Realaren eta Athleticen arteko azken partidetan egin bezala, Real Sociedad Fundazioak igande honetarako bertso derbia antolatu du. Arratsaldeko futbol partidaren aurretik, bertsoez gozatzeko aukera izango da Donostiako Antzoki Zaharrean. 12:30etik aurrera, sei bertsolari arituko dira kantuan; Realaren aldetik, Amets Arzallus, Andoni Egaña eta Maialen Lujanbio; eta, Athleticen aldetik, Igor Elortza, Jon Maia eta Jone Uria. Gai-jartzaile lanak, berriz, Aitzol Barandiaran kazetari eta bertsolariak egingo ditu.

Irun, Hendaia eta Hondarribiko haurrak baloi obalatu batek eta H forma duten zutoinek ere batuko dituzte hemendik aurrera. Izan ere, hiru herri horietan martxan jarri berri dute haurrentzako errugbi eskola. Hendaiako Stadek eta Rugby Club Irunek sustatu dute eskola, Bidasoa-Txingudi Mugaz Gaindiko Partzuergoaren laguntzarekin. Akitania-Euskadi Euroeskualdeak ere diruz laguntzen du proiektua.

Joan den azaroaren 23an aurkeztu zuten errugbi eskola berria, Hendaiako Ondarraitz estadioan. Hiru udaletako ordezkariak zein kirol mundukoak izan ziren hitzarmena sinatzen eta ondorengo aurkezpenean.

Iñaki Alberdi Irungo errugbi taldeko presidentea izan zen hitzarmenaren sinatzaileetako bat. Gogorarazi duenez, partzuergoari bi klubek egin zioten proposamena, "ekonomiaz eta beste hainbat gauzari buruz arduratzeaz gain, kirola ere laguntzen dutelako". Hala ere, "arazo" bat dagoela aitortu du Alberdik: "Kontua da, Irunen eta Hondarribian, haurrek 12 edo 13 urtera arte ezin dutela kirola aukeratu, Eskola Kirola egin behar dutelako. Gero bakoitzak nahi duena hauta dezake". Horregatik, adin horretako ikasleekin errugbia ikastetxeetan lantzen hasi dira, Hendaiako zein Irungo errugbi taldeetako begiraleekin. Euskara, gaztelera eta frantsesa hitz egiten dute begirale horiek.

Udalerri bakoitzeko ikastetxe banatan hasi dira bidea egiten, "proba gisa". Hezkuntza fisikoko eskola orduetan errugbiaren hastapen saioak egingo dituzte. Astean bi orduz izango dira, eta bost aste iraungo dute eskolek.

Eskola horiez gain, pixka bat haratago joan nahi dute Txingudi Rugby Eskolako kideek: udaberrian txapelketa txiki bat egin nahi dute ikastetxeen arteko partidekin. "Euren maila zein den ikusi nahi dugu", azaldu du Alberdik. Pixkanaka gainontzeko eskoletara hedatu nahi dute.

Egoera desberdinak

Errugbi zaletasuna ez dago maila berean Ipar eta Hego Euskal Herrian, eta horren jakitun dira proiektuaren bultzatzaileak. "Hendaia, Donibane Lohizune, Miarritze eta abarretan indar handiagoa du errugbiak, kirol nagusia da. Bidasotik honantz, alderantziz da; futbola besterik ez dago", iritzi dio Alberdik. Bi kluben egoera ere desberdina da. Hendaiako taldeak ehun urte dituela nabarmendu du, eta Irungoak, berriz, 45. "Hor ere badago aldea". Hori horrela, errugbi zaletasuna bultzatu nahi dute eskolaren bidez: "Irun eta Hondarribiko haurrek kirol hori gehiago ezagutzea da gure asmoa".

Uste dute errugbiak "aukera asko" ematen dizkiela haurrei, eta interesgarria dela haientzat errugbian aritzea. Haren esanetan, muga fisikorik ez dago, beste zenbait kiroletan bezala: "Garaiera altukoek, txikiek, argalek, lodiago daudenek... edonork joka dezake errugbian; ez dago patroi jakinik". Gainera, beste mota bateko balioak eskaintzen dizkie kirol hori egiten dutenei: "Epailea zein arerioa errespetatzen dira, eta, gainera, partida bukatuta hirugarren zatia jokatzen da, beste taldearekin". Balio horiek hedatu nahi dituzte.

Orain arte, igandetan

Txingudi Rugby Eskola ez da Irungo haurrek ezagutu duten gisa horretako lehenengoa. Izan ere, Lehen Hezkuntzako ikasleek orain arte igandeetan bakarrik egin ahal izan dituzte entrenamenduak, Eskola Kirolarengatik. "Astearte eta ostegunetan, futbol, eskubaloi edo saskibaloiko entrenamenduak izaten dituzte. Larunbatetan, berriz, partidak jokatzen dituzte. Gainontzeko kiroletarako, errugbia barne, igandea eta astelehena bakarrik geratzen dira libre", azaldu du Rugby Club Irungo presidenteak.

Egun, zehaztu duenez, haurren mailan, kimuetan eta benjaminetan eskola bana dute, eta guztira 60 bat haur dira. Zifra "polita" dela uste du, baina jokalari horiek, adina aurrera joan ahala, kirola uzten joan daitezkeela uste du. Ziur Txingudi Rugby Eskolak indar handiagoa emango diola kirolari Bidasoaren bi aldeetan.

Lehengo batean, goizean lanerako bidean nindoala, lagun batekin eta alabatxoarekin elkartu nintzen. Alaba triste zihoan ikastolara. Zazpi urteko neskatilak itsasoari buruzko ipuin bat eraman behar zuelako klasera eta berak Pirritx, Porrotx eta Marimototsen bat aukeratu zuelako, eta bazekielako gelako mutilek barre egingo ziotela.

Bai, hala daude kontuak: umeendako pailazoak gustuko izateagatik barre. Antza, nagusiegiak dira horretarako. Badirudi mutiko horiei futbola gustatzen zaiela eta neskatoei Violetta —lehen Hanna Montana izango zen, baina modak aldatu egien dira, futbol jokalariak zahartu ahala—. Ama eta biok animatzen ibili ginen umea, pailazoak gustatzea ondo zegoela eta berari gustatuz gero, hor konpon beste guztiak, ez ziela jaramonik egin behar esaten jardun genuen; eta barre egiten bazioten "eta zer!" ozen bat jaurti behar ziela. Baina uste dut gure diskurtsoak ez zuela gehiegi konbentzitu.

Agurtu nituen eta gaiari bueltaka ibili nintzen luzaroan, nahiko hunkituta laga ninduelako neskatoaren tristurak. Oso gogorra iruditu zitzaidan zazpi urteko haurrendako pailazoak txikien kontua izatea, eurak nerabeak balira bezala. Eta orduan Jose Ignazio Piter Ansorenari, Mirriri, egindako elkarrizketa batean irakurri niona gogoratu nuen. Berak zioen Txirri, Mirri eta Txiribitonen aurreko urteetan ikuskizunetara hamar-hamaika urteko umeak joaten zirela, eta denbora joan ahala haurren adina gero eta baxuagoa zela. Bere esanetan, haurtzaroa murriztu egin diegu umeei, aurre-nerabezaroan jartzen ditugu goizegi. Esango nuke, ikusitakoa ikusita, Ansorenaren esperientzia hori beste pailazoei ere gertatzen zaiela, eta kontu orokortua dela.

Zein tristea den, baina! Umeak desumetu egiten ditugu, gaztetxo bihurtu, behar baino lasterrago, horrek dakarren guztiarekin. Nerabezaro amaiezina jasaten dute/dugu horrela. Txarrena da pubertaroan sartzen direla, pubertaroaren aldaketa fisiologiko eta mentalik gabe, eta ematen dizkiegun ereduak guztiz sexualizatuta eta genero estereotipoak zeharo markatuta daudela: neskak, emakume pinpirin, makillatu eta tuntun; eta mutilak, gizontxo patetikoak indarra eta oilarkeria demostratu nahian.

Hala kontatu dit lagun batek, behintzat, 11 urteko iloba neska duena: makillaje, itxura eta abarrak baino ez omen dituzte berak eta bere lagunek buruan, Disney Channel-i esker, itxura denez. Izan ere, telebista kate horretan sit-com direlakoek eredu horiek zabaltzen dituzte, zeharo estatubatuarrak oso sexualizatu, banandu eta estereotipatuak. Galdetu beharko genuke zein den helburua, zergatik ostu nahi diguten bizitzako sasoirik ederrenetakoa, zergatik kendu nahi diguten inozentzia, zergatik niniak heldu bihurtu nahi txepel hori. Zer interes ekonomiko, sozial eta politiko ote dagoen horren atzean.

Ikaragarria begitantzen zait hau guztiau. Ume denborak luzea izan beharko luke, kantu, jolas eta barre artean bizitzekoa, itxura eta modari erreparatu barik, helduon eguneroko arazo txotxoloetatik kanpo, inork barre egiten badie "…eta zer?" ozen baten planto egin eta jarki daitezen, dibertitzen ibili, barrezka, arboletara igota, eta txiribueltaka lurrean, zoro, alai…