![[Herriz herri] Errezil. Zorra arintzeak arnasa eman dio](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/ERREZIL.jpg "ERREZIL")
Eider Bereziartua
Urola Erdian dago Errezil, 600 biztanle inguruko herria. Hirigune txiki batean eta bost auzo nagusitan banatuta daude herritarrak: Artzalluz, Erdoizta, Ezama, Ibarbia eta Letea.2011n iritsi zen Sebero Agirretxe (Errezil, 1958) Errezil...
E. Bereziartua
Harri-jasotzaile ezaguna da Aimar Irigoien (Errezil, 1986). Orain Hondarribian bizi da, baina Errezilgo Irure Haundi baserrian jaio zen, eta bertan hasi zen 4 urterekin harria jasotzen, "jolas moduan".Aldatu al da Errezil zu haurra zinen...
Danel Agirre
Taldekako sexuan aritu nintzen lehenbiziko aldian 12 urte nituen, eta orgasmo bat eduki izanaren plantak egiten bukatu nuen. Gogoan dut data, hartan amak Bartzelonako Olinpiar Jokoen hasiera kontatzeko eskutitz bat bidali zidalako. Udalekuetan nengoen Nafarroan, kuadrillako lauzpabostekin. Gelako mutil guztiak norbera bere koltxoian etzan eta kanpai joka hasi ginen bazkaloste batean, Penthouse pare bat eskuz esku pasatzen genituen bitartean. Bietako baten azalean, begiak itxita zeuzkan neska ilehori batek eskuekin irmo heltzen zituen bere silikonadun titiak. Koskortu gabeko mokoa nintzen ni, eta bibotea hazita zeukaten dagoeneko festa hartako ia beste guztiek. Estreinatzen ari nintzela aitortzeak lotsa ematen zidanez, albokoen espasmo eta hasperenak imitatu nituen, zertan nenbilen oso ondo jakin gabe. Eskerrak inork ez zuen egiaztatu nahi izan eskuak eta galtzontziloak zikintzerik lortu ote nuen. Azkenak behingoz bukatu eta nork irabazi zuen neskei kontatzeko atarira irtendakoan arindu ederrarekin altxatu nintzen.
Ezin konplituak subkontzientean lagatako trauma izango da akaso, baina harrezkeroztik ez dut kuadrillako lagunik inoiz maindire jokoetan alboan eduki nahi izan. Haietakoren batek taldekako sexu saio batera gonbidatuko banindu, ez nagoela interesatutik erantzungo nioke. Taldekako sexuan bai, ez nahastu, festa diskretu, ezkutuko eta libreek eragiten didate morboa, ia guztioi bezala. Ezezagunekin badira bakarrik, hori bai. Inola ere ez nuke gura une delikatu samar horietan albora begiratu, eta hil arte txikiteoko kide izango dudan hori izerditan ikusterik.
Seta hau anakroniko samarra eta moden kontrakoa da. Egunkari espainiar batean prostitutei laguntzen dien elkarte bateko arduradunari egindako elkarrizketa batean irakurri nuen: garai batean, gizonezko lagunartea klubera joan, eta bakoitza prostituta batekin desagertzea zen ohikoena. Orain, bezero gazteagoak nagusitu omen dira, eta elkarrekin partekatu nahi izaten dute profesional bakarra. Kondoien erabileraren inguruan sestra luzeak ematea ohikoa omen da, ez ipintzeagatik diru gehiago eskaintzea ere bai. Adituaren susmoa zen mutikoak Interneteko pornografia-bideoetan ikusitakoa erreplikatzearekin itsututa daudela. Behin bideoetakoa erreplikatzen hasita, Iruñekoen eta Eibarkoen moduan balentriak dokumentatu eta Whatsappean zabaltzea urrats naturala da. Sare sozialak ez direlako bizitzaren osagarri bat gazteentzat, bizitza bera baizik, eta pasadizo txikiekin sakelakoak beraietaz eraikitzen duen ikus-entzunezko fabula biografikoak iragartzen dielako beste guztiei nor diren.
Barregarria litzateke, etsigarria ez balitz, hurkoen aurrean oraino geure burua matxo moduan irudikatzeko adin guztietako gizonezkook dugun pultsioa (krimeneraino iritsi arte, bistan denez). Eta asaldagarria da —desagerrarazi beharrean— nire udalekuetakoa bezalako gaztaroko errituek sofistikatzen eta zakartzen jarraitzen dutela. Sofistikatzen eta zakartzen jarrai dezaten bide ematen diegula, esan nahi da.
![[Museora] Eibar, armagintzatik harago](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/EIBARKO_ARMAGINTZA_MUSEOA.jpg "EIBARKO ARMAGINTZA MUSEOA")
Eider Goenaga Lizaso
Eibarko Armeria Eskolak 1914an irekitako museoaren ondorengoa da egungo Armagintza Museoa. "Ordukoak, baina, ez zuen gaur egungo museoen antzik, ez eta funtziorik ere. Batez ere, eskolako ikasleei zuzenduta zegoen, armagintza teknika ezberdinak bertatik bertara ikus, ikas eta iker zitzaten", azaldu du Marina Barrena udal teknikari eta museoko arduradunak. 2000. urtean pasatu zen Armeria Eskolako bilduma udalaren eskuetara, eta 2007an inauguratu zuten egungo museoa, Portalea kultur etxean, garai batean AYA eskopeta fabrika izandakoaren egoitzan.
Maite Alustiza
Urriaren 15ean, 17:00etan, Bulebarretik aterako da larriki gaixo dauden presoen eskubideen aldeko martxa. Leku horretan elkartu dira Hitza-rekin Sare mugimenduko Inaxio Oiarzabal (Donostia, 1986) eta Gentzane Callejo (Donostia, 1947), Jagoba Codo preso donostiarraren izeba. Iazko ekainean Martutenetik Castello IIra (Herrialde Katalanak) aldatu zuten Codo. Egoera latza izan arren, itxaropentsu da Callejo: "Indarra ez dugu galtzen; aterako da ziur".
Gaitz larria izan arren, Euskal Herriratzeko eskaera ukatu diote Jagoba Codori, Sarek lehengo astean jakinarazi zuenez.
GENTZANE CALLEJO: Legea aplikatuta kalean beharko luke Jagobak, legea eskuetan. 2021ean dauka ateratzeko data. Hiru laurdenak dauzka beteta, eta kalean egon beharko luke. Hamabost urte eta erdi daramatza preso, eta hogei dauzka betetzeko. Gauza bat dira kondenak, eta bestea giza eskubideak. Bete egin behar dute hori, sakabanaketak ez dauka zentzurik, eta gaixoek etxean egon behar dute.
INAXIO OIARZABAL: Euskal Herriko hamar preso larriki gaixo daude, benetan behar duten tratamendua jaso gabe, eta giza eskubideak urratzen ari zaizkie egunero. Hori gizarteratu egin behar da, eta egoera hori amai dezatela eskatu. Saretik ikusten dugu egoerak daukan larritasunari aurre egiteko eta azken hilabeteetan egoerak txarrera egin duen heinean, badela momentua gaia kalera ateratzeko eta konpartitzeko manifestaziora etorriko direnekin eta ingurukoekin.
Osasun arloko hainbat langilek agerraldia egin zuten asteazkenean. "Larriki gaixo" eta "kartzela" elkartzea krudelkeria dela salatu zuten.
I.O.: Nik uste alde horretatik ez dagoela ulertzerik ez bada mendeku politika bat dela. Erakunde guztietan ados daude tratamendu duin bat jaso behar dutela, giza eskubide bat dela. Nabaritu dugu gizarte arloan egin ditugun harreman guztietan jendearen oniritzia dela giza eskubideak errespetatu behar direla eta egoera hau bukatu behar dela. Ikusten dugu gizartearen gehiengo zabal batek nahi duela hori. Saren lanean hasi garenetik gaixo dauden presoak dituzten senideekin eta herri ezberdinetako dinamikekin, nabaritu dugu egoerak askotan txarrera egin duela, eta horrek gu larritzen gaitu.
Jagoba Codoren kasuan, espondilitis ankilosantea dauka, gaixotasun degeneratibo eta kronikoa. Zer moduz dago?
G. C.: Larriena espondilitisa da, baina gauza pila bat dauzka. Oso-oso elbarrituta dago, eta minduta. Derrigorrean jan behar du almidoirik gabeko janaria, ariketa egin behar du, baina ez dute egiten. Hango bazkaria oso txarra da, ezin ditu frutak eta barazkiak erosi... Buruz oso ondo dago, baina gorputzez ez. Ezin da ibili, ezin da eserita egon...
Zer-nolako mediku arreta jasotzen du han?
G.C.: Castelloko medikua hutsetik hasi zen; ez zekien ezer, eta berarentzat paziente berri bat zen. Hamabost hilabete daramatza, eta ez diote ia-ia ezer egin. Degeneratiboa da; derrigorrean egin behar du errehabilitazioa. Eta elikadurarena ere oso garrantzitsua da. Almidoia oso-oso txarra da, eta ia denak dauka. Castelloko guardia juzgatuan salaketa jarria dio Jagobak kartzelako mediku zerbitzuko buruari, eta onartu egin diote kereila; zerbait ikusiko zuten.
Hamabost hilabete daramatza Castellon. Okerrera egin du Martutenetik mugitu zutenetik?
G.C.: Lau urte egon da Martutenen, eta mediku aldetik oso ondo zegoen begiratuta ospitalean. Baina Castellon ez. Oso gaizki dago. [Espainiako] Auzitegi Nazionalak ikusi zuen kasua Euskal Herrira ekartzeko, eta esan zuen ezetz, uste duela haren oinarrizko eskubideak ez direla urratzen, eta Castellon jarraituko duela ez delako bere eskumena erabakitzea zein kartzelatan egon behar duen, hori administrazioarekiko auzien arazo bat dela, espetxe zuzendaritzak —erabaki behar duenak— ez badio aldatzen. Baina badakigu administrazioarekiko auzi prozesuak zenbat irauten duen; hiru, lau edo bost urte.
Senideok nola daramazue?
G.C.: Familia oso txikia gara, eta gehienak, helduak. Ez gara asko joaten bisitak egitera; hilean behin, bakarrik bisetara-eta. Astero egin dezakegu bisita, baina normalean ez gara joaten. Ez dira hainbeste kilometro, 500 bat, baina errepidea oso txarra da; neguan bereziki da txarra. Eguraldi oso txarra egiten duenean autobidetik joaten gara, Saguntotik, baina 160 kilometro gehiago dira. Normalean bisak 09:15ean edo 18:30ean jartzen dituzte, orduan derrigorrean egin behar dugu gaua.
Azken hilabeteetan hainbat alderdirekin bildu zarete senide eta Sarekideak. Zein da jarrera?
I.O.: Egon gara alderdi eta sindikatu ezberdinekin egoera hau konpartitzen, eta beraien jarrera positiboa izaten ari da hein batean, hitzetan. Baina guk aurrerapauso bat eman nahi dugu, ea benetan konpromiso bat hartzea lortzen dugun guztion artean hau aldatzeko.
G.C.: Donostian, adibidez, udaleko taldeekin egon gara, Irabazirekin, EH Bildurekin eta EAJrekin; PPrekin eta PSE-EErekin ez. Irabazik eta EH Bilduk onartu zuten gure eskaera, baina EAJk ez. Dirudienez pintada bat egin zuten Groseko batzokian preso gaixoen alde, eta alderdiak esan zuen dinamika horretan ez duela babestuko. [Eneko] Goiarekin hitz egin genuen, eta alde zegoen, baina pasatu zenarekin esan zuten horrela ezetz.
Eusko Legebiltzarreko eta Espainiako Gobernuko aldaketek nola eragin dezakete?
G.C.: Ea [Espainiako] gobernu berrian nor ateratzen den, eta zer egiten duen. Panorama ez da polita, baina ea Gasteizen. Orain dela urtebete esan zuen [Iñigo] Urkulluk diskrezioarekin ari zirela, baina diskrezioarekin baino gehiago erabateko ahanzturarekin esango nuke.
I.O.: Orain dauden aukeretan, batez ere larriki gaixoen egoera aldatzeko, momentu hau ez dute galdu behar. Jarrera positiboa ikusten da, baina gero praktikara eraman behar da.
Sarek zein pauso aurreikusten ditu hemendik aurrera?
INAXIO: Salatzen Dut dinamika jarri genuen martxan duela hilabete-edo, eta hau [manifestazioa] guretzat lehenengo pausoa da dinamika horren baitan. Dosier bat landu dugu juristekin, zabaldu diegu alderdi batzuei eta hori zabaltzeko intentzioarekin gabiltza. Dosier horren muina da sakabanaketaren egoera zein den azaltzea, eta batez ere zigor batuketarekin jada zortzi euskal presok kalean behar luketela. Espainiako leku ezberdinetara eta Europara hedatu nahi dugu.
Zigorren batuketekin lanketa berezi bat egin behar dugu, judizialki ez dagoelako nondik hartzerik preso horien egoera. 48 presori eragingo lieke hemendik urte batzuetara. Parot-en segidilla bat da, eta Europak atzera bota zion Espainiari Parot-en erabilera. Eta jada begirada jarrita gaude urtarrileko urteroko mobilizazioan, urteko lana borobiltzen duena.
Eider Goenaga Lizaso
Hemeretzi urte dira Maroko utzi zuela. Zaragozan (Espainia) bizi izan zen hainbat urtez, baina han baino denbora gehiago darama Euskal Herrian; Errenterian, hain zuzen. "Hona iristen zaren unetik beretik sentitzen duzu ez zarela onartua, ez zarela ongietorria. Zaragozan izugarria izan zen, jasanezina". Ez du bere izenik eman nahi —Fatima deitzeko eskatu du—, eta ezta aurpegirik erakutsi nahi ere. "Ertzaintzarekin ez dut arazorik izango, ezta?", galdetu dio Gerar Karrere SOS Arrazakeriako eta Berdin arrazakeriaren kontrako sareko kideari. "Ez, ez, ez, lasai", erantzun dio hark. "Nahikoa arazo badut; ez dut gehiago nahi".
Bizimodu gogorra izan du Fatimak. Bere bikotekidea espainiarra zen, eta harekin egoteko utzi zuen jaioterria. "Eta, kontrakoa dirudien arren, arrazakeria eta gutxiespena are okerragoa da horrelako kasuetan". Iritsi berritan entzun zuen inoiz egin dioten komentariorik iraingarri eta mingarriena. "Gizonari esan zioten Marokora joan behar izan zuela emazte bila, bestela hemen inork nahi ez zuelako. Ni ondoan nengoen, baina existituko ez banintz bezala bota zioten hura. Ni erabili ninduten senarra mespretxatzeko. Gaztea nintzen orduan, neska ederra nintzen, neure buruarekin seguru nengoen, baina esaldi hark lur jota utzi ninduen". Ordutik beste bikotekide bat izan du Fatimak, eta baita espainiar nazionalitatea duen seme bat ere. "Baina, ez naiz inoiz onartua sentitu, eta nire egoera okertzearekin batera, are gutxiago". Bakarrik bizi da egun, hezurretako gaitz bat duen 15 urteko semearekin; 2013tik ez du lanik topatzen, eta urtebete baino gehiago darama etxea alokatuko dion norbaiten bila.
Aitortzen du muturreko egoeran dagoela, depresioaren kontrako botikak hartzen dituela. "Arrazakeria keinuak beti sufritu izan ditut. Askotan gertatu zait, adibidez, beste emakume batzuen atzetik denda batera sartzea eta dendaria zuzenean nigana etortzea, zer nahi dudan galdezka, besteak lasai-lasai arropa begiratzen ari diren bitartean. Baina halakoekin bizitzen ikasten duzu. Ondo zaudenean —lanean, bikotekidearekin eta egoera ekonomiko onean—, errazago eramaten dituzu horrelakoak. Baina, egungo egoeran, edozer gauzak min handia egiten dit. Ia ez naiz etxetik irteten".
Atzerritarrik ez
Baina, orain, etxerik gabe gelditu da. Joan den ostiralean lagun baten etxera joan behar izan zuten semeak eta biek, urtebete bila aritu ondoren etxerik alokatzen ez diotelako. "Aurreko etxea alokatu zidan emakumeak saldu egin behar zuen etxea, baina beti oso ondo portatu da nirekin, eta urtebete lehenago jakinarazi zidan. Lasai nengoen ni orduan; ez nuen pentsatu ere egingo egun nagoen egoeran egongo nintzenik!". Etxejabe partikularren bila ibili zen hasieran Fatima, etxe agentziek kobratzen duten dirua aurrezteko. "Baina inork ez zidan alokatu nahi. Arazoetako bat zen nominarik eta asegururik ez nuela, baina beste askok esaten zidaten ez dutela atzerritarrik nahi".
Denbora agortzen ari zitzaion, eta etxe agentzietan hasi zen bila. "Nik gazteleraz ondo egiten dut, baina asko hitz egiten badut, nabari zait ez naizela hemengoa. Beraz, aitzakiak jartzen zizkidaten. Etxerik ez zutela, nomina behar zela... Eta bi agentziatan argi eta garbi esan zidaten etxejabeek ez zutela atzerritarrik nahi. Horietako batek modu onean, eta penatuta, esan zidan hori. Baina besteak, oso modu txarrean".
Etxe agentzia horretara deitu zuenean, lagun baten nomina zuela eta alokairu kontratua bien izenean sinatuko zutela esan zien Fatimak. "Neska, antza denez, ez zen ohartu atzerritarra nintzenik". Baietz, bi etxe zituztela esan zion hasieran. "Baina laguna pakistandarra zela esan nionean, tonua aldatu zitzaion. 'Ez, ez, sentitzen dut, ez dugu atzerritarrik nahi. Gainera, jende asko daukagu zain, eta lehentasuna hemengoek dute. Atzerritarrek ez duzue alokairua ordaintzen, eta zuen herrialdera egiten duzue ihes...'. Ezin nuen sinistu! 1997tik hemen bizi naiz eta!". Maroko duela ia hogei urte utzi zuela, 15 urteko seme bat duela, hura hemengoa dela, hemen eskolaratuta dagoela eta inora joateko asmorik ez duela azaldu zion etxe agentziako neskari. "'Nola egingo dut ihes?', esan nion. Baina, alferrik. Diskriminazioa zela esan nion gero. 'Bueno, bueno, ez gauzak bere onetik atera', esan zidan. 'Jende asko daukat, agur', eta eskegi egin zuen telefonoa".
Salaketa Berdin sarean
Esandakoak baino, tonuak egin zion min gehiago Fatimari. "Horrela tratatua sentitzea mingarria da. Egia da halako asko onartu ditudala, baina horrekin gainezka egin dudala uste dut. Eta salatzea erabaki nuen". Halaxe heldu zen Fatima Berdin sarearen bulegora. Gerar Karrere SOS Arrazakeria taldeko kidea da, eta Oiartzualdeko arrazakeriaren kontrako Berdin sarearen bulegoan aritzen da. "Fatimaren kasua nahiko ohikoa da. Atzerritarrek etxe agentzien aldetik pairatzen duten diskriminazioaren gaineko azterketa egin zuen duela pare bat urte SOS Arrazakeriak, eta argi ikusi genuen atzerritarrei zailtasun eta baldintza gehiago jartzen zaizkiela, informazio gutxiago eskaintzen zaiela eta, baliabide gutxiago dituzten arren, gehiago ordaindu behar izaten dutela gauza bera lortzeko", dio Karrerek.
Etxejabe batek bere etxea alokatzeko nahi dituen baldintzak jar ditzakeela argitu du Karrerek, kasu horietan legeak onartzen dituela baita arrazoi diskriminatzaileak ere. "Baina etxe agentziek, enpresa pribatuak izan arren, zerbitzu publikoa eskaintzen dute, eta ezin dute irizpide diskriminatzailerik onartu. Etxejabe batek esan dezake 'ez dut nire etxean bikote homosexual bat edo atzerritar bat nahi', baina etxe agentziak, legez, ezin du hori onartu. Normalki, ezkutuan egiten dute, baina, Fatimaren kasuan, diskriminazioa hain argia izan da...". Oraindik aztertzen ari dira Fatimaren kasuarekin zer bide jarraitu, oso zaila baita halako kasu bat frogatzea, baina Karrerek salaketa egitera deitu ditu halako jokabideak pairatu dituzten atzerritarrak. "Etorkinak ohitu egiten dira diskriminazioa bizitzera, maiz barneratu egiten dituzte halako jokaerak, eta gu hor gaude horiek denak identifikatu eta jasotzeko".
Izan ere, horretarako sortu zuten Berdin sarea orain dela urtebete, horrelako salaketak jasotzeko, bide emateko, baina, batez ere, arrazakeria ekintzak antzemateko. "Berdin sare bat da, gertatzen den tokietan arrazakeria eta diskriminazioa antzemateko eta ikusarazteko sare bat". Eskualdean etorkinekin harremana izan dezaketen elkarte eta erakundeetara jo dute horretarako: Helduen Heziketa Iraunkorreko zentrora, etorkinen elkarteetara, bestelako gizarte taldeetara, udaletara, udaletako gizarte laguntzaileengana, udaltzainengana... "Ahal den toki gehienetara iritsi, haien inplikazioa bilatu eta horiek ere antena moduan funtzionatzea da helburua; eta antena horiek gai izatea, tokian-tokian, arrazakeria antzeman, identifikatu, arrazakeria horri erantzun, babesa eman, salaketak bideratu eta ezagutarazteko", azaldu du Karrerek.
Horrez gain, Oiartzualdeko lau herrietarako —Oiartzun, Errenteria, Pasaia eta Lezo— bulego bat du jarria Berdinek, Errenteriako Oarso gizarte etxean. Bertan jasotzen dituzte atzerritarren salaketak, bertan egiten dituzte atzerritarrentzako ahalduntze saioak, bertan prestatzen dituzte eragileentzako prestakuntza saioak —esaterako, udaletxeetako gizarte laguntzaileentzako eta udaltzainentzako ikastaroak—. "Eta, urte amaieran, jasotako guztia bildu, txostena egin eta argitara ateratzen dugu, Gipuzkoako Foru Aldundira eramatearekin batera. Nolako kasuak gertatzen diren jaso ondoren, gertaera horiek guztiak ezagutaraztea ezinbestekoa da, gero sentsibilizazio lan bat egiteko, eta arrazakeria horren kontrako neurriak hartzeko".
Iaz jarri zuten martxan Berdin sarea Oiartzualdean, eta iaztik dago irekita bulegoa ere. "2014an, hurrengo urterako aurrekontu parte hartzaileak egin zirenean aurkeztu zuen SOS Arrazakeriak Berdin sarea Oiartzualdean indarrean jartzeko proposamena. Aurreko foru aldundiak onartu egin zigun proposamena, eta egungoak hitzarmena berretsi zuen". Azkenean, SOS Arrazakeriak kudeatu eta foru aldundiak babesten eta diruz laguntzen duen sarea da Berdin. "Berdinek egoera irauli nahi du. Jendea sentsibilizatu, gizartean aliatuak bilatu, herritarrak diskriminazioaren kontrako borrokan inplikatu —guztion ardura delako—, eta diskriminazioa modu publikoan egiten duten horiek gaizki sentiaraziko dituen gizarte giro bat sortu, horrelako jokabideak gutxitzen joan daitezen. Horretan gizarte osoa eta erakunde publikoak inplikatu behar ditugu, eta horixe egiten du Berdin sareak".
Ondo joan da urtea, eta egindako lanaren balantzea ona dela dio Karrerek. Horren adierazle da Berdin sarea Debagoienera zabalduko dela aurten, eta beste bulego bat zabalduko dutela, Arrasaten.
Ikerne Zarate
Erroldatze soziala abiatzea galdegin dio Irungo Udalari Korapilatuz Bidasoaldeko Bitartekotzarako Erakundeen eta Profesionalen Espazioak. Neurri horren bidez, gizarte laguntzak, osasun txartela eta justiziarako sarbidea eskuratu ahal iza...
E. Goenaga Lizaso
Foru aldundiaren laguntzarekin, SOS Arrazakeriak bigarren Berdin sarea jarriko du martxan Debagoienean, Oiartzualdean urtea egin eta gero. Aldundiko Giza Eskubideen zuzendari Maribel Bakerorekin (Urnieta, 1970) hitz egin du Hitza-k horri buruz.
Nondik dator SOS Arrazakeriaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren arteko lankidetza hau?
Legealdia hasi eta berehala sinatu genuen Oiartzualderako hitzarmena, SOS Arrazakeriak egindako proposamena oso interesgarria iruditu zitzaigulako hasieratik. Bai haiek eta bai guk xenofobiaren kontra gizarte osoak egin behar duela sinisten dugu, eta horretarako ezinbestekoa dela kolaborazio publiko-pribatua —pribatuaz ari naizenean, elkarteez-eta ari naiz, modu zabalean—, instituzioetatik bakarrik ezin zaiolako arazoari aurre egin.
Oiartzualdekoa programa pilotu gisa jarri genuen martxan, eta Debagoienekoa ere hala da. Ikusiko dugu urtebetean zer ematen duen, eta horren arabera nola jarraitu behar dugun lanean.
Nola gauzatzen da bien arteko elkarlana?
Guretzat garrantzitsua da bai udalekin eta bai Gipuzkoan dagoen elkarte sarearekin kolaborazio estua izatea. Kolaborazio publiko-pribatua esaten dugunean, kontuan hartzen dugu Gipuzkoan giza eskubideei lotutako elkartegintza oso indartsua dugula, eta horri balioa eman behar diogula. Guk horien kolaboratzaile izan nahi dugu. Hala, diruz laguntzen dugu programa pilotu hauek martxan jar daitezen, eta gero herri horietako udalek, elkarteek, herritarrek, egin behar dute aniztasunaren aldeko eta diskriminazioaren kontrako lan hori. Haiek dira, beste inork baino hobeto, herriko egoera ezagutzen dutenak, diskriminazioa antzeman dezaketenak.
Diskriminazioa detektatzea, salatzea, ezagutaraztea, sentsibilizatzea dira Berdinen helburuak. Hor zein egiteko gelditzen zaio aldundiari?
Guk baliabideak jartzen ditugu egitasmoak aurrera egin dezan. Diskriminazioa antzeman eta tokian tokiko lana udal eta elkarteek errazago egingo dute guk baino; baina sentsibilizazioak garrantzi handia izango du hurrengo hiru urterako lantzen ari garen planean, eta horretarako oso baliagarria da Berdin. SOS-ekin jarraipen bilerak egiten ditugu, kontaktu zuzena daukagu, eta gure intentzioa da bilera horiek zabaltzea, Berdinen inguruan biltzen diren elkarte eta udaletara. Guk nahi duguna da ondo-ondo ezagutzea eta baloratzea eskualde horietan zer egiten den, eta zerk funtzionatzen duen eta zerk ez; eta, horren arabera, gure planak eta gure lanak norabide bat edo beste har dezake.
Hiru urterako plan bat aipatu duzu...
Bai, zuzendaritza honek lan zabala egin du bakegintzari lotutako bizikidetzan, baina aniztasunaren gaia ere oso garrantzitsua da. Izan ere, aniztasunak diskriminazio pila bat eragiten ditu; ez bakarrik jatorriari lotutakoak, baita ideologia, genero, sexu orientazio edo sinesmenari dagozkionak ere, eta migrazioak horietako asko bakarrean bil ditzake. Hortaz, zuzendaritza honetatik aniztasunaren eta bizikidetzaren aldeko eta diskriminazioaren kontrako plan bat diseinatzen ari gara, hurrengo hiru urteetarako, eta horrek bete-betean egiten zuen bat SOS Arrazakeriak aurkeztutako asmoarekin.
Oraingoz, Oiartzualdean eta Debagoienean egongo da Berdin. Pentsatzen dut lurralde osora zabaltzeko bokazioa duela.
Bai, guk asmo horrekin egiten ditugu akordio hauek. Dena den, egonkortasun bat izan behar badute, ikusi beharko dugu aurrera begira nola garatu behar diren, lankidetza nola gauzatu behar den, udalek sartu behar duten edo ez... Eskualde bakoitzak behar ezberdinak izan ditzake, arazo ezberdinak, eta etorkizunera begirako gauza asko definitzen joango gara bi bulego hauetan ateratzen ditugun ondorioetatik.
Aitziber Arzallus
Aurki, kamioi astunek —3,5 tonatik gorakoek— bidesaria pagatu beharko dute N-1 errepideko Gipuzkoako zatia erabiltzeagatik. Eta horrek ez du atzera bueltarik. Aintzane Oiarbide Bide Azpiegituretako diputatuak joan den astean aurkeztu zuen ordainketa sistema berria arautzen duen foru lege proiektua Batzar Nagusietan. Eta, EAJk eta PSE-EEk gehiengoa izanik, aurrera aterako dute, urtea bukatu aurretik. Hala, okerrik ezean, 2018ko urtarrilaren 1ean hasiko da martxan ordainketa sistema berria.
Bi helburu ditu Irun eta Etzegarate arteko zatia ordainpeko bihurtzeko egitasmoak: bata, kanpoko garraiolariak behartzea Gipuzkoako gaitasun handiko errepide horren mantentzean parte hartzera —3,5 milioi euroko gastua dauka urtean-; eta bestea, N-1 errepideko trafikoa arintzea, AP-1era eta AP-8ra desbideratuta. 12.000 kamioik baino gehiagok erabiltzen baitute N-1 errepidea egunero; %60 atzerrikoak dira.
Egitasmoaren helburuetan bat datoz alderdi guztietako ordezkariak; ez, ordea, hura aurrera ateratzeko moduan. "Zergatik orain bai eta guk proposatu genuenean ez?", galdetu du Iban Asenjo EH Bilduko batzarkideak. Haren esanetan, orain EAJk aurkeztu duena aurreko legealdian EH Bilduk proposatu zuen Arkupe egitasmoan dago oinarrituta. Baina, ordukoan, bai EAJk eta bai PSE-EEk proposamen haren kontra egin zuten. "Orain ikusten duguna da bazegoela konponbidea duela hiru urte jartzea, eta nahita atzeratu zutela, EH Bilduren gobernua eta haren kudeaketa zigortzeko helburu bakarrarekin".
Oiarbidek bestela pentsatzen du, bi proiektuek ez dutela zerikusirik batak bestearekin. Teknologia antzerakoa dela dio, baina sistema erabat desberdina dela. "Arkupe sistemak planteatzen zuen bidesaria Gipuzkoako gaitasun handiko errepide guztietan jartzea, guztira hamar puntutan, ibilgailu astunentzat eta arinentzat. Guk N-1 errepideko ardatza bakarrik hartu dugu, Irun eta Etzegarate artekoa, eta, gainera, bidesari sistemak ibilgailu astunei bakarrik eragingo die".
N-1eko bidesarirako hautatutako sistemak AT du izena, eta free flow teknologian dago oinarrituta: ibilgailuek ez dute gelditu beharrik izango ordaintzeko. Bide seinaleei eusteko moduko arkuak jarriko dituzte, eta horien gainean egongo dira ibilgailuen identifikaziorako gailu elektronikoak. Hiru lekutan egongo dira arkuok, joan-etorriko norabideetan: Irunen, Andoainen eta Etzegaraten. Gisa horretara, asmoa da kanpotik datozen garraiolariek ere errepide horren mantentzeari beren ekarpena egitea.
Europako zuzentarauen arabera, ordea, ezin da diskriminaziorik egin bertako eta kanpoko kamioilarien artean. Beraz, Oiarbideren hitzetan, ezin dute ipini ordainleku bat Irunen eta beste bat Etzegaraten: "Horrela pasoko trafikoa bakarrik harrapatuko genuke, eta batez ere kanpoko garraiolariak zigortuko genituzke". Hori saihesteko, erdibidean beste ordainleku bat jartzera behartu ei ditu Europako legediak. "Horregatik planteatu dugu Andoainen beste ordainleku bat jartzea, bi kilometroko tarte bat hartuko lukeen minimo bat, bidesari sistemak bertako trafikoan ahalik eta eragin gutxien izan dezan. Tarte horregatik ordaindu beharrekoa ez litzateke euro batera iritsiko".
Egindako kalkuluen arabera, urtean 7,5 milioi euro bilduko dituzte AT sistemaren bidez. Gastuak kenduta 3 milioi euro inguruko etekinak izango dituztela kalkulatu dute. Aldundiak 10 milioi euroko inbertsioa egingo du sistema martxan jartzeko, eta 7 eta 8 milioi euro jarri behar ditu sistemaren ohiko mantentzerako. Gaur egun, 3,5 milioi euro inbertitzen ditu errepidea mantentzeko: bidesaria martxan jartzean, diru hori beste zeregin batzuetara bideratu ahal izango du, Oiarbideren esanetan.
Oraindik ez dago zehatz-mehatz aurreratzerik garraiolariek zenbat ordaindu beharko duten zati bakoitzagatik, tarifak Batzar Nagusietan onartu beharko baitituzte. Baina, itxura guztien arabera, zati osoa —Irundik Etzegaratera— egiten duenak 10 euro inguru ordaindu beharko ditu; Irundik bakarrik edo Etzegaratetik bakarrik pasatzen denak, 3,5 euro inguru; eta Andoaindik bakarrik pasatzen denak, euro bat inguru.
Behin lege proiektua Batzar Nagusietan aurkeztuta, hari emendakinak egiteko aukera izango dute orain gainontzeko alderdiek. Asenjok EAJren jarrera kritikatu du: "Gu proposamen bat egin aurretik bildu ginen Batzar Nagusietako talde guztiekin; gurekin, berriz, inor ez da bildu oraindik. Dena dela, arduraz jokatuko dugu, eta proposamena ondo aztertu eta gure ekarpenak egingo dizkiogu. EAJk eta PSE-EEk gure ekarpenekiko zer jarrera duten ikusi ostean erabakiko dugu egitasmoaren alde edo kontra bozkatu".
Garraiolariak, haserre
Hiru garraiolarien sindikatuak gaizki hartu du N-1 errepidean bidesari sistema jartzeko proposamena. Eta gezurretan aritzea egotzi dio Oiarbideri, uste baitu hark iragarritakoaren kontrakoa gertatuko dela: garraiolari gipuzkoarrak izango direla kaltetuenak. "Matematika kontua da". Hori azaltzeko, adibide gisa, Beasain eta Altsasu (Nafarroa) arteko zerbitzua egiten duen garraiolari baten kasua jarri du. "Egunean zortzi joan-etorri egiten baditu, hamasei aldiz igaroko da Etzegarateko arkuaren azpitik. Ondorioz, egunean 60 eurotik gora ordaindu beharko ditu. Kanpoko garraiolari batek, aldiz, gehienera ere astean bitan igaroko du arku hori".
Baina horretan bakarrik ez; Hiruren iritziz, Oiarbide oker dago sistema berriak N-1 errepideko trafikoa arinduko duela dioenean ere. "Garraiolariek eurentzako prestatutako zerbitzu sarea behar izaten dute inguruan, gasolindegi espezializatuak, tailer bereziak... horiek guztiak N-1 errepidean daude, eta ez AP-1ean".
Imanol Garcia Landa
Hutsune bat betetzeko sortu zen Miguel de Aranburu Gipuzkoako Historialarien Elkartea, eta hutsune bat betetzeko ari dira Gipuzkoako historiaren sintesia jasoko duen argitalpena osatzen. Alvaro Aragon elkarteko kide eta diruzainak a...
