GIPUZKOAKO HITZA

Astelehenean abiatuko da Gipuzkoan 2013ko errenta eta aberastasuna aitortzeko kanpaina. Aurtengoan, 390.000 errenta aitorpen jasotzea espero du Gipuzkoako Foru Aldundiak, iaz baino 4.000 gehiago.Apirilaren 7tik 25era bitartean, errenta autolikidazio p...

BERRIAren egoitza ezagutu nahi zuen Jexux Bidaola Txirrita-k (Orexa, 1949), eta bertan jarri du hitzordua —Gipuzkoako Hitza ere han dago—. Oroitzapen ugari etorri zaizkio burura: adibidez, Euskaldunon Egunkaria sortzeko ekitaldietan parte hartu zuela baina lehen alea argitaratu aurretik ihes egin zuela.

Nola izan da itzulera, eta zein izan dira zure lehenengo sentipenak?

Martxoaren 22an izan zen, eta herrikoekin antolatu genuen. Oso urduri nengoen, eta kolpe handia jaso nuen. Dena dago hain aldatua: errepideak, jendea, ohiturak, etxea... 23 urte asko dira. Oraindik kokatu ezinik nago.

Zergatik egin zenuen ihes?

Hemen ikusi nuen jarraipena zegoela, eta atxilotuko eta torturatukoa ninduten beldur nintzen. Anaiaren esperientzia ere hor zegoen [tiroketa batean hil zuen Guardia Zibilak mugan, 1976. urtean]. Mehatxu asko jaso nituen orduz geroztik, gogoratzen zirela nirekin-eta esaten zidaten. Alde egin nuen urtean, gainera, atxiloketa asko egon zen Villabonan. Erabaki gogorra izan zen. Banuen enpresa bat langileekin, eta utzi egin behar izan nuen. Familiak gaizki pasatu zuen; asko sufritu du.

Eta nolakoa izan da bizitza urte hauetan guztietan?

GALen garaian iritsi nintzen Baionara. GALek kaleak garbitu zituen. Ezkutuan bizi behar genuen, ezin ginen lasai ibili. Gero hasi ginen animatzen eta kalera ateratzen. Hala ere, inoiz ez ziguten paperik eman lana egiteko. Pilota beti pasa ibiltzen ziren.

Atxilotzeko arriskua ere hor zen.

Bai, eta 1998an hartu ninduten, pisukideekin batera. Hiru egun eduki ninduten, eta gero kanporatzea. Baina Paueko epaitegiak onartu zuen kanporatzea ezinezkoa zela. Hala ere, Parisko auzitegitik bidali zidaten gutun bat esaten zuena epaiketa ez zutela onartzen. Lan egiteko paperak ere ez zizkiguten onartzen. Gerora jakin genuen bi ministerioren artean zegoela hitzartua guri ezer ez ematea. Eta tartean zegoela beste bat, Eusko Jaurlaritzakoa, [Juan Maria] Atutxa, orduko Barne sailburua, eta bera zela gogorren egiten zuena.

Azkenean kanporatu egin zintuzten?

Ez. Baina Pauen epaiketa irabazi eta mugaraino eraman ninduten. Hori legez kanpokoa zen, baina eraman ninduten. "Hor dituzu zure lagunak, hor daude", esan zidaten, baina ez ninduten kanporatu.

Egoera horretan bizitzea ez zen samurra izango, ezta?

Bi pisukideak ere iheslariak ziren, Alegia eta Elduaingoak. Hil egin ziren, lanik ez nuen topatzen, eta kanporatzearen mehatxua. Oso gogorra da horrela bizitzea.

Eta kanporatzearen mehatxua gaur egunera arte izan duzu?

Bai, bai. Oraindik ez digute erantzunik eman. Abokatuak berak esaten zigun hori bitxia zela: ez erantzunik, ez atxiloketarik.

Tarte honetan nolakoa izan da senide eta lagunekin harremana?

Gehienbat familiarekin, herrikoekin ez hainbeste. Eta hori faltan sumatu dut. Erdi gordeta egon behar izanak asko baldintzatzen du. Alabek sufritu dute gehien, ezin zuten asimilatu. Emazteak ere gaizki. Bi haurrekin geratu zen, eta ni lanik gabe... Ez da berdin gazte izanda alde egitea edo 41 urterekin dena uztea.

Eta elkartzea nolakoa izaten ari da?

Familiakoak beti ezagutu ditut bisitan edo telefonoz, baina orain asko aldatzen da harremana. Oso arraroa da sentsazioa, denontzat. Batzuek sinetsi ere ez dute egiten. Zaila da kolpean bizimodu normalean sartzea.

Herritarren babesik sentitu al duzu?

Bai, asko. Arraro begiratzen zaituzte, baina aurkeztutakoan... Orduan bai, asko pozten dira, eta kezkatzen. "Egon lasaia, ohituko haiz, ohituko haiz", esaten didate.

Iritsi zinenean harrera ere egin zizuten herrian. Nola izan zen?

Kristoren sorpresa hartu nuen. Jendea piloa zegoen, eta bazkaria egin genuen. Kolpea hartu nuen: sentimenduak nahasten dira.

Zaila ere egingo zitzaizun itzulera.

Bai. Beldurra ere sentitu nuen, bidaian batez ere: mugan anaiari gertatutakoa... Hori buruan dago.

Beste mamu batzuk ere...

Bai. Buruan oraindik daukat alde egin nuen eguna. Familiarekin afaldu, eta alde egin nuen. Eta orduan ikusi nuen etxe atarian auto bat eta garajearen aurrean beste bat: han zeuden. Gaur hona etorri aurretik joan naiz kafe bat hartzera, eta txoko horretan ikusi dut argazki hori. Etxean ere, zaratak entzuten baditut, urduri jartzen naiz. Auzoan izan ziren atxiloketa bortitzak gogoratzen ditut, eta orduko zaratak etortzen zaizkit burura. Imajina horiek ez dira kentzen; ohitu egin beharko dugu.

Aurrera begira, zer plan dituzu?

Apirilean joan behar dut Baionara paperak betetzera urrian jubilazioan sartzeko. Ez da erraza izango lasai bizitzea, beldurra daukadalako: edozein kontroletan gelditu eta... Iparraldean gauza bera gertatzen zitzaidan. Ez nuen paperik, eta kamioiarekin lan egiten nuen —13 urte eta gero eman zidaten gidabaimena—. Eta kanporatzearen mehatxua beti hor. Eta hemen ere berdin. Uste duzu normaltasunean zaudela, baina burua beti ari da lanean: espetxera joan zaitezkeela pasatzen zaizu burutik.

Ba al duzu orain arte egin ez duzun ezer egiteko asmorik? Ametsik?

Amets xume bat: familiarekin elkartu eta sagardotegia egin. Alaba bat Danimarkan dago, eta apirilean etortzekoa da. Orduan ospatuko dugu laurak, goxo-goxo.

Oraindik itzuli ez diren ezagun asko dituzu. Hitz egin al duzu haiekin etorri aurretik? Zer esaten dute?

Aldamenean asko dauzkat. Asko sumatzen ditut faltan, kanpoan daudenak, gaixo daudenak... Kondizio oso txarretan bizi den asko daude. Nire ustez, urte asko daramatenak dira itzultzeko beldur handiena dutenak. Hutsetik hasi behar duzu bizimodua, kristoren aldaketa da. Eta gatazka hor egonda ere, bidea egiten hasi behar dugu .

Nola ikusten duzu egoera politikoa?

Itxaropenez. Aurreneko pausoak dira, eta nik jendea animatuko dut, egoera blokeatuta egon ez dadin. Oso motibatuta ikusten dut jendea, gazteak batik bat. Belaunaldi bat egon da oso baztertua, eta orain badator beste bat oso antolatua eta gogoz.

Aurreikuspenen arabera, zergadunen %76,4ri dirua jasotzea egokituko zaie. 325 milioi euro itzultzea aurreikusi du aldundiak, guztira. Batez beste, 1.092 euro jasoko dituzte dagokien zergadunek.

Gorka Zufiaurre aktorea (Urretxu, 1978) Luis Marias zuzendari bizkaitarraren Fuego filma grabatzen ari da Bilbon, Lekeition eta Bermeon (Bizkaia). Zufiaurre eskarmentu handiko aktorea bada ere, film luze batean parte hartzen duen lehendabiziko aldia d...

Gipuzkoako zenbait udalek eta Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak kanpaina bat abiatu dute elkarlanean, herritarrek errenta aitorpena euskaraz egin dezaten bultzatzeko. Horren bidez, herritarrek administrazioarekin dituzten harremanak euskarazko...

"Atez atekoa martxan jarri aurretik, Astigarraga ez zen iristen hondakinen %30 gaika jasotzera; azken urtebetean, ez dugu hilabeterik egin %80ko gaikako bilketaren azpitik". Urtebete egin du herrian atez ateko sistemak, eta bilketa datuak "irauli" izana "harro" egoteko modukoa dela uste dute Maite Olatziregi zinegotziak eta Andoni Gartzia alkateak.

Urte batetik besterako aldearen gakoa batik bat organiko eta errefusaren emaitzetan dagoela diote. Datu aipagarrien artean, honako hau: 2012tik 2013ra, hondakinen %70 zabortegira bidaltzen zituzten; gaur egun, berriz, %15. Ontzi arinen bilketan egindako ahalegina ere aintzat hartu dute bereziki, hori baita "herritarrentzat bereizten zailena". Ontzi arin gisa bota diren baina ontzi arinak ez diren hondakinak %4,28 izan dira, batez beste: "Datu oso ona".

"Erakusten ari gara gure hondakinen kudeaketa arduratsua eginda ez direla beharrezkoak erraustegia bezalako azpiegiturak. Hondakinak egoki kudeatuko dira herritarrei horretarako bideak eta baliabideak emanez gero; bestela, ezinezkoa izango da".

Horrez gain, nabarmendu dute sistema berria martxan jarri aurretik zabaldu ziren "beldur, gezur eta manipulazio interesatuen ondorioz" urduritasuna zegoela herrian, baina indarrean jarri ondoren "inolako arazorik gabe" egokitu direla herritarrak sistema berrira.

Gaurtik, Ibarran

Gaur jarriko dute martxan Ibarran atez ateko bilketa sistema; organikoa izango da jasoko duten lehen gaia. Lau ontzi izango dituzte eskura; ontzi bera erabiliko dute ontzi arinentzat eta paper eta kartoiarentzat. Herritarren artean ontziak banatu ondoren, Jexux Peñagarikano alkatea "oso gustura" agertu da orain arte izandako harrerarekin. Gaur egun, Ibarrako birziklatze tasa %30 inguruan dago, eta "50 bat punturen aldea" lortzea dute xede.

Horrela, Tolosaldean zazpi herrik bilduko dituzte hondakinak sistema berri horrekin —birziklatze tasa %43 da eskualdean—.

Amaia Azkue Tolosaldeko Mankomunitateko ordezkariak azaldu duenez, Gipuzkoa osoan hogei bat herri daude atez ateko sistemarekin. Gainera, uste du 2014. urtea "iraultzaren urtea" izango dela birziklatzearen alorrean.

Lasarte-Orian, berriz, bosgarren edukiontziaren alde egin dute. Jesus Zaballos PSE-EEko kideak aste honetan jakitera eman duenez, akordio bat lortu dute PSE, EAJ, PP eta LOHPek —Bilduk abstentziora jo du—. Hori horrela, sistema hurrengo hilabeteetan martxan jartzea espero dute.

Hondakinak biltzeko sistema berria adostu dute Zestoan Bilduk eta EAJk. Auzokonposta eta autokonposta bidezko sistema jarriko dute martxan udararako, besteak beste, %70eko birziklatze tasetara iristeko. Irudian, Ruben Alberdi Zestoako jarduneko alkate...

Nortasuna ez da gauza monolitiko bat, sekula aldatzen ez dena; moldatzen da. Nortasunak batzen gaitu, edo nortasunak bereizten gaitu". Benjamin Duinat Historia eta Geografia irakaslearen hitzak dira. Iparra-Hegoa egitasmoaren barruan, Seguran izan da ...

Madrilgo aireportuarentzat Adolfo Suarez Madrid-Barajas izena gehiago gustatzen omen zaie Madrid-Barajas baino. Hori izan da Mariano Rajoyren azken buztankada —oso ondo, Mariano, luzitu haiz ederki, izen luzeagorik ez al zaik bururatzen?—; orain aireportuaren izena esaten maletak fakturatzen baino denbora gehiago emango dugu, autobusean lehenago iritsiko naiz hegazkinean baino.

Aeropuerto Adolfo Suarez Madrid-Barajas zer iruditzen zaidan? Berdin zait, berdin zait Aeropuerto Pitita Ridruejo Madrid-Barajas jartzen badiote ere; herri bateko ustel usaina ez dute izen-abizen batzuekin estali nahiko, ezta? Nazka ematen dit norbaitek izerdi kiratsa estaltzeko etxean daukan koloniarik fuerteenetik pote erdia botatzen duenean, nazka ematen dit izerdi-Pachouli usainak; eta horixe egin dute Espainiako aireportuarekin ere. Ez naiz sartuko Adolfo Suarezen alde edo kontrako nire jarrera azaltzen, norberak hauta dezala bere bandoa eta erosoen sentitzen den aldean egon dadila —horixe da demokrazia, ezta?—.

Funtsean, begiratu dut, eta Adolfo Suarezek ez dauka inongo zerikusirik nire haserrean; El Fari balitz ere berdin haserretuko nintzateke. Neure onetik atera nauena agintariek erabaki horrekiko izan duten jarrera da; heroiak balira bezala aritu dira Rajoy bera, Ana Botella —ingelesez hitz egitean Milikik eta Fofitok baino keinu gehiago egiten dituen andre lotsagarri hori— eta Madrilgo Komunitateko lehendakaria, Ignacio Gonzalez.

Azken horren hitzetan, "miresgarria" da Adolfo Suarezek burututako lana: "Interes orokorrak partiduko interesen gainetik jarriz, horren memoriari omenaldi bat zor diogu". Zer esan nahi du horrekin? Interes orokorrak partidukoen gainetik jartzea memorian bakarrik geldituko den zerbait dela, ezta?

Alegia, "memoriarekin konforma zaitezte, inuzenteok, ze berriz ere halako jarrerarik ez duzue ikusiko", esan berri digu! Baina labankadarik zorrotzena ondorengo hitzekin jaso dut: "Hark sortutako demokraziari esker gaur egun iritziak azaltzeko askatasun osoaz goza dezakegu". A bai? Ba orain enteratu naiz! Eta zertarako balio du adierazpen askatasunak entzuten ez zaituzten agintari batzuen aurrean?

Zuritu itzazue zeuen buruak, bota ezazue nahi adina Pachouli aurreko eguneko izerdi zikinaren gainean; ustel usain hori ez dizue Kalkutako Teresaren izenak ere kenduko.

Bizi diren artean elkarri begiak atera beharrean ibiltzen dira, eta hil orduko jokoaren norakoa aldatzen dute. Hilotza munduko politikaririk onena bilakatzen da guztientzat. Putreak inguruan hegan hasten dira, piezarik onena nork eramango. Oraingoan, Rajoyk eraman du; ideia zuri bat aurkeztu du Ministerioan, eta onartu egin diote. Bejondeizula, Mariano. Nik igandetako marianitoa hartzeari utziko nioke zure izena daraman ezer ez irenstearren, baina hain goxoa dago... zure izenak ez du halako sakrifiziorik merezi. Izenak izen, betikoak gizen. Aireportu bera, herri bera, zakarrontzi bera.

Nerea Barriolak (Zizurkil, 1986) eta Ana Iparragirrek (Villabona, 1975) urteak daramatzate musika munduan murgildurik. Villabonan eskaini berri dute kontzertua, eta halakoekin, herritarrei musika lirikoa ezagutaraztea lortu nahi dute.

Villabonaren gisako herri batean musika lirikoaren emanaldi bat aurkitzea ez da oso ohikoa.

ANA IPARRAGIRRE. Bakarlarien kontzertu oso gutxi egiten dira inguru honetan. Pasaia, Irun edo Donostiara joan behar da horrelako kontzertuak entzutera. Aukera paregabea izan da, beraz, honelako musika emanaldi bat ikusteko.

NEREA BARRIOLA. Nik uste dut aukera bat eskaini dela musika estilo hau ezagutzen duenak goza dezan eta ezagutzen ez dutenek zerbait desberdina ikus dezaten. Agian gero gustatu egiten zaie eta ikusle gisa emanaldi hauetara joaten hasten dira edo interesa zabaldu egiten da.

Zer eskaini zenuten?

A.I. Obra ezberdinak. Lehen zatian italieraz, alemanez, frantsesez eta euskaraz hainbat abesti eskaini genituen. Bigarren zatian, berriz, opera eta zarzuelako zatiak.

Emanaldia Villabonan bertan eskaintzeak ere ilusio berezia sortuko zizuen, ezta?

N.B. Bai, bai. Betidanik ezagutzen gaituzte, eta urte asko igaro dira hemen eskaini genuen lehen kontzertu hartatik hona. Ordutik lan asko egin dugu, eta hobetu dugula uste dugu. Hori erakusteko aukera bikaina izan da.

Egun zein da musika lirikoaren egoera?

N.B. Hemen egoera oso zaila da. Krisiarekin ere murrizketak hezkuntzan edo kulturan izaten dira, eta musika ere bertan sartzen da. Askoz diru laguntza gutxiago daude; ez da bereziki garai ona. Hala ere, esan liteke berez garai onetan ere musika lirikoz bizitzea hemen ez dela erraza. Nik aukera badaukat, nork daki, baina, zaila da. Gainera, askok kanpotik hartu dute izena.

A.I. Eskuarekin kontatu zenitzake horretan dabiltzanak: Ainhoa Garmendia, Marife Nogales, Miren Urbieta. Eta tenoreak Andeka Gorrotxategi, Jose Luis Sola, Iker Kasares.

Hortaz, zaila da Euskal Herrian garapen bat izatea, bai maila teorikoan eta baita profesionalean ere?

A.I. Ikastetxeetan musika oso gutxi lantzen da; aparteko ikasketa batzuk dira.

N.B. Bai, hori da. Ez da heziketa musikal bat jasotzen, Finlandian, Norvegian edo Austrian jasotzen den moduan. Hezkuntza orokorretik kanpo dago. Herrialde horietan, adibidez, txikitatik lantzen dute, baita abesten ikasi ere. Hemen, berriz, musika eskola oso gutxitan eskaintzen da kantua.

Eskoletan musika lantzen hastea, beraz, beharrezko dela ikusten duzue?

N.B. Bai. Ez instrumentu espezifiko bat, baina oinarrizko heziketa musikal bat jasotzea bai. Musika irakurtzen hastea, lantzea, ezinbestekoa da. Gainera, memoria lantzeko ere oso ona da.

A.I. Nik ez dakit zenbateraino lantzen den, baina gehiago bultzatu beharko litzateke, zalantzarik gabe.

Musika eskoletatik kontserbatoriorako pausoa ere handia izango da, ezta?

N.B. Bai, sartzeko bakarrik asko saiatu beharra daukazu. Urtean toki jakin batzuk egoten dira, normalean gutxi, eta kopuru jakin horren barruan sartzeko prestatu beharra daukazu. Behin sartuta, hainbat osagarri ere izaten dituzu: historia, hizkuntzak, musika, konposizioa... Eta, gainera, hori guztia ikasketa orokorrekin batera egin behar duzu! Hortaz, sakrifizio handia eskatzen du.

Noiz eta nola hasi zineten biok elkarrekin musika emanaldietan?

A.I. 1998an Villabonan hasi nintzen lanean, eta Nerearen irakasle izan nintzen. Gainera, Eresargi Txiki abesbatzan piano jotzailea nintzen, eta berak bertan abestu egiten zuen. Bakarlari moduan aritzen zen, eta orduan hasi zen gure harremana. Gure lehen kontzertua 2006an izan zen, Villabonan. Handik hiru urtera, Zizurkilen eman genuen beste bat.

N.B. Donostiako kontserbatorioan sartzeko solfeoa prestatzen Anak lagundu zidan. Hor sei urte eman nituen, eta Iruñean beste bost urte eman ditut. Hortaz, azken urteetan parentesi moduko bat egin dugu bion elkarlanean, batez ere ezin izan dugulako asko entseatu. Orain berriro itzuli naiz hona, eta karrera amaierako kontzertua besterik ez zait geratzen ikasketak amaitzeko. Urrian kontzertu hori prestatzeko lanetan hasi ginen Ana eta biok, eta programa polita dugula ikusi genuenean, publikoarentzat egokitu genuen eta joan den asteko emanaldian eskaini genuen.

Aurrera begira, egoera aldatuko dela uste duzue?

N.B. Gustatuko litzaidake. Niretzat, adibidez, amets bat litzateke jendeak horretan interes gehiago jartzea eta hortik kantuko posturen bat edo sortzea. Eskaerak gauzak bultzatzen ditu. Niri, adibidez, kantuko irakasle izatea ikaragarri gustatuko litzaidake. Eta gainera, kontzertuak eskaintzeko aukera izatea oso ona litzateke.

A.I. Ez da erraza, baina ea egoera hau aldatzen den. Guk, behintzat, horretan jarraituko dugu; nik, orain arte bezala, irakasle lanetan jarraituko dut, baita sopranoei eta beste musika instrumentuei laguntzen ere.