GIPUZKOAKO HITZA

Herritarrek ordaintzen dituzte administrazioen inbertsio guztiak. Zergen bidez, pertsona bakoitzak bere ekarpen txikia egiten die udal nahiz gobernuen aurrekontuei. Eta, hala eta guztiz ere, herriari oso gutxitan galdetzen zaio bere diruak izango duen...

Abesbatzen unibertsoa gertutik ezagutzen dutenek badute zer entzun bihar Zumarragako Antigua baselizan. Antigua Abesbatza Lehiaketaren 16. ekitaldia egingo dute bertan, 18:00etatik aurrera. Aurten bereziki nabarmena da musikari gipuzkoarrek izango duten presentzia. Lau korutik bi gipuzkoarrak dira —Kantaka (Lazkao) eta Eskifaia (Hondarribia)— eta Junkal Guerrero musikagile andoaindarra da musikagile gonbidatua.

Iñaki Karkamo lehiaketako batzorde teknikoko kidearen hitzetan, "izen ematea noiz irekiko zain egon dira aurten abesbatzak, eta hori eskertzekoa da". Lehiaketako batzordeak galbahea pasatzen du izena ematen duten koruen artean, hainbat irizpide aintzat hartuta: kalitatea, parte hartzeko interesa eta jatorria. "Aurten, Gipuzkoa bertako abesbatzek agerian utzi dute kalitate handia dutela, eta lautik bi bertakoak dira". Hondarribiko Eskifaia eta Lazkaoko Kantaka koruekin batera, Espainiatik Segoviako Agora eta Zaragozako Grupo Vocal Aqvilo abesbatzak lehiatuko dira.

Zergatik Antio

Aurten abesbatza mistoen txanda da. Urtero aldatu egiten dute modalitatea. Joxe Mari Aierdi lehiaketako antolaketa zuzendariak gogoratu du 1998. urtean lehiaketa abiarazi zutenean zenbait gabezia sumatu zituztela: "Ahots berdinen eta haurren koruen lehiaketarik ez zegoen, eta modalitate horiei tokia egin nahi izan genien". Ahots mota guztiak ekitaldi bakarrean jarri zituzten lehian lehenengo bi jaialdietan, baina aurrekontu eta antolaketa kontuak zaildu zitzaizkien, eta erabaki zuten ekitaldiko modalitate bakarra lantzea.

Ahots mistoetan aritzen dira emakumezkoek zein gizonezkoek osatutako koruak. Ahots zurien koruak emakumezkoek nahiz haurrek osatzen dituzte eta berdinak emakumezkoak edo gizonezkoak. Antigua Abesbatza Lehiaketan ahots guztiek dute tokia, eta ekitaldi bakoitzean bat lantzen dute; iaz haurren ahotsek osatutako abesbatzak lehiatu ziren Zumarragan.

Aierdik dioenez, "Zumarragako ermitaren ezaugarri denek akustika onaren alde egiten dute: egurrak, harriak, sabai baxuak...". Antiguako musika zikloko kontzertu batean Anton Arbulu orduko Zumarragako alkatearekin topo egin zuen Aierdik, eta bien artean lehiaketa ermitan egiteko aukera aztertu zuten. Lehiaketa martxan jarri zutenerako bazekiten Antiguako ermitan egingo zutela.

1998an bertan, Antigua Abesbatzako antolatzaileek Espainiako Abesbatzen Sari Nagusia sortu zuten, Zaragozako Ejea de los Caballerosen (Espainia) egin ohi den lehiaketako antolatzaileekin batera. Sari horretan parte hartzeko aukera zuzenean eskuratuko du bihar Zumarragan irabazten duen abesbatzak.

Aierdiren ustez, "Antiguako lehiaketan parte hartzeko koruek era berezian lan egin behar dute. Sari Nagusia tartean egonda, emanaldi baterako errepertorio soila baino zerbait gehiago prestatu behar dute; prestigio kontua ere bada".

Antigua Abesbatza Lehiaketaren beste ezaugarri berezko bat da urtero musikagile baten lana goratzen dutela. Batzorde teknikoak ekitaldiko musikagile bat aukeratzen du; hildakoak eta bizirik daudenak txandakatzen dituzte. Aurten, Junkal Guerrero andoaindarraren lanaren bozgorailu izango da lehiaketa. Koru guztiek Guerreroren pieza bat kantatu beharko dute, gutxienez. Guerrero bertan izango da; izan ere, epaimahaikideek irabazlea nor den ebazten duten bitartean musikagileak zuzentzen duen Beasaingo Loinatz koruak kantatuko du ermitan.

Antigua Abesbatza Lehiaketari esker Antiguako Andre Maria baseliza koruen topagune bihurtuko da bihar arratsaldean.

Gipuzkoako Foru Aldundiak, "gizarte aske bat eraikitzeko ahaleginean", elikadura burujabetzaren alde egiteko bi lankidetza hitzarmen sinatu ditu. Hala, 150.000 euroko laguntza emango dio Via Campesina erakundeari, eta 50.000 eurokoa Etxalde mugimendua...

Junkal Guerrero da (Andoain, 1968) Antigua Abesbatza Lehiaketak aurtengo ekitaldian aukeratutako musikagilea. Guerrerok Beasaingo Loinatz abesbatza zuzentzen du orain bi urtetik, eta Donostiako Luberri institutuko gurasoen koruko zuzendaria ere bada. Horrez gain, musika pedagogoa da, eta piano irakasle lanetan ere aritzen da.

Koruetarako piezak sortzen dituzu. Zerk bereizten du musika mota hau?

Ahotsaren eta abesbatzen mundua ezagutu behar dira derrigor. Koruentzako kantak sortzeko, ezinbestekoa da ahotsak dituen baliabideak zeintzuk diren jakitea. Nik abesbatzetan txikitatik abestu dut, eta eskarmentu horri esker dakit koruetan zein idazkera motak funtzionatzen duen hobeto. Finean, kantatuz eta partiturak aztertuz ikasi dut koruetarako abestiak sortzen.

Zein bide egiten du abesbatzetarako idatzitako lan batek?

Nik CM edizio etxean argitaratzen ditut, batik bat. Dena dela, Internet sareak zeharo erraztu du musika mota honen zabalkundea. Munduko bazter guztietara irits zaitezke jada. Esate baterako, atzerritik hainbat eskaera egin didate: Amerikako Estatu Batuetatik eta Kanadatik, adibidez. Koruen mundua, gainera, oso mundu aktiboa da.

Zergatik?

Lehen ez bezala, orain musikagileen lan ia denak eskura dituzu. Garai batean fotokopia bidez lortzen genituen partiturak. Egun, CM-ren bidez, esaterako, argitalpen digitalak erosi eta inprimatu ditzakezu. Lehiaketatan entzuten dituzun obrak, musikagile berri batenak... Zuzendariak beti ari gara kantatzeko errepertorio berrien bila.

Zure espezialitatea ahots mistoena al da?

Ahots berdinekin hasi nintzen, musika eskolen mundutik natorrelako. Javier Busto zuzendariarekin ahots zurien Kante Cantemus Koruarekin (KCK) modalitate hori sakonean ezagutu nuen, eta Bustoren bitartez, idazten ari nintzena entzuteko aukera izan nuen; hala ikasi nuen. Abesbatzek material berriak behar dituzte, eta materiala egiteko beharra dagoela ikusi nuen. Egun ahots mistoentzat ere idazten dut. Jada modalitate guztiak lantzen ditut.

Zer da zuretzat Antigua Abesbatza Lehiaketan musikagile gonbidatua izatea?

Oso-oso inportantea da, batez ere aurretik egon diren musikagileak nortzuk diren ikusita. Zuzenean zure obrak entzun ahal dituzu, eta hainbat abesbatzak kantatuko dituzte, gainera. Obra bera koru batek edo bestek kantatuta ezberdina dela dirudi; ñabardurak azaleratzen dira. Abesbatzen munduan lehiaketak zabalpen handia dauka, eta ni oso eskertuta nago.

Zuk zuzendutako Beasaingo Loinatz korua gonbidatu dute.

Bai. XXI. mendeko lehenengo hamabost urteetan sortutako obra koral sorta bat kantatuko dugu.

Benito Lertxundik —eta beste askok— miresten duen Leonard Cohen musikari eta poetak hauxe esan zuen Asturiasko Printzea saria eman ziotenean: "Ez naiz eroso sentitzen [sariak jasotzean], poesia saritzeak zalantzak sortzen dizkidalako. Inork menderatu ez duen lurralde batetik dator poesia; inork konkistatu ez duen lurretik. Beraz, iruzurti baten antzera sentitzen naiz, menderatzen ez dudan zerbaitegatik sari bat onartu behar dudan bakoitzean. Hitz bitan esanda: kantu onak nondik datozen jakingo banu, maizago joango nintzateke hara".

Cohenek bezalaxe, Lertxundik ere ez daki nondik datozen kantu onak. Ez daki, munduan beste inork ere ez dakienez. Baina mende erdi baten ostean, badaki lur menderagaitz bezain emankor horretan haziak landatu behar direla, fruiturik jasoko bada. Eta landatu ditu, zinez. "Haren ibilbide oparoarengatik eta euskal kulturari egin dion ekarpenarengatik" eman zioten, atzo, Gipuzkoako Urrezko Domina.

Ez da gutxiagorako. Mende erdiko ibilbidean, hamazazpi grabazio egin eta ehunka kontzertu eman ditu Orioko bardoak. Kontagaitzak dira jaso dituen sariak edo egin dizkioten omenaldi eta aipamenak: Argizaiola saria, Sabino Arana saria, Nabarralde saria... Baina, batez ere, itzelezko eragina izan du azken hamarkadetako euskal musikagintzan eta, batez ere, euskal musikariengan. Horiek dira, batez ere, bardoak landatu dituen haziak.

Hori dela eta, askotariko estilo, erreferentzia eta ibilbideko artistek pozarren izan dute Benitori emandako urrezko dominaren berri. Gutxitan izan du sari batek halako adostasunik.

"Musikalki biok soka ezberdin samarrekoak izanik ere, zentzu askotan eredugarria iruditzen zait Benito Lertxundiren orain arteko ibilbidea: koherentea, lanarekiko oso zorrotza, bide luzeko lasterkaria, bere ofiziora guztiz emana...", esan du Jabier Muguruzak.

Oriotarrak bezala, gaztetatik landu du Muguruzak musikarekiko harremana —Lertxundi txikitan hasi zen kantatzen, familia giroan, musikari izateko bokazioa askoz berantiarragoa izan bazen ere—. Eklektikotasuna eta estilo nahasketa izan dira Muguruzaren nortasun musikala definitu duten ardatzetako bi. Joxe Ripiau taldea desegin zenetik, jazz eta pop doinuak uztartu ditu, eta kantautore ibilbide oparoa izan du. Lertxundik ere hainbat musika estilo landu ditu; protesta kantutik abiatuta, Zuberoako nahiz Irlandako folka, orkestraren epikotasuna eta pianoaren laguntzaz harilkatutako doinu intimistak egin izan ditu bardoak.

"Asko zor diogu"

Belaunaldi, estilo eta eragin erabat ezberdineko musikariak izan arren, Lertxundi zoriondu nahi izan dute beste askok ere. Gose taldeko Ines Osinaga trikitilari eta abeslariaren ustez, oriotarra "erreferente izugarria da euskal musikagintzan".

Osinagak behin bakarrik ikusi du Lertxundi zuzenean jotzen. "Gernikan eman zuen kontzertu batean izan zen, orain dela gutxi". Esperientzia "harrigarria" izan zela nabarmendu du: "Txundigarria da adin eta estilo ezberdineko jendea elkartzeko duen gaitasuna". Kantu mitikoenekin kantuan jarri zuen oriotarrak antzoki osoa: "Baldorba-ren lehen konpasak jotzen hasi, eta 2.000 pertsona batera kantatzen hasi ziren. Kantua hasi baino lehen ere ari zen jendea abesten!".

Horixe baita musikagile onak eta musikagile bikainak bereizten dituena. Sortzailearen burutik eta eskuetatik ihes eginda, entzule guztien bihotzera jauzi egiten dutela kantuek. "Euskal Herriko musikagintzan sekulako ereserkiak egin ditu Benitok. Jadanik, kantu horiek ez dira harenak; herriarenak dira, gu guztionak. Horregatik, uste dut Euskal Herria eta euskal musikagintza, oro har, zorretan daudela Benito Lertxundirekin", laburbildu du Osinagak.

Trikitiaren doinuak musika elektronikoarekin uztartzen ditu Gosek. Jauzi handia, Lertxundiren hastapenetako folketik soinuan; ez horrenbestekoa, espirituan eta Ez Dok Amairuren atzean zegoen asmo zirikatzailean. 2005. urtean argitaratu zuen Gosek bere lehen lana. Urte horretantxe, musika munduan emandako berrogei urteak ospatu zituen Orioko bardoak. Horretarako, kontzertu sorta bat prestatu zuen, bere ibilbideari atzerako begiratua egiteko. Emanaldiak Tolosan, Iruñean eta Gernikan izan ziren. Kontzertu horien lekukotasuna jaso zuen 40 urtez ikasten egonak zuzeneko diskoan (Elkar, 2005).

Ordutik, beste hamarkada bat igaro da kasik, eta beste askok egiten duten bezala atzera egin beharrean, lanean jarraitzeko gogotsu azaldu da Lertxundi azkenaldian. Haren zaleak ere milaka zenba daitezke, Euskal Herrian zein atzerrian, eta etorkizunean etorriko denari irribarretsu begiratzen dio oriotarrak. "Oraindik bere onena emateko daukan sentsazioa transmititzen du", laburbildu du Gozategi taldeko buru Asier Gozategik.

"Benito bakarra dago"

Lertxundiren zale amorratua da Gozategi, eta ez du zaletasun hori ezkutatzen: "Musikari, euskaldun nahiz pertsona gisa, Benito Lertxundi bakarra izan da, eta bakarra da oraindik. Musikalki jantzia, aditua; euskara eta euskal kulturaren aldeko apustu garbia egin eta lanean dabilena".

Musikariaren ustez, ikasteko grina etengabea da Lertxundiren arrakastaren faktore nagusietako bat: "Jakintsua izan arren jakinmin izugarria duen pertsona da".

Bai Gozategik bai Lertxundik folka daramate zainetan, baina norberaren ibilbideak estilo horren mutur ezberdinetara eraman ditu. "Benitok eta Gozategik estilo esberdinak jorratu ditugun arren, ezin da ukatu gure musikan eragina izan duela, Euskal Herriko musikaren eta Benitoren diskoen kontsumitzaile naizen aldetik. Izan ere, euskal musikaren ondarean marka handia utzi du, eta handiagoa utziko duen ustea dut".

Gozategiren ibilbidea 1992an hasi zen, Lertxundik Hunkidura Kuttunak (Elkar, 1993) bilduma bikoitza argitaratu baino urtebete lehenago. 90eko hamarkada gogorra izan zen kantautorearentzat, taldekide eta laguna zuen Martin Irizar hil baitzen istripu batean. Horrek geldialdi luzea ekarri zuen. Denboraldi batez kontzerturik ez zuen eman, eta 1996. urtera arte ez zuen estudioko disko gehiago kaleratu.

Gozategik 1995ean kaleratu zuen bere lehen diskoa, baina taldekideek Lertxundiri dioten miresmenaren jatorria aurkitzeko, denboran atzerago egin behar da. "Txikitan hasi nintzen Benitoren musika entzuten. Etxean entzuten genuen, irratian eta kaseteetan, artean oriotarra zela jakiteko ere kontziente ez nintzela", gogoratu du trikitilariak.

Gozategik ez daki definitzen zer ematen dion Lertxundiri bere xarma, beste inorekin ezin nahas daitekeen estilo hori: "Ez dakit zehazki zerk erakarri ninduen haren musikatik. Zerbait hori. Dakidan bakarra da zerbait ezezagun horrek erakarri ninduela, eta oraindik orain erakartzen nauela, erremediorik gabe".

Aurrera begira

Definitzen zaila den gaitasun edo ezaugarri hori izan daiteke Lertxundiren emankortasunaren arrazoia. Jendaurrean lehen aldiz 1963ko azaroaren 22an abestu zuen, Orioko Salsamendi hotelean. La Voz de España egunkariak antolatzen zuen kantu txapelketa batean izena eman, eta bigarren gelditu zen. Horri esker, Kataluniatik bueltan zegoen Mikel Laboak horren berri izan zuen, eta harremanetan jarri zen Lertxundirekin. Ondorengo guztia aski ezaguna da: Ez Dok Amairuren iraultza, bakarkako lehen disko gogoangarriak, Zuberoako ohitura eta folklorearekin izandako maitasun harremana, intimismorantz egindako eboluzioa... Dena egin du Lertxundik. Eta dena du egiteko oraindik.

Lertxundi-Cohen paralelismoa gogora ekarri du Jabier Muguruzak berriz: "Hark hainbeste miresten duen Leonard Cohenek, 80 urte betetzera doan honetan, disko berri bat plazaratuko du aurki. Horixe bera opa diot nik Benitori, jarrai dezala urte askoan lanean, orain arte bezala".

Horixe baita poeta quebectarrak munduari emandako lezioetako bat: "Ez naiz pertsona nostalgikoa. Ez dut atzera begiratzen, ez damutzeko ezta neure burua zoriontzeko ere. Horregatik, ez dut damurik, ezta neure burua zoriontzeko aukerarik ere". Musikari handiek ez baitakite zein den kantu onen lurraldea. Baina lurra ereiten segitzen dute.

Izaera alaiaren isla dira Aitziber Alonsoren lanak; kolore biziak, forma leunak eta elementu estetikoak erabiltzen ditu, denak eskuz eginak. Arte Ederretako lizentziaduna da, eta Artelekun lan egin du urteetan. Galtzagorri elkarteko lehendakaria izan ...

Kubako Santiago hiriko Contramaestre herrian jaio zen, 1973an, eta 22 urte zituela etorri zen Errenteriara. "Bertakoa den mutil bat ezagutu nuen Kuban, eta han ezkondu eta alaba izan ostean etorri ginen".Pertsona "irekia" denez, gertuko jendeak nahiko...

Bertso afariak vs txapelketak hitzaldia izango da gaur, Pasaian. Haritz Casabal eta Ane Salazar arituko dira hizlari lanetan, gaur, 19:00etan, Antxoko azokan. Hitzaldiaren ondoren, bertso afaria egingo dute 21:30ean, Basari elkartean, Andoni Ega?a eta...

Orduan zer? Ekainaren 17an bozkatuko da Itziar auzo udal izatearen afera Debako Udalean, eta onartzen ez bada, Itziarren ez da beste galderarik izango. Nola iritsi gara, baina, honaino:

- Itziarri eskatu zaio: segregazio asmoak albo batera uztea. Eta Itziarrek konplitu du.

- Itziarri eskatu zaio: kontsentsu politiko zabala bilatzea. Eta Itziarrek konplitu du.

- Itziarri eskatu zaio: legearen eta arauen barnean aritzea. Eta Itziarrek konplitu du.

- Itziarri eskatu zaio: Debaren bideragarritasuna bermatzea. Eta Itziarrek konplitu du.

- Itziarri eskatu zaio: parte hartze zabaleko herri galdeketa egitea. Eta Itziarrek konplitu du.

- Itziarri eskatu zaio: herri galdeketan Auzo Udalak babes zabala izatea. Eta Itziarrek konplitu du.

Hori guztiori gutxi balitz, itziartarren %95ek auzo udalaren alde bozkatu zuten maiatzaren 25eko galdeketan.

Aitorpen administratiboaren izenean, Itziarrek eskatu zaion guztia konplitu du. Pausoz pauso, bata bestearen atzetik baldintza guztiak bete ditu. Eta orain? Zer demontre gertatuko da aitorpen hori ematen ez bada? Inolako aitorpen administratiborik gabe jarraituko dugula, autonomiarik gabe; ez bagina bezala, luzaroan.

Auzo udalaren proiektuak Debako Udalaren gehiengoa alde duen arren —Ezker Abertzalea, Aralar eta Itziar Herria Sortzen—, legeak bi herenen babesa eskatzen dio, eta bi boto falta dira horretarako. EAJ, EA edo Ezker Anitzako zinegotziek alde bozkatu beharko lukete.

Dagoeneko amorrazioa nagusitzen ari da Itziarren. Dena alferrik bazen, zergatik eskatu zaizkigu horiek guztiak itziartarroi? Engainatuak sentitzen gara, adar jotzea izan da hau guztia. Itxaropen faltsuak emanaz alferrik zorabiatu gaituzte.

Dena alferrik bada, Itziarri jarri zitzaizkion baldintzok ez ziren baldintzak, amarruak ziren. Debaren bideragarritasun bermeak edota galdeketa, huts egin eta Itziarri aurpegiratzeko jarriak. Baina gainditu direnean aintzakotzat hartu nahi ez direnak. Dena alferrik bada, itxaropenik ere ez da. Frustrazio mortala bakarrik. Nor egiten da erantzule?

Legea betetzea, kontsentsu politikoa bilatzea, botoen %95 eskuratzea... eskatutakoa fin-fin betetzea alferrik bada, gure gizartea zertan da aurrerakoia? Zertan da demokratikoa?

Dena alferrik bada, dena gezurra da. Demokraziari buruz esan zaiguna gezurra da; elkarbizitza hobetu nahi dela gezurra da... Egia bakarra inposizioa da. Eta horren aurrean zer?

Inork ez du ataka horretaraino iritsi nahi. Eta garaiz gaude oraindik. Erabakiak arduraz hartzeko denbora daukagu. Horregatik, EA, EAJ eta Ezker Anitzako zinegotziei auzo udalaren aldeko botoa emateko eskatzen diegu. Eta dei egiten diogu euskal jendarteari igandean Deban egingo dugun giza katean parte hartzera, eguerdiko hamabietan hasita, Plaza Zaharrean.

Irutxuloko Hitza-ren alde, eskuz binakako pilota partida antolatu dute Ibaetako frontoian. Mikel Goñik eta Elolak osatutako bikoteak Alberto Beloki eta Gorrotxategi izango ditu aurrez aurre. Lehiatilan lortutako dirua Hitzaren proiektua aurrera ateratzeko erabiliko da. Sarrerak Triku Harrin (Antigua), Aratz erretegian (Ibaeta) eta Rekalde tabernan (Parte Zaharra) eskura daitezke, zazpi euroan. Txarteldegian, berriz, bederatzi euro balioko dute.