartuko dira,...

Andoaingo Binardent laborategira sartzen den jendea harritu egiten dela aitortu du Juan Peñalverek. "Portzelanazko hortzak ez al zituen dentistak egiten?", galdetzen dute. Hortz-protesigilearena ofizio ezezaguna da askorentzat, baina arreta, teknika eta diziplina itzela eskatzen duena.

Zertan datza, zehazki, hortz-protesigilearen lana?

Dentistaren lanaren gehigarria edo osagarria dela esan daiteke, hark jarritako irizpideen arabera protesiak egiten ditugulako. Hiru protesi multzo handi daude: alde batetik, protesi finkoak; bestetik, ken-ipinizkoak; eta, azkenik, hortzak zuzen jartzeko ortodontziak. Laborategi honetan, lehen bi motatakoak egiten ditugu.

Oro har, nolakoa izaten da prozesu hori?

Paziente bakoitzak dituen beharrak identifikatzean hasten da dena. Horien arabera egiten du dentistak aurrekontua, eta hortzetako molde bat egiten du. Guk horren gainean lan egiten dugu. Moldean dauden inpresioak positibatu, eta, horrela, aho bakoitzaren igeltsuzko ereduak fabrikatzen ditugu, inplanteak eta protesiak egiteko.

Ahoaren osasuna gai delikatua da. Urduri jartzen al zaizkizue pazienteak?

Nire ustez, arazoaren gakoa beste bat da: jendeak noiz jotzen du dentistarengana? Ahoan mina duenean; hau da, beranduegi denean. Motorrak zarata egiten duenean autoari olioa aldatzea bezalakoa da hori. Berez, ahoaren osasuna eta autoaren mantentze lanak antzekoak dira: urtero egin beharko genuke azterketa. Hori da pieza guztiak mantentzeko modurik eraginkorrena eta merkeena.

Hortz-protesien fabrikazio prozesua azaltzen ari zinen. Igeltsuzko ereduen ostean, zer egiten duzue?

Protesien oinarri gogorra egiten dugu lehenbizi, hezurrera inplanteen bidez finkatuko den hori, eta gero, zati estetikoa, benetako hortz baten itxura duena eta agerian geldituko dena. Oinarria egiteko metala erabiltzen dugu gehienetan, baina, gaur egun, litiozko silikatoaren gisako material estetikoagoak ere baditugu; eta hortzaren zatia, berriz, zeramikarekin egiten da kasu gehienetan.

Apaingarriak edo material bereziak eskatzen al ditu jendeak?

Adibidez, hortz zuri-zuriak nahi dituzte batzuek. Orain arte, pazienteek ez zuten informazio nahikorik, eta dentistaren esku uzten zuten protesien aukeraketa. Gaur egun, ordea, jende dezente etortzen da laborategira.

Baina batzuetan eskaera horiek ez dira oso naturalak. Hortz zuri-zuriak, adibidez, ez al dira nabarmenegiak?

Normalean, halako eskaerak egiten dituztenek hortz ilunak izan dituzte urteetan, eta kontrakoa nahi dute. Adibidez, gaztetan sendagai asko hartu behar izaten dituzten pertsonei hortzak belzten zaizkie. Kasu horietan, erabat zuria ez den kolore bat jartzen badiezu, ez dira konforme geldituko. Protesien formarekin ere antzekoa gertatzen da. Paziente batzuek berdin-berdinak nahi dituzte hortz guztiak, baina hortz naturalak ez dira uniformeak, eta pieza bat apur bat aterata egoteak nortasuna ematen dio aurpegiari. Aurpegiaren estetika osoa goitik behera alda dezakete hortzek. Horregatik, pazienteen nahiak aintzat hartzen saiatzen gara, baina ez itsu-itsuan. Aholkuak eman eta katalogoak erakusten dizkiegu, non aukeratua izan dezaten. Gaztetako argazkiak ere ekartzen dizkigute batzuek.