A. Perez-Karkamo
Unax Ugalde (Gasteiz, 1978) Pedro Recke izango da Escuadra hacia la muerte obran, eskuadrako soldadurik beteranoena.Harrigarria da Sastreren jatorrizko testuak egun oraindik daukan indarra. Bai, pentsatzen dugu nolabaiteko balioa duela...

E. Goenaga Lizaso

Porrotx deitzea nahiago du Joxe Mari Agirretxek (Lasarte-Oria, 1964): "Jose Mari, Aznar eta beste batzuk badaude, eta nahiago Porrotx, nahiz eta galderak Joxe Marik erantzungo dituen".

Nola oroitzen duzu zure ume garaiko Lasarte-Oria?

Orduan telebistarik ez zegoen auzoan, ia autorik ere ez, eta kalean egiten genuen eguna. Txabolak egiten genituen, tiragomak, geziak, arkuak, karrikotxeak... Auzo giroa handia zen, bizilagunen ateak zabalik zeuden beti; etxez etxe ibiltzen ginen, eta beti zegoen babarrun saltsan edo tomatetan bustitako ogi koskor bat guretzat. Urbanistikoki kaos bat zen, baina, kaos hartan, haurtzaro zoriontsua oroitzen dut.

Lasarte-Oria udalerri berria da, 1986an sortua. Nongoa zinen zu?

Herria bost auzotan zegoen banatuta —Andoain, Urnieta, Hernani, Usurbil eta Donostia—, baina gu Lasartekoak, beti. Andoainek oso zati txikia zuen, Hernanik eta Urnietak batez ere etxebizitzak, haientzat gastua; horregatik, herria sortu zenean, haien zatia arazo gabe eman zuten. Donostiak, berriz, ezer ez zuen eman. Ikusten dugu, orain, haientzat interes handiko lurrak zirela: industrialdea, errauste planta, kartzela... Donostian nahi ez duten guztia hemen jartzeko. Usurbilek ere ez zuen ezer eman; Michelinen erdia zuen, eta gaur egun Urbil dagoen lursaila ere bai. Gastua zutenek eman zuten, baina eremu estrategikoak zituztenek, ez. Horregatik, Lasarte-Oria lur eremuz oso txikia da.

Lasarte-Oriak herri erdaldunaren ospea du. Hala al da?

Hala zen. Gure haurtzaroa gazteleraz zen. Lasarte zen eskualdeko ahate itsusia. Pailazo taldearekin hasi ginenean, duela 35 urte, haurren %80 A ereduan zebilen. Horregatik hasi ginen lanean, eta sortu genuen euskara taldea: Lasarte-Oria Euskaldundu Dezagun... poesia gutxi. Nik neronek ere eskola nazionaletan ikasi nuen, eta aisia, lagunartea, kirola, dena gazteleraz zen. 16 urte nituela, krisi txiki bat izan nuen: nor zara, non bizi zara, nor izan nahi duzu... Eta bost urtez gau eskolan ibili nintzen alfabetatzen.

Egoera asko aldatu da, ordea.

Bai, asko. Herria sortzearekin batera hasi ginen lehen ahaleginak egiten euskararen inguruan. Beharra genuen, oxigeno falta. Euskararen Maratoia antolatu genuen lehenengoz, gero Ttakun sortu zen, bertso eskola, Kukuka antzerki eta dantza taldea, Xumela abesbatza, literatur txokoa... Dena euskaraz. Ikastetxeetan D eredua da nagusi, udalean euskara zerbitzu indartsua dago. Beharretik eraiki dugu, eta nik beti esaten dut, erdi txantxetan, baina harrotasunez, gu garela Gipuzkoako Sartaguda. Euskararen inguruko herri mugimendu oso indartsua dugu, euskararen erabilera bikoiztu egin da, eta herri txiki askotan euskarari eusten lanak dituzten bitartean, hemen hazten ari gara. Hizkuntz, kultur eta nortasunaren ikuspegitik aztertzeko moduko laborategi bat da Lasarte-Oria, erreferente bat.

Porrotx ere lasartearra al da?

Bai, bai, bai, noski. Gu herriko egoerak kezkatuta jaio ginen, euskarazko eskaintza bat egiteko. Lasarte-Orian eta herrigintzatik sortu ginen, eta, noski, lasartear sentitzen gara, eta herrigintzaren parte.

Joxe Mari Agirretxez jantzita jende askok gelditzen al zaitu kalean?

Bai, bai, Lasarten eta toki guztietan. Jendea hurbiltzen da kasu egitera: "kaixo, Porrotx!", "zer moduz, Porrotx?". Baina, nik esango nuke, nire herrian Joxe Mari naizela Porrotx baino gehiago. Herrian beste gauza asko egin dut, saltsa askotan ibili naiz, eta Joxe Mari ezagunagoa da.

Lasarte-Oriako nori egingo zenioke elkarrizketa hau?

Xumela abesbatzan gurekin ateratzen den amonaren bati egingo nioke. Haietako edozeinen bizimodua eta bizipenak izugarri interesgarriak iruditzen zaizkit.