Loinaz Agirre
Apirileko lehenengo igandean Erlezain Eguna antolatzen dute Zegaman. Izenak dioen bezala, Gipuzkoako erlezainak eta eztia izaten dira eguneko protagonista Aizkorriren magalean. Igandean, beraz, zer ikusi, zer ikasi eta zer dastatu ugari...
Olatz Mitxelena
Zaintzaren gaineko gogoeta sustatu nahi du Ni zaindu, zu zaindu ikastaroak. Kontxi Lopezek (Errenteria, 1965) gidatzen du, han eta hemen. Pasaian, etzidamu abiatuko da mintegia, eta ekainera bitarte iraungo du. Emakumeen Jabekuntza Esko...
Danel Agirre
Zuri bezala, errefuxiatuak izurritea bailira tratatzen dituen Europa hau erdeinatzen duten ezagun hunkiberaz bete zait Facebook azkenaldian. Hango eta hemengo politikariekin ernegatuta daude, Siriako gerratik ihes egindakoak gurean har dit...
Eider Goenaga Lizaso
Gipuzkoaren egungo lurralde egitura ulertzeko, ezinbestekoa da itsasoa, eta horren inguruko dozenaka idatzi eta dokumentu historiko aurkitu ditu Jose Antonio Azpiazuk (Legazpi, 1944) bere ikerketa lanetan. Filosofia ikasketak egin zituen bere garaian, baina historia izan da haren pasioa beti. Hala, 1987an, Historiako doktoretza egin zuen. Geroztik, "hogei bat liburu" argitaratu ditu, denak ere historiarekin lotuak. Euskal Herriko eta, batik bat, Gipuzkoako historiari erreparatu izan dio Azpiazuk bere lanetan, eta guztietan itsasoa oso presente egon da, "itsasoa gabe ezin baita gure historia ulertu".
Los vascos se echaron al mar izan da kaleratutako azken liburua. "Badirudi Gipuzkoan itsasoarekiko lotura bakarrik kostaldeak duela; Hondarribitik hasi eta Mutrikuraino, horietan bakarrik izan dela harremana itsasoarekin. Baina ikertzen hasi, eta berehala ikusten da Gipuzkoa osoa, eta baita Bizkaia eta Araba ere, itsasora begira bizi izan direla mendeetan". Horrek eraman du itsasoa ardatz duen liburu bat idaztera. "Izan ere, nire ikerketa guztiek, nahiz eta printzipioz barnealdeko gaiak landu ditudan, ezinbestean eraman naute itsasora".
Gipuzkoako biztanleen eta itsasoaren arteko harremanaren hasiera XII. mendean kokatzen du Azpiazuk. "Ordu arte, gipuzkoarrek apenas zuten harremanik itsasoarekin". Mendearen amaieran hasi ziren kostaldeko herriak sortzen —Donostia, Hondarribia, Mutriku, Getaria... —, arrantza eta itsas merkataritza garatzearekin batera. "Eta, ordutik aurrera, ezin dugu Gipuzkoa barnealdeko garapena ulertu itsasoa kontuan izan gabe".
Izan ere, Los vascos se echaron al mar liburuan, batez ere, Gipuzkoa barnealdeaz hitz egiten du Azpiazuk. "Eta arrazoia oso sinplea da: hemengo lurra oso pobrea da, eta hemen, zerbait eskaintzekotan, burdina geneukan, lurpetik ateratako materiala, teknikariak, olak eta abar".
Azpiazuren arabera, "Gipuzkoako ibar guztiak, Oria ibarra, Zumaia ingurua, Zestoa, Debarroa... burdin biltegi handiak ziren". Gurdiz eta mandoz eramaten zuten burdina horietara, eta, gero, aterabidea eman behar zitzaien. Eta itsasoa zen aterabidea, itsasoa zen esportaziorako bidea, itsasoa zen mundura zabaltzeko atea. Europa iparraldera, Portugalera eta Mediterraneora eramaten zuten burdina, itsasoz. "Eta Sevillara. Sevilla zen burdina Ameriketara bidaltzeko atea". Eta eraman bezala, itsasoz ekartzen ziren atzerriko lehengaiak ere. Kostaldera iritsitakoak modu berean garraiatzen zituzten barnealdeko herrietara: mandoz eta gurdiz. "Europa iparraldetik, adibidez, oihalak ekartzen zituzten. Baina itsasoz etortzen zenari erreparatzen badiogu, garrantzitsuena arrantza eta balea olioa zen, garai hartako Iberdrola litzatekeena". Izan ere, argizaria oso lehengai garestia zen, eta balea olioa erabiltzen zuten Europa osoan argiztapenerako.
"Horrek mugimendu oso indartsua sortu zuen lurralde osoan itsasoari begira", dio Azpiazuk, eta, halabeharrez, herritarrak ere itsasora begira jarri zituen. Izan ere, baserrietan senide ugari izaten ziren, lurrak ez zuen denentzako beste ematen, eta maiorazgoan anaia zaharrena gelditzen zen baserriarekin. "Horrek gainerako anaiak beste irtenbide bat bilatzera behartzen zituen, eta irtenbide hori itsasoak ematen zuen. Baserririk ez zutenen kasuan, are gehiago. Arrantzontzietan, merkataritza ontzietan edo gerraontzietan topatzen zuten ogibidea".
Ildo horretan, ezin da ezkutatu arlo militarrak zuen garrantzia, Azpiazuk dioenez. "Gaur egun, ez dago ondo ikusita, baina, hemen, itsasora jotzen zuten asko Espainiako errege-erreginen aginduetara jarduten ziren. Andres Urdaneta Ordizian jaiotakoa zen; Miguel Lopez Legazpi, Zumarragakoa; biak barnealdekoak, biak militarrak".
Itsasoa ez zen aisiarako
Itsasoak bizimodua baldintzatzen zien Gipuzkoako biztanle askori, eta bizimodu horrek itsasoaren ikuspegia zehaztu zuen hainbat mendetan. "Izan ere, itsasoa ez zen aisiarako gunea, eta ezta hondartzak ere. Hondartzak jende askoren lantokia ziren, batez ere emakumeena. Haiek ez zuten imajinatu ere egingo hondartza beste ezertarako gune izan zitekeenik; hondartzaren ikuspegi ludikoa XX. mendeko kontzeptu bat da". Hondartzetan prestatzen zuten itsasontzietan ekarritako arraina, eta bertan konpontzen zuten arrantzarako tresneria ere. "Hondartza negozio gune garrantzitsua zen, eta itsasontziak ere hondartzan egiten zituzten. Donostiako irudi zaharretan ikusten da itsasontziak hondarretan bertan egiten zituztela".
Hogeita hamar urte baino gehiago dokumentu historiko eta artxibategietan begira jardun arren, beti izaten dira sorpresak, Azpiazuk nabarmendu duenez. Azken liburuari begira, itsasoko protesten inguruko agiriak topatu ditu, XIX. mendekoak. "Itsasontzi batek istripuren bat izaten zuenean, edo belaontzi bat galtzen zenean, edo ura sartzen zitzaienean, Donostiara etortzen ziren, eta agintari militarren aurrean protesta egiten zuten. Litekeena da protesta hori aseguruei begirako zerbait izatea, gertatutakoa beraien errua ez zela frogatzeko, eta asegurua gastu horren kargu egiteko".
Aimar Maiz
Datorren urtean hogei urte beteko ditu Joseba Insaustik (Ordizia, 1977) artzain profesional hasi zela. Aralarren larratzen du artaldea, udaberri-udetan. Gazta Zaldibiako artegian nahiz mendiko txabolan egiten du. Aitortza egingo diote asteazkenean, Ordiziako Artzain Egunean.
Alimentos de España lehiaketan jaki onenaren saria irabazi zenuen, iaz, Otatza gaztarekin. Nabaritu al duzu horren eraginik?
Egia esan, bai. Handiegi ere gelditu zaigu. Espainia guztitik deitzen digute, gazta eske. Nire salmenta sistema ez da hori, baizik etxetik zuzenean bertakoei saltzea. Ordizian pare bat dendatan dago, eta Donostian batean. Kito. Hortik kanpora, sekula ez naiz ibili.
Paradoxa dirudi: denek nahi dute beren produktua onena izatea, baina zuen ekoizpen sistemagatik, ezin gehiago saldu. Oreka hori non dago?
Lehiaketetara ez gara aurkezten komertzializazio helburuekin. Asebetetze pertsonala izan da, batik bat; zure gazta onena edo onenetakoa dela esateak poza ematen dizu. Gure helburua ez da izan sekula lehiaketa bat irabaziz gero hortik hobeto saltzea.
Artzain eta gaztagile lanbidean egonkortuta zaude, beraz?
Nire kasuan, bai. Urte normal batean, urte erdirako jada gaztarik gabe egoten naiz. Nire helburua ez da izan erosle gehiago lortzea. Nahikoa dut dauzkadanak mantenduta. Izatez, urtero haserretu egiten zaizkit, geroz eta lehenago gelditzen garelako gaztarik gabe.
Mendiko gaztarekin irabazi zenuen Espainiako sari hura.
Bi gazta egiten ditut. Behean, betiko gazta egiten dut. Eta, gero, mendiko gazta. Bi ekoizpen bereizi dauzkat. Esnaurreta-Mendibilen daukat txabola [Aralarren, Zaldibiako lurretan], eta artegia Arrumuñon, Zaldibian.
Bietan edukitzen dituzu ardiak?
Ez. Lehen egiten zen bezala ibiltzen naiz: udazkenean, elurteak eta eguraldi txarrak bultzatuta, beheko haranera jaisten gara. Arkumeak orduan jaiotzen zaizkigu. Eguberri eta Urtezaharrean saltzen ditugu, eta orduan hasten gara gazta egiten. Maiatzaren 1ean, Aralarko larreen irekieratik berehala igotzen naiz mendira. Han egiten ditut denboraldiko azkeneko bi hilabeteetako gaztak, maiatzean eta ekainean.
Ikerketek erakutsi dute mendiak bere ukitua ematen diola han egindako gaztari.
Bai. Hemengo mendi inguruetan —Aralarren, Urbasan, Gorbeian...— beti bereizi da beheko ibarreko gazta eta mendiko gazta. Legez, bereizketa hori ez da inoiz babestuta egon, orain arte. Orain, Euskal Herriko Mendiko Gazta marka sortu da, Idiazabal jatorri izenaren barruan. Mendietan egiten eta ontzen den gazta babesten eta ezaugarritzen du.
Ibarrekoa ala mendikoa izan, aldea zerk ematen dio gaztari?
Faktore asko daude. Farmazia fakultatearekin kolaboratzen ari gara, eta ikerketa asko egiten ari dira. Larrea dago batetik, altuera, elikadura... Mendian, larre hutsean egoten dira. Esnealdiaren egoerak ere zerikusi handia du. Behean ere ez da berdina lehenengo esnea edo esnealdi bukaerakoa.
Zuk zeuk mendiko artzaintzat daukazu zeure burua?
Ordiziarra naiz neroni, baina artzain gisa ez naiz Ordiziakoa, artaldea ez daukagulako hemen, etxe inguruan daukagun egoeragatik [etxe eta errepide asko egin dituzte, San Joan auzoan]. Neguak Zaldibian pasatzen ditut, baina hangoa ere ez naiz. Artzain gisa nonbaitekoa baldin banaiz, Aralarrekoa naiz. Ni Aralarko artzaina naiz, garbi daukat. Beti botako dut hori, harrotasun handiarekin, gainera.
Aurten ere igotzeko asmoz, ala?
Bai. Maiatzaren 1a igandea tokatzen da. Ez naiz Larraizko festara joaten; han ospakizun moduko bat egiten da 1998tik, ni hasi nintzen urtetik. Elurteren bat ez bada, egun horretan igoko ditut ardi batzuk, antzuak eta. Jetzardiekin astean zehar igotzea gustatuko litzaidake, 3an edo. Zer esanik ez, hori da nire egutegian gorri-gorri dagoen eguna, artzain gisa egun bereziena. Artaldea kontentuen ikusten dudan eguna da. Urtero hunkitu egiten naiz.
Ardiak, mendira doazenean, gustura jartzen dira?
Bai. Begirada aldatu egiten zaie. Dunbak eranstearekin bakarrik konturatzen dira, beste jarrera bat dute. Eta abiatzen direnean ezin dira gelditu. Uste nuen ni nintzela arraro bakarra, gauza horiek hunkitzen nindutena. Baina, ez. Ikusten dut beste artzain askori ere eragiten diela.
Badago, beraz, zerbait sakonagoa, naturaren dei bat edo?
Hor atzean kultura bat dago. Artzainek xehetasun pila bat zaintzen dituzte: zintzarrien dunbak, lepoko uztai tailatuak... Kuriositate guztiekin, tradizioa betez joaten dira. Hori asko zaintzen da.
Maite Alustiza
Ez da Arrasateri bakarrik dagokion kontu bat, ezta Debagoienari ere. "Askoz ere urrutiago doa: herria, eskualdea, Euskal Herria, estatu espainola, Europa, mundua; planeta, azken finean. Nahi badugu gure seme-alabak mundu honetan bizitzea...
Aitziber Arzallus
Hogei urteko bizitza eman zioten ireki zutenean, baina 28 igaro dira eta martxan jarraitzen du Azpeitiko Lapatx zabortegiak, Gipuzkoan zabalik den bakarrak. Eta GHK Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioagatik balitz, hala segiko luke beste puska batean ere. Lapatx ixteko data hainbatetan jarri izan duten arren —lehenengoa, 2009rako—, emandako hitzak baino indar handiagoa izan dute luzamenduetarako arrazoiek. Baina, azkeneko saiakeran, GHK-k ez du esperotako erantzuna jaso. Beste behin ere zabortegiaren jarduna luzatzeko —otsailaren 3an ixtekoak ziren, aurten— eta eremua handitzeko eskatu dio Urola Erdiko Mankomunitateari —erakunde horrek kudeatzen du Lapatx—. Hark baiezkoa eman dio erabat bete arte hondakinak jasotzen jarraitzeari; ezezkoa, ordea, zabortegia handitzea. Betetzen denean itxi egingo dute, beraz.
Baina, noiz? Inor ez da ausartzen itxierari eguna jartzera. "Gipuzkoa guztiko zaborra hartzen jarraitu izan bagenu, lau hilabetean betetzeko aurreikuspena genuen", dio Aitor Bereziartua Urola Erdiko Mankomunitateko lehendakariak. "Orain, ordea, hondakinen parte bat Kantabriara eramaten ari da GHK, eta, otsailean, Gipuzkoa guztitik etorri ohi den hondakinen herena bakarrik etorri da. Horregatik, ezinezkoa da ixteko egun bat jartzea, ez dakigulako datozen asteetan zenbat zabor etorriko den. Betetzen denean itxiko dugu eta kito".
GHKren asmoa zen Gipuzkoa guztiko hondakinak beste urtebetez Lapatxen hartzea, eremu hartan bertan 175.000 metro kubikoko beste zabortegi bat eginda. Gastu guztiak bere gain hartzeko prest zegoen erakunde hori. "Edukiera biderkatu eta zaborrarekin mendi bat egitea planteatu zigun, baina ez, Azpeitiko udal gobernuak hartuta dauka Lapatx ixteko erabakia", dio Eneko Etxeberria alkateak.
"Adar jotzea" deritzo Etxeberriak GHKren eskaerari. "Mankomunitate askok arrazoi politikoengatik itxi dituzte euren zabortegiak. Errenteriako San Marko ez zuten itxi bete egin zelako; hamar aldiz zabor gehiago hartzeko gaitasuna zeukan, baina herritarrak kexu ziren, politikoki ez zen egoera atsegina, eta ixtea erabaki zuten". Zarauzko Urteta ere aurreikusitakoa baino lehen itxi zuten, "arrazoi politiko eta teknikoengatik hura, gaizki eginda zegoelako".
Hala, Lapatx bakarrik geratu da Gipuzkoa guztiko zaborrak hartzeko. "Orain arte elkartasunez jokatu dugu Gipuzkoa guztiko hondakinak hartuta. Baina, zergatik onartu behar dugu horretan jarraitzea? Elkartasunagatik? Eta gurekiko elkartasuna zer? Jasan genezakeen guztia eta gehiago jasan dugu. Gipuzkoako zabortegi bakarra da Lapatx, ados, baina hura ixteko garaia ailegatu da, eta kito". Udal gobernuaren erabakia irmoa dela nabarmendu du Etxeberriak, atzera bueltarik gabekoa. "GHK-k hori errespetatzen ez badu eta horren kontra egiten badu, kontua bulegoetatik kanpo konpondu beharko dugu: herritarrek erabakiko dute, herri galdeketara deituko ditugulako".
Pazientzia, bukatzen
Elkartasunaren zakuak ez ezik, pazientziarenak ere gainezka egin duela uste dute zabortegiaren inguruan bizi diren Azpeitiko Elosiaga auzoko bizilagunek ere. "40 urte badira nahikoa, ezta?", bota du Miren Odriozolak, bizilagunen ordezkariak. Izan ere, oraingo zabortegia zabaldu aurretik herri hondakinentzat errausketa labea eta Marcial Ucin altzairugintza enpresako hondakinentzat zabortegia izan zituzten paraje horretan bertan.
Hondakindegia hurbil izateak arazo bat baino gehiago eragiten dizkie Elosiagako auzotarrei. Batetik, usainak. "Egun askotan leihorik irekitzerik ere ez dugu izaten, kiratsa jasanezina delako". Bestetik, uholdeak. Zabortegia egiteko ibaiaren ibilbideari kilometro eta erdi kendu izanak, ur emaria bizkortzea eta harriak pilatzea ekarri duela azaldu du Odriozolak, eta euriteetan ibaiak gainezka egiten duela. Horrez gain, arratoi izurriteak ere izan ei dituzte. "Udalak behin baino gehiagotan bidali behar izan du enpresa bat arratoi izurria geldiaraztera, etxe barruraino sartu izan zaizkigulako". Baina Lapatxen ondoriorik kezkagarrienak ikusten ez direnak direla nabarmendu du Odriozolak: "Herritarren osasunean eragiten dituenak, hain zuzen. Oraindik ez ditugu ikusten, baina ikusiko ditugu".
Jakitun dira zabortegia ixteak arazo horiek guztiak ez dituela bat-batean desagerraraziko. Luis Azkue Elosiagako auzotarren beste ordezkariaren hitzetan, "Lapatx ixtean gauzek asko egingo dute hobera, bai, baina ez dugu ahaztu behar zabortegiak bizi-bizirik jarraituko duela gutxienez beste 30 urtean", zigilatze eta ingurumenaren birsortze prozesuek beren denbora behar izaten dutelako. Horiek ongi egin beharreko lanak direla dio Azkuek, "nahiz eta ematen duen gauzak ongi egitea zigortu egiten dela hemen". Ulertezina egiten zaio Gipuzkoako gainontzeko zabortegiak "arrazoi politiko eta teknikoengatik" aurreikusitakoa baino lehen itxi izana, eta, aldiz, Lapatxen itxiera zazpi urtean lau aldiz atzeratzea. "Gauzak ondo egin eta gainera zigortu? Nahikoa da".
Horregatik, Lapatx lehenbailehen ixteko eskatu dute Odriozolak eta Azkuek Elosiagako auzotarren izenean, eta itxierari eguna jartzea nahi dute, gainera. "Bete arte Gipuzkoako zaborra hartzen jarraitzea erabaki du mankomunitateak, ados. Baina noiz beteko da? Hilabeteko gutxiko kontua ematen zuena dezente luzatu daiteke, GHK zaborraren parte bat Espainiara eramaten hasi delako. Ezin dugu onartu gu bere estrategiaren arabera erabiltzea", esan du Azkuek. Horregatik, arazoaren garrantziaz jabetzeko eskatu diete gainontzeko herritarrei, eta ez dute baztertu mobilizazioei ekiteko aukera.
Irtenbide osoak
Berez, Urola Erdiko Mankomunitateak dauka Lapatx kudeatzeko ardura, eta zabortegiaren gaineko edozein erabakitan hark izan behar luke azken hitza. Baina GHK-ren interesek baldintza dezakete hori, eta ekintzak dira horren lekuko, itxiera hainbatetan atzeratu izana kasu. "Gipuzkoan hondakinekin daukagun arazoa konpontzeko ezinbestekoa da herrialde mailako planteamenduak egitea", Cesar Gimeno GHK-ko zuzendari nagusiaren hitzetan. "Horregatik eskatu genion Urola Erdiko Mankomunitateari Lapatx beste urtebetez zabalik mantentzeko, Gipuzkoa osorako irtenbidea izan zitekeelako".
Ezezkoak ustekabean harrapatu dituela adierazi du Gimenok: "Abenduan ia lotuta utzi genuen kontua, eta urtarrilean ezezkoa eman ziguten, mankomunitate barruko ika-mikengatik". Presaka, beste aukera batzuk aztertu behar izan ei dituzte. "Araban eta Bizkaian ez dago hilean 13.000 edo 14.000 tona hondakin har ditzakeen zabortegirik". Eta Kantabriara jo behar izan dute, Meruelora hain zuzen, hango zabortegiak baduelako Gipuzkoaren beharrei erantzuteko gaitasuna.
"Irtenbide garestia da, baina ez dago besterik". Gimenok azaldu du zaborra Azpeitira eramanda baino %50 handiagoa izan daitekeela faktura. Zentzu horretan, "diruari bakarrik" begiratzea egotzi dio Azpeitiko alkateak GHK-ri: "Zaborra Azpeitira ekarri nahi dute, herritarrei konpentsaziorik eman gabe. Guri tonako 75 euro ordaindu nahi dizkigute eta Kantabriari 97 euro pagatzeko prest daude". Oraindik prezioak-eta negoziatzen ari direla argitu du GHK-ko zuzendariak. Urtero-urtero gutxienez 50.000 tona bidaltzea ziurtatu beharko diote Kantabriari.
GHKren asmoa da lau urterako akordioa egitea Kantabriarekin, Zubietako errauste planta martxan jarri artean. Oraingoz, ordea, beste bi hilabeterako hitzarmena besterik ez dute. Horregatik, beste aukera batzuk aztertzen ere ari dira. Esate baterako, Gipuzkoako industriako hondakindegi batzuk moldatu eta errefusa haietara bideratzea.
Hari mutur asko airean
Kantabriarekin bai, baina Urola Erdiko Mankomunitatearekin ere badu zer negoziaturik GHK-k. Izan ere, 2009an egindako hitzarmenean, Lapatx ixterako gune hartan hondakinen transferentzia gune bat eraikitzeko konpromisoa hartu zuen GHK-k. Udalen ardurapeko zabor kamioi txikiek jasotako hondakinak kamioi handiagoetara pasatzeko gunea litzateke hori. Mankomunitateko lehendakariaren esanetan, baina, "erabat airean" dago kontua, oraingoz ez baitie ziurtatu "egingo duenik ere". Kontua ondo aztertu behar dutela eta oraindik gune hori Lapatxen eraikiko duten ala ez erabakitzeke dutela argitu du, berriz, Gimenok. "Gauza da Gipuzkoa guztiko logistika aztertu behar dugula, horren araberako azpiegiturak eraikitzeko, eta ez da egun batetik bestera egingo dugun kontua. Nolako panorama gelditzen den ikusi behar dugu aurrena, eta horren arabera joango gara erabakiak hartzen".
Urola Erdiko Mankomunitateak eta GHK-k mahai gainean duten beste auzietako bat Lapatxeko konposta plantaren etorkizuna da. Bereziartuaren hitzetan, "egungo azpiegiturak ez du ondo funtzionatzen, arazo teknikoak ditu, eta hortik dator herri guztira zabaltzen den kiratsa". Horregatik, egokitu arte bederen ixteko eskatu dio mankomunitateak GHKri, edo bestela behin betiko itxi eta han prozesatzen den konpost guztia Bergarako Epele gunera bideratzeko. Gai hori ere aztergai dutela azaldu du Gimenok, eta oraindik azken erabakia hartu gabe duten arren, aurreratu du, ziurrenera, Epele gaitasun osora lanean hastean ez dela Lapatxeko plantaren beharrik izango, Bergarakoa gai izango delako organiko guztia hartzeko. "Horrenbestez, litekeena da urtea bukatzerako Lapatxeko konposta gunea behin betiko ixtea".
J. Frantzesena
Marita Davidova eta Marina Markovicekin batera, Iraurgi saskibaloi taldeak emakumeen lehen talderako fitxatu zuen Roselis Silva (Caracas, Venezuela, 1991). Komunikazio ikasketak egina da, baina saskibaloia du lehentasun orain. "Saskibalo...
Julene Frantzesena
Denboraldia bukatzeko partida baten faltan dira Añares Rioja ISBkoak. Emakumeen Lehen Ligan denboraldi gogorra baina gogoangarria egin ostean, bihar, larunbata, IDK Gipuzkoaren aurka jokatuko dute azken neurketa. Matematikoki mailaz jaitsita badira ere, denboraldi hasieran jarritako helburuak bete dituzte ISBkoek. Hala diote Eider Bereziartua (Azpeitia, 1991), Maitane Gurrutxaga (Azpeitia, 1991), Intza Lizarazu (Azkoitia, 1991) eta Irati Etxeberria (Azpeitia, 1992) jokalariek eta Joseba Lizarralde Rubio entrenatzaileak (Azpeitia, 1967).
Larunbateko neurketarako "izugarrizko gogoarekin" dira, eta irabaziz agurtu nahi dute emakumeen goreneko maila. "Derbia jokatuko dugu, eta irabazteko gogoz gaude. Orain arteko moduan ariko gara, eta ederra litzateke irabaztea; bereziki, donostiarrei irabaztea", azaldu du Bereziartuak.
Denboraldi bukaera aldera arte garaipenak arrotz zitzaizkien Añares Riojako neskei. Matematikoki mailaz jaitsi zirenean lortu zituzten, baina, lehen bi garaipenak. Lizarazuk dioenez, "kasualitatea" izan da: "Garaipenak ez dira iritsi mailaz jaitsi eta erlaxatu garelako. Partida denetan presiorik gabe atera gara kantxara".
Bi garaipen horiek direla eta, emaitza txarren historian ez sartzea lortu dutela diote, barre artean."Ez zen arraroa izango partida guztiak galtzea, baina ez da hala izan, eta gaitz erdi. Saskibaloiaren historian sartuko ginatekeen denak galduta; izan ere, Emakumeen Lehen Ligan ez dago sekula partidarik irabazi ez duen talderik. Arriskuan ibili ginen, baina ez gara saskibaloiaren historia negatiboan sartu. Hori bai, historia positiboan sar gintezkeen etxeko jokalari gehien dituen taldea izateagatik. Hiru jokalari ez beste guztiak Azpeitikoak eta Azkoitikoak dira, eta ligako talde batzuek, Espainiako jokalari kopuruari eusteagatik, 40 urteko delegatuari egin diote fitxa", esan du Lizarraldek.
Emakumeen talderako hiru fitxaketa egin zituen Iraurgi Saskibaloi Taldeak denboraldi hasieran. Lizarazuk dioenez, inoiz ez zuten fitxaketarik egin taldean, baina "oso ondo" moldatu dira taldekide guztiak. "Fitxaketak egiterakoan, saiatu ginen etxeko taldekideen adin inguruko jokalariak aukeratzen; izan ere, 24 urte inguru dituzte taldeko kide denek, eta ez genuen nahi 33 urteko jokalari bat ekartzea taldera".
Esperientzia "positiboa"
Orain artekoekin alderatuta, denboraldi oso desberdina izan dute ISBkoek. Prestaketak, joko maila eta partidak jokatzeko egindako bidaiak izan dira alde nabarmenenak. "Hasieran, Emakumeen Lehen Ligan jokatuko genuela jakin genuenean, ez genekien partidetan borroka egiteko gai izango ginen. Gustura gaude, borroka egin dugulako eta, azkenean, bi partida irabazi ditugulako. Taldeko kideek ikusi dute borrokatzeko gai direla, eta asko hobetu dira jokoari dagokionez", esan du Lizarraldek. Jokalariek ere ildo beretik hitz egin dute denboraldiaz, eta, Etxeberriak azaldu duenez, "oso aberasgarria" izan da: "Asko ikasi dugu; beste maila bateko liga da. Erraz esaten da, baina egin egin behar da zazpi orduko bidaia autobusean, jakinda 50 puntuz galduko duzula".
Gurrutxagak dioenez, lehen mailan jokatzeko aukera izate hutsa "ederra" izan da. Izan ere, berez, Espainiako Bigarren Mailan jokatzea zegokion Iraurgiri, joan den denboraldian mailaz igo zirelako. Zilarrezko mailatik kanpo gelditu zen taldea, izapide guztiak garaiz ez entregatzeagatik. Baina talde batek uko egin zion Emakumeen Lehen Mailan jokatzeari, eta han eman zuten izena Iraurgikoek. Gurrutxagak dioenez, aldaketa handia izan da: "Ikustea iaz non eta nola geunden, eta urtebetean zenbat aldatu diren gauzak: ederra izan da esperientzia".
Helburuak ondo baino hobeto bete dituzte Iraurgikoek. Bereziartuak esan duenez, hasierako beldurra ere gainditu dute partidek aurrera egin ahala: "Hasierako kezka zen partidaren bat galduko ote genuen 50 puntuz baino gutxiagoz. Neurketa askotan justu ibili gara, borrokatu gara, eta horrekin ja gustura ginen. Gainera, bi partida irabazi ditugu. Beraz...".
Lizarraldek azaldu duenez, beste klubetako entrenatzaileek-eta oso ondo hitz egin izan diote gidatzen duen taldeaz. "Esan digute izugarrizko meritua dugula egin dugunagatik, partidak borrokatzeagatik. Bi herri txikitako kideek osatutako taldea gara, etxeko bederatzi jokalarirekin, eta esperientzia handirik gabeko hiru fitxaketarekin aritu gara. Jendeak egin dugun lana goraipatu du".
Zaleen beroa
Azpeitiko eta Azkoitiko taldeak zaleak izan ditu bidelagun denboraldi osoan eta, batez ere, etxeko neurketetan. Bereziartuak dioenez, horixe izan da denboraldiko onena: "Ikaragarria izan da kiroldegia bete-bete eginda ikustea, eta egiten genuena egin, beti animatzen aritzea". Haren arabera, herritarrek berek baino kezka handiagoa zuten partidarik ez zutelako irabazten. "'Aupa, animo e!, hurrengoa irabaziko duzue-eta' esaten ziguten kalean, edo inoiz saskibaloi partidarik ikusi ez duenak esan izan digu oso ondo pasatu zuela gure partida ikusten. Horrek asko motibatzen du".
Lizarralderen arabera, Azpeitiko kiroldegia da proportzioan zale gehien elkartu den kantxa: "Salamancan ere [Espainia] afizio ikaragarria dago, eta Gernikan ere jende asko joaten da, baina... Pentsa, Zamorako [Espainia] Zamaratek Azpeitian jokatu zuenean hango egunkari batean 'Zamarat bizirik irten da Azpeitiko infernutik' idatzi zuten. Han jendea lasai-lasai egoten da partidari begira, eta hemengo giroarekin harritu egin ziren".
Añares Rioja ISBko kideek ez dute inoiz ahaztuko Lehen Mailan bizitakoa. Haiek diotenez, maila horretan aritzeko pribilegioa eduki ostean, iaz baino beldur gutxiago dute datorren denboraldian Bigarren Mailan aritzeko.
Asier Imaz
Erretiroa hartzen denean, norbere buruaz hitz egitea baino errazagoa izaten da lanaz mintzatzea. Anizeto Lazkanorentzat (Ibarra, 1952), Tolosako Beotibar pilotalekua da hizketagai nagusia. Izan ere, harentzat "dena" izan da frontoi hori. Han...
