Maite Alustiza

Ez da lehenengoa izango, baina Elgetako Magia Mostrak osagai bat gehiago izango du: euskara. Hala, gaurtik igandera arte, soilik euskaraz sortutako emanaldiak eskainiko dituzte hainbat sortzailek Espaloia kafe antzokian. Euskal Herri mailan lehen aldiz antolatuko dute horrelako erakustaldi bat, eta, horrela, euskaraz egindako lanen kalitatea goraipatu nahi dute, Janire Lazkano Kultura zinegotziak joan den asteko aurkezpenean azaldu zuenez: "Sinesten dugu Espaloia kafe antzokiaren moduko espazio batek euskal sortzaileen lana indartzeko urratsak egiten jarraitu behar duela".

Hiru emanaldi izango dira gaur eta bihar; iganderako, berriz, umeentzako tailerrak prestatu dituzte, 12:00etatik aurrera. Saioetarako sarrerak salgai daude Elgetako El Rincon de la Lola eta Haizea tabernetan, Bergarako Pikupen eta Kutxabanken sarreren webgunean —aldez aurretik erosita, sei euro balio du gaurko emanaldiak, eta hamar euro biharkoak—.

ASIER KIDAM

Asier Kidamek (Gasteiz, 1984) emango dio hasiera jaialdiari, gaur, 20:30ean. 7 urterekin murgildu zen magiaren munduan, 10 urterekin egin zuen debuta, eta 19rekin bizibide bihurtu zuen magia. Harrezkeroztik, 2.000 emanaldi baino gehiago egin ditu.

Haurrentzako 1805 ikuskizuna eskainiko du. Horretan, magiaren historiari begiratua egingo dio, iraganeko eta orainaldiko mago batzuen lanen bitartez. Lanak 1805. urtea dauka abiapuntu. Artistak dioenez, magiaren norabidea "aldatzeko zorian" zegoen garai hartan, eta, sormen loraldi baten eskutik, "magiaren urrezko aroa" hasi zen. Berrehun urte geroago, ordubeteko "bidaia gogoangarri bat" proposatzen du Kidamek: "Denok oroimenean gordetzen ditugun ilusioak, gaur egunera ekarriak eta sekula ikusi gabeko moduan aurkeztuak".

Kidamena berarena da lanaren jatorrizko ideia; zuzendari artistikoa Julia Marin da, eta ilusio diseinuaz Luis Martioda eta Victor Ruiz de Gordoa arduratu dira. Jantziak, berriz, Garbiñe Goenagak eta Maria Jesus Ladron de Guevarak egin dituzte.

TOR ETA TXOBORRO

Elkarrekin ariko dira bihar Tor (Algorta, Getxo, 1982) eta Txoborro (Bilbo, 1983), 22:00etatik aurrera. Tor magoari aitonaren magia truko bat ikusita piztu zitzaion magiarako grina, eta hortik aurrera "atzerabiderik gabeko bidea" hartu zuen. Txoborrok 14 urterekin ekin zion bide horri, autodidakta gisa. Biek ala biek telebistako hainbat saiotan parte hartu dute —ETB1eko Magoak saioan, adibidez—, eta 2012an Akelar konpainia sortu zuten, bakarka egitea "ezinezkoak" liratekeen proiektuak gauzatzeko.

Aztikeriak saioa prestatu dute bi magoek. "Erabat berritzailea" den ikuskizun bat dakarte, galdera bat abiapuntu hartuta: "Zer gertatuko litzateke mago batek, loak hartuta, bere ikuskizunera joatea ahaztuko balu?". Eskapismoa, ilusio handiak, antzerkia eta komedia uztartzen dituzte haien "unibertso magikoan"; publikoaren parte hartzea ere garrantzitsua da ikuskizunak funtziona dezan.

IMANOL ITUIÑO

Imanol Ituiñok ere (Bilbo, 1989) bihar eskainiko du bere ikuskizuna, Tor eta Txoborroren saio berean. Ikus-entzunezko Komunikazioa ikasi zuen Leioako unibertsitatean, eta orduan egin zen "duple eta 31 keinuen profesionala". Gaur egun, "magia parrastan egiten" ematen du denbora; jaialdietan, festetan, ezkontzetan eta irratian aritzen da, besteak beste.

Magia parrastan izena du biharko emanaldiak, eta horretan, kartak, bolatxoak, sokak, agerpenak eta desagerpenak topatuko ditu ikusleak. Saio "parte hartzaile, dinamiko eta magikoa" izango dela iragarri du Ituiñok, aproposa heldu nahiz haurrentzat. Ordubete inguruko iraupena dauka.

Maite Alustiza

ustralian eta Txinan izan ondoren, Gipuzkoara iritsiko da World Puppet Festival. Haur eta helduentzako 240 ikuskizun eskainiko dituzte mundu osoko 40 konpainiak, bihartik ekainaren 5era. Donostiak eta Tolosak hartuko dute txotxongiloen jaia, eta aretoetan ez ezik, kalean ere izango dira emanaldiak. Donostian, esaterako, hogei agertoki baino gehiago jarriko dituzte: Eason, Kontxa pasealekuan, Bulebarrean, Koldo Mitxelenan... Berdin Tolosan: Euskal Herria plazan, Plaza Berrian, Lopez Mendizabalen, Trianguloan... Honako hauek dira antolakuntzak "nahitaez" ikusi beharrekoen artean aipatu dituenak:

INAUGURAZIO EKITALDIA

Bihar, 22:00etan, Zurriolan

Belgikako Tol Theatre konpainiak emango dio hasiera jaialdiari, Zurriola hondartzako kai muturrean. Hitzik gabeko aireko ikuskizun bat dakar konpainiak; dantzaren, kantuaren eta zinemako irudien nahasketa bat. Garabi handi baten bitartez, txotxongilo erraldoiak, aktoreak, bizikletak eta beste hainbat elementu hegan jarriko dituzte. Adin guztietako ikusleentzat.

'RED EARTH REVISITED'

Maiatzaren 30ean, 18:30ean, Antzoki Zaharrean

Tragedia historiko baten bueltan girotzen da ikuskizuna. Hegoafrikan gertatu zen, Lurmutur Ekialdean, 1853. eta 1854. urte artean. Ingelesak Hegoafrikaren azken zati hori konkistatzen saiatu ziren, eta, artean, Xhosa erregeak eta buruzagiek gobernatzen zuten ingurua. Urteak eman zituzten han borrokan, eta gatazka horren biktimetako bat Nongqawuse umezurtza izan zen.

Hiru herrialdetako kideek sortu dute ikuskizuna: Hegoafrikako Assitej South Africa konpainiak, Herbehereetako Speetheater taldeak eta Euskal Herriko bi txotxongilolarik. Lau aktore profesionalek eta Europako eta Afrikako lau gaztek kontatzen dute istorioa. 10 urtetik gorakoentzat. Hizkuntza: ingelesa eta euskara, gaztelerazko azpidatziekin. Prezioa: 8-12 euro.

'SPARTACUS'

Maiatzaren 31n, 21:00etan, Gazteszenan

Erroman kokatu du kontakizuna Frantziako La Licorne konpainiak. Zuzeneko musikarekin girotuta, Kristo aurreko 73. urteko gizarte iraultza baten historia dakar. Gladiatoreak, kondenatuak eta esklabu guztiak akabatu arte borrokatzen diren bitartean, herritarrek eta Erromako enperadoreek gozatu egingo dute. Askatasunaren bila, Espartakok iraultza odoltsu bat gidatuko du, milaka esklaburekin batera. Txanponaren bi aldeak erakutsiko ditu obrak: Erromaren aberastasuna eta boterea batetik, eta miseria eta heriotza bestetik. 6 urtetik gorakoentzako saioa da —frantsesez izango da, azpidatziekin—. Prezioa: 10 euro.

'ÓSCAR, EL NIÑO DORMIDO'

Ekainaren 1ean, 18:30ean, Viktoria Eugenia antzokian

Andaluziako (Espainia) El Espejo Negro konpainiak 7 urtetik gorakoentzako ikuskizun bat dakar, gazteleraz. Oscar haurra da protagonista. Istripu bat izan zuen, eta, ondorioz, lo luze batean murgildu zen. Bederatzi hilabete eman zituen ametsetan, egun eta gau. Hala zegoela, gurasoek txikiagoa zenean irakurtzen zizkioten ipuinak gogorarazi zizkioten, eta, pixkanaka, esnatzen joango da. Ez du, ordea, ezer gogoratuko: ahaztu egin zaio hitz egitea, idaztea eta ibiltzea. Feten Europako Haur Antzerki Azokan ikuskizun onenaren saria jaso du. Prezioa: 8-12 euro.

'LES IRRÉELS'

Ekainaren 2tik 5era, 17:00etan, Garberan eta

Okendo plazan

Hitzik gabeko ikuskizun bat eskainiko du Frantziako Creature konpainiak. Ez dago argi pertsonaiak zer diren: irrealak ala gizakiak, antzinako zibilizazio bat, etorkizuneko tribu bat edo oraindik deskubritu gabeko espezie bat. Irrealen kanpamentuan hamabost denda daude, eta bakoitzak bere sormenezko unibertso propioa dauka barruan. Ekainaren 2an eta 3an, Garbera merkataritza gunean emango dute; hilaren 4an eta 5ean, berriz, Okendo plazan. Guztiak 17:00etan dira. Adin guztietako ikusleentzat prestatutako saioa da.

'OUT'

Ekainaren 4an, 19:00etan, Viktoria Eugenia antzokian

Helduentzako ikuskizun bat dakar Italiako Unterwasser konpainiak. Out mutilaren eta bere bihotzaren arteko istorioa kontatzen du. Mutila kolorerik gabeko etxe batean bizi da, eta bere txoria (bihotza) galdu eta min hartuko ote duen beldur, kaiolan (bularrean) gordeko du. Halako batean, ihes egingo du txoriak, eta mutilak lehen aldiz bere bihotza aurkitzeko bidaiari ekingo dio. Beldurra, adorea, adiskidetasuna eta maitasuna sentituko ditu; eta bihotza irekitzeko gai diren pertsonez betetako mundu batean ibiliko da. Prezioa: 15-18 euro.

Julene Frantzesena

Urrategi auzoko etxean, ezin toki lasaiagoan du Udane Juaristi artistak (Azkoitia, 1985) sormenaren txokoa. Naturaz inguratutako gunean sortzen ditu Udatxok —hori du izen artistikoa eta marka— bere lan "urbanoak". Arte Ederrak ikasi zituen, Bilbon, eta pinturan espezializatu zen. Ikasketak bukatutakoan hasi zen erakusketak jartzen, eta "saltseatzen eta ikasten" aritu da urteotan.

Zaletasuna eta lana. Non dago batetik besterako muga?

Gehiago da zaletasuna. Enkargu bidez zerbait eskatzen didatenean eta asko gustatzen ez zaidanean, lan bihurtzen da. Egin beharrekoa derrigorrezkoa denean, alegia. Kamisetak, altzariak, koadroak, erakusketak... sortzen dudan guztia zaletasuna da. Eta ederra da nire zaletasuna, askotan lan bihurtzen delako. Gustura sortzen dut, gustura aritzen naiz.

Koadroak ez ezik, arropetarako-eta diseinuak ere egiten dituzu.

Marrazkiak egiten hasi nintzen. Ideia nondik sortu zitzaidan ez badakit ere, arropekin probatzea erabaki nuen. Unibertsitatean serigrafia ikasi nuen, eta ideia bat baneukan. Polita da teknika. Materiala erosi, Interneten saltseatu, eta estanpatzen hasi nintzen. Dena etxean egiten dut, eta diseinu berriak sortu eta sortu nabil: elastikoak, jertseak, poltsak, kuxinak, edredoi nordikoen azalak... Astorerekin ere egin dut lan: arropetarako diseinuak egin dizkiet, udarako eta negurako.

Zer teknika erabiltzen dituzu koadroak egitean?

Hasieran, pintura soilik erabiltzen nuen obretan, eta, gero, papera sartzen hasi nintzen. Batez ere, argazkiak eta pintura erabiltzen ditut orain. Collageak egiten ditut, transfer teknika erabilita. Argazkiekin eta paperarekin testura desberdinak lortzen ditut, eta horiei kolore biziko pinturak gehitzen dizkiet. Errotuladoreak, arkatzak, Lego piezak, egur zatiak eta metakrilatoa erabiliz egiten ditut nahasketak. Olio pintura ere egin izan dut, baina denbora asko eskatzen du. Gehiago disfrutatzen dut gauza azkarrak egiten.

Zure lan askotan pertsonak, hiriak, bizikletak, autoak, ateak, leihoak... ikus daitezke. Diseinuetan, berriz, animaliak.

Bai, batez ere horiek gustatzen zaizkit. Hiriak atsegin ditut, baina beti sartzen diet natura ukitu bat lanei. Aurpegiekin ere izan nuen bolada bat. Dena den, egiten ditudan koadroak urbanoak, zikinak dira; lerro askokoak. Papera erabiltzen dut margolanetan, eta horrek narras ukitua ematen die. Argazkien zatiak erabilita, fantasiarekin osatzen ditut lanak. Koadroetan, abiapuntua beti argazkia izaten da, edo argazkiekin egindako muntaketa. Eta horri gehitzen dizkiot elementuak.

Zertan inspiratzen zara koadroak eta diseinuak egiterakoan?

Nire margolanak nahikoa kaotikoak dira, gauza asko nahasten baititut. Diseinuak, berriz, askoz ere sinpleagoak dira: animaliekin hasi nintzen, asko gustatzen zaizkit-eta margotzeko. Orain hasita nago koadroetako urbano ukitu hori sartzen diseinuetan: bizikletak, arrantzaleak... Arropetan diseinuak nola gelditzen diren begiratzen dut, batez ere. Koadroetarako, berriz, argazkiak ateratzen ditut bidaietan, eta horiek bideratzen dute margolana. Ditudan argazkien araberakoak izaten dira.

Erakusketa ugari ari zara jartzen azkenaldian, ezta?

Bai. Orain aste gutxi, Tabakalerako Non Galleryn izan dut erakusketa bat. Eta, orain, berriz, Donostiako Aldamar kaleko Tirikitauki galerian dauzkat nire lanak ikusgai.

Zer aurkituko du Tirikitaukiko Eraikiz erakusketara doanak?

Eraikiz izena jarri diot, lanak argazki batetik hasitakoak eta elementuak gehituz osatutakoak direlako. Eraikuntza lanak dira, toki desberdinen nahasketak, eta errealitatea eta fantasia dituzte nahastuta.

Saltzen al dituzu lanak halako erakusketetan eta?

Tabakalerakoa oso ondo joan zen; lan batzuk saldu nituen. Aste Santua zen, eta... Ez dakit tokiagatik edo zergatik, baina ondo joan zen. Tabakalera handia da, baina galeria horiek bereziak dira. Toki informala eta ederra da, eta denetarik saltzen dute han: liburuak, koadroak, arropa... Nire lanentzat aproposa zen tokia.

Erakusketetara begira, lanak egin egiten dituzu, edo aurretik dituzunak eramaten dituzu?

Normalean, prestatu egiten ditut. Tabakalerako kasuan, baina, astebete lehenago deitu zidaten, eta eginda nituenak eraman nituen. Asko neuzkan gordeta, eta gaitz erdi. Oraingo erakusketarako, berriz, batzuk egin ditut, eta aurretik eginda nituen batzuk eraman ere bai. Hala eta guztiz, margolan denek dute lotura elkarren artean. Ez dut edozer jartzen erakusketetan.

Margolaritzan aritzeko, teknika edukitzea nahikoa al da?

Teknika ikas daitekeen zerbait da, eta garrantzitsuagoa iruditzen zait inspirazioa-eta edukitzea. Buruak lagundu egin behar dizu margolanak egiten. Ikasi egin daiteke, teknikari dagokionez, baina gero norberak landu behar du sormena. Imajinazioa ere landu daiteke, ideiak hartuz besteengatik, baina... Pertsona batzuei atera egiten zaie barrutik, eta hori da ederra. Plus bat dauka pertsona horrek. Baina, esan bezala, ikas daiteke. Ikasitakoarekin disfrutatzeak helburua izan behar du, ez emaitza.

Mural bat baino gehiago egin duzu urteotan kalean, Azkoitian.

Bai, lau bat-edo badaude ikusgai, eta Azpeitian ere bai beste batzuk. Neure kasa egin izan ditut kaleko margolanak, eta horiek enkarguak ekarri izan dizkidate; tabernetarako eta etxeetarako, adibidez. Muralena ederra da, eta baita etxe barrukoena ere. Kalekoa beti dago hor ikusgai, edonork ikus dezake, eta hori gustatzen zait. Zestoako etxe batean egin dut mural bat orain dela gutxi. Kale bat margotu diet, eta ematen du kale horretan bertan zaudela. Hain dira handiak muralak, bertan zaudela sentiarazten dute. Koadroekin, aldiz, ez da hori gertatzen. Aurreneko kaleko murala Azkoitiko fabrika zahar batean egin nuen. Esne Beltzako DJak hura ikusi zuen, eta harremanetan jarri zen nirekin. Hori dela eta, Gazta Zati Bat proiektuaren bira egin nuen musika taldearekin, zuzenekoetan margotuz. Gainera,Gora diskoaren azala ere nik egin nuen.

Enkarguak eskatzen dizkizutenean, jendeak nahi duzuna egiteko esaten dizu, edo ideia zehatza izaten du?

Normalean, ez dit ia inork esaten "libre-libre, nahi duzuna egin". Ideia bat denek izaten dute, eta muga gehiago edo gutxiago jartzen dute horren arabera. Nik nahiago dut zer nahi duten esaten badidate; izan ere, gauza bat da nik nahi dudana egitea, eta bestea eskatu didanari egindako hori gustatzea.

Maite Alustiza

Ateak irekitzeko eguna izan zuten Gipuzkoako museo ugarik asteazkena, Museoen Nazioarteko Eguna baliatuta. Doakoa izan zen sarrera, eta jarduera bereziak prestatu zituzten. Beste askok, ordea, asteburura begira antolatu dute eskaintza. Honako hauek dira ekintzetako batzuk:

DEBABARRENA

Eibarko Armagintzaren Museoa

Gaurtik igandera sarrera doakoa izango da, eta iganderako bisita gidatua antolatu dute, 11:30ean, gazteleraz: Duela 100 urteko Eibartik zehar paseatuz. Izena emateko: museoa@eibar.eus edo 943-70 84 46 —bisita aurreko egunera arte—. Nerea Alustizak gidatuko du bisita. Irteera lekua: Euskotreneko geltoki nagusia.

Makina Erreminta Museoa

Museoen Nazioarteko Eguna baliatuta, Gipuzkoan ekoitzitako makinez osatutako zazpi kabina dokumentatu erakusgai jarriko ditu Elgoibarko Makina Erreminta Museoak, Barakaldon (Bizkaia), BECeko erakustokian. Ekainaren 16ra arte ikusi ahal izango dira.

DEBAGOIENA

Gatz Ekomuseoa

Leintz-Gatzagako museoa ezagutzeko bisita gidatuak antolatu dituzte biharko eta iganderako. 12:00etan euskaraz izango dira, eta 13:00ean gazteleraz. Prezioa: helduek, 2,5 euro; 8 urte edo gutxiago dituzten umeek, doan.

DONOSTIA

San Telmo museoa

Aurten ere musikarekin lotu ditu San Telmok Museoen Nazioarteko Eguneko ekintzak, Donostiako udal kontserbatorioarekin eta musika eta dantza eskolarekin elkarlanean. Igandean, 12:00etan, musika eta dantza eskolako ikasleek koreografia bat eskainiko dute, Maider Urrestarazuk gidatuta. Ballet klasikoa eta garaikidea uztartuko ditu ikuskizunak. Museo osoan, une ezberdinetan, hainbat pieza entzuteko aukera egongo da. Gainera, gaurtik igandera arte doakoa izango da museorako sarrera.

Untzi Museoa

Emakumeak eta itsasoa erakusketara bisita gidatua antolatu dute biharko, 12:15ean. Gipuzkoa Solidariarekin elkarlanean eta Olatu Talka programazioaren barruan prestatu dute, Mikrocosmos ibilaldi turistiko sentsitiboa jardueraren barruan.

GOIERRI

Barandiaran museoa

Igandean, 10:00etatik 14:00etara, Ataungo Barandiaran museora bertaratzen direnek doan ikusteko aukera izango dute.

Igartza Monumentu Multzoa

Bihar, doakoak izango dira Igartzarako bisita gidatuak, Beasainen, aurrez erreserba eginda. Familientzat Gure museoa eta paisaia tailerra egingo dute, 11:00etatik 14:00etara. Jolasen bidez, haur eta gaztetxoek hainbat galdera erantzun beharko dituzte, baita hainbat proba gainditu ere.

D'Elikatuz

Ordiziako Elikadura eta Gastronomia Zentroaren eskutik, Erdi Aroko azoka egingo dute bihar eta igandean. Horrez gain, bihar, 17:30ean, haurrentzako ginkana prestatu dute. Ordiziako argazki zaharrak baliatuta, garai bateko paisaia, historia eta herriko jendea ezagutzeko aukera izango dute parte hartzaileek.

Zumalakarregi museoa

Ormaiztegiko museoan sarrera doakoa izango da bihar eta igandean.

Zerain Paisaia Kulturala

Baserri artean ibilbide gidatua egingo dute bihar, 11:00etan. Nekazaritza ustiaketak Zeraingo historian izan duen garrantzia eta gaur egun nola lantzen duten hausnartuko dute bidean.

Igartubeiti Baserri Museoa

Ezkio-Itsasoko museoan bihar eta igandean izango da ate irekien eguna, eta sarrera zein bisita gidatuak doakoak izango dira. Bisita gidatuak: 11:00etan, euskaraz; 12:30ean, gazteleraz; eta 17:00etan, taldearen arabera. Biharko, gainera, tailerra antolatu dute 7 urtetik gorako haurrak dituzten familientzat. Hiru ipuinen bitartez, parte hartzaileek Igartubeiti baserriaren iraganera, orainaldira eta fantasiazko etorkizunera bidaiatuko dute. Aintzira Oñederrak eta Izibene Oñederrak gidatuko dute saioa. Izena emateko: 943-72 29 78.

Urrelur

Urretxuko mineral eta fosilen museoan haurrentzako arkeologia tailerra antolatu dute gaurko, 17:00etatik 18:00etara. Suhar arkeologia taldearen eskutik, Historiaurreko gizakiek sua, artea, ehiza eta suharria nola egiten zituzten ikasiko dute. 5 eta 12 urte bitarteko haurrentzat; leku mugatuak.

OIARTZUALDEA

Oiasso Erromatar Museoa

Bihar izango da ateak irekitzeko eguna Irungo museoan, eta doakoa izango da sarrera.

TOLOSALDEA

Ekomuseoa

Askotariko jarduerak egingo dituzte, bihar, Larraulgo Ekomuseoan. Karobia dokumentala aurkeztuko dute, 11:30ean, eta Garai batean Erniopean ipuin eta ilustrazio topaketa egingo dute. Aurretik, Antton Amonarrizi eskainitako eskultura inauguratuko dute.

Urmara

Alkizan, iganderako prestatu dute egitaraua. 11:00etan, bisita gidatua izango da, eta Gipuzkoako Aldundiaren laguntzarekin egindako Soro eskultura gune berria erakutsiko dute. Koldobika Jauregi artistak Process erakusketa berria aurkeztuko du egun horretan. Bisita gidatuan eta erakusketaren inaugurazioan parte hartzeko, beharrezkoa da aurrez izena ematea 609-46 59 42 telefonora deituta.

UROLA KOSTA

Balentziaga museoa

Eskaintza berezia prestatu du Getariako museoak biharko eta iganderako. Bihar, Getariako semeen legatua: Balenciaga eta Elkano ibilbidea egingo dute. Horretan, museoa eta herriko alde zaharra bisitatuko dituzte. Cristobal Balentziagaren eta Juan Sebastian Elkanoren figura eta legatu kulturala ezagutu ahal izango da. Bi ordu iraungo du; doakoa da, baina beharrezkoa da izena ematea: 943-00 88 40.

Iganderako, ginkana antolatu dute 6 eta 12 urte bitarteko haurrak dituzten familientzat. 11:00etan hasiko da, eta ordubete iraungo du. Museoan ez ezik, herrian ere ariko dira parte hartzaileak. Doakoa da, baina izena eman behar da. Leku mugatuak.

Ekainberri

Zestoako Ekainberriko sarrerak erdi prezioan izango dira bihar. Bisita gidatuetan, historiaurreko paisaiak han bizi ziren gizakietan eta haien bizimoduan nola eragiten zuen erakutsiko dute. Ekain Abenturan, bisitariak Paleolito garaian murgilduko dira: sua egiten, margotzen eta ehizatzen ikasiko dute. Lekuak aurrez erreserbatzea komeni da.

Beste jarduera bat ere izango da bihar: Sortu (zure) labar artea. Ekainberriko liburutegi txokoan mahaiak izango dira margolanak egiteko; behin bukatuta, lanak etxera eraman ahal izango dira. Jarduera librea da egun horretan Ekainberri bisitatzeko sarrera erosten duen edonorentzat, eta museoaren ordutegiaren barruan edozein momentutan egin ahal izango da.

Lili jauregia

Zestoan, Lili jauregiko bisitetarako sarrerek %50eko deskontua izango dute bihar.

Jon Miranda
Bilbo eta Zizurkil artean bizi da Maria Altuna Lizarraga (Zizurkil, 1988), eta, egunotan, tesia prestatzeko lanean dabil, buru-belarri, bere baitara bilduta. Jarrera aldatuko duelakoan dago, uste baitu elkar harremana beharrezkoa dela sork...

Maite Alustiza

Objektu pisutsuak jaurtitzeko erabiltzen zen garai batean katapulta. Objektu handiak artista gazteengatik ordezkatu ditu Katapulta egitasmoak, eta martxan jarri du musika eta arte eszenikoen zirkuitua Gipuzkoatik. Lurralde osoan 80 emanaldi, tokiko hamasei musika talde, nazioarteko hamabi talde, eta arte eszenikoetako zortzi konpainia ikusteko aukera izango da urte osoan.

Artista erdiprofesionalak aukeratu dituzte, hau da, profesional izatera iristeko proiekzioa dutenak. Katapultagarri hitza erabili du Imanol Goñez Alconek, Katapulta plataformako kideetako batek. "Ez da jende amateurra, dagoeneko maila bat daukan jendea da, eta aurretik lan asko egin ez duena. Lan guztia egin baduzu eta ez baduzu lortu ia ezer, guk ezer gutxi egin dezakegu". Bat dator plataformako Idoia Aizkorreta Urkizu: "Artista gazteak dira, ahalik eta profesionalenak, eskarmentua dutenak".

Artista gazteei babesa ematearekin batera, "berriro dinamismoa" eman nahi diote herrialdeari, Goñezek dioenez: "Kontzertuen aldetik-eta nahiko geldi dago, orain dela 15-20 urterekin alderatuta. Uste dut batik bat belaunaldi berriengatik dela. Gazteei orain kosta egiten zaie arteari irekitzea; egiten dutenek pasio handiz egiten dute, baina gainontzekoek bestelako jakin-nahiak dituzte". Dioenez, kontzertu motaren araberakoa da, baina normalean publikoa 30 urtetik gorakoa izaten da. "Hogei urteko gazteak ez dakigu non sartzen diren. Hori ere bada gure helburua sortzaile gazteak aukeratuta".

Zirkuitua osatzeko, Katapulta plataforma elkarlanean aritu da Gipuzkoako Diputazioarekin, Kutxa Kulturrekin eta Donostiako Jazzaldiarekin. Jazzaldiak lau banda aukeratu ditu, Kutxa Kulturrek sei, diputazioak beste sei, eta Katapultak beste horrenbeste. "Saiatu gara 30 urtetik beherakoak izaten, baina musikan konturatu gara ez direla asko izan, edo batzuek agian ez zutela mailarik, edo ikusi dugu batzuetan hobe zela hurrengo urtera itxarotea diskoa aterako dutelako eta komeni zaielako". Arte eszenikoetan ere, gehiengoa 30 urtetik gorakoa aurkeztu da; atal horretan zortzi talde aukeratu ditu plataformak. Hala ere, aukeratuak izan edo ez, deialdira aurkeztu diren taldeak artxiboan gordeko dituzte, eta tartean aukerarik sortzen bada talderen batek nonbait jotzeko-edo, hori erabiliko dute.

Katapulta zirkuituaren barruan, bi ataletan antolatu dute programa. Batetik, Gaztemaniak zirkuitua dago. Urteak daramatza martxan, eta profesionala da. Aurten hamabi kontzertu izango dira. "Gehiengoa nazioarteko artistak dira, eta horiei hasierako talde bezala gehituko zaizkie beste zirkuituko artistak. Modu bat da talde profesional bat ikustera doan jendeak ere ikus dezan hasten ari den taldea". Bestetik, zirkuitu erdiprofesionalean, bandak eta arte eszenikoetako taldeak daude. "Hiru saio egingo ditu bakoitzak. Musikan, bikoteka joko dute, bi kontzertu elkarrekin, eta beste bat talde profesionalarekin".

Kontzertuen egutegia zehaztu gabe dute oraindik. Taldeekin hitz egiten ari dira ea noiz dauden okupatuta eta noiz ez, eta aretoekin ere berdin: "Areto askok udarara arteko programazioa egina dute. Apur bat berandu hasi gara, eta ziurrenik saio gehienak uda eta gero izango dira, irailetik aurrera".

Euskaldunak ingelesez

Hizkuntzari dagokionean, oreka bilatzen saiatu dira, baina konturatu dira talde gehienek ingelesez abesten dutela. "Talde euskaldunak dira, baina ingelesez kantatzen dutenak". Eszenikoetan, batzuek mistoa egiten dute, baina gehiengoa gazteleraz ariko da, edo hizkuntzarik gabe.

Espazioek ere eragina izan dute aukeraketa egiterakoan. "Adibidez, dantza proposamenak zeuden, baina eszenatoki jakinak behar zituzten, eta ezinezkoa da. Horregatik zentratu gara gehiago bakarrizketetan, mikroteatroan, performancetan, magian...". Dagoeneko programatzen zuten espazioak hautatu dituzte, horiek ere bultzatzeko. "Helburua da artistak bultzatzea, baina baita espazioak ere. Apustua egingo dutenak, ekipo bat izango dutenak, publizitatea egingo dutenak... azken finean, dena emango dutenak". Era berean, "Gipuzkoa sakonean" sartu nahi izan dute: Arrasate, Oñati, Azkoitia, Azpeitia...

Lurraldeko toki ezberdinetan jo ahal izatea aukera ezin hobea da Izarorentzat. Izaro Andres Zelaieta da taldeko abeslaria, eta zirkuiturako aukeratutako artistetako bat. "Errekonozimendu bat da batetik; esatea zure lana interesatzen dela eta gehiago ezagutzera ematea nahi dutela, losintxa bat da guretzat. Bestetik, kontzertu gehiago emateko aukera oso ona da; eurek antolatuta guk lan hori kendu egiten dugu, gainera, beste taldeekin elkartzen gaituzte...".

22 urte ditu, eta orain dela urtebete hasi zen bakarlari moduan. Bakarrik jotzen zebilela Oriol Flores ezagutu zuen, eta Iker Lauroba gero. "Horrela hasi ginen nire abestiak janzten. Hortik aurrera zazpi bat kontzertu eman ditugu taldean, oso oso pozik gaude". Euskaraz, gazteleraz eta ingelesez abesten dute, eta martxan dute finantzaketa kolektiboko kanpaina bat, diskoa pagatu ahal izateko —izaromusika.com—. "Irailean irtengo da diskoa, eta lau egunetan %50 lortu dugu. Katapulta bezalakoek asko laguntzen dute hedabideetan bisibilitatea izateko ere".

Gauza kuriosoa gertatu zaio: diskoa atera aurretik, jendeak abestiak kontzertuetan ikasi ditu. "Hori oso polita iruditzen zait, ikusten joan dira nola aldatu diren abestiak bakarrik jotzetik taldean jotzera eta gero diskoan egongo den horretara. Inbutu bat egin behar izan dut diskoan 12+1 abesti bakarrik sartzeko".

Orain arte egindako bidean zortea izan duela dio. "Ez dakit dena zortea den, baina zati handi bat bai. Toki askotatik deitzen didate eta kontzertu dezenterako, baina beste maila batean, toki txikiagoetan, tabernetan-eta. Finantziazio gabekoak dira asko, eta egia esan, dirua galtzen duzu". Baina, orokorrean, oso zaila ikusten du kontzertuak lortzea: "Deika eta deika ibil zaitezke, eta jendeak ez du esfortzurik egin nahi ez finantziazio aldetik, ez ekipoaren aldetik... Konpromiso hori lortzea oso garrantzitsua da".

Goñezek zioenaren ildotik, Izarok ere entzule gazteen falta sumatzen du: "Talde txiki asko daude, baina gazteak ez dira ateratzen. Ni gaztea naiz eta nire publiko ia dena ere ia 30 urtetik gorakoa da. Zortea dut nahiko jende gazte ere badagoelako, baina falta da atentzio bat publiko horren partetik. Falta dira gehienbat talde euskaldunak, ahal dutenak publiko hori gozatu". Aurrera begira, kontzertuak ematen jarraitu eta profesionalizatzea gustatuko litzaioke.

Katapulta plataforma

Katapulta plataforma 2011n hasi zen egosten, eta 2013tik dabil martxan. Buenawista Prolleckziom's irabazi asmorik gabeko elkartetik dator ideia. 1988tik ari dira lanean, Donostiako Buenavista auzoan, punk-rock eszenaren barruan. "Musikariez gain beste gauza batzuk ere bagara: argazkilariak, arkitektoak... Horregatik, artista asko ezagutzen ditugu, eta hortik sortu zen ideia. Ikusi genuen zenbat denbora galtzen den boloak bilatzen, eta beharrezkoa zela horretan babestuko zintuen zerbait egitea". Arlo ugaritan dabilen jendea izanik, bestelako euskarriak ere erabiltzen dituzte artistak promozionatzeko, Aizkorretak azaldu duenez: "Bideo bat egin diegu artistei, euren lana erakutsiz. Konturatu gara lana erakusteko modurik onena bideo bat dela".

Plataformaren asmoa da sortzaile mota ezberdinak babestea. "Besteengandik bereizten gaituena da guk bilatu egiten ditugula artistak, normalean gu joaten gara eta beraiekin zerbait egiten dugu". Katapulta plataformaz gain, Buenawistan Musika Gela ere badute. Intxaurrondon eta Egian dauden entsegu lokalak dira, Donostia Kulturarenak, baina eurek kudeatzen dituzte.

Maite Alustiza

Herrian bertso eskolarik ez zegoen artean, baina bazen mugimendua Lasarte-Orian. Patxi Etxeberria herrikideak, esaterako, urteak zeramatzan Euskal Herriko plazetan kantatzen, eta erreferentzia zen inguruko bertsolari askorentzat. Honela kantatu zion Unai Muñoa bertsolari lasartearrak, 2009an egindako saio batean: "Nik romantiko jarri nahi nuke/ Patxirekin zor bat daukat/ bertso eskolara etortzen baita/ eta hartzen gaitu aintzat/ ta helarazi nahi nizkioke/ musu eta besarkadak/ berari esker dakidalako/ dakidanaren zati bat". Earra bertso eskola sortu zutenetik 25 urte dira aurten. Ttakun euskara elkartean zebilen lagun talde batek hasi zuen bidea.

"Euskararen bueltan zegoen beste elkargune bat zen". Hasieratik aritu da bertso eskolan Joxe Kruz Labaka (Zubieta, 1962); lehenengo, ikasle gisa, eta, gero, bestelako saltsetan. Gogoan du hasieran zortzi-hamar laguneko taldea elkartzen zirela: "Arraro samarra zen Lasarten bertso eskola izatea, baina jendea juntatu ginen". Garai hartan, bazebiltzan hainbat talde inguruan: Hernanin, Usurbilen, Goierri aldean, Tolosa aldean, Zarautzen...

17-18 urteren bueltako lagunak elkartu ziren Lasarteko eskolan, baina baita 30 ingurukoak ere. "Bakoitza ama baten seme-alabak ginen, ezberdinak; kuadrilla berekoak bi-edo egongo ziren". Lokal batean biltzen ziren hasieran, eta kultur etxean gero. Xanti Zabala Lexo-rekin hasi ziren ikasten: "Oinak oso poliki ikasiz hasi ginen; idatziz egiten genuen, gainera. Noizbait, bateren bat ausartzen bazen, bertsoa nolabait borobildu, eta bota egiten zuen". Pixkanaka, batzuk bat-batean hasi ziren, txapelketetan-eta parte hartzen: Andoni Otamendi, Pablo Suberbiola... Beste batzuek bestelako kontuei heldu zieten, Labakak bezala: epaile, gai-jartzaile... "Bertso eskoletan ez dute zertan denek bertsolari atera". Gerora, beste hainbat lagun izan zituzten irakasle: Eusebio Igarzabal, Nikolas Zeberio...

Bertso eskolan batu ziren gehientsuenak bertsozaleak ziren, baina orduko eta oraingo zaleak ezberdinak direla dio Labakak: "Arraro samarrak ginen. Duela 25-30 urte, gazte oso gutxi ikusten zen saioetan. Gertatu izan zait Usurbilgo festetara joan eta bertso saioan gazteak ni eta beste pare bat izatea. Gero, buelta eman diogu, eta eskerrak!".

Labakaren arabera, herrian beti egon izan da bertsozaletasuna: "Lasarten beti ezagutu ditut bertso saioak; festetakoa beti egon da, eta, horrez gain, baita bertso afariak ere". Bereziki gogoratzen ditu Mattin eta Lazkao Txiki elkartzen ziren saioak, Xalbador eta Mattin, Xabier Amuriza... Gaur egun ere, askotariko saioak antolatzen dituzte herrian: udaberrian saio berezi bat egiten dute, bestelako diziplinekin nahastuta. "Beti arrakasta izan du". Festetako saioa ere ezberdina izaten da: desafio moduko bat antolatu izan dute, santa eskean ateratzen dira...

25 urteko ibilbidean, gorabeherak izan ditu bertso eskolak: "Oso urte onak izan dira, jende askorekin; gero izan dira bi taldeko urteak ere; geroxeago, gazte batzuk sartu dira, inguruko herrietako batzuk ere etorri dira... Normala da, batzuk badoaz, gero berriro bueltatu egiten dira...". Hainbat urtean helduen bertso eskola bakarrik izan dute, baina, azken urteetan, martxa onean ari dira gaztetxoekin.

Aldatu dira garaiak. "Orain ia herri guztietan daude bertso eskolak, eta bertsolariak orain badira erreferente bat ere; orduan ere bai, baina ez hainbeste". Labakak gogoratu duenez, bertso txapelketako finala Karmelo Balda pilotalekuan egiten zen lehen, Donostian: "Ez zeukan zerikusirik oraingoarekin. Han gehienez 800-1.000 pertsona kabituko ziren, eta begira orain". Telebistan eta irratian ere gehiago zabaltzen da: "Lehen, irratian egoten zen zerbait, baina, orain, prentsan bertsolariak agertzen dira, eta, bertsolari izateaz gain, idazle dira, dantzari...". Ikasle eta irakasleen maila eta prestakuntza ere handiagoa dela azaldu du Labakak. "Hezkuntza arautuan ikastetxe gehienetan ematen da orain bertsolaritza, eta askoz ere prestatuagoak daude".

Iosu Iturrioz Dorronsoro

Egurrak zertarako? Balea itxura duten eskulanak egiteko. Hortik Joseba Mercaderren (Tolosa, 1978) azken proiektuaren izena: Balegur. Bi horiek uztartuta sortutako eskulanak sortzen ditu. Itxuraz gauzak ez dihoazkio batere gaizki. Besteak beste, Balegur proiektua Donostia 2016 Europako kultur hiriburutzarako hautatua izan da.

Itsasoan topatutako egur zatiei beste bizi bat ematen diezu.

Duela bi urte, hasiera eman nion Balegur proiektuari. Itsasertzean jasotako egur zatiekin hainbat eskultura egiten ditut. Bakoitzak etxean itsasoan barrena ibilitako egur zati bat izatearen ideiatik sortutako egitasmoa da. Eskultura polit bat edukitzeaz gain, proiektuak badu beste interpretazio bat: jendea kontziente izatea zer botatzen duen itsasora. Askotan ez gara jabetzen zer-nolako kaltea egiten dugun.

Afizio ala ofizio?

Afizio. Zalantzarik gabe. Eskulan bakoitzak 35 euro inguruko kostua du, eta lortutako diruarekin justu-justu lortzen dut gasolina ordaintzea. Eratze prozesua, gainera, oso luzea da. Hasteko, egurrak biltzen ditut. Ondoren, behin egurrak ondo lehortuta, forma ematen diet. Azken hori izan ohi da lan mardulena. Behin hori guztia eginda, eskulanei berniz berezi bat eman eta azkenengo ukituak ematen dizkiet. Itsasertzean egurrak hartzen ditudanetik eskulanak amaitzen ditudan arte denbora ugari igarotzen da. Askotan gelditu naiz lanean 02:00ak arte, ez behin eta ez birritan.

Noiztik datorkizu afizioa?

Itsasertzeko arroketan ibiltzea betidanik izan dut gogoko. Asko erlaxatzen nau. Han aurkitutakoa jasotzeko joera ere txikitatik izan dut. Duela bi urte inguru, egur batzuk jasotzen ari nintzela, egurren begiei erreparatzen hasi nintzen. Begia oinarri hartuta, egur zatietan balea bat irudikatzen nuen. Egur horiei beste bizi bat ematea pentsatu nuen. Orduan hasi nintzen begia abiapuntutzat hartuta balea itxurako artelanak sortzen.

Zergatik dituzu baleak oinarri?

Itsasoa gustuko izateaz gain, baleak ere beti izan ditut gogoko. Itsasora arrantzatzera joateko ohitura dut. Duela urte batzuk Bermeora [Bizkaia] joan nintzen. Itsasoaren barrualdean murgildu, eta balea izugarriak ikusi nituen. Zoragarriak! Orduz geroztik, are gehiago gustatzen zaizkit. Oraindik gogoan dut duela lau bat urte Donostian hilik agertutako balea. Berri hura bertatik bertara jarraitu nuen. Hark ere seguru eragina izan duela egungo proiektuaren oinarria balea izatean.

Birziklatzearen ideia proiektuaren funts garrantzitsuetako bat da, ezta?

Itsasertzeko egurrak jasotzeaz gain, aurkitutako ia guztia —baloiak, plastiko zatiak...— jasotzen dut. Itsasoan egon behar ez lukeena biltzen saiatzen naiz. Nahiz eta horietako asko Balegur proiektuaren parte ez izan, itsasoan bildutako guztiari ematen diot beste erabilera bat. Hondartzan uretara zerbait erori eta jaramonik ez egitea ohiko jarrera da. Egitasmo honen bitartez, jendeak horrelako jarrerak saihestea gustatuko litzaidake. Azken batean, nik egindako eskulanek aditzera ematen dute uretara jaurtitako hainbat gauzaren erabilgarritasuna eta edertasuna.

Eskulan horietako bat erosi nahi duenak, zer egin behar du?

Bi ardatz nagusi ditut. Ahoz ahoko salmenta eta Facebook. Nire produkturen bat erosi nahi duenak Facebook sare sozialean ditudan argazkiak ikusi eta zein artelan erosi nahi duen esan besterik ez du. Mezu bat bidaltzea da bide errazena. Salgai ditudan produktuez gain, norbaitek eskulan bereziren bat egitea nahi izango balu, bide beraren bitartez harremanetan jarri beharko luke. Beren eskaera beteko dut, eroslearen beharrak asetzea beharrezkoa da eta.

Gureak taldeko argazkilaria, bideo grabatzailea eta editorea ere bazara. Nola uztartzen dituzu bi lanak?

Balegur zaletasuna da, eta bizitzeko beharrezkoa dut Gureak taldean lan egitea. Uztartzea hainbatetan ez da erraza izaten. Balegur proiektuari ordu asko eskaintzen dizkiot. Normalean, lanetik atera ostean, arroka artean ibiltzera joaten naiz. Ibilaldi horiek nire eskulanetan erabiliko ditudan materialak biltzeko aprobetxatzen ditut. Gainerako guztia, Tolosako Box-en egiten dut. Orduak igarotzen ditut han lanean. Niretzat entretenimendu paregabea da. Horrek bi lanen uztartzea eramangarria izatea dakar.

Etorkizunean afizio hori lana izatea posible ikusten duzu?

Batek daki. Askotan pentsatu dut horretan. Balegur lan bihurtzea ikaragarria izango litzateke. Jada badut proiektu idatzia, baina errealitaterainoko pausoa ez da makala. Besteak beste, materiala biltzeko brigada sortu beharko nuke. Kostaldeko herri gehienek hondartzetan eta arroketan azaldutako zaborrak biltzeko brigadak dituzte. Balegur enpresa izatera iritsiko balitz, gure brigada beharko genuke. Eremu finko bat eduki eta han guk gure materiala soilik bildu. Prozesu konplexua da. Ea oraina nola doan, eta etorkizunean, beharbada, bide horri helduko diot. Laguntzaileak lortzea ere funtsezkoa da. Albaola, Mala Gissona eta Ternuarekin hizketan aritu naiz, baina oraindik ez dut ezer zehaztu. Laguntzaileak lortuz gero, proiektuan urrats handiak egiteko aukera izango nuke. Pixkanaka alor horretan aurrerapausoak emango ditudalakoan nago.

Etorkizunari ez diozu jaramon askorik egiten. Orainari bai, ordea.

Oraina bizitzea funtsezkoa da. Etorkizuna iritsiko da. Oraingoz, gozatzen ari naiz. Donostia 2016 Europako kultur hiriburutzan parte hartuko dut. Aurkeztutako hainbat proiekturen artean nirea hautatu dute. Urrian, azaroan eta abenduan egurrak biltzea zen nire ideia, eta, ondoren, guztia Tabakalerara eraman eta Donostiako portuan jartzeko balea erraldoi bat sortzea. Oraindik hasteko nago. Donostia 2016ren aginduaren zain nago. Proiektu honekin hasteko gogo handia dut.