GIPUZKOAKO HITZA

Astelehen gauean zakar ibili zen itsasoa, eta hori nabarmendu zen Gipuzkoan. Astearte goizeko zortziak inguruan izan zen itsasgora, eta, irudian ikus daitekeenez, lau metrotik gorako olatuak iritsi ziren Zarauzko itsas hesiraino. Donostian ere, itsaso...

Hondarribiko aireportua "epe laburrean eraikin fantasma" bilaka ez dadin, neurriak hartzeko eskatu die langile batzordeak erakundeei. Aireportua sustatu eta hegaldi berriak erakartzeko, lanari "berehala" ekiteko deia egin die, "behingoz" aireportuaren alde egin dezatela, "Gipuzkoarentzat eta haren ekonomiarentzat oso garrantzitsua delako". Hala mintzatu zen, joan den ostiralean, Emilio Garcia langile batzordeko bozeramailea.

Langileen ordezkariek bilerak egin dituzte azken hilabeteetan zenbait erakunderekin; Gipuzkoako Batzar Nagusietan eta Gipuzkoako Bazkundean izan dira, eta Irun, Hondarribi eta Donostiako alkateekin ere elkartu dira. Bilera horietan aireportuaren etorkizunaren gainean duten kezka plazaratu dute. Haien arabera, langileak galtzen joan dira pixkanaka, eta %35 gutxitu da lantaldea. "Martxan jarri beharra dago, hortxe daukagu Gasteizko kasua. Guztiak aireportu hau sustatzearen alde daude; beraz, alderdi politiko eta erakundeei eskatzen diegu has daitezela lanean".

Horrez gain, Garciak Ortzibia sozietatearen jarrera kritikatu du —aireportua sustatzeaz arduratzen den taldea da—. Uste du 2010etik hona ez duela "ezer" egin, eta, horren harira, Eusko Jaurlaritzari mezua igorri dio: diru sail bat eman diezaiola sozietateari, "funtzionatzen has dadin".

Une honetan bi hegazkin konpainiak eskaintzen dute euren zerbitzua Hondarribian: Iberiak Madrilerako hegaldiekin eta Vueling-ek Bartzelonakoekin. Langile batzordearen arabera, aireportuak badu gaitasuna konpainia gehiago erakartzeko, baina "borondatea" falta da lehiakortasuna sustatzeko.

Hegaldi berriak laster

Good Fly Canary Airlines taldeak iragarri berri du Madrilerako hegaldiak eskaintzen hasiko dela urtarril amaieran, eta otsailaren 7tik aurrera Teneriferako zerbitzua ere emango du. Hala ere, langileen ordezkariak mesfidati daude, uste baitute enpresak ez dituela "erreferentzia onak".

Tartean aipatu dute Hellit-ekin gertatutakoa: zerbitzua eskaintzen hasi eta hiru hilabetera, bertan behera utzi zuen. Madril eta Bartzelonara joateko hegaldiak zituen, eta euren eskaintza aurkeztean, Iberiarenak baino prezio merkeagoak hitzeman zituen Abel Pizarro enpresako buruak. "Erabiltzaile faltagatik" utzi zion Hondarribian aritzeari.

Gaur gauean jaioko da; su txikian bor-bor eginez denbora luzean egon da. Gaur ezagutuko du jendeak ilunpe gozoan pixkanaka sortzen joan den hori; bada garaia argi artera ateratzeko. Izena ere pentsatua dugu aspaldidanik, ze egunetan zein tokitara paseoan eramango dugun ere bai, soinean eramango duena ere pronto jarri genuen duela pare bat aste. Baina jaioberria ez da amaren bularrean goxatuko, oholtza gaineko argi bortitzen azpian baizik.

Gaur estreinatuko dugu, Andoaingo antzokian, antzezlan berria, Ondoko hilobiko tipoa. Antzezlan baten estreinaldia, azken finean, erditze baten antzeko zerbait dela esango nuke; seguru-seguru ere ezin esan, erditzea zer den ez dakit eta. Baina jaiotza horren aurretik —edo atzetik— zenbat lan dagoen gutxi batzuk jakingo duzue seguruenik. Egun, ordu, zalantza, lan, barre, akats, ateraldi eta ahalegin askoren artean osatutako bide luzea, laneko "familia" horrekin egunero zapaldu dudan bidea. Lehenengo eguneko irakurketan, taula gainean kontatuko dugun istorio hori ezagutzen dugu. Testuaren inguruan egin nahi diren aldaketa txikiak proposatzen dira, eta onartuak direnean arkatzez zuzenketak egiten hasten gara, liburuxka horren birjintasuna urratuz eta pixkanaka orrialde horiei geure nortasuna kutsatuz. Lehenengo irakurketa horien ostean, entseguen txanda; mahai, aulki eta arkatzaren babesa atzean utzi eta eszenaz eszena antzezlana altxatzen hasteko garaia. Eta azken fasean, eszena guztien nondik norakoa marraztuta dagoenean, pase osoak egiten hasten gara, kolore ezberdinak bilatuz, intentzioak borobilduz eta eszena sorta horri osotasuna emanez.

Bi aktore taula gainean, Iker Galartza eta biok. Komedia, oholtzaren bazter guztietatik dariola. Barre egiteko garaia eta maitasun istorio xelebreetan sinesteko aukera. Erraz egin dut orain arteko bidea; lanik zailena Ikerren ondoan egon eta barreari eustea izan da, "ez didak lan samurra jarri, Galartza!". Hemendik aurrerakoak funtzio bakoitzean ikasiko ditugu; zuen barreekin, zuen isiltasunekin eta zuen txaloekin osatuko dugu lana. Guztiona delako, eta zuek begira ez bazeundete oholtzara alferrik igoko ginatekeelako.

Atzerriak oso ondo zaindu banau ere, deseatzen nengoen Euskal Herrira itzuli eta berriz ere antzerkian aritzeko, deseatzen etxean sentitzeko. Eskerrik asko, ekipo, Iker, Begoña, Martin; polita da lanean elkarrekin gozatzea. Eta eskerrik asko hemendik aurrera Ondoko hilobiko tipoa-ri begira besaulkian egongo zareten ikusle guztiei; eskerrik asko guztiei. Taula gainak ez luke zentzurik pareko besaulkirik gabe.

Izan zitekeen abenduaren 24ko goiza, edo Errege egunaren bezpera. Baina astearte goiza da Donostian, eta jendea hara eta hona dabil saltokiz saltoki. Merkealdiaren lehen eguna da. Gabonetarako opariekin asmatu nahian izandako buruhausteak pasatu ondoren, erosteko bainoago aldaketak egiteko baliatu dute askok eguna: jertseak sorbaldetatik eutsita dabiltza batzuk, neurri egokiaren bila; beste batzuk, diru zorroetan geratzen zaienari begira; gehienak poltsak eskuan dituztela ateratzen dira dendatik. Gabonetako salmentekin pozik, merkealdia ere sasoi ona izatea espero dute saltokietako arduradunek; hala ere, bat datoz merkealdi garaia ez dela duela urte batzuk zena.

Ehunekoen dantza dabil kalean: %20 eta%30eko beherapenak dituzte saltoki ugaritan; %50era artekoak ere aurki daitezke. Dendetako batean %75era arteko beherapenak iragartzen dituzte. Bitxiak eta modako osagarriak dituzte salgai Claire's-en, eta, beste hainbat saltzailek ez bezala, eurek ez dute aurretik eskaintza berezirik egin. Eguberriak "iazkoen antzeko" igaro dituzte; gustura daude salmentekin: "Urteko asterik onenetariko bat izaten da". Hala dio Laura Vilariño Claire's-eko saltzaileak, erosle bati dirua itzultzen dion bitartean. Haurrentzako osagarriak dituzte gehien saldurikoen artean, batik bat modan dauden pertsonaien irudiak dituztenak. Merkealdiari dagokionez, berriz, salmentak egon egongo direla uste du, baina fakturazioa ez da haziko, prezioak normalean baino baxuagoak direlako.

"Jendeak jada egin ditu opariak, eta orain askok erosteagatik erosten dute". Vilariñoren uste hori baieztatzen duen adibide bat da Lucia Etxarrirena. Alboko kalean dabil, zapata denda bateko erakusleihoari begira. "Oraingoz ez dut ezer erosteko asmorik, sekulako pagotxa den zerbait topatzen ez badut, behintzat. Erosi beharrekoa erosia dut".

Jon Larrarte gaztea ere ez da egon merkealdia noiz iritsiko zain; egin ditu erosketa gehienak, baina poltsa eskuan duela atera da arropa denda batetik. "Gutxitan" erosten du saltoki horretan, prezio altuengatik gehienbat, eta, horregatik, "merkexeago" egoteak bultzatu du hara joatera.

Gastua, iazkotik gertu

88 euro gastatuko du erabiltzaile bakoitzak merkealdian batez beste, Espainiako FUCI erabiltzaile-kontsumitzaile independenteen federazioak kalkulatu duenez. Ez dago iaz egindako aurreikuspenetik urrun, orduan 85 euroko gastua espero baitzen. 2007ra begiratuz gero, ordea, nabarmen jaitsi da kopurua —138 euro ziren—.

Merkealdiaren lehen egunak aurretik erositakoak aldatzeko aprobetxatzen dituzte askok. Arropa saltzen duen kate ezagun batean hamar bat laguneko ilara osatu da; errenkada utzi ondoren atera da dendatik Amaia Ibarbia. Ondo ezagutzen du halako egunetan egon ohi den "eromena", erosle izateaz gain saltzaile gisa ere lan egindakoa delako. Baieztatu duenez, merkealdiko lehen egunetan joan-etorri dezente izaten da, aldaketak eta erosketak batzen direlako.

Saltoki handietan horrela dabiltza; denda txikiagoetan, ez horrenbeste. Casa Susperregui da horren erakusle. Bi saltzaile denda leihoan ari dira zeloarekin eta paperarekin merkealdia iragartzeko kartela jartzen. Linjeria eta halakoak saltzen dituzte, eta lasai dabiltza. Dena den, Eguberri garaia azken urteetan baino hobeto joan zaie. "Izan dira lauzpabost urte txarrak, baina aurtengoa hobea izan da".

Erositakoak aldatzeko eguna izateaz gain, oparitutakoak eskuratzekoa ere bada zenbaitentzat. Azken urteetan errepikatu duten ohiturari jarraiki, Aimar Etxanizek eta haren familiak opari txartelak egin dituzte Errege egunean. "Jertse bat opari", zioen aurten egokitu zaionak, eta gustuko baten bila ari da Donostiako erdigunean. "Askotan hobe izaten da egun batzuk itxarotea, produktu bera merkeago erosi ahal bada. Batzuetan ez da alde handirik egoten, baina gauden garaian euro gutxi batzuk asko dira".

Hainbat gomendio

Prezioak jaitsi arren, kontsumitzaileen eskubideak ez dira gutxitzen merkealdi sasoian. Hala gogorarazi dute aurten ere kontsumitzaile elkarteek, saltzaileek dituzten hainbat betebehar azalduz. Produktuaren etiketan, esaterako, beharrezkoa da uneko prezioarekin batera beherapenaren aurreko salneurria azaltzea. Aldaketak eta itzulketak egiteko baldintzak eta produktuaren bermea ere gainerako sasoien berberak dira.

Tximinia aurrean nahiz teilatuetara igota lan egiten du Joxe Mari Albisu tximinia garbitzaileak (Zaldibia, 1966). Lazkaon jaioa bada ere, Zaldibian bizi da duela hainbat urte. Urte guztian izaten du zeregina; gehiena, dena den, udazken aldera. "Tximin...

"Materia organikoaren birziklatze tasa handitzea". Asmo hori zuten Urnietan EAJk, Bilduk eta PSE-EEk 2012ko urrian. Urtebete pasa igaro ondoren, jarritako helburuetatik "urrun" daude emaitzak, eta, hori horrela, hondakinen gaia espresuki lantzeko batzorde bat sortzea erabaki dute.

Udaleko ordezkarien helburua birziklatze tasa %65era iristea zen, baina, eman berri dituzten datuen arabera, %43 ingurura heldu dira bosgarren edukiontziarekin. Materia organikoa biltzeko edukiontzietarako giltza, berriz, familien %66k dute herrian. Mikel Pagola alkateak (EAJ) urte amaierako osoko bilkuran azaldu zuenez, baliteke hainbat familiak giltza hartu izana soilik zaborren tasan %20ko hobaria jasotzeko. Beste aukeretako bat materia organiko guztia edukiontzi marroian bota ez izana dela gaineratu zuen.

Hilabetez hilabeteko joera aztertuz gero, ez dago aldaketa handirik batetik bestera. Tasa altuenera ekainean heldu ziren (%46,5); jarraian, urtarrilean %46,3kora heldu ziren. Gainerako hilabeteetan ez dira %45era iritsi. Hondakinak biltzen dituen kamioiaren inguruan sor zitezkeen zalantzak argitze aldera, Pagolak azaldu zuen egunero kamioi bera izan arren hondakinak gaika eta bananduta biltzen dituela: "Asteko sei egunetan kamioi bera da, baina astearte eta ostiraletan soilik organikoa jasotzen du, eta beste egunetan errefusa. Ez ditu batzuk eta besteak nahasten".

Hasieran ezarritako kopuruetara iristeko, beraz, batzorde bat osatuko dute, udaletxean ordezkaritza duten hiru alderdietako ordezkariekin —alegia, EAJ, Bildu eta PSE-EEkoekin —. Lantaldearen lehen egitekoa hondakinen bilketaren inguruan udal arautegi bat sortzea izango da. Gainera, funtsezkoa deritzote herritarrek birziklatzearen gainean kontzientzia hartzeari, eta, horregatik, adin tarte eta sektore guztiengana heltzeko egitasmoak bultzatuko dituzte.

Hiru alderdiak bilketa sistemaren gainean ados egon ez arren, bat egin zuten hasieratik Urnietarrok birziklapenaren alde kanpainan, birziklatze tasak handitzeko asmoz. Orduan, %32ko birziklatze tasa zuen herriak. Bilduk orduko hartan esan zuen atez ateko sistemaren aldeko hautua egin zuela baina, aurreko agintaldiko udalbatzak bosgarren edukiontzia jartzeko erabakia hartu zuenez —EAJ eta PSE-EEren aldeko bozekin—, errespetatu egingo zuela. Gipuzkoan hiru alderdiok gisa horretako akordio bat egiten zuten lehen aldia izan zen.

Ikaztegietan, atez atekoa

Aste honetan hasi dira Ikaztegietan hondakinak atez ateko sistemaren bitartez biltzen. Herenegun jarri zuten martxan, eta, lehen egunean, paper eta kartoiarekin hasi ziren bilketa sistema berriarekin. 20:00etatik 22:00etara atera beharko dituzte kuboak. 469 biztanle ditu herriak, eta bi eremutan banatu dute. Landa eremukoek giltzaz ireki ahal izango dituzten bilketa guneetan utziko dituzte hondakinak gaika sailkaturik, eta gainerakoei, atez ate bilduko zaie. Ikaztegietako etxeak zintzilikario bidez eta ontziak lurrean utzita ariko dira.

Atez ateko sistema ezarri aurreko faseetan herritarrek izandako jarrera goraipatu du Tolosaldeko Mankomunitateak; gizarteratze prozesuan zein ontzien banaketetan herritarren parte hartzea "handia" izan dela gaineratu du. Urrian jarri zuten abian Ikaztegietan atez atekoaren berri emateko gizarteratze prozesua. Orain, informazio bulegoa martxan dute udaletxean, edozein arazo edo zalantza argitzeko. Asteartetan, goizez egongo da zerbitzua, eta asteazkenetan, arratsaldez.

Aransgi elkartea 1967an sortu zen, eta, ordutik, gorren eta haien familien beharren arabera egokituz joan da. Donostian, Bergaran eta Tolosan dituzte egoitzak, eta, horrez gain, etengabeko harremana dute haur gorrak dituzten ikastetxeekin, guztiei arr...

Duela sei hilabete pasa hasi ziren hondakinak atez ate biltzen Alegia, Anoeta, Irura, Villabona eta Zizurkilgo herritarrak. Hasieran adierazi bezala, hilabete batzuk pasatu ondoren parte hartze prozesu bat abiatu du Tolosaldeko Mankomunitateak, bilket...

Joan da 2013. urtea. Une egokia balantzea egiteko. Hondakinen kudeaketaren arloan, atzera begira jarrita, askok urte zalapartatsua izan delako irudipena izango dute. Gure osasunaren eta ingurumenaren kontura bestelako etekinak atera nahian dabilenik e...