GIPUZKOAKO HITZA

Altzako XIV. Bertso Astearen barruan askotariko jarduerak antolatzen ari dira hil honetan, guztiek bertsoa ardatz dutela. Asteari amaiera emateko, igandean Errimak oinetan ikuskizuna eskainiko du Haatik dantza konpainiak, 18:00etan, Altzako Plaza Gorrian. Ikuskizunak bertso saio baten egitura du —hasierako agurrak, bakarkako nahiz binakako saioak eta azken agurra—, baina oholtza gaineko artistak ez dira bertsolariak, dantzariak baizik. "Dantza berriak bertsoei jarriak" dira, ikuskizunaren azpitituluak dioen moduan. Unai Elizasuk eta Aiert Beobidek zuzentzen dute obra. Argazkian, ikuskizunaren aurkezpeneko irudi bat.

Barista da ofizioz eta afizioz Javier Garcia (Irun, 1972). Goi mailako sukaldariak janariarekin bezala, hura kafea ezagutu eta lantzen aritzen da. Haren ofizioa ez da soilik barista izatea, kafeari eskaintzen baitio arreta guztia. Kafezalea da, eta edari hori probatzea gustatzen zaio. Hala ere, ona izateko ezaugarriak argi ditu: "Kafeak garbia, atsegina eta orekatua izan behar du; gozo, gazi eta mingotsaren arteko oreka betetzen duena".

Zerbitzari gisa hasi zuen ibilbidea, eta horretan ari zela egin zitzaion kafea deigarri. Pixkanaka, bere kasa ezagutuz joan zen: fruitu baten hazia dela, zer-nolako motak dauden, lurrak nola eragiten duen produktuan, altuerak, nola biltzen den...

Lehia gosea sartu zitzaion, eta 2007an animatu zen lehen lehiaketan parte hartzera, eskualde mailan. Handik urtebetera, serio heldu zion gaiari, eta Espainiako Txapelketa irabazi zuen, lehenbizikoz. Orduz geroztik, beste hiru irabazi ditu; duela hilabete eskas, azkena. Bide horretan, kafearen munduan murgiltzen jarraitu du. 2009an Nikaraguara joan zen. "Asko ukitu" zuen bidaia hark, kafearen jatorria lehen eskutik ezagutu ahal izan zuelako.

Urte horretan bertan parte hartu zuen lehen munduko txapelketan, Atlantan. AEBetako kafearen gaineko aurreiritziak irauli zituen bidaia hartan: "Kafe harrigarriak probatu nituen AEBetan. Azkenean, gauza guztiekin bezala da: edonon dago denetarik". Esperientzia horrek zentzu guztietan aldatu zuen.

2010eko txapelketa Londresen izan zen, eta ez zen esperientziarekin oso gustura gelditu, ez zuelako gozatu. Orduan enpresa garrantzitsu batean lanean ari zen barista gisa, eta, hurrengo urteari begira, lana utzi zuen, Espainiako Txapelketa ongi prestatzeko. Irabazi egin zuen. 2011n ere, Bogotako munduko txapelketan laugarren geratu zen.

Entrenatzeko prest

Garcia laster hasiko da munduko txapelketarako prestatzen. Jaso berri du han egingo duen erakustaldian erabiliko duen kafea (60 kilo), nahiz eta horren gaineko xehetasunak txapelketaren bukaerarako utzi dituen; sorpresa. "Oso ongi aztertutako kafea da". Garciak azaldu duenez, hainbat txigorketa egingo dituzte kafeak nola erantzuten duen jakiteko, eta uztailaren 10era arte entrenatuko dira —egun horretan izango da txapelketa—.

Bidasoa Bizirik-ek utzitako lokal batean entrenatzen ari da. Han, munduko txapelketan aurkituko duen agertoki bera erreproduzitu du: neurri jakin batzuk dituzten erakusleihoak, munduko txapelketaren babeslearen makina bera eta bestelako tresnak. Munduko txapelketakoa hamabost minutuko ariketa bat izaten da, eta, alde teknikoaz gain, hitzak eta musika ere gaineratzen ari dira. "Behin ariketa prestatuta, errepikatu eta errepikatu egin behar dugu". Puntuazioaren zati handiena, %86, sentsoriala da.

Munduko txapelketa irabaztera doa. "Baina ez munduko txapelduna naizela esateko, hori izateak kafearen mundua hobeto ezagutzeko ematen dizkizun aukerengatik baizik: bidaiak, kultura...". Zehaztu duenez, aldeko, esperientzia du, eta kontrako, denbora, Espainiako Txapelketaren ondoren pare bat hilabeteko tartea izango dutelako prestatzeko.

Joaquin Parrarekin lanean

Azken bi urteetan Right Side Coffee proiektuan murgilduta dago, Joaquin Parra kafe txigortzailearekin. Batik bat kafea txigortzeko eta ikastaroak emateko enpresa bat sortu dute. Txigortzean maila teknikoa asko hartzen dute kontuan, nahiz eta haientzat oinarrizkoena kafe alea bera den.

Hala, kafea ekartzerakoan, kontuan hartzen dute zein iraunkortasun duen eta lehengaia zein baldintzatan ekoizten den. Horrek prezioan eragina duela uste du, baina baita kalitatean ere: "Ekoizleak diru gehiago irabaziko du, eta nik kafe hobea izango dut". Erdialdeko Amerikatik (El Salvador), Hego Amerikatik (Kolonbia) eta Afrikatik (Ruanda, Etiopia) ekartzen dute lehengaia: kafe freskoa.

Behin txigortuta, Internet bidez saltzen dute (www.rightsidecoffee.com). Garciaren arabera, ez dute kafea ehota saltzen, alea bera baizik. Batik bat jende gaztea dute bezero: kafetegi edo coffee corners-en jabeak eta baita partikularrak ere. "Ardo onak erosten dituzten bezala, kafe ona erosten duen jendea dago. Kafearen inguruan, pixkanaka-pixkanaka kultura bat sortzen ari da".

Izan ere, kafea inoiz baino eskuragarriago dago: dendak, etxerako kafe makinak... Horren arrazoia kafearen industriak marketinaren alde egin duen apustua dela iritzi dio Garciak. "Begietatik sartzen den marketina egiten ari dira". Etxeko kafe makina horien gainean, ordea, oso kritiko azaldu da irundarra: "Marketin handi bati esker, produktu bat saltzea lortu dute. Zorroko zopa zerbait esklusibo gisa saltzea lortu dute".

Dioenez, makina horien inguruan entzun du tabernako kafea baino goxoagoa egiten dutela ere, "tabernan ere produktuaren kalitatea falta delako eta prestatzen ari den pertsonaren ezagutza falta delako". Hala ere, kafe makina horiek bezeroei zapore aukera handitu diela iritzi dio: "Hori ondo dago, mundu zabalago bat badela erakusten baitu".

• Bidegorrietako txirrindulari kopuruaren igoera urtebetean. Foru Aldundiak herri arteko bidegorrietako kontagailuen 2013ko datuak aztertu ditu: herri arteko bidegorrietan 2012an baino % 5,5 txirrindulari gehiago izan dira 2013an. Guztira, 3,2 milioi joan-etorri izan ziren iaz.

Gogorra da esatea, baina ohitu egiten zara hala bizitzera ere. Ingurukoek salatu egin behar duzula esaten badizute ere, ezin duzu; ezin duzu pertsona hori utzi”. Amandak hitz horiekin azaldu du bikotekideak tratu txarrak ematean sentitzen zuena, Anak ere buruaz baietz dio. Eusko Jaurlaritzak apiril amaieran kaleratutako datuen arabera, genero indarkeria da biktimen arreta zerbitzura jotzeko arrazoi nagusia. Gipuzkoako kasuan, 1.138...

Tratu txarrak jasandako emakumeei arreta terapeutikoa eskaintzen die Maria Angeles Alvarez psikologoak (Donostia, 1957). Gipuzkoako Psikologoen Elkargo Ofizialeko elkargokidea da, eta elkarte horren mintegian hitzaldia eman zuen astelehenean. Zergatik antolatu duzue mintegia? Ezinbestekoa delako arreta eskaintzea indarkeria matxista jasan dutenei. Pairatzen duten emakumeek behar bezalako arreta jasotzeko, beharrezkoa da psikologo talde on bat txukun formatuta egotea ere. Guri dagokigu genero...

Kepa Errasti aktore eta zinemagilearen (Aretxabaleta, 1981) Euskaldun berriaren esketxa film laburra eskainiko dute gaur, Tolosan, Leidor antzokian, 22:00etan. Laburbira film laburren zirkuituaren barnean emango dute lan hori, beste seirekin batera.Er...

Agintzari elkartea ikerketak egin eta genero indarkeria sufritzen duten adingabeen tratamendurako programa bereziak lantzen ari da. Bertako indarkeria eta harreman gatazkatsuetako lerroaren zuzendari Josu Gagoren arabera, "amen aurkako indarkeriaren l...

Eskola da herria bizirik mantentzen duena; eskola da herriari bizia ematen diona, eta, txikia izanagatik ere, herri baten ardatza izan liteke. Horregatik dira garrantzitsuak eskola txikiak ere". Eskola txiki bateko guraso eta Zeraingo Basarte guraso elkarteko kidea da Amaia Etxeberria. Haren ustez, herria ezin da eskolarik gabe ulertu: "Umeek ematen diote bizia, eta umeek eskola behar dute. Horregatik da garrantzitsua herri txikietan ere eskola egotea; are gehiago, eskola txikiak egotea". Aldarrikapen horien bozgorailu izaten da urtero antolatzen duten jaia; aurtengo Goierriko Eskola Txikien Festa bihar izango da, Zerainen.

Eskola txikiek beste edozein eskolak dituzten ezaugarriak dituzte, tamainaz eta ikasle kopuruz txikiagoak izan arren. Baina ez hori bakarrik: eskola txikiek handiek ez dituzten beste ezaugarri batzuk ere badituzte. "Ez dira gainontzeko eskolak baino hobeak, baina txarragoak ere ez; ezberdinak dira, ezaugarri ezberdinak dituztelako". Txikiek handiengandik ikasten dute, eta handiek txikienen ardura izaten ere ikasten dute, "eta hori oso aberasgarria da, bai ikasle txikientzat baita handientzat ere".

Gurasoen inplikazioa da eskola txikien beste ezaugarrietako bat. Etxeberriak azaldu duenez, gurasoak "eskolaren zati" dira eskola txikietan: "Irakasleek gure laguntza behar izaten dute, eta guk hor egon behar dugu, gure esperientzia kontatzeko, antzerki batean laguntzeko, lantzen ari diren gaietan laguntzeko... Horregatik, gurasoen inplikazioa handiagoa da, edo, hobeto esanda, zuzenagoa".

Hezkuntza aldetik, ordea, eskola txikiak gainerako eskolen berdinak dira: "Agian gaiak lantzeko modua ezberdina izango da batzuetan eta besteetan, baina eskola txikiak utzi eta herri handiagoetako eskoletara joaten direnean ikasleek ez dute arazorik izaten, ezagupen maila beste eskoletan jaso dutenaren berbera delako".

Etxeberriaren arabera, eman daitekeen aldaketa bestelakoa da. "Edukiak ikasteko modua ezberdina da, eta ikasleek euren artean duten erlazionatzeko modua ere bai; ikasle-irakasle arteko harremana ere estuagoa da, irakasle bakoitzak ume kopuru txikiagoa baitu bere ardurapean. Geroko aldaketa izan daiteke eskola txikiek izan dezaketen alderik txarrena".

Gela txikietan, ikaskide kopuru txikiekin ohitu, eta 20-25 lagunez osatutako geletan aritzeari egin dio erreferentzia: "Bat-bateko aldaketa da, izugarria, eta hori da, nire ustez, alderik txarrena. Egia da gero berehala ohitzen direla, baina lehen aldaketa ez da erraza izaten".

Hor daudela "oihukatzeko"

Txikiak dira tamainaz eta ikasle kopuruz, baina beren lekua aldarrikatzen dute, "eskola txikiak ere eskolak direlako". Gainerako eskolak dituzten beharrak dituzte, zerbitzu bat eskaini behar dute, eta horiei eskola txikiek sortzen dituztenak gehitu behar zaizkie. "Zaintza, jangela... zerbitzu ugari eskaintzen ditugu, gainerako eskolen moduan lan egiten dugu, beraiek bezala funtzionatzen dugu, eta hemen gaudela aldarrikatzen dugu".

176 haur Goierrin

Arratsalde osorako jaia antolatu dute biharko Zerainen. Han elkartuko dira Goierriko beste eskola txikietako ikasleak ere, guztira 176 haur. Zeraindarrekin batera egongo dira bihar Gabiria, Olaberria eta Itsasondoko ikasleak. Datorren urtean, gainera, beste eskola txiki bat izango da Goierrin: "Ezkio-Itsason datorren ikasturtean jarriko dute eskola martxan, eta hori oso berri ona da. Ea pixkanaka Goierriko eskola txikiak handitzen joaten garen".

"Festarekin hemen gaudela esan nahi dugu, oihukatu, ez daitezela gurekin ahaztu". Eskola txikietako kideak elkartzea izaten da festen helburua, "egunerokotasunarekin apurtu, eta aparteko giro batean elkarrekin harremanetan egon". Umeak gehiagotan elkartzen dira, baina gurasoak ez. "Gainera, hots pixka bat ere atera nahi izaten dugu aldian behin, hemen gaudela jakinarazi jendeari, eta, bide batez, eskola txikiak ezagutzera eman".

Gipuzkoako eskola txikien jaia, berriz, Bidania-Goiatzen egingo dute, ekainaren 8an. Herri horretara itzuliko da berriro Gipuzkoako festa, 26 urte geroago —han egin zuten lehenengoz—. Eskola txikiak bizirik lelopean egingo dute ospakizuna, "1988an herrian hasi zen mugimendu hark oraindik bizirik eta indartsu jarraitzen baitu".

Ba omen ziren garai batean Frantzian Au hasard de la fourchette izeneko jatetxe batzuk, non txanpon batzuen truke bezeroari eltzean burruntzalia —batzuek diotenez, eskua— sartzen uzten zioten, behin bakarrik, noski. Suertea zuenak zerbait ateratzen zuen, eta ez zuenak, salda bakarrik. Azkenaldi honetan, jatetxeetan eguneko menuaren prezioei erreparatzen hasi eta bururatzen zait batzuetan ez ote garen hemen ere txanpon batzuen truke burruntzalia eltzean sartzera iritsiko.

Nolabait esateko, sukaldaritza proletario bat zabaltzen ari ote den irudipena dugu. Badira dagoeneko pare bat belaunaldi lantokira beren tuperrak gainean dituztela joaten direnak. Eta ikasleak zer esanik ez. Amonek igande goizak ematen dituzte tuperrak prestatzen, eta, esan didatenez, emakume taldeak daude lanbide gisa horretara dedikatzen direnak. Gogora dezakegu tuperra ez dela gure aitona-amonen garaiko arrantxoaren bertsio modernoa baizik. Orduan lurrezko eltzean eramaten zuten jatekoa mendira. Orain plastikoetan daramate lantokira edo ikasle pisuetara.

Sukaldaritza proletarioa zabaltzen ari den bitartean eliteko gure sukaldaritzak goia jo du. Duela egun batzuk eman ditu jakitera Restaurant Magazine-k aurtengo Top World's 50 zerrenda osatzen dutenen izenak. Eta harro egon gintezke, Euskal Herriko bost jatetxek lortu baitute munduko 50 onenen artean sartzea. Euskal sukaldaritzarena da une honetan herri bezala esporta dezakegun markarik onenetakoa. Kooperatiba mugimendua ere esportatu izan dugu, baina krisiak ukitu egin du ontzi erraldoi hori. Euskal sukaldaritzak bakarrik lortu zuen orain urte batzuk Europa iparraldeko herrialdeetaraino iristea. Andoni Adurizek inoiz komentatu izan duenez, herrialde horietako ministroren batek sukaldariak bildu eta bertako gastronomia elitera jasotzeko eredu batzuk aurkeztu omen zituen eta gurean garatutakoa aukeratu zuten. Andoni bera ibili zen hitzaldiak ematen.

Tamalez, sukaldaritza proletarioaren eta elitekoaren artean amildegi bat sortzen ari da, sortua dago dagoeneko, eta hori Euskal Sukaldaritza Berriak sorreran izan zuen filosofiaren kontra doa. Ez legoke gaizki Donostia 2016, datorren urteko Aberri Eguna edo abagune xumeagoaren bat baliatuz —aitzakia da gutxienekoa—, tarteka amildegi hori gainditzeko zubiak eraikitzen saiatuko balira edo saiatuko bagina; ekintza gastronomiko merke eta masiboak antolatuz edo menu birtualak dastatuz, besterik ez bada, sukaldari handi horien alderdirik harrigarriena bere izaera eta jenialtasuna baita. Gauden egoeran ni konformatuko nintzateke Adurizen edo Arzaken hitzaldi bat entzun eta haiek prestatutako pintxo batzuk jatearekin. Txanpon batzuen truke, noski, Au hasad de la fourchette batean bezala.

Sukaldaritza elitekoan txorakeria gehiegi dagoela esaten dutenei esan behar zaie handi horien sukaldeetan lana dagoela franko eta txorakeria gutxi. Beste jatetxe mota batzuetan lantzen da azalkeria eta moda. Londresen, diotenez, jatetxe esklusiboen artean ezkontza eskatzeko edo maitale berri bat liluratzeko prestatutakoak omen zeuden lehen, eta azkenaldi honetan, dibortzioa eskatzeko ere aproposak diren lekuak aurki omen daitezke.

Villa-Matas idazleak kontatzen du behin, Parisen, Lô Sushi izeneko jatetxe batean egon zela eta hara bakarti muturrekoak bakarrik joaten zirela. Mahai bakoitzak ordenagailu bat omen zuen eta haren bidez saia zitezkeen bazkaltzen edo afaltzen ari zirenak beste mahaikoetakoekin komunikatzen, mahaiaren aurretik igarotzen zen zintak jakiak garraiatzen zituen bitartean —maki eta sashimi-ak, bereziki—. Ez dut uste oraindik behintzat dibortzioak eskatzeko edo bakarti muturrekoentzako jatetxeek gurean arrakasta handirik izan dezaketenik, baina, auskalo!

Lurraldean 26 eskola txiki daude, eta, guztira, 1.200 ikasle biltzen dira. Datorren urtetik aurrera eskola txiki bat gehiago egongo da Gipuzkoan, Ezkio-Itsason (Goierri).