GIPUZKOAKO HITZA

Idiazabalgo Herri Krosak 80ko hamarkadaren hasieran du hastapena. Garai hartan ez zen ohikoa korrikarako zaletasuna, eta nekez aurki zitezkeen korrika egiteko bidea ematen zuten probak. Donostiako maratoia zen inguruan egiten zen proba bakartsuenetako...

Kalakan musika taldeko kide Thierry Biscaryk, Xan Errotabeherek eta Jamixel Bereauk eman diote irekiera aurtengo sagardo garaiari. "Mikatz puntua" du sagardoak, Joxe Anjel Goñi Sagardun elkarteko kidearen ustez. Irudian, hiru musikariak Astigarragako Alorrenea sagardotegian, lehengo asteko asteazkenean.

Teknologia pertsonen zerbitzura jartzea aurrerabidea bada, zer esanik ez teknologia horrek handitu egiten badu egunerokoa urritasun bat dela medio baldintzatua duten pertsonen bizi-kalitatea. Orduan, ezinbestekoa bilakatzen da. Gipuzkoako Aspacek Ekip...

Familiatik datorkio gaztaren inguruko lanbidea Juan Goikoetxeari (Donostia, 1962); ekoizpenari jarraitu ez badio ere, gaztaren tradizioari gogor eutsi dio, bere ofizio eta ogibide bihurtuz. Uztegin (Nafarroa) jaioa da, baina urteak daramatza Donostian bizitzen. Baserriko ardiak zaintzea, gazta egitea, saskian gaztak hartzea, eta merkatuan saltzea. Hori da Goikoetxeak txikitatik etxean ikusi eta ikasi izan duena.

Umea zela hasi zen familiako negozioan lanean, eta, ordutik, Euskal Herriko nahiz kanpotik ekarritako gazten salmahaiaren atzean egiten du lan Zarautzen, Juantxo Gaztak dendan: "Hamalau urte nituela hasi nintzen aitak egindako gaztak saltzen". Goikoetxearen aitak, Aralarko mendietan egiten zuen gazta, eta Zarauzko azokako postuan saltzen zuen —gaur egun oraindik martxan jarraitzen du azokako postu horrek—. Goikoetxeak aitaren ofizio berari eutsi zion eskola amaitu ondoren: "Txikia nintzela gurasoek merkatuan jartzen ninduten bertako baserritarren artean, aitak egindako gaztak saltzen. Eta horrela ikasi dut pixkanaka ofizioa".

Goikoetxeak azaldu duenez, uda Etxarri Aranatzen (Nafarroa) pasatzen zuten, aitak gaztak egiten zituen bitartean. Negua, aldiz, Zarautzen, gaztak saltzen. "Udan esne litro gutxiago behar da gazta egiteko, esnea loditu egiten baita", azaldu du. "Aralarren gazta bat egiteko sei litro esne erabiltzen genituen, eta hemen egin behar izanez gero, bederatzi litro beharko genituzke gazta bat egiteko".

Gazta egiteaz gain, ardiak saltzera ere joaten zen Goikoetxearen aita Ordiziara. Baita Ordiziako gazta txapelketetan parte hartzera ere. "Urte batean Ordiziako gazta txapelketa ere irabazi zuen aitak; Subijanak erosi zion gazta 35.000 pezetaren truke".

Soldadutza egitera joan beharreko bi urte kenduta, ofizioan aritu da Juan Goikoetxea betidanik. Eta gaur egun, aitagandik datorkion gazta ekoizteko lanbideari jarraitu ez badio ere, gaztaren tradizioari eutsi eta gaztak saltzen jarraitzen du.

Idiazabalgo gazta

Euskal Herriko gaztarik ezagunena Idiazabalgoa izanik, gehien saltzen duten gazta da. Kanpoko gaztek baino arrakasta handiagoa dutela azaldu du saltzaileak. "Atzerritik etortzen diren turistek ere Idiazabalgo gazta erosten dute gehienetan". Dena dela, dendako saltzaileek aholkuak ematen dizkiete bezeroei, euren gustuen arabera. Idiazabalgo gaztaz gain, Roquefort gazta, Mantxako gazta, behi gazta, ahuntz gazta eta beste hainbat ere saltzen dituzte. "Artzainek baserrian egindako gaztak eskaintzen ahalegintzen gara, fabrikakoa ahal baldin bada ez dugu eskaintzen".

Produktu gehienak Euskal Herritik ekarritakoak ditu Goikoetxeak; tokiko ekoizleen arteko elkarlanetik ateratzen diren produktuak, batik bat. Baina, baditu nazioartetik ekarritako hainbat produktu ere: Frantziatik ekarritako gazta, Herbeheretatik ekarritakoa... "%85 hemen inguruko produktuak dira, baina, hainbat gazta kanpotik ere ekartzen ditugu, gainontzeko merkatutik berezitasun hori izateko".

Merkatuak eta konpetentziak hala eskatuta, aitarekin hasitako gazta salmenta produktu berriekin areagotu du Goikoetxeak. Gazta bakarrik saltzetik hainbat produktu saltzera pasatu da, hau da, gazta denda bat izatetik gutizia denda bat izatera. "Egunetik egunera jendeak gauza gehiago eskatzen zituen, eta gaur egun gaztarekin bakarrik geratuz gero, bezero kopurua asko murrizten da. Hori horrela, produktu eskaintza zabaltzea erabaki genuen".

Gaur egun goi mailako produktu gastronomikoak saltzen dituzte, hots, originalak edo eskuz egindakoak direnak, supermerkatuetan nekez aurki daitezkeen produktuak. "Kalitatea" ezaugarri nagusitzat duten elikagaiak, alegia: ardoak, txakolinak, hegaluzea eta piperrak, besteak beste. Baina, produktu izarrak, Aiako gazta, hegaluzea eta antxoa direla nabarmendu du. "Aiako gazta bertako baserritar batek ekartzen digu, eta jende mordoa etortzen da horren bila".

Gutizia dendetako produktuek zerbait berezia eskaintzen diete bezeroei: "Gainerakoengandik bereizten garela sentiarazi nahi diegu bezeroei", azaldu du Goikoetxeak. Gainera, uste du saltoki txikietako bezeroei arreta berezia eskaintzen zaiela saltoki handietan ematen den arretarekin alderatuta. "Beharrezkoa da bezeroari arreta berezia eskaintzea, azken finean horregatik nabarmentzen gara, azkenean konfiantza sortzen da saltzailea eta eroslearen artean".

Sasoiaren arabera

Lan gehiena udan eta Gabonetan izaten dutela nabarmendu du Goikoetxeak. "Udan kanpotarrak etortzen dira, eta gazta, txakolina eta Euskal Herriko ohiko produktuak eraman nahi izaten dituzte". Gabonetako egunetan, aldiz, jendea gutizia bila joaten da bazkari nahiz afari berezietarako, eta orduan ere izaten dute nahikoa lan.

Egoera ekonomikoak eta merkatuaren gorabeherek bere ogibidean eraginik izan ote duten azaltzean, hala dio Goikoetxeak: "Lehen gazta lau bat dendatan bakarrik saltzen zuten, eta orain, leku guztietan saltzen dute; horrenbestez. espezializatu egin behar izan dugu". Gainera, erosleek gehiago begiratzen diote patrikari: "Lehen jendeak hainbat gutizia erosteko joera zuen; orain, ordea, gehiago begiratzen zaio diruari".

Gomiztegi baserriko artzain eskolan (Arantzazu, Oñati) artzain izateko ikastaroa egiten ari dira Zaira Gomez Gil (Madril), Albert Maso Coll (Girona, Herrialde Katalanak) eta Kiko Bardagi (Madril); "gaztelarra naiz, ez espainola", dio Bardagik. Beste bizimodu bat hasteko asmoarekin hartu zuten artzain eskolan hasteko erabakia. Hirurak oso pozik daude izaten ari diren esperientziarekin. Bizi proiektu berria lantzen ari dira, "ilusioz".

Artzain izateko ikastaroa beste ikasle batzuekin batera egiten ari dira. Lurrari lotutako bizimodu bat hasteko itxaropenaz ari dira hirurak. Gomezek kontatu duenez, "orain arte egin ditudan ikasketek ez dute zerikusirik nekazaritzarekin eta abeltzaintzarekin; bulego lanetan jardun dut. Baina munduarekin haserre sentitzen nintzen, eta naturan edota nekazaritzan jarduteko gero eta gogo handiagoa nuen. Halako batean, gehiago ezin nuela eta bizitza aldatu beharra neukala sentitu nuen. Orduan, informazio bila hasi, eta Gomiztegiko artzain eskolara etortzea erabaki nuen".

Arantzazura ikastera etortzeko Masoren arrazoiak ere Gomezenen antzekoak dira. "Hamar urtez lorezaintzan jardun dut lanean, baina abeltzaintzarekin zerikusirik ez duten ikasketak nituen eginak. Ordea, nire aitonak, birraitonak... landa eremuan lan egin dute, eta nik ere lurrari lotutako bizimodu berri bati ekin nahi izan diot". Maso familiarekin etorri da Euskal Herrira: emaztearekin eta semearekin. "Pixka bat irten eta aire berria, arnasa hartu nahi genuen. Esperientzia desberdin bat izan nahi genuen". Katalunian ere bada beste artzain eskola bat, baina Arantzazukora etortzea erabaki zuen Masok: "Ez dakit besteak baino hobea edo okerragoa den, baina beste artzain eskola batzuen aurretik sortu zen, eta erreferentzia da haientzat".

Bardagik artzain eskolara etortzeko arrazoiak bestelakoak ditu; "ideia batzuengatik" etorri da. "Gaztelako herria nekazari mundutik indarrez kanporatua izan da: aurrena iraultza liberalak, gero frankismoak, eta ondoren parlamentarismoak. Landa eremuak hutsarazi dituzte, gero eutsiezinak diren guneak masifikatzeko", dio. Hirietako bizimodua "txarra" dela uste du. "Jendea bizitzaren zentzua galduz doa hirietan". Abeltzaintza estensiboa oinarrizko ikusten du, eta "ahal duen guztia" ikasi eta lanean hasteko asmotan etorri da Gomiztegira.

Praktikak artzainekin

Artzain eskolako ikastaroa sei hilabetekoa da, eta hasiera-hasieratik bakoitza bere proiektua egiten ari da. Martxoan bukatuko dute ikastaroa. Saio teorikoak Gomiztegin izaten dituzte, eta praktikoak artzain profesionalen baserrietan. Bardagi Aizkorriren hegoaldeko baserri batean ari da praktikak egiten, eta Gomez, Leongo baserri ekologiko batean. Saio teorikoak dituzten egunetan, berriz, Arantzazun ostatu hartzen dute biek. Masoren kasua desberdina da: hura familiarekin etorri da, eta, ikastaroak iraun artean, Antzuolako Pikunieta baserrian bizi da familiarekin, praktikak ere bertan eginez. "Familiarentzat tokia izango zuen baserri bat bilatu nuen. Ni gustura nago ikasten ari naizenarekin, baina familia ere gustura egotea funtsezkoa da niretzat, eta hala izaten ari da".

Ikastaroak aurrera egin ahala ilusioan "gorabehera asko" izaten dutela diote. "Jakin-nahia eta gogoa haziz doaz, baina lan eta bizi proiektua aurrera ateratzeko egon daitezkeen zailtasunak ere azaleratzen dira. Oraintxe goian zaude, eta hurrengoan behea jota", dio Masok. Gomez ere bat dator: "Etorri aurretik ez neukan garbi zer aurkituko nuen, baina esperientzia oso positiboa izaten ari da. Egia da gorabehera handiak izaten direla, baina pozik eta zorteko sentitzen naiz".

Bizitzan oro har artzaintzak duen garrantziaz jabetu da Bardagi, eta pozik dago. "Progresismo liberalak animaliekiko tratua eta landareen eta basoen inguruko ezagutza galarazi ditu. Tradizioko gauza onei eusteko garrantziaz ohartu naiz ikastaroan, baita artzaintzak landa eremuaren aberastasunean duen garrantziaz ere".

Eta gero, zer?

Ikastaroa bukatzean, Bardagik garbi du bere proiektuari helduko diola: "Aukera asko ditut, eta horri ekingo diot. Gomiztegiko jendeari eskerrak eman nahi dizkiot, ardiekin nola jardun jakiteko erremintak eman dizkidatelako". Baserriaren eta tradizioko gauza onen alde lan egiteko gogoz dago.

Gomezek, berriz, ikastaroa bukatu ondoren, egun praktikak egiten ari den baserrian jarraitu nahi du: "Horregatik, lasaiago hartuko dut proiektu propioa". Proiektua aurrera ateratzeko "finantzaketa handiagoa" beharko duela dio Masok: "Beraz, proiektuarekin hasi baino lehen, dirua lortzeko beste lan batzuk egin beharko ditut. Eta ea gero zer gertatzen den; ikusiko dugu".

140 bat emakumek egin zuten korrika lehen Lilatoian. 1990eko martxoaren 2an egin zuten lasterketa, eta Lurdes Alonso donostiarrak irabazi zuen. Urtez urte, gero eta parte hartzaile gehiago izan ditu. Iaz, 3.000 korrikalari izan ziren.

Batis Otaegi (Legazpi, 1959) Gomiztegi baserriko artzain eskolaren koordinatzailea da, eta baita Gomiztegi Kooperatibaren kudeatzailea ere. Gomiztegiko gaztandegian jardun du Gipuzkoan dagoen artzain eskolaren inguruan.Noiz sortu zen Gomiztegi artzain...

Abenduaren 18an Deusto Gizarte Barometroa (Deustobarometroa) aurkeztu zen. Deusto Gizarte Barometroa sei hilean behin egingo den inkesta bat da, Euskal Autonomia Erkidegoko egoera sozial, ekonomiko eta politikoari buruz gizartearen iritzia neurtzeko. ...

Emakumeak kirola kalean egitera bultzatzea eta beldurrak eta lotsak uxatzea. Emakume talde batek helburu horiekin antolatu zuen lehen aldiz Lilatoia 1990ean. Geroztik, urtez urte haziz joan da Donostiako lasterketa. Emakumeen Nazioarteko Egunaren buel...