GIPUZKOAKO HITZA

2010eko azaroan Donostiako Emakumeen Etxea ireki zenetik, erabiltzaile kopurua handituz joan da urtez urte. 2013an, 40.000 lagunetik gora igaro ziren Okendo kaleko egoitzatik; egunean 109, batez beste.

Handiegia da 247 elektrizitate dorreren itzala; ilunegia sor lezaketen ikuspegia. Goi tentsioko tinearen aurkako taldeak ez du itzal erraldoi hori onartu nahi, argitan bizitzen jarraitu nahi du. 400 kilowatti egin behar diete aurre, eta, horretarako, oso bestelako energia darabilte, herritarren batasunaren indarra.

2011ko abuztuan iritsi zen Goierriko udaletara goi tentsioko linearen proiektua —Nafarroako Deikaztelu eta Gipuzkoako Ezkio-Itsaso herrien artean eraiki nahi dute——, eta irailean bertan, horri aurre egiteko taldea sortu zuten. Hasieratik izan zuten argi autobide elektrikoa geldiarazi beharra zegoela, eta hori lortzeko, ekintza ugari egin dituzte. Azkena Lurkide Konpromiso izeneko kanpaina izan da, eta aurkeztu zutenetik, harrera bikaina izaten ari da.

Otsailaren 8an aurkeztu zuten egitasmoa Zeraingo kultur etxean, Geroa lurretik hasi lelopean. Goi tentsioko lineak funtziona dezan, 247 dorre behar dira, eta beste hainbeste lur eremu horiek eraikitzeko. Kanpainaren helburuetako bat, hain zuzen ere, lur eremu horiek babestea da. Horretarako, lurkideak behar dira, hau da, eremu horiek babestuko dituzten taldeak.

Lurkideek zenbait ekintza antolatuko dituzte eremuak babesteko. Lehena udaberri aldean izango da, eta egun garrantzitsua izango dela nabarmendu dute Enara Sodupek eta Xabier Lazkanoiturburuk, goi tentsioko linearen aurkako taldeko kideek: "Kanpainako parte hartzaileak euren lur eremuetara joan, eta argazkiak ateratzea da egun horretarako asmoa".

Kanpainaren bitartez, plataformatik kanpo ere informazioa zabaltzea espero dute, eta hala, gizartean, goi tentsioko linea gelditzeko "sare bat eratzea". Izan ere, "kanpainako partaideek batzarretan hartuko dute parte, eta denen artean erabakiko da zein pauso eman".

Kanpainak hasieratik oso harrera ona izan du, eta dagoeneko, herritar askok egin du bat; "benetan arrakastatsua izaten ari da". Sodupek eta Lazkanoiturburuk adierazi dutenez, "prentsaurrekoa egin zenetik, jende askok eman dio bere babesa kanpainari". Horrenbestez, plataformatik kanpo ere ari da sarea osatzen, eta horrek "elkartea aberastu egiten du".

Lurkide Konpromiso kanpainak berehala ekin dio partaideak mobilizatzeari. Hain justu ere, joan den larunbatean izan zuten lehen batzar orokorra Artikako kultur etxean (Nafarroa). Batzar horretan aurrerantzean egingo dituzten ekintzak adostu zituzten. Ekintza horien berri aurreraxeago emango badute ere, plataformakoek adierazi dutenez, batzarra oso ondo joan zen, eta oso gustura geratu ziren bertaratu zirenak.

Linearen arriskuak

Deikaztelu (Nafarroa) eta Ezkio-Itsaso artean eraiki nahi dute autobide elektrikoa; horrenbestez, 127 kilometroko ibilbidea izango luke. Ibilbide horretan, 247 elektrizitate dorre jarri beharko lirateke; horietako batzuk 85 metroko garaierakoak. Neurriak direla eta, plataformakoen hitzetan, "lautada batean ere eragin txarrak izango lituzke, baina pentsa hemen —Goierrin—, dena mendia izanda".

Tamaina ez da, ordea, plataformakoak kezkatzen dituen afera bakarra; horrez gain, oso larria deritzote lineak sortuko duen elektromagnetismoari: "Autopista elektrikoak 400 kilowatt garraia ditzake, eta bi noranzkotan, gainera; ez dago imajinatzerik zer-nolako elektromagnetismoa sortuko lukeen horrek".

Autobide elektrikoak zer-nolako eraginak izan litzakeen galdetzean, eraiki ahal izateko "naturan sekulako txikizioa" egin behar dela azaldu dute: "Zuhaitz mordoa bota behar da, eta dorreen inguruan ezin da ezer landatu". Elektromagnetismoak, gainera, espezie babestuei eragingo lieke, eta pertsonen osasunak ere kalte itzelak jasango lituzke: "Gisa honetako dorreen inguruan bizi direnek lo egiteko arazoak eta buruko minak izaten dituzte, besteak beste, eta minbizia kasuak ere ugariak dira".

Hori guztia jakinda, logikoa da pentsatzea azpiegitura horrek herriguneetatik urrun egon beharko lukeela. Hain justu ere, Europako Batasunak gomendatzen du halako dorreak herriguneetatik gutxienez 400 metrora jartzea.

Baina aholkuari uko egitea ez denez legez kanpokoa, neurriak, kasu honetan bezalaxe, ez dira beti errespetatzen. "Esaterako, Barbarin —Zeraingo auzoa—, baserrien gainetik pasatuko da linea; benetan gertu izango dituzte dorreak. Gabirian, berriz, herrigunetik 50 metrora eraikitzeko asmoa dago".

Herritarren erantzuna

Plataformakoak gogor ari dira lanean goi tentsioko linea eraiki ez dezaten, eta 2011n sortu zenetik, ekintza ugari antolatu dituzte. Besteak beste, alegazioak biltzeari ekion zioten; aurrez udalek egin zuten moduan, herritarrek sinatzea zen xedea.

Helburua 10.000 alegazio lortzea zen, eta guztira 14.000 lortu dituzte. Alegazio horien erantzuna gaurdaino, ordea, "isiltasuna" izan da. "Urtarrilean jakin behar genuen zerbait, baina otsaila ere iritsi da, eta oraindik ez dugu erantzunik jaso", azaldu dute plataformakoek. Erantzunik ez da heldu, baina plataformakoek lanean segitzen dute. Nabarmendu dutenez, era guztietako pertsonak daude taldean; "adin, ideologia, sexu, lanbide eta izaera desberdineko jendea da"; alabaina, xedeak batzen ditu. Sodupek eta Lazkanoiturburuk nabarmendu dute Autopista Elektrikorik Ez plataforma eta antolatzen dituzten ekintzak erabat irekiak direla; horrenbestez, informazio bila nahiz parte hartzera doana "ongi etorria izango da".

Otsailaren 2a, igandea. Zuetako asko bazkalosteko tertulian egongo zineten, beste batzuk zinera bidean agian, eta larunbateko pozaren osteko ajearekin ezin adiskideturik zebilenik ere izango zen. Gu, ordea, teatrerook, ohikoa den moduan, lanera bidean gindoazen. Bagoaz, furgonetaren aurrealdean eserita hiru taldekideak, Martin gidari lanetan, ni erdian eta Iker beste aldean. Behobiako ordaintokira iritsi gara; furgoneta gelditu eta bidesaria ordaintzeko zain gaudela, Ikerrek segurtasun uhala askatu, GPSa piztu eta, bide batez, galtzetako atzeko poltsikotik dirua ateratzeko aprobetxatu du geldialdia. Eta gutxien espero genuenean, ttaka, ertzain bat bide ertzean guri begira alto eginez. "Jode, zinturoia", entzun diot Ikerri segituan. "Lasai, gizona, geldirik gaudela oraintxe kendu duzu eta, hori ulertuko dizu!", izan da gure erantzuna, suposatuz, noski, parean genuen ertzainak adimen maila minimoa izango zuela. Kale egin dugu gure suposizioan, lastima.

Gidariaren aldeko leihora hurbildu da; Martinek leihatila jaitsi, eta "epa, atsalde on" fresko batekin agurtu du 26 bat urteko autoritate gaztea. Ez zaio askorik gustatu euskarazko agurra, aurpegian nabarmendu zaio deserosotasuna, eta segituan ulertu dut zergatia. Hizketan hasi orduko konturatu gara bere euskara maila eskasaz, Ana Botellaren ingelesa alde ederrekoa da haren euskararen aldean, pentsa! "Kaiso, dokumentasioa fabores, surea eta... sure lagunarena". Lagunaren erreferentzia hatzarekin Iker adieraziz esan du. Eta ni? Ni zer, ez al naiz existitzen? Horretan ere diskriminatu egin behar al gaituzte? Hementxe noa ba, furgonetaren aurrealdean, erdi-erdian, ze uste du Ambipur Pino naizela?

Bi nortasun agiriak hartu, eta hogei bat metro aurrerago dagoen furgoneta batera abiatu da. Eta hogei metro horiek Oliver eta Benjiren futbol zelaiak baino luzeagoak iruditu zaizkit. Gauza motelagorik ez dut ezagutu sekula! Albako Dukesak askoz bizkorrago egiten du hondartzatik uretarainoko joan-etorria udako egun beroetan. Zortzi minutu joateko eta beste zortzi bueltatzeko, furgonetaren barrukoak kontatu gabe, hamasei minutu zakarretara Ertzaintzak fitxatu duen Dukesa makalaren ganoragabekeriagatik. Noizbaiteko batean iritsi da gure furgoneta parera, oraingoan Ikerren leihatila aldera, eta isun bat eskutan duela harroxko tonuan hasi zaio hizketan: "Te comento...". Ez dauka adorerik esan beharrekoa euskaraz esateko, ez duelako potrorik bere akatsak eta gabeziak airean uzteko. "Tienes una multa por infringir el precepto 117.1, por no llevar el cinturón de seguridad abrochado...", minutu batzutan jarraitu du, non eta zenbat ordaindu behar duen esanaz; Ikerrek pazientzia osoz entzun ditu Dukesaren indikazio guztiak. Bukatu duenean, Ikerren txanda, euskaraz erantzuten hasi zaio, gustatu zait eragin didan zirrara: "Hi heurera? Ba gu ere geurera", pentsatu dut harro-harro. Nabarmenak dira Ikerren ahots lasaia, dardararik gabea eta estropezurik gabeko argumentu sendoak. Dena azaldu dio, eta berak segurtasun uhalik gabe ikusi gaituenean geldirik geundela azpimarratu dio. Ertzain motelak inongo interesik gabe entzun dio kontatutakoa, patata tortillaren errezeta entzuten balego bezala.

Alferrik izan dira Ikerren ahaleginak; nabarmena da Dukesari autoritatearen botereak orgasmo batek baino plazer handiagoa ematen diola, sekula orgasmorik ezagutu badu, noski. Ikerrek, ahotsik altxatu gabe, erantzun dio "Hara, zu aspertuta zaude igande arratsalde batean hemen egotea tokatu zaizulako; gu lanera goaz, eta denbora piloa galdu dugu hemen zure zain, ze barkaidazu, baina zu baino pertsona motelagorik ez dut sekula ezagutu. Motela, bai, mo-te-la. Ordainduko dut isuna, eta kito, baina pena handia ematen dit zu bezalakoengatik gure poliziak hain itxura txarra izateak". Eta babo aurpegi horrekin gelditu den Dukesak orduan ikusi du Ambipur Pinok irribarre maltzur bat egin duela, harrotasuna ezin disimulaturik. Berriz ere, ahots dardaratiaz Botella estiloko euskaran hitz egin digu. Gauzak modu horretan esan beharrik ez omen dago, eta beste jarrera bat izan balu isuna kenduko liokeela, baina "orain ja es disut kenduko".

Lau aldiz gertatutakoa edukazio osoz azaldu ondoren isunik kentzeko imintzio txikienik ere ez duzu egin, gandorra tente zenuela gozatu duzu gure eginahalei begira, eta orain hau sinestea nahi duzu? Eta beste gauza bat: hori al da zure autoritate karguari ematen diozun errespetua? Ipurdia zupatzen dizunari isuna kentzeko promesa egitea? Lotsa eman behar lizuke zure euskara mailak; lotsa 80 urteko agure makuludun bat baino motelago ibiltzeak; lotsa arrazoizkoa ez den isun bat jartzeak; eta lotsa bizitzan hori baino helburu gehiagorik ez izateak. Ikerrek ordainduko ditu 100 euroak, baina zure ezintasuna ordaintzeko adinako dirurik ez duzu sekula bilduko.

BakarrizketakElgeta eta ZarautzBodologuak ikuskizunak izandako arrakastaren ondoren, bueltan dira Mikel Pagadi, Nagore Aranburu eta Egoitz Lasa bakarrizketa saio berriekin. Mejoratuta datoz, gainera. Gaur estreinatuko dute Potologuak, mejoratuta gatoz...

Jon Plazaolaren bakarrizketaz eta Petti musikariaren bakarkako emanaldiaz gozatzeko aukera izango da gaur, 22:30ean, Villabonako Aljibea gunean. Aljibean formatu txikiko emanaldiak antolatzen hasi da Villabonako Udaleko kultura saila. Gaurkoa da antol...

• Ekainberriko bisiten igoera, 2012tik 2013ra. Urte ona izan zen iazkoa Zestoako Ekainberri museoan, orain bi urteko datuekin alderatuta %17,85eko igoera izan baitzuten bisitek. 2012. urtean 25.000 lagun joan ziren museora, eta 2013an, berriz, 29.500etik gora.

Gipuzkoako Foru Aldundiak 2014an 360.000 euro zuzenduko ditu tokiko berdintasun proiektuetara. Bi arlotan banatuko du diru sail hori: berdintasun arloak dituzten udalei emango dizkie 160.000 euro; emakumeen elkarteei eta talde feministei, berriz, 200....

Duela hamabost urte Italian Banca Popolare Etica de Padova deiturikoa abian jarri zenetik, Fiare Inbertsio eta Aurrezte Arduratsua Fundazioak hedapen handia izan du. Gipuzkoan ere badu presentzia, eta poliki-poliki hedatuz doa banku etikoaren proiektua. Orain arte Italiakoaren agente gisa funtzionatu badu ere, irailetik aurrera, bankuen ohiko zerbitzua emateari ekingo dio. Fiarek Oiartzualdean duen taldeko kide Beñat Irasuegiren arabera, “beti izango da txikia...

Duela hamabost urte Italian Banca Popolare Etica de Padova deiturikoa abian jarri zenetik, Fiare Inbertsio eta Aurrezte Arduratsua Fundazioak hedapen handia izan du. Gipuzkoan ere badu presentzia, eta poliki-poliki hedatuz doa banku etikoaren proiektua. Orain arte Italiakoaren agente gisa funtzionatu badu ere, irailetik aurrera, bankuen ohiko zerbitzua emateari ekingo dio.

Fiarek Oiartzualdean duen taldeko kide Beñat Irasuegiren arabera, "beti izango da txikia beste bankuekin alderatuta, baina, krisiarekin, finantza sistemaren hutsuneak nabarmendu egin dira, eta geroz eta jende gehiago etortzen da". Bankuen zerbitzuak herritarren eskura jartzean handitu egingo dela uste dute.

1. Zer da Fiare?

Bankuen esparruan, hainbat forma juridiko daude, eta Fiare kreditu kooperatiba da; beraz, biltzar bidez funtzionatzen du. Horietan, bazkide bakoitzak boto bat du, eta botoaren balioa ez da bazkidearen kapitalaren araberakoa; guztiek balio bera dute. Banku etikoen ideiak Eskandinaviako herrialdeetan badu ere jatorria, Italian sortu zen bere horretan Banca Popolare Etica de Padova deiturikoa, duela hamabost urte. Herritarrek behar dituzten finantza zerbitzuak irizpide etikoen arabera egitean oinarritzen da.

Italiako banku horren agente gisa jarduten du egun Fiarek, bere lizentziarekin jarduteko aukera izan artean. Italiako banku horrek Padovan du egoitza, eta FEBEA Banku Etiko eta Alternatiboen Europako Federazioaren sortzailea ere bada.

2. Zein dira helburuak?

Etekin hutsean oinarritutako finantza sistema ekonomikoari aurre egitea da Fiareren helburu nagusia. Irasuegiren hitzetan, "ez da alternatiba unibertsala, baina bada uneko egoerari aurre egin diezaiokeen zerbait". Funtsean, ekonomiak eraldaketarako eduki dezakeen gaitasunean jartzen du indarra, eta mota horietako egitasmoak finantzatzeko ematen du dirua.

Hau da, beren egitasmoak aurrera eramateko diru laguntza eskatzen duten elkarteak finantzatzen ditu, soilik gizarte eraldaketa bultzatzen badute. Hargatik, "egungo eredu ekonomikoaren arauen barnean, gauzak beste modu batera egiteko aukera eman dezake", Irasuegiren hitzetan. Oiartzualdeko taldeko ordezkariaren arabera, "egungo sistema ekonomikoak sortutako justiziarik eza arintzen diharduten esparruetako proiektuak soilik finantzatzen ditu".

3. Zerk bereizten du beste bankuetatik?

"Printzipioz, kontuan izan behar dugu merkatuen logikaren barruan dauden bankuez osatutako finantza sistema batean gaudela; etekina da horien helburu bakarra, eta ez diote beste ezeri begiratzen", dio Irasuegik. Horrela, etikoa izateak bi arlotan du eragina: batetik, Fiareren kudeaketa demokratikoa da —bazkide bakoitzak boto bat—; eta, bestetik, eskaintzen diren produktuen izaera ere etikoa da, ekonomia errealean oinarritutakoa, "eta ez espekulazioan".

Egiturari dagokionez ere, etikoa da, herritarrek sortutako kooperatiba delako eta, ondorioz, banku erakundearen kontrola ere herritarrek dutelako: "Erakunde handia izanik, herritarren kontrola eraginkorra ez izateko arriskua du, eta, horregatik, kontrolaz tokian tokiko taldeak arduratzeko estrategia planteatzen du Fiarek, kontrol eremuak oinarrira eramateko".

Gardentasuna ere nabarmendu du Irasuegik, bazkide guztiek baitakite egiten diren eta ez diren finantzaketa guztien eta horien zergatien berri. Horrez gain, irabazi asmorik gabeko erakundea da, nahiz eta aktibitate ekonomikoa eta fakturazioa badituen. Izan ere, urte amaieran lor daitezkeen etekinak berriro inbertitzen dira Fiare proiektuan bertan edo izaera sozialeko egitasmoetan.

4. Zer eskaintzen du?

Orain, trantsizioan dago Fiare. Zortzi urtez Italiako banku etikoaren agente gisa funtzionatu du, Euskal Herrian ere egitura sortu ahal izateko, eta eskaintzen zituen produktuak mugatuak izan dira horregatik: urtebeteko edo biko aurrezkiak egiteko aukera eta elkarteen proiektuak —betiere ekonomia errealean oinarritutakoak eta izaera sozialekoak— aurrera ateratzeko diru laguntza.

Orain, ordea, kreditu kooperatiba sortu da, eta, irailaren 1etik aurrera, edozein banketxek ematen duen zerbitzu bera emango du: kontu korrontea eduki ahal izango da, diru mugimenduak egin ahalko dira, gordailuak eduki... Funtsean, produktuak edozein banketxek eskain ditzakeenak bezalakoak izango dira, baina Fiareren izaera etikoa kontuan izanda: "Esaterako, etxebizitza bat erosteko kreditua eskatuz gero, etorkizunean ez da emango krediturik bigarren etxebizitza erosteko. Hala ere, beti izango dute lehentasuna egitasmo kolektiboek; etxebizitza kooperatiba bat egiteko, proiektu bat lehenetsiko da, norbanako baten etxebizitza erosteko asmoaren gainetik".

Berezitasun bat ere izango du, ez baitu martxan jarriko bulego sare zabalik: Internetez, telefonoz eta banku agente mugikor bidez funtzionatuko du. "Fiarek ez baitu inbertsio handirik egiterik nahi; xumetasunari eutsi nahi dio", ihardetsi du Irasuegik.

5. Nola dago antolatuta?

Proiektua bultzatzen duten pertsona eta erakundeetatik hurbil, lurraldeetako elkarteak daude, proiektua bera eraiki eta iruteko lurraldeetan sortu diren organoak, alegia. Tokian tokiko taldeen bidez, Fiare proiektua herrien eremuan zabaltzeaz eta sentsibilizazioa egiteaz arduratzen dira talde horiek, eta lurraldeko gizarte sareetan parte hartzen dute.

Fiareren organo nagusia, berriz, Estatuko Batzarra deritzona da, eta han lurraldeetako batzarrak eta proiektuko zeharkako bazkideak ordezkatuta daude. Maila orokorreko zuzentarauak emateaz arduratzen da organo hori. Bilerak hiru hilean behin egin ohi dituzte, eta, eztabaida eta erabakitzeko espazio horretan, lurraldeetako ordezkariek Fiare proiektuak beren eremuetan duen egoera azaltzen dute.

Euskal Herriko bulego bakarra Bilbon dago, eta gainerako lekuetan, Gipuzkoan kasurako, informazioguneak baino ez daude. Hala ere, gauzak ondo badoaz eta bazkide kopuruak gora egiten badu, "Donostian-edo bulego bat zabaldu daiteke", azaldu du Irasuegik. Herrietan, berriz, tokiko taldeak sortzen dituzte.

Horrez gain, Etika Batzordea dago, eta haren helburua da Fiareren organoei eta egiturei aholkuak ematea etikari buruzko gaietan. Halaber, proiektua garatzeko estrategian koherentzia eta osotasuna zaintzeko ardura ere badu. Lurraldeen eremuan, ebaluazio etiko sozialeko batzordeak arduratzen dira finantzaketa eskaeren egokitasunari buruzko txostenak egiteaz. Egun, ebaluazio etiko sozialerako bederatzi batzorde daude, Fiare proiektua garatzen ari den lurralde bakoitzean bana.

Bazkideek, berriz, ez dute betebeharrik, biltzarretara joan eta botoa ematea besterik. "Hala ere, tokian toki sortzen diren taldeek erabakitzen dute zein ardura hartuko duten; normalean, informazioguneetan zerbitzua emateko ardura izaten da", azaldu du Irasuegik. Izan ere, herritar horien lana borondatezkoa denez, "ezin zaie eskatu lan profesionala egiteko", Irasuegiren arabera. Edonola ere, tokiko taldeek "lan garrantzitsua dute": "Izan ere, herrietako elkarteek finantzaketa eskatzen dutenean, tokiko taldeek egiten dute lehen iragazki lana".

6. Gipuzkoako egoera

Hainbat udalek hitzarmen bat sinatua dute Fiarerekin; Donostiakoak, Errenteriakoak, Hernanikoak, Tolosakoak eta Zarauzkoak, besteak beste. Guztira, 435 bazkide gipuzkoar ditu Fiarek, eta lurraldean tokiko informazioguneak daude ia eskualde guztietan: 11 gune, guztira. Horien funtzionamendua ordukakoa da, boluntario gisa ari diren herritarrek ematen dutelako zerbitzua. Irasuegik azaldu duenez, "krisiaren aurretik jarri zen Fiare martxan, baina, krisiarekin, finantza erakundeen hutsuneak nabarmendu dira; eta jende gehiago etortzen da alternatibaren beharraz kontzientziatuta".

Gaur egun, 435 bazkide ditu Gipuzkoan banku etikoak, eta 11 gunetan ematen du egitasmoari buruzko informazioa. Bazkide gipuzkoarrek banku etikoan jarritako kapital soziala, berriz, 300.000 eurokoa da.