Elkarrizketa

“Haur batek bi urte behar ditu gurasoen banaketa gainditzeko”

“Haur batek bi urte behar ditu gurasoen banaketa gainditzeko”

Loinaz Agirre

Izar Arregi psikologo terapeuta (Urrestilla, Azpeitia, 1976) oso gustura dago Beasaingo Igartza jauregian banaketaren gaiaz "taburik gabe zuzenean eta elkarrekin hitz egingo delako", bihar, 11:00etan. Haren ustez, banaketa prozesu batean dagoen gurasoa "estres eta ezin egoera batean dago", eta egoera horietan oso garrantzitsua da "gelditzea, hitz egitea, pentsatzea eta nola ari garen jokatzen aztertzea". Gurasoak seme-alaben onena nahi du, "baina bere ezinak sarritan hanka sartzera eramaten du, eta nahikoa izaten da hitzaldi-hausnarketa bat guraso jarrerak hobetzeko". Arregiren ustez, kontua da gurasoak nola banatzen diren: "Banatzeko modua desegokia denean, haurrengan arazo psikologiko ugari ikusten dira".

Zure ustez, beraz, umeari kalte handiagoa egingo lioke banatuta ez dagoen bikote gatazkatsu batek?

Bikote batzuk elkarrekin daude, baina emozionalki banatuta daude. Beste batzuk banatuta daude, baina emozionalki batera jarraitzen dute: amorruz elkartuta jarrai dezakete, juizioekin lotuta edo betiko maiteminduta... Bi egoera horiek dira kezkagarriak. Banaketa bere hartan, hiru urteren ostean, prozesua ondo eman bada eta gurasoek beren sentipen eta egoera pertsonalak landu badituzte, haurra ondo egongo da. Larria ez da banatzea; larria da gaizki egon eta ez banatzea, edo banatuta eta beti banatzen jarraitzea, eta beti istilu eta juizioetan edo beti elkar gorrotatuz haurra erdian egotea.

Nola esan behar zaio haur bati gurasoak banatzera doazela?

Askotan, zeharka gauzak esanez joaten dira gurasoak, baina ikusi nahi ez duenak ez du ikusten. Haurrei garbi esan behar zaie bikotea banatzen dela, familia ez dela banatzen.

Zein jokaera saihestu beharko lituzkete gurasoek?

Haurra ez dadila errudun sentitu; ez dadila erdian bien arteko zubia sentitu. Entzun eta onartu, bere sentipenak eta emozioak azaltzen utzi; lehen bezala maite dutela azaldu; jakin dezala garbi noiz dagoen aitarekin eta noiz amarekin.

Zein gomendio ematen diezue banatzera doazen gurasoei?

Hiru egoera saiatuko gara ahalik eta gutxien gertatzen, eta, ohartzen garenean gertatu dela, hanka ateratzen eta berriro ez egiten saiatuko gara. Batetik, haurra espia gisa jartzea. Haurrari galderak egiten hasten dira: "Zer egin duzue asteburuan?", "Norekin ibili zarete?"... Haurrak sumatzen du gurasoaren interesa beste gurasoaz jakin-mina eta ezina dela. Haurrak ez daki edo egia kontatu, edo ezer ez esan, edo gezurra asmatu. Adibidez, haur batek sumatzen du amak entzun nahi duela aitarekin gaizki egon dela, eta, hori gezurra izan arren, horrela adieraz diezaioke amari. Noski, ondoren haurra oso gaizki sentitzen da bere buruarekin.

Zein da bigarrena?

Haurra bi gurasoen artean preso sentitzea: haurrak zerbait duenean, bi gurasoak elkartu egiten dira. Beraz, haurra ikastolan jarrera desegokiekin hasten da, osasun arazoak izaten hasten da... Haurraren gorabeherak bi gurasoak elkartzeko zubiak dira. Dena dela, maila batean beti gertatuko da hori, eta intentsitatea da aztertu behar dena. Pixkana, banaketa aurrera doan heinean, haurra libre sentituko da.

Eta hirugarrena?

Haurra gerriko gisa egotea: haurra dagoenean tentsioa dago, baina ez dago borrokarik eta eztabaidarik. Beraz, haurra beti bien artean jartzen da bakea egoteko. Egoera horiek dira larrienak eta kontu handiena izan behar dugunak. Normalean, banaketa korapilatsu eta gatazkatsuetan izaten dira egoera horiek, eta banaketa normaletan ez horrenbeste.

Bata bestearengandik gaizki-esaka aritzeko ohitura ere bada.

Ikaragarria da, oso ohikoa. Batez ere, hirugarren pertsonak daudenean. Baina garbi utzi behar da bikotea ondo balego hirugarrenik ez lukeela bilatuko. Harremana bukatu egin da, eta kitto. Hortik aurrera, heldutasunez eta poliki egin behar dira gauzak. Umeak ikusten badu aita eta ama gero eta hobeto daudela, umea ere ondo egongo da. Bi gurasoetako bat gaizki ikusiz gero, umea gaizki egongo da. Eta diruaren kontuan ere umeak ez sartu; umeak mezulari moduan ez erabili.

Nola jokatu beharko litzateke hirugarren pertsonak tartean daudenean?

Kasu horretan, denbora da garrantzitsuena; banaketa bat dolu bat da. Seme-alaben ikuspegitik, agur esan behar dio familia elkartu eta ideal bati. Seme-alaben ikuspegitik, beti egongo da nahi bat edo fantasia ezkutu bat berriro agian elkartu egingo direla. Egoera berria barneratzeko denbora behar da. Bietako batek beste bikotekide bat baldin badauka, eta harekin denbora bat badarama, banatu ondoren, bikotekide berri hori ikusi gabe ezingo da egon. Baina ez gara konturatzen semearentzat edo alabarentzat, orduan, orain banatu garela. Umearekin, gutxienez, enpatia minimo bat eduki behar da.

Umearen adinak ere zerikusia izango du; izaerak ere bai.

Bai, baina denek pasatu behar dute dolu batek dituen fase guztietatik. Ukazioa da lehenengoa. Askotan, bikoteek seme-alaben aurrean ez dute eztabaidatzen, baina begirada falta bat… 18 gradu hego haizearekin edo 18 gradu ipar haizearekin ez da gauza bera. Batekin, txaketa behar duzu, eta, bestearekin, ez. Objetiboki ez dugu eztabaidatu, objetiboki 18 graduan gaude, ondo gaude, ez beroegi eta ez hotzegi, dena kordial dago… baina dagoen ipar haizea handia da. Umeei galdetzen diezunean "Ez al zenuen espero zure gurasoak banatzea?", ezetz esango dizute.

Zeintzuk dira bigarren eta hirugarren faseak?

Bigarren fasean amorrua eta inpotentzia pasatzen dute. Hirugarrena onarpenarena da. Denok sentimenduz berdinak gara, jokatzeko moduan dauzkagu sentimendu horiek desberdinak. Haur batek bi urte behar ditu gurasoen banaketa gainditzeko.

Zein sintoma ari zarete ikusten banatutako gurasoen seme-alabetan?

Sintoma asko dira. Umeak ez ditu bere sentimenduak negar eginda soilik agertzen. Askotan, isilik egoten da, akademikoki jaitsi egiten da —banaketaren lehenengo urtean akademikoki asko jaisten dira normalean—, etengabeko leialtasun borroka edukitzen du, antsietatearekin asko jaten hasi eta gizentzen hasten da; sei urte ingurukoen kasuan, bat-batean irakurketako eta idazketako arazoak sortzen dira...

Amaitzeko, zer esango zenioke banatutako edo banatzen ari den gurasoari?

Banaketa modu egoki batean egiten denean, batik bat haurrak bi gurasoak hor daudela sentitzen badu eta denbora eman bazaio bere dolu prozesua egiteko, haurra psikologikoki osasuntsu eta heldutasun egoki batekin heziko da. Haurra zoriontsu izango da. Gurasoa bera zenbat eta hobeto egon, orduan eta lasaiago egongo da haurra. Horretarako, gurasoa bera landu behar da, eta merezi du etapa berri bat laguntza apur batekin, pentsatuz eta nora doan aztertuz egitea.

“Bertsopaperei beste zabalkunde bat bilatu beharko litzaieke”

“Bertsopaperei beste zabalkunde bat bilatu beharko litzaieke”

Aimar Maiz

Transexualitatea eta errefuxiatuen drama. Bi gaien "originaltasuna" goraipatu, eta idatzizko bi bertso sortak saritu dizkio Zarauzko Udalaren Kultura Sailak antolatzen duen Basarri sariketako epaimahaiak Ekaitz Goikoetxea Asurabarrenari (Beasain, 1980). Bertsolariak dio bertsopaperak bizitza esperientziaren "emaitza" direla.

Iaz, lehenengo bi sariak jaso zenituen Basarrin, eta aurten ere bai. Ez da marka makala.

Ez dakit sekula gertatu den. Iaz, poz handia eragin zidan, 13 urte neramatzalako lehiaketetara aurkeztu gabe. Beti idatzi izan dut, niretzat, baina lehiaketetatik urrunduta nenbilen. Bi arrazoigatik: 23 urtez geroztik, jada adin batean sartzen gara bestelako erantzukizun batzuetan murgiltzen garena, eta denbora gutxiago izan dut zaletasunetarako. Bestetik, neure burua agortu samar ikusten nuen, kosta egiten zitzaidan zortzi bertsoko sortak idaztea. Sorpresa handia izan zen sari bat ez biak niretzat izatea.

Gaien berria nabarmendu dute.

Oso gertutik bizi ditudan gaiei buruz idatzi dut; niregan hori aldatu da. Iaz, lehenengo saria etxegabetzeei buruz zen; nire ikasle baten eta haren familiaren egoera papereratu nahi nuen. Egunerokoan, etorkinekin ere lanean ari gara, harrera egiten. Saiatzen naiz behar handiena duten pertsonekin konprometitzen. Hitzetatik harago, iruditzen zait jarreretan-eta sakondu behar dugula, eta hor egon behar dugu, berdinetik berdinera, horizontalean lanean.

Transexualitatearen gaia ari da azaleratzen, eta lehen saria jaso du. Non aurkitu duzu iturria?

Ikasle bat dut, azkeneko hiru urtean, transexuala dena. Bigarren Hezkuntza egitera gure institutura etorri zen, eta ikasketaburu nintzen. Gurasoak beldur ziren, ikaskide berriekin gorabeherak izan zitezkeelako edo. Ordura arte guretzat pentsaezinak ziren erabaki batzuk hartu beharra zegoen: soinketa orduak azkena jarri, etxean dutxa zedin; edo zer komunetara joan behar zuen... Ikusi genuen gaia landu egin behar zela institutuan, ikasleekin.

Aurten, tutoretza izango dut, eta asko hitz egin dut berarekin, asko irekitzen den neska bat da: bere kezkak jada barneratuak zeuzkanean, lehenengo aldiz neska gisa kaleratu zenean, hamar minuturako etxera joan behar izan zuen... Oso egoera gordinak eta gogorrak dira. Berak nortasun ikaragarria izan du, eta du, eta ikaragarrizko gurasoak ditu; beti babestu izan dute, prozesu osoan. Kuadrilla oso zabala du, eta asko babestu dute. Alde horretatik, oso-oso ondo hartua izan da institutuan, herrian eta inguruan. Gaur egun, 15 urte ditu, eta bera ari da antzeko egoeran dauden hainbat transexuali laguntzen.

Nolakoa izan zen zortzi bertsoen idazketaren sorburua?

Gaiak nire inguruan zeuden, eta eragin egiten zidaten. Zer esana banuen, bila joan beharrik gabe, bertso sorta bat egiteko lain. Egia esan, esateko beharra sentitzen nuen, borroka horiei ahotsa jartzeko beharra, eta bertso forman sortu dira. Izan zitekeen olerki edo ipuin, baina ikusten nuen 10-8an edo 8-8an etortzen zitzaizkidala, gehiegi tira gabe ateratzen ziren sortak. Oso pozik nago, estetikoki eta teknikoki bertso onak egiteko gai izan naizelako.

Irakurleek ere estimatu dituzte.

Bai, batik bat originaltasuna. Noski, gai horien inguruan gutxi idatzi da, ezer ez esateagatik. Oraintxe hasi gara sakontzen, baina material didaktikorik, adibidez, ez dago. Orduan, jendeak eskertu du horretaz idatzi izana, eta idatzi dudan moduan idatzi izana: oso modu sinesgarrian, azken batean nik egunero hortxe bizi dudalako. Jendeak ere ikusten zuen hezkuntzan-eta hutsune eta behar bat dagoela. Niretzat oso ederra izan da, adibidez, jakitea irakasle batzuek ikasturtea nire bertsoak aztertuz hasiko zutela. Niretzat saririk ederrena hori da.

Bertsopaperen funtzioari fin eutsi diozu: gizarteko gertaerak edo egoerak kontatzea. Oraindik ere baliagarria da idatzia?

Bai. Batetik, nire beharra betetzeko eta askatzeko bidea da. Eta beste batzuenak ere betetzen ari dela ikustea niretzat hori oso betegarria da. Idazten dudanean, saiatzen naiz zerbait polita eta gozagarria idazten, estetikoki, hoskidetasun aldetik, errimetan... Baina, horrez gain, eta batez ere, lortzen baldin badut irakurtzen edo entzuten duena ondo sentitzea edo ikasbide bat jartzea, askoz hobe.

Poesiak edo bertsoak beste eragin indar bat duelako, agian?

Bai, hala da. Gehien irakurritako generoa nobela da, baina bertsoek eta kantuek badute beste indar bat. Ez gehiago edo hobea, baina azkarrago kontsumitzen da, kantatu egin dezakezu, musika batez lagunduta goza ditzakezu... Jende asko dago bestelako genero batzuk luzetxo edo astuntxo egiten zaizkiona, eta euskarri hau asebete eta erakar ditzakeena da.

Etenaldia egin duzu lehiaketetan, baina jarraitu duzu idazten.

Idazten, eta, esango nuke, sortzen. Beharbada, beste zerbait sortu dut: harreman berriak, irribarreak, arazoak dituzten familietan ongizate pixka bat... Hori ere sortzea da. Burua beti martxan; batzuetan papereratu izan dut, eta beste batzuetan, ez. Baina asko ikasi eta entzun dut, eta egoera ezberdin asko izan ditut. Isilune horiek asko elikatu dute nire esatekoa. Begirada ere helduago, finduago sentitzen dut orain, gai ezberdinei heltzeko. Etenaldi hau oso ondo etorri zait; idazkera landuagoa, trinkoagoa dela ikusten dut, eta gehiago betetzen nau.

Bertso jarrien patxadaren eta hausnarketaren aldean, bat-batekoa beste mundu bat da, ala?

Bai. Nik neure buruari asko eskatzen diot. Oso txikitan hasi nintzen lehiaketetan, eta zortea izan nuen lehen lanak sarituak izatekoa. Horrek akuilu lana egiten du, eta zeure buruari asko eskatzen diozu. Paperak patxada bat du; nahi duzunean aurkezten dituzu lanak. Bat-batekoa bat-batekoa da. Nik bat-batean, askotan, gehiegitan, neure buruari bertsopaperetako maila eskatzen nion; askotan, oharkabean. Batzuetan lortzen nuen, eta beste batzuetan, ez. Hor borrokatxo batzuk izaten nituen neure buruarekin. Bat-batekoak asko jardutea eskatzen du, jarioa arintzea, biltzea. Nik plazan gozatu egin nahi dut; orain ez ditut baldintza horiek ikusten, eta ez dut batere behartu nahi.

Nola ikusten duzu bertsopaperen mundua, maila onean?

Maila sekula egon den baino handiagoa da. Partaide kopuru aldetik, uste baino gehiago da: 15-20 bat lagun izaten dira, oso ondo idazten dutenak eta oso maila onean ari direnak. Gertatzen dena da formatu aldetik gaur egungo gizartean zaharkituta gelditu direla. Beste euskarri eta zabalkunde bat bilatu beharko litzaieke; saritutako bertsoak musikatu, edo Bertsomovieda-n egiten dena, adibidez: bideoa eta hitza edo bertsoa uztartu. Bertsopaperari eutsi —oso-oso sorta ederrak joaten dira—, eta, gero, gozagarri, zabalkundeari begiratu, jendearengana iristeko. Hor sakondu behar da.

“Argi daukat nire helburuetako bat Boisera itzultzea dela”

“Argi daukat nire helburuetako bat Boisera itzultzea dela”

Erik Gartzia Egaña

Urte bukaerara arte, proiektu ugari ditu esku artean Judas Arrietak (Hondarribia, 1971). Boisen izandako esperientziaz eta aurrera begirakoez mintzatu da.

Boisen egon zara Modern Hotel and Bar ostaturako murala margotzen. Ez da lehenengo aldia han egon zarela, ezta?

Iazko udan egon nintzen lehenengo aldiz. Bost urtean behin antolatzen den jaialdi batera gonbidatu ninduten erakusketa bat egiteko, Boiseko Ming Studiok antolatzen dituen erresidentzia programen barruan. Bi hilabeteko egonaldia egin nuen Boisen. Egonaldiaren amaieran, Boiseland proiektua aurkeztu nuen. Bertan, Amerikan jaiotako euskaldunen eta Euskal Herrian jaiotakoen arteko identitate ezberdintasunak aztertzen saiatu nintzen. Erakusketak arrakasta handia izan zuen.

Erakusketaren irekieran ezagutu nituen Modern Hotel and Bar-en nagusiak, eta esan zidaten zer edo zer egin behar genuela elkarrekin. Maiatzean, hoteleko Modern Art Festivalera gonbidatu ninduten. Han, hoteleko gela guztiak artista gonbidatu baten erakusgela bihurtzen dira. Taberna egokitu zitzaidan, eta jendaurrean egin nuen oraindik eskegia dagoen artelan bat. Donostian, Mallorcan, Santanderren eta Valentzian egindako muralak erakutsi nizkien, eta zoratuta geratu ziren.

Lehenengo artista egoiliarra izan zara bertan. Zer esan nahi du horrek? Ohorea al da?

Modern Hotel and Bar-ek betidanik erlazio berezi bat izan du artearekin eta artistekin: kontzertuak, jaialdiak, antzerkia, dantza... Artea eta antolatzen dituzten jarduerak balio erantsia dira. Horrek egiten du bezeroen artean kanpotarrak eta etxekoak izatea, baita kulturarekin erlazio estua duten bezeroak ere. Tabernan, koktelak eta jakiak giro ezin hobean goza daitezke. Leku berezia da. Nik uste dut artista egoiliarrarena aitzakia izan dela nire mural bat izateko bere hotelaren atzealdean... Dena den, esan dezaket beraiekin luzaroan hitz egindako proiektua dela. Erresidentzia aitzakia bat da urtean behin berekin artista bat izateko. Ni lehenengoa izatea kasualitatea izan da, momentu eta leku egokian egotearen kasualitatea. Ohorea izan da proiektu hau gauzatzen lagundu didan jendea ezagutzea eta elkarrekin lan egitea.

Zertan oinarritu zara margolana diseinatzeko?

Muralak bost metroko altuera eta 60 metroko luzera du. Gai ugari landu ditut. Nire helburua murala denona izatea izan da. Gai lokalak eta unibertsalak tratatu ditut. Muralaren izenburua Wonder Stories / Istorio harrigarriak da. Alde batetik, hotelari eta haren nagusien historiari buruz hitz egin dut, baita mendebaldeko konkistari buruz ere: lehen esploratzaile eta aitzindariak, cowboyak eta natiboak, inguruko mendi, ibai eta animaliak... Hoteleko langileekin ere hitz egin dut gai berriak gehitzeko. Talde lana izan da. Beste aldetik, Euskal Herriko eta Boiseko euskaldunen arrastoak ere agertzen dira: artzainen gurdiak, lauburua, ardiak eta ahariak... Hainbat elementuz eta mezuz osaturiko mural koloretsu bat da, eta bakoitzak bere istorioa osatu edo aurkitu behar du.

Zer moduz joan zen inaugurazio ekitaldia?

Berezia izan zen. Joko bat antolatu genuen jendeak muralean elementuak bilatu zitzan, Ikusi Makusi-ren antzekoa. Country talde batek musika jo zuen. Bestalde, hoteleko chefarekin pintxoak eta tabernako menurako plater berezi batzuk prestatu genituen: gildak, patata tortilla, txanpiñoiak, pikanteak, piper beteak...

Esana duzu AEBetako kulturak eragina izan zuela zugan, nahiz eta berandu ohartu zinen. Nolakoa izan da kultura hori bertatik bertara ezagutzea, komiki eta filmetatik harago?

Oraindik asko daukat deskubritzeko. Idaho eta San Frantzisko aldean egon naiz bakarrik, baina gozagarriena mendebaldeko mitoekin edo mitologiarekin aurrez aurre egotea izan da: gaztetan bizi eta gozatutako film, telesaio, komiki eta liburu horietako agertokian egotea berezia da. Hemen dena handia da. Bizimodua ere batzuetan modernoa eta kosmopolita da; besteetan, filmetan bezalakoa. Oso argi geratzen dira nire lanean historiak eman dituen artista amerikarrak, herri kultura eta bizitza gozatzeko era berriak —telebista, bideo jokoak...—.

Margolanaz gain, harreman berriak egiteko aprobetxatu al duzu egonaldia?

Denbora gehiena muralarekin gora eta behera ibili naiz: prestaketak, materialak, garabiaren alokairua, margotu, jaia prestatu... Denborarik ez etorkizunean pentsatzeko, beraz. Niretzat, etorkizuna orain da, baina argi daukat Boisera itzultzea nire helburuetako bat dela. Hemen oso ondo tratatu naute, eta lagun mordo bat egiteko aukera izan dut. Fan ugari ere egin ditut, baita nire obra erosi duten batzuk ere. Itzultzeko formula zein den ere argi daukat: lanean jarraitzea.

Artesantander azokan, Bathcok antolatutako saria irabazi zenuen. Zer esan nahi du?

43 galeriaren artean saria lortzeak poza eman zidan. Diru sarreraz gain, aukera dut saria eman duen enpresarekin kolaborazioak egiteko. Bathcok, Modern hotelaren antzera, artea erabiltzen du bere produktuei balio erantsia emateko. Produktu esklusiboak egiten dituzte, merkatu berezietan saltzeko. Aukera ona da nire lana merkatu berrietara iristeko.

The Blue Symphony erakusketa Aquariumean dago. Kalera atera zenuen erakusketaren sorrera. Zein harrera eduki du orain arte?

Oso ona. Oso positiboa izan da Hondarribian eta Irunen antolatutako egitasmoa, hau da, koadroekin kalera ateratzea, haurren laguntzarekin margotzea eta gero herritarrekin partekatzea. Aquariumekoa oso polita geratu da. Eta egunak ezin hobeak izan dira ikusle eta bisitari kopurua handia izateko. Oso pozik nago. Erakusketa hilaren 15ean bukatuko da, eta, urtea bukatu baino lehen, esperientzia horri buruz bi konferentzia emango ditut, bat Irunen eta bestea Hondarribian.

Proiektu horiez gain, aurrera begira zer duzu buruan?

Urtea bukatu arte, gauza ugari ditut esku artean: Donostiako Tabakaleran, Arteuparte galerian, taldekako erakusketa pare bat urrian eta azaroan; Tabakaleran ere bai, Kutxa espazioan, Harkaitz Canorekin Momotaro izeneko erakusketa prestatzen ari naiz... Tarteka, artean erabiltzen diren euskarri berriei buruzko ikastaroa emango dut Donostiako Okendo kultur etxean. Gauza gehiagotan nago sartuta, baina aurrerago jakingo duzue...

“Eguraldi txarra dagoen lekuetan ere badute umorea”

“Eguraldi txarra dagoen lekuetan ere badute umorea”

Olaia Iraola

Jose Miguel Viñas (Madril, 1969) meteorologiaren inguruko gaietan aditua da. Irratian eta telebistan lan egin du, eta, horrez gain, meteorologian gehiago sakontzeko aukera ematen dion egiteko bat du: Divulgameteo.es webgunea kudeatzea. Beste hainbat aditurekin batera, Donostian izan da aste honetan, EHUren udako ikastaroetan, klimak nahiz meteorologiak gizakian duen eraginaren inguruko hitzaldiak ematen.

Eguraldiak nola eragiten du pertsonengan?

Eguraldiak badu eragina egunerokoan; meteorosentsibilitate handiko jendea existitzen da. Jendeari asko eragiten dio zer eguraldi egingo duen. Horrez gain, giroa elektrizitatez betetzen denean eta trumoia datorrenean, jendea urduri jartzen da. Giro horrek modu ezberdinean eragiten dio jendeari. Horrez gain, depresioa ere jasan dezake jendeak. Badaude eguraldi txarra egon eta etxetik irten ere egiten ez direnak. Eguraldi ona hastean jarrera aldatu, etxetik irten eta etxera lotara bakarrik itzultzen dira.

Jendeari umorea ere aldatzen zaio.

Jarrera fisikoan ez ezik, psikikoan ere eragiten du, bai. Animoan asko eragiten du. Lainotuta dagoen leku batekoen umorea eta eguraldi ona dagoen leku batean daudenena ez da berdina izango, normalean. Kantabria [Espainia] aldean bizi direnen eta Andaluzian [Espainia] bizi direnen izaera ez da berdina. Horrek ez du esan nahi Bilboko jendeak txisteak kontatzen ez dakienik. Eguraldi txarra dagoen lekuetan ere badute umorea. Normalean, jendeak gaitasun handia dauka eguraldi aldaketetara egokitzeko, baina egun batetik besterako aldaketa handietara ez gaude ohituta.

Zein litzateke eguraldi perfektua pozik egoteko?

Subjektiboa da hori. Inkestak egitean, pertsona batek gustura egoteko eguzki ordu asko behar dituela agertzen da. Udako oporrak adibide garbiak dira. Euskal Herriko jendea kostara joan ohi da oporrak pasatzera, eguzkia ziurtatuta edukiko duten lekuetara, hain zuzen. Eguraldi ona egiten duen lekuan bizi direnek, aldiz, alderantzizkoa egiten dute, eta, Asturias [Espainia] bezalako lekuetara joatea hautatzen dute.

Zein adinetan du eragin handien meteorologiak?

Jende heldua eta bere bizilekutik mugitzen ez den jendea ohituta dago bere inguruko klimara eta klimaren jarrerara. Mugikortasun handiagoa dutenak, lanerako adina dutenak, esaterako, ez daude ohituta alde batetik bestera ibiltzean edukitzen dituzten eguraldi aldaketetara. Klimara ohituta egotea ondo dago. Horrela, jendeak badaki, adibidez, neguan eguraldi txarra datorrela. Bidaiarien kasuan, jendea otsailean inguru hauetara etorri eta -10 gradutan egotea aldaketa gogorra egiten zaio.

Positiboa da jendeari meteorologiak asko eragitea?

Ez dut zertan negatiboa izan. Geure buruari jartzen diogun froga bat da. Izan ere, atmosferan ditugun egoerak bizitzen ditugu, eta hortik ikasi egiten dugu.

Eguraldiak zenbaterainoko eragina izan dezake?

Epaiketa batzuetan haizea aztertu izan da. Eraso bat egon bada tartean, esaterako, haizea egon den edo ez begiratu dute, eta horrek proba gisa balio du. Ez dute espetxetik aterako gaizkilea, baina posible da berez zuen zigorrean eragina izatea.

Kutsaduraren eraginaz ere aritu zarete hitzaldietan.

Hiru puntu landu ditugu. Meteorosentsibilitateaz eta klimaz gain, kutsadura jorratu dugu. Elementu hori berria da; izan ere, geroz eta eragin handiagoa du: minbizietan, infartuetan, alergian eta abarretan du eragina.

Meteorologiari eta klimari buruzko informazioari komunikabideetan egiten zaion tokia ere landu duzu. Zer garrantzi du?

Etorkizunean, airearen kalitatearen informazioa emango dute komunikabideetan. Izan ere, airean beti daude partikulak eta beti dago kutsadura, nahiz eta jendeari garbia dagoela iruditu. Hautsaren inguruko informazioa ere emango dute komunikabideetan, eta aurreikuspen hori ematea, alergia dutenentzat, esaterako, oso baliagarria izango da. Informazio hori existitzen da jada, eta herritarrak eskubidea du jakiteko hurrengo gunean kalera irtenez gero gaixotzeko arriskua edukiko duela.

Osasunean aldaketa izaten ari diren geroz eta faktore gehiago daude. Horretara ohitzen ari gara. Hiltzeko edo gaixotasun bat edukitzeko arriskua handitzen doa, eta nik hori ezagutzera eraman beharra daukat. Nire webguneko artikuluetan idazten dut horren inguruan, eta urteetan asko garatu dut gai hori. Irratian ere lan egiten dut, eta gaia sakontzeko aukera handiak eman dizkit horrek.

Horrez gain, haizearen eragina eta halako kontuak ere azaldu nahi izan dizkiot jendeari. Euskal Autonomia Erkidegoan, eta batez ere Gipuzkoan, iparraldeko haizeak sarritan jotzen du, eta horrek eragina dauka. Batzuk meteorosentsibleagoak dira besteak baino, eta horiei gehiago eragiten die. Jendea urduri jartzen da, biolentziara heltzeraino.

“Euskal Herriko arkeologiaren barruan, aparta da aurkikuntza”

“Euskal Herriko arkeologiaren barruan, aparta da aurkikuntza”

Ikerne Zarate

Aurkikuntza garrantzitsua egin du Aranzadi zientzia elkarteak Errenteriako Kapitain Enea kaleko Kapitain Etxean. Igogailua jartzeko lanak egin ditu han udalak, eta testuinguru horretan egin dute aurkikuntza. Erdi Aroko sutondo baten egitura osoa eta hondatu gabea aurkitu dute han, zortzi mende geroago. Ez da topatu duten Erdi Aroko arrasto bakarra: Errenteriaren azken 700 urteetako historia biltzen duen sekuentzia osoa ere aurkitu dute etxe berean. Azaldu diren aztarnak lehenengo hiribilduaren sorrerarekin lotuta daude.

Alfredo Moraza (Donostia, 1966) Aranzadi zientzia elkarteko arkeologoa indusketa lanak egiten aritu da. Esan duenez, egindako aurkikuntzak ez dira ikusgarriak, baina bai garrantzitsuak, halakoak aurkitzea ez delako erraza: "Euskal Herri osoan bizpahiru gehiago izango dira".

Zein garrantzi dute aurkitu dituzuen elementuek?

Harresiak, jauregiak eta elizak kontserbatu dira, baina halako elementurik ez dago; garai hartako bizitoki arrunten aztarnarik edo haietan zeuden elementurik ez dago. Sutondoa Erdi Aroko etxebizitza baten aztarna da. Gaur egun ezagutzen dugun Kapitain Etxe horretan garai hartan norbait bizi zela erakusten du horrek.

Zein garai zehatzetakoak dira sutondoa eta sekuentzia?

Erdi Arokoak dira, baina, eman diguten datazioaren arabera, ez dago argi hiribildua sortu aurrekoak edo behin sortutakoak diren. Tarte horretan kokatzen dira, 1290. eta 1370. urteen artean, zehazki. Horrek erakusten digu bazegoela zer edo zer, bizitoki bat han, Errenteria sortu aurretik. Aurkikuntzek datu oso interesgarriak eskaini dituzte Errenteriaren jatorriaren eta Erdi Arotik hona izandako bilakaeraren gainean, eta, xumeak badira ere, Euskal Herriko panorama arkeologikoan apartak dira. Izan ere, Erdi Aroan halako sutondoak etxe guztietan zeudela jakin badakigu, dokumentatuta dagoelako, baina halakoen arrastorik ez dago ia. Halako elementu bat azaltzea garrantzitsua da, badakigulako etxe guztietan egoten zirela, baina ez delako ezer gelditzen. Euskal Herri osoan bakarrik bi adibide daude, Bilbon eta Gasteizen, eta hangoak, gainera, Errenterian aurkitu duguna baino txikiagoak dira. Beste hiribilduetan eraikitze prozesuak ulertzeko eredua dira aurkitutakoak. Oso garrantzitsua da.

Zein ezaugarri dauzka sutondoak?

Sutondoa etxearen eta familiaren bihotza zen, etxe erdialdean kokatzen zuten eta haren bueltan lotarako guneak eta hazienda izaten ziren. Sutondoaren bueltan biltzen ziren egunerokoak kontatzeko. Lau angeluko oinplanoa duten egiturak dira, estalkirik gabeak, eta harrizko blokeekin mugatuak. Suaren eraginez gogortutako buztinazko plaka bat dute barruan. Halako hiru elementu daude Kapitain Etxean, baina bakarra mantentzen da osorik. Laukia da aurkitu dugun sutondoa, 1,15 metro neurtzen du alde bakoitzak, eta zutik jarritako harriekin egina dago. Sua zaintzen zuen jendea belauniko edo banku baxu batekin aritzen zen lanean. Sutondo horiek denerako baliatzen zituzten: berotzeko, otorduak prestatzeko, argia izateko.

Euskaldunok suarekin eta ikatzarekin harreman handia daukagu. Mendian mugarria jartzen dugunean, ikatza sartzen da barruan. Sua eta jabetza lotuta daude gure kulturan.

Sutondoa garrantzitsua da, azaldu diren bakarretakoa delako. Horrekin batera, sekuentzia bat ere aurkitu duzue.

Bai, hala da. Aurkitu dugun sekuentziak herriaren 700 urteko historia biltzen du, eta zaila da aurkitzea horrek bezain ongi iraun duenik. Oso garbia da, eta hor bilduta daude Errenterian izandako suteak, besteak beste. Sekuentzia osoa bilduta egotea arraroa da, eta hortik garrantzia; bikain kontserbatuta dago. Sekuentzia horrek, gainera, erakusten du gaur egun Errenteria garai hartan baino bi metro gorago dagoela. Etxeak suntsitzen zirenean, edo erre —Errenteria bost aldiz erre zen edo zuten— ez zuten gaur egun bezala egiten, zulatu eta berriro eraiki. Orubea berdindu, eta gainean eraikitzen zuten, gainjarri egiten zuten.

Zer esan nahi du arkeologo batentzat halako aurkikuntza bat egiteak?

Ni profesionala naiz. Arkeologoarena, beste lan bat da. Polita da halako elementu bat aurkitzea, prozesu batzuk askoz hobeto ulertu ahal izateko. Gure arbasoen paisaia hobeto ulertzen laguntzen digute halakoek, beraien bizimoduaren berri gehiago izaten.

Indusketa lanak egitea ez da beti erraza izango, ezta?

Beti agintzen duena arlo ekonomikoa izaten da, eta, askotan, indusketa lanak eta gu geu, arkeologoak, traba bihurtzen gara eraikitze prozesuetan edota obretan. Epe bat izaten da lanak amaitzeko, eta diruak markatzen du azken batean.

Errenteriaren kasuan, ez da horrela izan. Alde zaharrean kokatuta dauden eraikin edo orubetan indusketa lanak egin behar izaten dira, legez araututa dagoelako. Kapitain Etxean sartu ginenean eta aztarnategia aurkitu genuenean interes handiko elementuekin, udalak indusketa egitea erabaki zuen, jarraitzeko aukera eman zigun. Beste hainbat lekutan, ez dugu halako jarrera topatzen. Hemen ateak zabalik izan ditugu, eta eskertzekoa da teknikariek zein politikariek erakutsi duten jarrera.

“Ilusioa berpiztea eta helburuak lortzea dira gure bi oinarriak”

“Ilusioa berpiztea eta helburuak lortzea dira gure bi oinarriak”

Iñaki Gurrutxaga

Ume-umetan hasi zen errugbian jokatzen Javi Perlines (Ordizia, 1972). Orain ez urte askora arte, jokalari izan da —hirugarren lerroko postuan—, eta Ampo Ordiziako bigarren taldeko entrenatzaile ere aritu da. "Errugbia nire pasioa da". Gaur-gaurkoz, ORE Ordizia Rugby Elkarteko kirol zuzendaritzako burua da. Egin duten hausnarketaren eta hartutako erabakien inguruan hitz egin du.

Lehen taldearen denboraldia bukatu berritan, OREko zuzendaritza bidegurutze batean zegoela nabarmendu zuen klubak. Zer da zehazki gertatu dena?

Hausnarketa serio bat egin dugu, jende askok parte hartu du, eta elkartu garenok gogo handiarekin gaude, ilusio handiarekin. Espero ez diren emaitzak lortzen direnean, badirudi dena kolokan jartzen dela. Denboraldi hasieran, bost partida jarraian irabazi genituen, ilusioa berpiztu zen; gero, bolada eskasa etorri zen, eta badirudi ilusio hori guztia pikutara joaten dela bat-batean. Hausnarketarekin jarraituko dugu denboraldi guztian, baina, oraingoz, hau egin dugu. Arlo askotan lan asko egiten ari gara, eta oso gustura gaude egiten ari garenarekin.

Barne krisi hitza ere aipatu da. Nola bideratu duzue? Zein izan dira hartutako lehen erabakiak?

Krisia baino gehiago, hausnarketa baten beharra esango nuke. Egonezin hori sumatzen zen, bai klubean, bai zaleen artean eta bai herrian. Askotan, emaitzei lotutako egonezina da. Emaitzak onak badira, gaitz guztiak desagertu egiten dira, baina horrelako eskualde txiki batean segituan sumatzen da taldearen martxa, eta horrek asko exijitzen du. Lanean ari zen taldea oso murritza zen, eta, orain, klubean beste zeregin batzuetan aritu garenok egin dugu urratsa, horietako asko gazteak. Lehen taldearen emaitzek eragindako hausnarketa bat izan da, gainontzeko taldeek denboraldi ona egin baitute. Krisirik ez dago.

Lehen zeregina kirol zuzendaritza berria eratzea izan da, eta zu zara talde horretako buru. Zein izango da edo zein ari da izaten zure egiteko nagusia?

Nire egitekoa eta nire ondoan daudenena ditugun talde guztiak sendotzea izan da. Bitan banatu dugu kirol zuzendaritza: batzuk, 16 urtetik gorakoekin, eta beste batzuk, beherakoekin. Lan handiena lehen taldeari itxura ematea da, postu guztiak ondo betetzea. Prestatzaile fisiko berriarekin ere oso gustura dago jendea.

Organigrama berriaren helburua lanak banatzea da, bakoitzak bere zeregina hobeto egin ahal izateko. Nola osatu duzue?

Kirol arloa, kudeaketa eta zuzendaritza batzordea daude, eta kirol arloan hori egiten ari gara, lanak banatzen. Guk helburu batzuk jarri dizkiogu geure buruari; norberak bete beharreko estatutu moduko batzuk ere sortu ditugu, eta erabakiak taldean hartzen ditugu, hori baita lan egiteko modurik onena. Zortzi laguneko talde bat osatu dugu, eta entrenatzailea ere [Wade Kelly] tartean dago. Kanpotik ematen duena baino lan gehiago du honek.

Borondatezko lana da zuena, eta esker txarrekoa ere bai askotan seguru asko. Iruditzen zaizu zaleak-eta kontziente direla zer ardura eskatzen duen horrelako klub bat gidatzeak?

Bada esker txarrekoa, eta liskarrak ere sortzen ditu, baina nik uste dut zaleak konturatzen direla hemen egiten den lanaz; batez ere, errugbia jarraitzen urteak daramatzatenak.

Zuzendaritza berri honekin aro berri bat ireki nahi duzue. Zein oinarri sendotu nahi dituzue aro berri horretan?

Batik bat, guk dugun ilusioa taldeetan eta zaleen artean zabaltzea, hori da lehenengo gauza. Ilusioa, Altamira zelaia berriz ere jendez beterik ikustea, klubari eta lehenengo taldeari buruz jendeak ondo hitz egitea...

Urte oparoak izan ditu Ordizia Rugby Elkarteko lehen taldeak: 2012an eta 2013an Espainiako Kopa irabazi zuen, ligan ere erregular, eta Altamira gotorleku zela. Zertan ez da asmatu azken denboraldietan?

Ez dakit, baina giroan zerbait arraroa sumatu da. Pasio hori galdu egin dela dirudi, baina hori barrutik kanpora transmititu behar da, eta lan hori da bereziki egiten ari garena. Espainiako Kopa bi urtez jarraian irabazi genuen, hori egia da, baina urte bat lehenago mailari eusteko hil ala biziko partida bat jokatu genuen Sevillan. Pentsa gauzak nola aldatzen diren urte batetik bestera. Etxekoen ilusioan dago gako nagusia. Egia da lehen taldean belaunaldi aldaketa bat-batekoa izan zela, eta jende oso gazteak heldu behar izan ziola lehen taldeari. Partida batzuetan alde handiz galdu dute, eta horrek beldurra ere sorrarazten du, proiekzio handia daukaten gazteak errugbia uztera irits baitaitezke.

Etxeko jendea heztea izan da klubak historikoki izan duen erronketako bat. Zer espero duzue gazte horietaz?

Pazientzia eduki behar da. Jokalari oso onak dira, lan asko egiten dute, eta errugbia zer den badakite. Eta hori guztia beheko mailetan egon direnean egin duten lanarengatik eta eduki dituzten entrenatzaileengatik izan da. Giro oso ona daukate taldean, eta horrek esan nahi du goizago edo beranduago emaitza oso onak lortuko dituztela, ziur nago.

Fitxaketak ere egiten ari zarete. Orain arteko entzutetsuena Julen Goiaren itzulera da. Zer profiletako jendearekin osatu nahi duzue taldea?

Fitxatu berriek Ordizian denbora asko pasa dezaketela pentsatu nahi dugu, eta etxeko gazteen formakuntzan ere lagunduko dute. Gazte asko daude lehen taldean, eta, formazio egokia izan dezaten, jokalari beteranoak ondoan izatea da egokiena, jokalari zailduak. Lehen lerroa asko indartu dugu, eta beste postuak ere bai, eta uste dugu horretan asmatzen ari garela. Etorri direnak eskarmentu handiko jokalariak dira, horietako hiru argentinarrak, eta Julen Goiaren itzulera ere poztekoa da. Jokalari gehiago ere etorriko dira.

Eta denboraldi-aurrea?

Denboraldi-aurrearen lehen zatia egin dute, orain hamabost eguneko oporraldia izango dute, eta abuztuaren aurrenean hasiko dira berriz. Irailaren 3an jokatuko dugu VRAC Quesosen aurka, eta hilaren 10ean Burgosen aurka. Abuztuaren bukaerarako beste partida bat lotu nahian gabiltza. Denboraldia irailaren 18ko asteburuan hasiko da.

Horrez gain, orain gutxi arte Altamiran eta herrian zegoen errugbi giroa berpiztu nahi duzue. Bazkide kanpaina bat egiten ari zarete, 1.000 bazkide izatera iritsi nahi duzue...

Oraingoz, gure helburuen artean ez dago ez dakit zer titulu irabaztea. Helburua ilusioa berreskuratzea da, hori da hitzik garrantzitsuena, hori da guztiaren oinarria. Ilusioa berpiztea eta helburuak lortzea dira gure bi oinarriak, eta idatzita daukagu gainera. Gero beste zerbait etortzen bada, ongi etorria izango da.

“Ikasleak zoriontsu izatearen giltza konfiantzan dago”

“Ikasleak zoriontsu izatearen giltza konfiantzan dago”

Olaia Iraola

Konfiantzaren pedagogiaren inguruko hitzaldia eman dute Arrasateko Arizmendi ikastolako Haur Hezkuntzako irakasle Iñaki Gonzalezek eta Arantza Lejarraga orientatzaileak Donostian, Miramar Jauregian, aste honetan. Eraldaketa pedagogikoaren inguruko jardunaldia izan zen, eta espazioaren eta denboraren kudeaketaren inguruan eta arazoak garaiz atzematearen inguruan aritu ziren hitz egiten, besteak beste.

Arizmendi ikastolako ERDU proiektuak konfiantzaren pedagogia du ardatz, eta bertan "ikastola osorako marko bat eratu" dutela azaldu du Gonzalezek.

Zer ez dago ondo pedagogia tradizionalean?

Historian, hezkuntzak bi ezaugarri nagusiri erantzun dio: matematikari eta linguistikari. Horietan bakarrik oinarritzen da pedagogia tradizionala. Gainera, pieza nagusia irakaslea da. Sistema tradizionalean, heldua da ulertzen duena, eta bestea ulertzen ez duena. Geletan banatzen da espazio fisikoa, eta hori ez da komenigarria. Izan ere, Haur Hezkuntzan dagoen haur batek mugimendua behar du, eta ezin da gela itxi batean mahaian eserita egon. Sistema tradizionalak ez du errespetatzen gizakia nolakoa den, ezta ikasle bakoitzaren erritmo biologikoa ere. Balio kognitiboak nahiz gaitasunak errespetatu behar ditu.

Zer falta da gaur egungo pedagogian?

Gure ibilbidean, gabeziak eduki genituen. Prozesua hasi genuenean, oztopoak identifikatuak genituen; adibidez: homogeneizazio modua. Irakasleek ekintza bat egin, eta besteek errepikatzen dute. Irakasleak behatzaile rola hartu behar du, eta gaitasunak identifikatu. Hala, bakoitzaren beharrak eta asetasunak atzeman eta horiei erantzuteko gai izango da.

Eta zer dago soberan?

Ezin dira pedagogia guztiak pakete batean sartu. Leku ezberdinetan esperientzia ezberdinak sortzen dira, eta, aldi berean, pedagogia aldatuz doa. Gizakiaren inguruko gauzak erakusten ari zaigu zientzia, eta horri erantzuten ez dionak arazo bat dauka pedagogian. Ez dio beharrei aurre ondo egiten, eta ez die erantzuten berak kudeatzen dituen pertsonen beharrei.

Zergatik konfiantza pedagogian?

Ikasleak zoriontsu izatearen giltza konfiantzan dago. Bakoitzak bere buruarengan konfiantza izateaz gain, besteengan izatea ezinbestekoa da, eta baita testuinguruan edukitzea ere. Hori lortzea da gure helburu nagusia eta oinarria. Beste guztia gero garatzen da.

Zein dira proposatzen duzuen eraldaketaren gakoak?

Batetik,uste dugu senak landu behar direla; hau da, bakoitzaren gaitasunak identifikatu eta horiek aintzat hartu behar dira. Bestetik, garrantzitsua da arazoak garaiz hautematea ere. Horrez gain, gurasoak bertan egotea ere positiboa da, bizipenak eurekin bizitzen baitituzte eta bertatik ikusten baitute euren seme alabak ondo daudela. Gizarteak ikastolara joan behar du, eta ikastolak gizartera. Guztien beharrak ez dira berdinak, baina ez dago zertan paretekin banatu.

Ikasleak orain gusturago ikusten al dituzu?

Ikastola gorputza mugimenduan jartzeko lekua da, pertsonekin egotekoa, bakarrik egotekoa edo lasai egotekoa. Nahi duena libre da bertan lagunekin jolasteko edo bakarrik egoteko. Oso gustura ikusten ditut nik; izan ere, bakoitzak norbera izateko aukera du. Ume bakoitza nolakoa den ikusten dugu, eta horri erantzuteko gaitasun handia daukagu. Esan beharra dago ikastolan eraldaketa martxan jarri genuenetik oldarkortasun maila jaitsi egin dela, eta azpimarragarria da hori.

Sormenak hezkuntzan nahiko leku baduela iruditzen al zaizu?

Ez. Lehengo modelo estetikoan homogeneotasuna dago, eta han sormenak ez dauka zentzurik. Guk alderantzizkoa planteatzen dugu; hau da, espazioa eta denbora kudeatuta bakoitzak bere sormena garatzea. Ezarri dugun eraldaketaren ondorioetako bat sormena eremu askotan eskaintzea da. Modelo tradizionalak alderantzizkoa egiten du. Sormena ezin da irakurketarekin, idazketarekin eta matematikarekin soilik landu; hortik haratago joan behar da.

Teknologia berriak hezkuntzan eragin handia ari dira izaten...

Teknologiak aukera ezberdinak eskaintzen ditu. Adin batzuetan, erraztasunak ematen ditu, eta besteetan, ez. Haur Hezkuntzaren kasuan, baliagarria da, eta gauza batzuk lantzeko balio du. Guk esperimentuari ematen diogu garrantzia, eta horrek pisu handiagoa eduki behar du teknologiak baino. Adinean aurrera joan ahala, teknologia baliagarriagoa da.

Nolako etorkizuna irudikatzen duzu pedagogian?

Uste dut duela hamabost urte baino hobeto gaudela. Errekurtso gutxiago edukitzeak, ordea, zaildu egiten du prozesua. Urteak aurrera joan ahala, pedagogikoki askoz ere gehiago jakingo dugu, baina prozesuan zer gertatuko den ez dakit; izan ere, zientziak datu berriak ekarriko ditu hemendik urte batzuetara. Ibilbidean pedagogikoki aktibo mantentzen eta eraldatzen jarraitzen badugu, pedagogiak hoberantz egingo du. Gure marko pedagogikoa lantzen badugu, ondo goaz, eta eredua egokia da. Egin egin behar dugu.

“Geroz eta jende gehiago saiatzen da AEBetara joaten”

“Geroz eta jende gehiago saiatzen da AEBetara joaten”

Julene Frantzesena

Hamazortzi urterekin joan zen Aitor Zubizarreta saskibaloi jokalaria (Azpeitia, 1995) Portlandera (Oregon, AEB) ikastera eta saskibaloian aritzera; Idaho Collegeko joko antolatzailea eta eskolta da egun. Eneritz Larrañagak (Azpeitia, 1998), berriz, abuztuaren 15erako egon behar du Oklahoman. Joko antolatzailea da, eta hango talde batekin fitxatu du.

Iraurgi taldean hasi zineten saskibaloian, ezta?

ENERITZ LARRAÑAGA: Eskola kirolean hasi nintzen saskibaloian jokatzen. Iraurgiko teknifikazio eskolan hasi nintzen gero, eta, mailaz maila, gaur arte. Aurten emakumeen lehen taldean ere aritu naiz, eta Espainiako Emakumeen Lehen Maila probatu ahal izan dut. Gustura aritu naiz. Gainera, pixka bat jokatzeko aukera izan dut, eta ederra izan da.

AITOR ZUBIZARRETA: Anaia nagusia saskibaloian hastean, haren partidak ikustera joaten nintzen, eta orduan izan nuen lehen harremana saskibaloiarekin. Gainera, etxean ere saskibaloi zaleak ziren familiakoak. Haurra nintzela, teknifikazioan hasi nintzen, eta 18 bat urtera arte aritu nintzen Iraurgin.

Eta, bat-batean, Azpeititik Ameriketako Estatu Batuetara.

A.Z.: Bi urtez Portlandeko Unibertsitateko taldean aritu nintzen. Izan ere, beka bat eskaini zidaten han ikasteko eta Portland Pilots-ekin NCAA-1 ligan jokatzeko. Iaz, Idaho Collegerekin fitxatu nuen; NAIA ligako taldea da —NCAA-2 mailaren parekoa—. Portland Pilots-en ez nuen nahi adina jokatzen, eta taldez aldatzea erabaki nuen. Asmatu nuen, orain gehiago jokatzen baitut. Orain, urtebete geratzen zait, gehienez lau urtez joka daiteke-eta liga hauetan. Ikasketak bukatu gabe gelditzen bazara, ikasten jarrai dezakezu ordainduta, baina ez dute saskibaloian jarduten uzten.

E.L.: Ni Northeastern Oklahoma A&M College taldearekin ariko naiz datozen bi urteetan, gutxienez. Hasieran, unibertsitateek eskaintzak egin zizkidaten, baina esan zidaten bidali nizkien bideoekin ez zirela oso gustura gelditu, eta hobe nuela college batera joatea. Maila baxuagokoak dira college-ak. NJCAA ligan ariko naiz, eta esan zidaten han pare bat urte egindakoan aldatu ahalko nuela taldez. Ikusiko dugu aurrerago unibertsitateek eskaintzarik egiten didaten.

Alde handia al da hemengo eta hango saskibaloiaren artean?

A.Z.: Entrenamendu dinamika oso desberdina da. Goizean 07:30ak aldean entrenamendu saioa egiten dugu. Gero, klasera joaten gara, eta, arratsaldean, berriz entrenatzen gara. Egunero bi entrenamendu egiten ditugu, eta astean ligako bi partida jokatzen ditugu. Igandeak ditugu deskantsatzeko. Diziplina eskatzen dute. Gainera, gutxieneko nota atera behar da saskibaloian aritzeko; hori lortu ezean, ligak ez dizu uzten jokatzen.

Zaleei dagokienez ere, desberdina da. Portland Pilots-en jokatzen nuenean, astero telebistan ematen zituzten partidak. Haiekin jokatu nuen lehen partidara 20.000 ikusle bertaratu ziren. Partida aurretik entrenatzera joan eta ilarak zeuden kiroldegira sartzeko. Oraingo taldearekin desberdina da, 2.000 lagun-edo joaten dira neurketak ikustera. Hala ere, asko dira. Jokoari dagokionez ere desberdina da hango saskibaloia: jokoa azkarragoa da, eta fisikoki prestatzeari garrantzi handia ematen diote.

Denboraldi berriari begira, zer lortu nahi duzue?

A.Z.: Liga irabaztea ederra litzateke. Ni taldera iritsi aurreko bi denboraldietan irabazi zuten liga, eta azken denboraldian ez ginen ondo ibili. Bestalde, han gelditzeko aukera bakarra NBAn aritzea da, eta ikaragarri zaila da hori.

Saskibaloian jokatzeaz gain, bekari esker, AEBetako unibertsitateetan ikasteko aukera duzue.

A.Z.: Enpresaritza ari naiz ikasten. Etxeko lan asko bidaltzen dituzte, eta notan pisu handia dute horiek. Kontrolak ere dezente egiten ditugu. Baina, oro har, ondo.

E.L.: Kasualitatea da; nik ere enpresaritza ikasketak hasiko ditut.

Hara joateko gogoz al zaude?

E.L.: Bai, gogoarekin nago, abuztuaren 15a iristeko desiratzen. Ez dakit zerekin egingo dudan topo, baina... Taldekideen izenak ere ez dakizkit, baina entrenatzailearekin dezente hitz egin dut. Miami izeneko herri batera noa, eta han erresidentzia batean biziko naiz taldekideekin.

Noiz jakin zenuen AEBetara joango zinela?

E.L.: Iaz, saskibaloi jokalariei AEBetara joaten laguntzen dien talde bateko kideak ezagutu nituen Espainiako Txapelketan. Haiek lagundu didate unibertsitatearekin harremanak egiten, taldea bilatzen...

Ohikoa al da halako beka bat jaso eta AEBetara joatea?

A.Z.: Gaur egun, geroz eta jende gehiago saiatzen da AEBetara joaten. Doan ikasteko aukera ematen du bekak eta... Gainera, ingelesa ikas dezakezu egonaldian. Eta esperientzia ederra da.

E.L.: Bai. Selekzioan-eta ezagutu dudan jendea joan izan da hara, eta aurten ere badoaz batzuk. Nire inguruko jendeari ere egin dizkiote eskaintzak.

Hiru urte daramatzazu han, Aitor. Erraz moldatu al zara hara?

A.Z.: Hasieran kosta zitzaidan. Ukrainar bat egin nuen lagun, biok batera iritsi ginen Portlandera, eta harekin ibiltzen nintzen beti. Hasieran barre egiten ziguten hizkuntzagatik-eta, baina aguantatu egin behar! Lehen hilabeteak gogorrak dira: ingelesez ikasi behar, unibertsitatean hasten zara...

Eneritzentzat aholkurik bai?

A.Z.: Gurasoei gezurra esan gaizki pasatzen ari zarenean, asko kezkatzen dira eta. Horrez gain, lasai egon jendeak barre egiten badizu, ez hartu gaizki. Eta, batez ere, irekia izan eta jendea ezagutzen saiatu. Garrantzitsua da lagunak egitea, bakarrik egonda edonork lagun zaitzakeelako.

“Tokiko beharretara moldatutako eskaintza egitea dugu helburu”

“Tokiko beharretara moldatutako eskaintza egitea dugu helburu”

Ikerne Zarate

Uztailaren erdialdera arte, Udako Ikastaroen 44. aldia egingo du Udako Euskal Unibertsitateak. Eskaintza murriztu du aurten. Neurri horrekin "baliabideak optimizatu" nahi izan dituztela esan du Irati Iziar Udako Ikastaroen arduradunak (Oñati, 1975).

Erreferentea da udako unibertsitatea, eta ikastaroetan parte hartzeko 450 lagunek egin dute matrikula, baina epea oraindik zabalik da. Soziologia, agroekologia, feminismoa, teknologia, biologia... Eskaintza plurala jarri du UEUk aurtengo udan ere, ikasten jarraitzeko gogoa dutenentzat.

Anitza. Hori da aurtengo Udako Euskal Unibertsitatearen ikastaroen leloa. Zergatik?

Ikastaldi bakoitzak badauka nortasun bat. Hori saiatzen gara irudiarekin eta leloarekin islatzen. Anitza aukeratu dugu, askotarikoak direlako gaiak, gai horiek lantzeko moduak eta formatuak. Jardunaldiak, mintegiak, mahai inguruak, ikastaro trinkoak, luzeak, laburrak... askotariko eskaintza dugu alde batetik. Jendea ere askotarikoa da, bai irakasleak, bai parte hartzen dutenak. Batzuk unibertsitatekoak dira; beste batzuk profesionalak, adituak. Alde horretatik ere pluraltasuna dugu. Baina aurtengo berritasuna ikastaroak hartuko dituzten lekuak izango dira. Normalean, Iruñean, Baionan eta Eibarren egiten ditugu, baina aurten Donostian, Zumaian, Bilbon eta Noainen [Nafarroa] ere egongo gara.

Udako ikastaroak jakintza eta aditu euskaldunen topagune direla diozue.

Alde batetik, aurten 30 ikastaro eskainiko ditugu, eta horietatik zazpi jardunaldiak dira. Aditu eta profesional euskaldunak biltzeko oso formatu egokia da jardunaldiarena. Egun bateko jarduera da normalean, gai baten inguruko gogoeta egiteko aukera ematen duena, eta, gainera, jardunaldien helburuetako bat saretzea da, profesional horiek beren artean harremanetan jartzea, eta elkar ezagutzea. Antzeko gaiak lantzen dituztenen arteko hartu-eman horiek erraztu nahi ditugu. Ikastaroak gehiago dira formakuntza, trebakuntza berri bat lortzeko gunea. Udako Ikastaroetan jardunaldiak gero eta pisu gehiago ari dira hartzen.

Azken urteetan 40 ikastaro antolatu izan dituzue, eta aurten 30. Zergatik erabaki hori?

Batez ere, gure baliabideak optimizatzeko egin dugu. Aurreikusten genuen hainbat ikastaro ezberdin, formatu ezberdinekin egitea, eta ongi pentsatu behar genuen zer eta nola eskaini. Ohartu gara asko eskaintzeagatik ez zela ikastaldi arrakastatsuagoa izango. Gutxiago eskaintzea erabaki dugu aurten, baina ondo neurtuta non eta zer. Baionan eta Iruñean izatea ez da kasualitatea. Nahi duguna da bertako euskaldunei egiten zaien eskaintza bat izatea; tokian tokiko behar horiek asetzen saiatzen gara. Baionako ikastaroetan Seaskak irakasleak bidaliko ditu formatzeko. Hori da gure helburua, tokiko beharretara moldatutako eskaintza egitea.

Hiru formatutan banatu dituzue aurten ikastaroak: espezializatuak, dibulgaziokoak eta jardunaldiak. Zein baldintza bete behar dira parte hartzeko?

Printzipioz ez da inolako titulaziorik eskatzen. Baldintza bakarra euskalduna izatea da, euskara hutsean egiten den eskaintza delako. Hala ere, ikastaro espezializatuetan aurretik ezagutzaren bat izatea komeni da. Askotan jendeak pentsatzen du UEUk unibertsitate izena duelako bakarrik unibertsitateko ikasleentzat dela, eta urtero nabarmentzen dugu ez dela horrela, berez interesa daukan edonorentzat dela, ez dela titulaziorik behar. Behar den bakarra da euskaraz jakitea eta ikasteko interesa izatea.

Soziologia, biologia, teknologia... denak du lekua zuen eskaintzan. Zein nabarmenduko zenuke?

Nik neuk modu pertsonalean egingo nituzkeen hiru aipatuko ditut. IKTak Euskal Herrian, Ikerketa, Ezagutza eta Ekintzarako abiapuntu berriak Bilbon egingo dugu. Kuriosoa da, ezberdina; sarean euskarak duen presentzia aztertuko du. Gero eta proiektu gehiago egiten ditu jende euskaldunak, eta horiek nola zabaltzen diren aztertuko dute. Topagunea izan nahi du horretan lanean dabilen jendearentzat. Kontzertu batekin amaituko da ikastaroa, Kafe Antzokian. Han parte hartuko duten lau musika taldeek IKTak eta euskara lantzen dituzte, eta beren proiektua sareetan zabaltzen dute.

Baionan Jakin fundazioarekin antolatu dugun Eta kultura autodeterminatuko balitz? ikastaroa ere gustura egingo nuke. Baionako gaztetxean emango dugu. Oso proiektu polita daukate; gaztea eta euskalduna, gainera.

Azkenik, Sendabelarrak eta Etnobotanika Euskal Herrian ikastaroa aipatuko dut. Eibarren izango da, eta kuriosoa da, aurreko biak bezala. Azken urteetan sendabelarrak eta horien gainekoak modan jarri dira, eta hainbat ikastaro antolatu ditugu. Kasu horretan, gainera, ikastaroa biologoek emango dute, mendi irteera egingo dute eta landareak bertatik bertara ikusiko dituzte. Azken egunean, sendabelarrena noraino den gure tradiziotik datorren herri medikuntza hausnartuko dute, eta noraino iristen den benetako zientzia.

Zergatik hartu parte Udako Ikastaroetan?

Lehenik, interes pertsonala izan behar da ikasteko, etengabeko prestakuntzaren filosofia horren barruan, jaiotzen garenetik hiltzen garen arte ikasten ari gara. Pertsona moduan garatu eta hobetzeko, etengabe ikasten ari gara. Ikastaldi arina izaten da udako ikastaroena; gainera, informala da, presiorik ez dago, eta jendea parte hartzera dator. Proiektua zabaltzen ari gara; udako ikastaroak gure erakusleiho ezagunena badira ere, urte osoan lanean aritzen gara. Gainera, borondatezko lanean antolatuta gaude, eta hau eskertu egin behar da. Ikastaldi gertukoa eta polita da.

Zenbat parte hartzaile izango dituzue aurten?

Azken urteetan 450-500 lagun inguruk eman dute izena. Aurten, 450 matrikula inguru ditugu, eta oraindik ez dugu epea itxi. Kopuru antzekoetan ibiliko gara.

Informazio gehiago bildu nahi izanez gero, bisitatu webgune hau:

www.ueu.eus