Itzea Urkizu Arsuaga
Abaraska da hexagono formako argizarizko gelaxka multzoa, eta, hain justu, erleen talde lanerako senari heldu nahi izan dio herritar talde batek, etxebizitza kooperatiboa sortzeko. Donostiako hirigunean modu duinean bizitzeko ezintasunak elkartu ditu hainbat kide, eta tartean da Manex Izagirre (Tolosa, 1986).
Leire Narbaiza
Apiril hontan beteko ditut nik nahi baino urte gehio", kanta nezake, Ruper Ordorikaren Bertso berriak abestia parafraseatuta. Egia esatera, artikulu hau irten orduko beteta izango ditut urteok; nahiko nukeena baino zaharragoa naiz, alegia. Zenbaki biribila, eta hamarkada aldaketa. Latza! Urtebetetze eguna okasio berezia dela baderitzot ere, nire asmoa ez da zorion agur gehiago jasotzea —baina opariak hartzeko beti prest nago, kar, kar, kar—, digitu aldaketa beti hausnartzeko momentua izaten da defendatzea baizik.
Arkaitz Apalategi
Letren munduak bizi du Tere Irastortza (Zaldibia, 1961). Gaztetako jakin-minak bultzatuta gerturatu zen liburuetara, eta, harrezkero, horien artean bizi izan da, bai idazle eta baita irakasle lanetan ere. "Adin onean" dagoela adierazi du, urteek gauzei "beste ikuspegi batetik"begiratzeko aukera ematen dutelako. Urte askoan poesia idatzi eta gero, "euskal emakume idazle eta irakurle baten gogoetak" besapean hartuta iritsi da hitzordura.
BAKARRIK BIZI DIRENEN ARTEAN, EMAKUMEAK Bakarrik bizi diren pertsonei argazki bat ateraz gero, emakumea azalduko da argazki gehienetan, %80 baitira andrazkoak. Horren arrazoietako bat da emakumeen bizi itxaropena handiagoa dela gizonezkoena baino. Zaintzailea ere, emakumea. Adinekoen zaintzailea, etxekoa zein kanpokoa izan, emakumea izaten da normalki. Matia Fundazioaren arabera, gero eta gizon gehiago aritzen dira lan...
Eider Goenaga Lizaso
Fulgenciak 100 urte beteko ditu abenduan, eta argi du zer nahi duen. "Etxean bezala inon ere ez". Pasatu omen ditu denboraldi batzuk besteen etxean bizitzen, baina inon ez da sentitu etxean bezala: "Ez naute ondo artatu". Elgoibarren Etxean Bizi egitasmoaren proiektu pilotuan parte hartuko duten 50 pertsonetako bat da Fulgencia. 25 lagunek esperimentazio taldea osatuko dute, eta esku-hartze plan pertsonalizatu bat egingo zaie; beste 25 lagunek kontrol taldea osatuko dute, eta orain arte jasotzen zituzten zerbitzu berberekin jarraituko dute horiek. Urtebete barru, bi taldeen arteko alderaketa egingo dute, esperimentazio taldekoen kasuan bizi kalitatea hobetu den, zenbat hobetu den eta zertan hobetu den neurtzeko.
Matia Fundazioak emandako datuen arabera, bakarrik bizi dira 65 urtetik gorako pertsonen %25. Aldaketa handia ari da izaten arlo horretan; bederatzi puntu egin du gora azken hogei urteotan. Bestalde, 1993an, adineko pertsonen %15 seme-alaben etxera joaten ziren bizitzera, behin bakarrik moldatzeko arazoak hasten zirenean. 25 urte geroago, %1,8 baino ez dira seme-alaben etxera mugitzen direnak.
65 URTETIK GORAKOAK Gipuzkoako biztanleen %20 inguru dira 65 urtetik gorakoak. Eustatek emandako datuen arabera, 153.900 ziren 2017an. %80k etxean zahartu nahi dute. 65 urtetik gorakoen %80k etxean zahartzeko eta etxean artatuak izateko borondatea agertu dute. Ez dute egoitza batean sartzea aurreikusten.
80 URTETIK GORAKO BIZTANLEAK 2000tik 2018ra bikoiztu egin da 80 urtetik gorakoen kopurua; 50.000 baino gehiago dira. Aurreikuspenen arabera, 2026an 8.000 gehiago izango lirateke; eta 2031n, 18.000 gehiago.
Unai Zubeldia
Kezkatuta daude usurbildarrak. "Kezkatuta eta akituta", zehaztu du Maider Usabiagak, Puntu beltzik ez, Usurbil seguru eta jasangarria orain plataformako kideak. "Gutako askok gure bizitza egunero arriskuan jarri behar izaten dugu lanerako edo ikastetxerako bidean, eta baita aisialdiko ibilaldietan ere". Trenbide sareak eta N-634 errepideak Usurbil alderik alde zeharkatzen dute gaur egun, eta istripu larri asko izan dituzte azken urteotan; iazko urrian azkena, Troiako pasabidean —Manuel Diaz usurbildarra hil zen, auto batek harrapatuta—. "Aspaldiko kontua da hori, baina gauzek bere horretan jarraitzen dute. Horregatik gaude hain kezkatuta eta haserre. Herri jasangarria eta segurua nahi dugu".
Unai Zubeldia
Erokeria zela pentsatu nuen hasieran". Zintzo aitortu du Ainhoa Pozo Lizaso oriotarrak. "Baina, 'zergatik ez?' pentsatu genuen gero". Ia oharkabean, Bilbora arteko bidea egin du, jada, galdera horrek. Izan ere, ospakizun gisa "gauza bereziren bat" egiteko grina sortu zitzaion 40 urte betetzear den Orioko emakume talde bati. Ez New Yorkera bidaiarik, ez sagardotegian bazkaririk, eta ezta luxuzko hotelen batean astebururik ere. "Gehienak oriotarrak izanda, arraunarekin lotura zeukan zer edo zer egin genezakeela pentsatu genuen".
