GIPUZKOAKO HITZA

Herrixa Dantzan dantzaldi gidatua egingo dute gaur, 20:15ean, Uarkape pilotalekuko tabernan. Plazako dantza tradizional ludikoez osatutako dantzaldia izango da. Besteak beste, sokan, korroan, taldeka eta bikotean arituko dira. Helburua adin ezberdinet...

Artean 25 urteko gaztea besterik ez zela hasi zen udaltzain lanean Sergio Rodriguez (Zarautz, 1977): "Ekainaren 1ean bete ziren hamabi urte lanbide honetan hasi nintzela". Gaur egun, Azpeitiko hamabost udaltzainetako bat da, baina aurretik beste hainbat herritan ere lan egin du. Jaioterrian hasi zen, eta bederatzi hilabete egin zituen han. "Gero, Arrasaten beste bederatzi; ondoren, Oñatin udaltzain postua atera nuen, eta han urte eta erdiz jardun nuen". 2005ean, berriz, lana uzteko baimena eskatu, eta Azpeitian hasi zen.

Nola erabaki zenuen udaltzain izan nahi zenuela?

Lagun baten osaba udaltzaina da Zarautzen, eta hark esan zidan udarako udaltzain lanerako jendea behar zutela. Halaxe hasi nintzen: aurkeztu, lanean hasi eta lana gustatu egin zitzaidan.

Udaltzainaren lanbideak zer dauka onetik?

Gauza asko, baina batik bat jendearekin tratua edukitzea. Jendearekin komunikatzea eskatzen du, eta hitz egitea asko gustatzen zait niri.

Baina txarretik ere izango du, ezta?

Jendearekin tratuan eztabaidak izatea, eta egunero gertatzen ez diren gauza txar horietako bat ikusi edo bizi beharra: istripu larri bat edo.

Etxera ailegatzean, laneko gauza asko ibiltzen dituzu buruan?

Batzuetan gertatzen da, baina urteekin lanetik irten eta laneko kontuak burutik kentzen ikasi egiten da. Gainera, ez naiz bizi lan egiten dudan herri berean, eta horrek deskonektatzen laguntzen du. Bizi naizen auzoan Sergio naiz. Azpeitian biziko banintz, bertatik bertara biziko nuke gertatzen den oro, nahiz eta lanetik kanpo egon. Norberaren herrian lan ez egiteak alde on hori dauka.

Bitxikeriarik gertatu al zaizu lanean ari zarela?

Telefonoz hizketan ari zen bitartean gidatzen ari zen pertsona bat ikusi nuen behin: esan nion halakorik ezin zuela egin. Hark erantzun zidan, bera ez, emaztea zela hizketan ari zena, eta hitzik ere ez ziola egiten lagatzen. Horixe da isuna ez jasotzeko jarri didaten aitzakiarik onena.

Ordutegi ona al daukazue?

Txandaka lan egiten dugu: goizez, arratsaldez edo gauez. Ohitu egiten da bat, eta niri denak gustatzen zaizkit lanerako, baita gaua ere. Ordutegi bakoitzak ditu bere alde onak eta txarrak. Goizekoak duen okerrena zera da, jaikitzea kostatzen zaidala; arratsaldez lan egiten dudanean, berriz, goiza ez dut aprobetxatzen. Txanda bakoitzak bere kontuak ditu.

Kalean jendeari konfiantza adierazi behar zaio edo ez?

Konfiantza eman behar da, baina bere neurrian. Ez gehiago. Batzuei konfiantza eman eta ez dira pasatzen, baina beste batzuk bai. Denetarik dago.

Jendeak zer errespetatzen du gutxien?

Autoa espaloian aparkatuta uzten dute maiz, eta ez dira konturatzen gurpil aulki batekin edo haurren aulki batekin pasatzeko tokirik ez dutela uzten. Ohitura handia dago toki guztietara autoarekin mugitzeko, eta jendeak uste du lau argi keinukariak jarrita bost minututan autoa aparkatuta utz dezakeela. Baina argi horiek larrialdikoak dira, ez dira bost minututan autoa aparkatuta uzteko.

Armatuta lan egiten al duzu?

Armak? Non?

Borra baduzue, behintzat.

Bai, borra bai, eskuburdinak, defentsa pertsonalerako esprai bat ere bai, eta labana bat gauzak mozteko eta. Baina beste armarik ez dugu, hemen udaltzainek armak eramateko ohiturarik ez dutelako. Gipuzkoako herri batzuetan armatuta egoten dira udaltzainak, baina Azpeitian eta beste zenbait herritan ez.

Inoiz erabili al duzu borra?

Bai, baina inoiz ez dut erabili jotzeko, egoera lasaitzeko bakarrik erabili dut. Hobe inor jotzeko erabili behar ez izatea, baina erabili beharko banu, nire lanaren barruan dago.

Udaltzain batek zer ezaugarri eduki behar ditu?

Bakoitzak bere ezaugarriak ditu: bat trebea izan daiteke gauza batzuetan, eta beste bat, bestelako kontuetan. Batzuk legea betearazten dira onak, eta beste batzuk, bulegoko lanetan. Azken batean, denetarik pixka bat jakitea garrantzitsua da.

Denetarik egin behar izaten al duzue?

Bai, batzuetan bulegoan egon behar dugu telefono deiak jasotzen, eta beste batzuetan zirkulazioa zuzentzen edo zaintza lanetan. Eta ezusteko bat gertatzen bada, hura konpontzera joan behar dugu.

Lanerako uniformea erabili behar duzue. Erosoa al da?

Bai, ni gustura nago uniformearekin, polita da. Uniformea ez dut traba bezala ikusten, ondo ikusten dut. Gainera, lanerako zer jantzi behar duzun pentsatu beharrik ere ez daukagu era horretan. Badu bere alde ona.

Zerbeza eta patatak izenburupean, eztabaida sorta antolatu dute Añorga auzoko Jolas Etxean. Bihar egingo dute lehena, 17:30ean. Nola maitatu behar dugu feministok? izango da eztabaida gaia. Ainara Santamaria eta Amaia Zufia arituko dira hizlari. Hilabete bakoitzeko lehen larunbatean biltzea eta gai bati buruz eztabaidatzea da zikloaren xedea. Bi orduko eztabaida saioak izango dira: lehendabizi, sarrera bat egingo dute; segidan, aditu batek hitzaldia emango du; ondoren, taldeka banatuko dira parte hartzaileak, eztabaidan hasteko; eta, azkenik, talde bakoitzean ateratako ondorioak bateratuko dituzte.

Kontatu zidatenean, barre batean lehertu eta ia aulkitik erori nintzen. Aspaldi entzundako ateraldirik jatorrena iruditu zitzaidan, eta audioa topatu nahi izan nuen, hitzez hitz zuzen transkribatzeko. Punkaren meza nagusia den Info7 irratiko Kaleko Mobida irratsaioan oparitu zuen perla Oñatiko Sospechosos taldea zenaren baxu joleak, Txebik, duela urte batzuk. "Toki bat" aukeratzeko eskatu zioten galdetegi labur horietako batean. Osagarri bezala laguntzen duten elkarrizketa bera baino zuku gehiago izaten dute galdetegi laburrek gehienetan. Eta Txebiren erantzuna autentikoa izan zen.

"Ba, aurrekuan eon nintzan Eibarren eta nei holako gauzak me inspiran mogollón, tío. La suciedad, la fábrica, los bocinazos. Es que ni oain nao Oñatin y ese pueblo de Barbies me aburre, tío. Es que ahí no pasa nada, tío".

Idatzi gabeko dogma batek Eibar toki itsusien zerrenda beltzera kondenatu zuen behin. Galdetegi laburren —eta ustezko edertasunaren— kanonak aintzat hartzen dituenari ez zaio bururatu ere egiten Astelena eta lehen mailako futbol taldea dituen hiribildu hori Donostia, Hondarribia edo Urbiako landa xarmantak baino askoz erakargarriagoa izan daitekeenik inorentzat. Ni ez naiz batere fio, ordea, galdetegi laburretan erantzun estandarrak ematen dituztenez. Eta, beraz, galdetegi labur eskasen elkarrizketa inudeez ere paso egin ohi dut. Izan ere, lastoa bereizteko modurik onena da galdetegi laburra. Hor sustantziarik eta egiarik ez badago, zertarako galdu astirik itaunketaren zati trinkoenarekin.

Musika talde kuttunagatik galdetu eta Radiohead, Wilco edo Lisabö ihardesten duten topiko zaleak susmagarritzat ditut. Maskararik gabe, Julio Iglesias betidanik maite izan duela edo George Michaelekin aldaka zoratzen zaiola aitortzen duena askoz ere sinesgarriagoa iruditzen zait. Bikotekidea topatzeko arreta zertan ipintzen duten azaldu behar eta "barre eginaraz nazala" diotenak justu-justu barkatzen ditut. Ni hortzekin naiz oso maniatikoa; asko begiratzen dut nesken hortzeria.

Baina hori bai. Popatik hartzera bidaltzen dut, azkar, gehien gorrotatzen duen akatsa "hipokrisia" dela esaten duen oro. Horra hor adierazpen automatiko hutsal perfektua, ezer esan gabe batere ez bustitzeko botatakoa, futbol jokalarien tradizio eskasenari jarraiki. Gorroto dut hipokrisia erantzutearen hipokrisia.

Txebik ederki ulertu zuen galdetegi laburren funtsa. Dogmarik eta errazkeriarik gabe, ariketa modu zintzoan osatzeko punk samarra izan beharra dago. Eta punkaz eta Kaleko Mobidaz badakizki Txebik bizpahiru gauza, bistakoa denez. Ni ez naiz sekula Eibarren izan, baina desiratzen nago.

Egitarau zabala prestatu dute gaur hasi eta asteartera bitartean Bergarako jaiak ospatzeko. Bitorianatxoren jaitsierak emango die jaiei hasiera, gaur. Udal bandaren kalejira, sokamuturrak, kontzertuak, txosnak, bakailao lehiaketa eta umore ona izango ...

Pasai Donibanen, XXIV. Musika Jardunaldietan murgilduta daude. Maiatzean hasitako egitasmo horrek aurrera egingo du asteburu honetan, eta hainbat abesbatza entzuteko aukera izango da gaur eta bihar, Itsas Mendi taldeak antolatuta.

Gaur, Miarritzeko (Lapurdi) Itsasoa abesbatzak emanaldia eskainiko du San Joan Bataiatzailearen elizan, 20:15ean —han egingo dituzten kontzertu guztiak ordu berean izango dira—. Itsasoa abesbatza 1990eko hamarkada hasieran sortu zen. Frederic Sorhaitz da abesbatzaren zuzendaria 2002az geroztik. Hirurogei bat kantarik osatzen dute taldea. Gozatzeko abestea beste helbururik ez dute. Beren errepertorioaren gehiena euskal kantuek osatzen dute, baina beste hizkuntza batzuetan ere kantatzen dute. Egiten dituzten bidaiak eta beste koroekin dituzten harremanak errepertorioa zabaldu eta aberasteko balio izan diela diote.

Gaurkoa, baina, ez da asteburuko kontzertu bakarra izango. Bihar, Donostiako Luberri abesbatza izango da San Joan Bataiatzailearen parrokian. Luberri abesbatza Donostiako Antigua-Luberri ikastetxeko guraso elkartearen ekimenez sortu zen, 2008an, bi helbururekin: alde batetik, musika eta kantua lantzea, eta, bestetik, guraso zein irakasleak bilduko zituen dinamika baliagarri bat eskaintzea. Junkal Guerrero Langara musikari andoaindarra da taldeko zuzendaria. Antiguako festetan parte hartzea, Eguberrietan kalez kale abestea eta ikasturte amaieran beste koruekin elkarlana sustatzea da Luberri abesbatzaren urteko egitaraua osatzen duten egitasmo nagusiak.

Hurrengo astean, gehiago

Asteburuan ez ezik, datozen egunetan ere izango da musika jardunaldiez gozatzeko aukera. Hilaren 14an, larunbatarekin, Orereta Gazte Abesbatzak emango du kontzertua San Joan Bataiatzailearen elizan. Orereta abesbatza Andra Mari abesbatzaren koru gaztea da. 1986an sortu zen. Jose Luis Ansorena Miranda izan zen sortzaileetako bat, eta hark zuzendu zuen taldea hasieran, baina, 1999az geroztik, Imanol Elizasuk zuzentzen du. Abesbatza gaztea izanagatik ere, eskarmentu handikoa ere bada: Euskal Herriko koruen zirkuituan ohikoa da Orereta Gazte Abesbatza ikustea; eta Sahaoxin (Txina) egin zen 2010eko World Choir Games nazioarteko txapelketan zilarrezko hiru sari irabazi zituen. Euskal Herrian, Donostiako Musika Hamabostaldian, Eliza-Musika Zikloan eta Aita Donostia musika jaialdietan abestu izan du, besteak beste.

Amaitzeko, hilaren 15ean, larunbatean, Errenteriako Musika Bandak eskainiko du kontzertua herriko plazan, 13:00etik aurrera. Errenteriako Musika Banda Euskal Herriko zaharrenetako bat da, 150 urte beteko baititu aurten. Musika elkarte horrek hainbat izen hartu ditu bere historia luzean zehar. Hasieran, Sociedad Filarmonica, eta gero, Udal Musika Banda (1923), 1948. urtean orain duen izena hartu zuen arte: Errenteriako Musika Banda. Talde horren ibilbidean aipamen garrantzitsuak aurki daitezke: Zaragozako Musika Banden Lehiaketan, adibidez, bigarren saria jaso zuten, eta Euskadiko Musika Banden Lehiaketan txapela jantzi zuten errenteriarrek, lehen postua erdietsita.

Bi egun baino ez dira falta Gure Esku Dago dinamikak antolatuta Iruñea eta Durango batuko dituen giza katea osatzeko. Kateak izango dituen 123 kilometroetatik 35 osatzeko ardura dute gipuzkoarrek, eta bi festa gune izango dira Gipuzkoan: Bergaran bat eta Lazkaon bestea.

Lazkaon hirukoiztu egin dute giza katerako behar zuten jende kopurua; 300 lagun bildu behar zituzten, eta 900dik pasa izango dira. Bergarako kasuan, bete beharreko espaziorako gutxieneko jende kopururen bikoitza lortu dute, baita Eibarren ere. "Pozik gaude; urduri ere bai, eguna bertan dago eta", dio Aitor Alberdik, Eibarko herri batzordeko kideak. Ados egoteko puntu bat nahikoa izan da herri batzordeak sortu eta etengabe hazteko. Eibarren, urri amaiera aldera sortu zuten dozena erdi bat herritarrek batzordea, eta denboraren joanean hogei lagun biltzeraino iritsi dira: "Denetariko jendea gaude: langabeak, administrariak, irakasleak, merkatariak... Kolore ezberdinetakoak gaude taldean, eta hori pozgarria da, batzen gaituen zerbait badagoelako".

Duela bi urte Idiazabalen erabakitzeko eskubidearen alde abiatutako Nazioen Mundua dinamikak eragina izan du Lazkaoko jendea batzerakoan, Xanet Barrerasen hitzetan: "Goierrin Nazioen Munduko batzordeak sortu ziren orduan, eta iaz Gure Esku Dago aurkeztu zenean, dinamikaren parte izatera pasatu ginen". Urte osoan hamabost bat lagun aritu dira horretan lanean, eta giza katea gerturatu ahala jende asko batu zaie. Etzi bertan izango den festa gunean antzemango da hori: "Goierri mailako jendeak antolatutakoa izango da". Igandean 10.000 lagun elkartzea espero dute, eta "erabateko harrotasuna" ematen die horrek: "150 lagun mobilizatu dira antolakuntzarako, eta hau goraka doala ikusten dugu".

Ikuspuntu ezberdinak

Bergaran gehiago kosta zaie martxa hartzea. Abenduan sortu zuten batzordea, eta "lehen bi hilabeteak ez ziren errazak izan", Asier Larrañagaren arabera: "Ez genuen elkar ezagutzen, eta bageneuzkan gauzak ikusteko ezberdintasunak. Hasieran, hiruzpalau lagun biltzen ginen, eta denbora behar izan genuen taldea handitzeko". Lazkaon bezala, erronka handi bati aurre egin behar izan diote: "Kilometro hartzaileak gara, bost kilometro antolatu behar ditugu, eta jai gune bat ere Bergaran da; ahalik eta jende gehien bildu behar dugu".

Behin martxa hartu dutenean, ordea, pozik daude, eta hondakinak biltzeko sistemak azken aldian herrian eragin duen liskarra gainditzeko baliagarria izango delakoan daude: "Sentsibilitate desberdineko jendea bilduko gara Bergaran helburu demokratiko bera babesteko: erabakitzeko eskubidea. Nabarmen ikusiko da, desberdinak izan arren, helburu bera lortzeko elkarrekin joan gaitezkeela".

Eibarren, hasiera batean, giza katera 500 lagun eramateko apustua egin zuten, baina giroa ikusita, 800era igo zuten langa, eta hori ere txiki geratuko zaie: "980 lagun bueltan bildu ditugu dagoeneko; orain, mila metrotan dugu erronka, eta uste dut iritsiko garela". Herrian dinamika indartzea nahikoa ez eta batzordea "indartsu" zegoela ikusita, eskualdekoekin harremana izan behar zutela erabaki zuten Eibarren, eta inguruko herrietara dinamika zabaltzeko akuilu lana egin dute: "Elgoibarren ez, baina gainerako herrietan bultzatzaile lana egin dugu. Aurkezpenak egin, taldeak martxan nola jarri azaldu... harro gaude, beste herrietan ere emaitza onak lortzen ari direla ikusi dugu eta".

Herritar guztiengan ez dute arrakasta bera lortu, ordea.Giza katerako Eibarko gazte kuadrilla asko animatu badira ere, eguneroko lanera gazteak erakarri ez izanaren pena du Alberdik: "Herriko batzordeko gehienak helduak gara, 40 urtetik gorakoak, eta ez zaigu gazte askorik hurbildu lanerako asmoarekin. Horiek aktibatzeko gai izan ez garen pena dugu".

Ezarritako erronka beteta, igandekoa hasiera baino ez da Alberdiren hitzetan: "Behin giza katea pasatuta, lehenik, lasaitu egingo gara; eta gero ikusiko dugu, baina gure asmoa lanean jarraitzea da. Ikusiko dugu dinamika nora bideratuko den, orain artekoa aireratzea baino ez da". Barreras ere Lazkaon balorazioa egin eta aurrera begira zer egingo duten zehaztu beharko dutelakoan dago: "Lehenik giza katea dago, eta, ondoren, pausoz pauso aurrera joatea espero dugu".

Benito Lertxundi Andoainen izango da bihar. Bastero kulturgunean kontzertua eskainiko du, 22:00etatik aurrera. Oroimenaren oraina bere azken diskoko abestiak entzun ahal izango dira, baita ibilbide osoan sortutako beste hainbat ere. Ibilbide horri, ha...

Eguzkia itzali egin zen ekainaren 3an. 1979. urte hartan, zentral nuklearren eztabaida bolo-bolo zebilen Euskal Herri osoan, Lemoiztik Ispasterrera, Arguedastik Debara. Ingurumenaren Nazioarteko Egunaren karietara, manifestazio handia antolatu zuen Eguzki elkarte ekologistak. Egiako bizilagun bat ibili zen prestaketa lanetan: Gladys del Estal. Festa eta aldarrikapen egun atsegina zirudienak, ordea, tragediaren kolore beltza hartu zuen deblauki, Jose Martinez Salas guardia zibilak Gladys hil zuenean, buruan emandako tiro batez. Ordutik, militante ekologistaren aldeko ekitaldiak antolatzen ditu Eguzkik urtero-urtero, egun batez Gladysenea izena hartzen duen Egiako parkean. Hitzorduari eutsi diote aurten ere.

Dozenaka lagun bildu ziren parkean, eta trikitilarien doinuek lagunduta, goiko zelaian dagoen oroitarriaren aurrera abiatu ziren kalejiran. Han utzi zuten lore sorta, egiatarra gogoan dutela aldarrikatzeko. Baina ez Gladys pertsona bakarrik. Baita Gladys sinboloa ere: "Mundu osoko mugimendu antinuklearren ikur" bihurtu dena goraipatu zuten haren senide eta lagunek, baina "gertuko pertsona eta laguna" izan zela ahaztu gabe.

Hiru hamarkada eta erdi igaro diren arren, egun hartan Tuteran gertatutakoa "memorian iltzatua" dute askok. "Atzo izan balitz bezala gogoratzen dut dena", azaldu du Milagros Rubio EMK Euskadiko Mugimendu Komunistako kide ohi eta ekintzaile ekologistak. Tuterako alkateorde zen Rubio 1979an, PSE eta EMKren arteko koalizioari esker, eta eguneko ekitaldietan parte hartzen ari zen, Polizia Militarra agertu zen unean. "Udaberriko egun ederra zen, eta manifestazioa izan arren, festa giro paregabea geneukan. Bazkalostean, haurrak jolasean ari ziren belardian, guraso askok lo kuluxka egiten zuten bitartean. Guztiontzako kafea hartzera joan ginen bakan batzuk, eta itzultzean, dozenaka polizia ikusi genituen, armatzar izugarriekin. Megafonoa hartuta, bost minutu eman zizkiguten eremu osoa husteko".

Han zen Sabino Ormazabal ekologista donostiarra ere; gogora ekarri ditu Gladysen heriotzaren aurreko minutuak xehetasun handiz: "Poliziak abisua eman zuenean, kontu eske joan zitzaizkien zenbait manifestari, ekitaldia legezkoa zela gogorarazteko, baina poliziek ez zuten jaramonik ere egin. Guardia Zibila ere bertaratu zen orduan. Berehala hasi ziren pilotak jaurtitzen. Elkarretaratze baketsua kosta ahala kosta leherraraztea zen haien helburu bakarra".

Ebro ibaiaren gaineko zubian eserialdia egin zuten hainbat ekintzailek, protesta gisa. Gladys zen horietako bat. Guardia zibil batek tiro egin zion garondoan. "Anbulatoriora eraman zuten, eta gu atzetik joan ginen. Hara ailegatu, eta mahai gainean ikusi nuen neska gaztea. Biluzik eta odoletan blai. Suspertzeko maniobrak egin zizkioten, baina ordurako beranduegi zen. Begiak itxi, eta haren arnasa entzun dezaket oraindik. Betirako markatu ninduen horrek", laburbildu du Rubiok. Tiro egin zuen guardia zibilari 18 hilabeteko kartzela zigorra ezarri zioten, "istripua" izan zelakoan. Ez zuen espetxea zapaldu, eta lanean jarraitu zuen.

Gladys hil zutenetik, Deba, Ispaster, Tutera eta Lemoizko zentral nuklearren proiektuak bertan behera gelditu dira, baina energia nuklearraren orbana ez da desagertu. Ormazabalen irudiko, donostiarrak egindako aldarrikapen gehienek erabateko gaurkotasuna dute. "Egun horretan, bi eskaera nagusi egin genituen: zentral nuklearren proiektuak geldiaraztea eta Bardeako tiro eremua eraistea, eta egia da Garoñako zentrala eta Bardeako poligonoa hortxe ditugula. Hala ere, nik ez nuke esango aurrera urratsik egin ez denik. Euskal Herriko gizarteak aurrera egin du, auzi nuklearraz kontzientzia hartu duen neurrian. Lorpen handia da hori". Ormazabalen ustez, baina, Gladysen borroka gizarteratzeko egitasmoak falta dira: "Gazteei ez zaie aukera eman Gladys nor izan zen ezagutzeko".