Olaia Iraola
Eskola Agenda 21 programaren barruan, Urnietako Egape ikastolako Lehen Hezkuntzako ikasleek soinu maparen inguruko lana egin dute. Proiektuaren helburu nagusia eskola eta herria garapen iraunkorrerantz bideratzea izan da. Ikastolako musik...
Jon Miranda
Tandema hartuta, Euskal Herriko txoko asko ezagutu dituzte Martin Leundak (Hernialde, 1955) eta Izaskun Lizeagak (Tolosa, 1956). Hernialden duten etxea ere toki paregabean dago kokatuta; hori bai, maldan gora. Aldapa horietan zaildu dira bi...
M. I.
Bergarako Idazle Eskolako zuzendaria da Tere Irastortza (Zaldibia, 1961), baita Beasaingo Andramendi ikastolako zuzendaria ere. Horrez gain, idazlea da, eta urtero parte hartzen du Zumarragako Ilunabar Literarioan. Bere azken laneko zatiren bat i...
Maialen Igartua
Futbolak, auto lasterketek, txirrindularitzak, musika taldeek... zale ugari mugitzen dituzte. Ez da literaturaren kasua. Gutxi dira literatur zaleak, eta eremua are gehiago murrizten da euskarazko literaturari buruz aritzean. Hain zuzen...
Danel Agirre
Joan den astean, Xabi Alonsoren txio bat bost bider partekatu zuten nire Facebookeko lagunek minutu gutxiren bueltan. Erraustegiak Zubietan aritzen diren futbolarien osasunarengan izango duen eraginagatik egonezina azaleratzen zuen ilegorri txit guapoak. Pozarren barreiatzeko moduko materiala zen hura nire Facebookeko lagunentzat, tamainako VIPak afera polarizatuetan bustitzea ez delako batere ohikoa, are gutxiago erakunde ofizialena ez den kamiseta jantzita. Eta tamainako VIPak afera polarizatuetan bustitzea —are gutxiago erakunde ofizialena ez den kamiseta jantzita— batere ohikoa ez denez, materiala susmagarria zela usaindu, eta benetakoa ote zen egiaztatzea otu zitzaidan. Dagoeneko ez zaitu harrituko partekatutako txio hori Xabi Alonsoren izena erabili nahi izan zuen norbaiten muntaketa bat izan zela irakurtzeak; haren Twitterrean ez dago erraustegiaren inongo aipamenik. Ilegorri txit guapoaren eguneroko kezkak gehiago dira Real Madril eta Espainiako selekzioa, ilegorri txit guapoaren eguneroko kezkak Twitterreko kontu ofizialean azkenaldian idatzitakoak badira behintzat.
Konturatu ez diren nire Facebookeko lagunek ekologiaren eta ardura sozialaren ikonotzat izango dute dagoeneko Alonso. Badaude, ordea, protagonisten ospearentzat askoz kaltegarriagoak izandako asmakizunak. Elkarrizketa batean irakurri nion Mikel Goñiri harrituta zegoela hango eta hemengo festetan basapiztiren batekin zartakoka amaitu zuela dioten kondaira guztiekin. Berari buruz kontatzen ziren trakeskeria asko egia zirela aitortuta, bataila mitologiko horietatik beste mordo bat nonzeberri fantasiosoen fruitua omen ziren, sekula gertatu gabeak. Karlos Argiñanok bere saioan guardia zibilei eta ibai bati buruzko txiste oso aldrebesa lasai bota zuela ere asmatu zuen gisako arduragabe batek. Kiebra jota, Javi de Pedro Murtziako gasolindegi batean lanean ari zela besteak. Lukainken zerrenda nahi adina luza nezake.
Horrelako istorio batek sinetsia izan dadin egiantza behar zuela uste nuen lehen. Inguruko gure informazio iturriek esandako guztiak frogatu ezin ditugunez, ziriak egiantzekoak direlako filtratu ezin ditugun datu eta istorio faltsuak zirela. Ez da hala, ordea, gezurrak zuritu eta gure egiteko mekanismoak ere baditugulako. Ez den informazio bat zabaltzea komenigarri edo dibertigarri suertatzen bazaigu, gezurra denaz erabat ahazteko kapaz gara. Argiñanoren txistea telebistaz zuzenean entzun zutela dioten bi ezagun dauzkat, urrutira joan gabe. Berdin du bi horiei sukaldariak berak pasadizoa gezurtatu izan duela esateak, gertatu izan balitz Argiñanok 24 ordu baino lehen Manos Limpiasen kereila bat izango zuela arrazoitzeak, edo klipa ezinbestean Youtuben egongo litzatekeela errepikatzeak. Gezur hori bizi izan zutela sinetsita daude, modu zintzoan. Oroitzapenak moldatu dituzte, faltsua eta eraikitakoa bere biografia ofizialaren pasarte bihurtzeraino.
Entzundakoez, ikusitakoez eta bizi izandakoez modu zintzoan idazteagatik ordaintzen didatenez, nik lortu dut mekanismo arriskutsu hori aztertu, identifikatu eta desaktibatzea. Fida zaitez nitaz, beraz.
![[Herriz herri] Beizama. Biztanleria kezka, haztea xede](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/BEIZAMA.jpg "BEIZAMA")
Julene Frantzesena
Gipuzkoako herririk garaiena da Beizama; 485 metrora dago kaskoa. Udalerriari Erdi Arotik datorkio Unibertsitate titulua, garai hartan herriak Saiaz Handiko udalerrien interesak defendatzeko ardura zuelako. Beasainekin, Albizturrekin, Bidaniarekin, Errezilekin eta Azpeitiarekin egiten du muga, eta Urola Kostako herri txikiena da biztanleei dagokienez; izan ere, 164 lagun bizi dira gaur egun Beizaman.
Datu horrek kezkatzen du, besteak beste, Nekane Otaño alkatea (Beizama, 1966). "Aurreko agintaldian etxe batzuk egin zituzten, eta 25 bat lagun-edo etorri ziren bizitzera. Baina beheraka doa biztanle kopurua. Adinekoak hil ahala, baserriak ere husten ari dira. Gazteak hemen geldi daitezen etxeak egin behar dira. Baserrietatik ere alde egin dute gazteek, eta zaila da horiek berriz itzultzea. Erronka ederra daukagu, eta ez dakit jendea erakartzea lortuko dugun. Dena den, bada mendi ingurua-eta gustatzen zaion jendea, eta gure helburua hori da, jende hori erakartzea, herriari bizia emateko".
Horri lotuta, etxe berriak egin nahi dituztela dio: "Diru gutxi dugu, eta ateak jotzen ari gara dirua lortzeko. Izan ere, gazteak erakartzeko bidea izan daiteke etxeak eraikitzea".
Aizarnazabal (%12,2) eta Azkoitiaren (%11,5) ostean, Urola Kostan langabezia tasa altuena duen herria da Beizama: aurtengo maiatzean hamar herritar zeuden lanik gabe (%11,4); 2015eko maiatzean, berriz, bost. Otañok dioenez, langabezia tasa igo egin da, baina, Beizama hain herri txikia izanik, "herritar bat langabezian gelditzean asko igotzen da ehunekoa". Gainera, "industriarik ez dagoenez, beizamar gehienek herritik kanpo lan egiten dute".
Beizamako Udalak joan den martxoan onartu zuen behin-behinean Hiri Antolamendurako Plan Orokorra, hau da, herria nola antolatuko den jasotzen duen txostena. Alegazioak sartu dizkiote txostenari, eta, orain, arkitektoa ari da hura osatzen. Bukatzean onartuko dute plana, udalbatzarrean. Otañok adierazi duenez, "garrantzitsua" da plan orokorra, han jasotzen delako "herriaren diseinua nolakoa izango den, etxeak eta lantegiak non eta nola eraiki ahalko dituzten edo aisialdiko ekintzak non egin ahal izango diren".
Alkateak dioenez, aurreko plana "zaharkituta" gelditu da, eta orain arte "egin ezin ziren hainbat lan" gauzatzea ahalbidetuko du berriak: "Plana esku artean ditugun egitasmoetara egokituko dugu, eta behar berriei erantzuteko aukera emango digu. Adibidez, etxebizitzak egiteko aukera gehiago izango dugu, edo lehendik eta zahartuta dauden baserrietan aldaketak egin ahal izango ditugu".
"Asmatu" dute parkearekin
Aisialdiari lotuta eman ditu pausoak udalak. Joan den agintaldian hasitako proiektua, umeentzako parke estalia, urtarrilean inauguratu zuten. Herriko plazako Ostatu Zaharraren beheko solairuan dago jolastokia, eta, alkatearen ustez, "asmatu" dute parkearekin: "Bertako nahiz kanpoko bisitarientzat toki egokia da. Jendea ibiltzen da bertan, batez ere, asteburuetan. Ondo funtzionatzen du".
Bestalde, familientzako eta, oro har, bisitarientzako ibilbide bat ere sortu dute. Beizamako ahotsa jarri diote izena; izan ere, antzinako Beizamako historia jaso dute ibilbidearekin. "Ordu eta erdi inguruko ibilbidean, Beizama inguruak ezagut daitezke. Panel interpretatiboak jarri ditugu, eta, horien bidez, beizamarren bizimoduaren eta bertako ondarearen eta paisaiaren berri izan dezakete bisitariek. Gainera, baserritarren lanak duen balioaz jabetuko dira ibilbidea egiten dutenak".
Beizamako alkateak dioenez, "aterpetxera zetozen bisitariek inguruak ezagutu gabe alde egin ez zezaten" jarri zuten martxan ibilbidea: "Beizama inguruko jendearentzat ere ibilbide interesgarria da. Dena den, neguan jarri genuen martxan proiektua, eta udan ikusiko dugu jendea animatzen den ibilbidea egitera".
Araztegia, azken txanpan
Ur-saneamendu arazoei irtenbidea emateko asmoz, joan den otsailean hasi zituzten Beizamako ur zikinak tratatzeko araztegia eraikitzeko lanak. Gipuzkoako Foru Aldundia ari da proiektua egiten, eta aldundia bera nahiz Gipuzkoako Ur Kontsortzioa arduratu dira lanen finantzaketaz. Lanak hastean araztegia maiatzean martxan izatea aurreikusten bazuten ere, orain geldirik dira obrak. Mikel Zubizarreta Gipuzkoako Urak-eko ordezkariak dioenez, araztegiaren "elementu garrantzitsuenaren zain" daude lanekin jarraitzeko: "Arazte sistema erostean, hobetze aldera, aldaketa batzuk egin ziren, eta tresneria iritsi zain gaude. Merkatuan ez dira halako tresna asko egoten, eta normala da iritsi zain egotea". Dena den, piezak aurki jasoko dituztela eta jaso ahala muntatzen hasiko direla esan du Zubizarretak.
Pixkanaka proiektuak gauzatzen ari da udala, baina, Otañok dioenez, "diru laguntzen arabera" ibiltzen dira beti. "Gure herrian ezin ditugu proiektu asko eta egundokoak egin, oso diru gutxi baitugu. Proiektuak abiatzen ditugu diru laguntzak lortutakoan, eta, hala ere, udalak askotan diruaren zati bat jarri behar izaten du. Herri handiek ere diru arazoak izaten dituzte, ba pentsa txikiek... Dena den, nahi adina ez izan arren, laguntza handiak ematen dizkigute, eta gaitz erdi".
Sanpedroak, ate-joka
Udan sartu berritan, San Pedro jaiak iristear dira Beizamara. San Pedro egunez hasiko dira jaiak, ekainaren 29an, eta asteburuan jarraituko dute. Beraz, izango da zer gozatu Beizaman, uztailaren 3a bitartean. Egun horietan lehiaketak eta txapelketak, otorduak, musika emanaldiak, jolasak eta abar izango dira herrian.
Festen azken egunerako, iganderako, "bertakoentzat eta kanpokoentzat" azoka berezia prestatu dute. "Iaz antolatu genuen azoka aurrenekoz, eta uste genuen baino jende gehiago bertaratu zen. Hori dela eta, aurten ere saiakera berezia egin dugu azoka prestatzeko. Pintxoak eta txotxa ere izango dira, eta trikitilariek alaituko dute giroa", dio alkateak. Azokan, besteak beste, jakiak, bitxiak nahiz eskulanak jarriko dituzte salgai. Igande gauean bukatuko dira sanpedroak.
J. Frantzesena
Jaioterriaz hitz ederrak baino ez ditu Eneko Otaño aizkolariak (Beizama, 1994). Hantxe, sorterrian hasi zen aizkoran; ezagutu ditu plazak ordutik.
Zer duzu Beizamatik gustukoen?
Bertan jaioa naiz, eta, Azpeititik eta kaletik aparte dagoenez, eskertzen dira hango bakea eta lasaitasuna. Herri polit-polita da.
Txoko bat aipatzekotan, zein?
Inguruan ditugun bi mendi: Illaun eta Murumendi. Horietara buelta asko egiten ditut, asko ibiltzen naiz mendian.
Azpeitia aipatu duzu. Denbora asko pasatzen al duzu han?
Bai, asko. Beizaman baino gehiago. Kuadrilla hangoa dut, eskolan han ibili izan naiz, eta lan egiten dudan enpresa ere Azpeitikoa da.
Azpeitiak ez duen zer du Beizamak? Eta alderantziz?
Mendiz inguratuta dago Beizama, eta ederra da naturatik hain gertu bizitzea. Azpeitian, berriz, lagunartea daukat, eta jendea, giroa, tabernak... denetarik dago han.
Beizamara egun-pasa doanari zer gomendatuko zenioke?
Gazta eta ogia egiten duten bi baserri daude, eta haiek bisita ditzakete. Mendi bueltaren bat ere egin dezakete, eta plazara joanez gero, han dituzte parkea, ostatua... Ez da toki txarra arratsaldea pasatzeko.
Gaia aldatuz. Zer dela eta hasi zinen aizkoran?
Betidanik gustatu izan zait aizkora, txikitatik. Aitarekin joaten nintzen apustuak eta txapelketak ikustera. Etxean ere anaiarekin aritzen nintzen denbora-pasa. 15 bat urterekin apustu bat egin genuen lagunek; nirekin aritu behar zuen laguna lesionatu egin zen, eta ez genuen jokatu. Kilo dezente nituen orduan, eta etxean esaten zidaten kirola egiteko. Baina, aizkoraz aparte, ez nuen gustuko kirolik. Herrian bazen erretiratu bat, aitaren laguna, eta hark behin soziedadean esan zidan lagunduko zidala aizkoran trebatzen; basoan-eta ibiltzen zen. Bengoarekin txapelketa batean aritzeko aukera eman zidaten, eta horrela hasi nintzen.
Mieltxo Mindegiarekin egindako apustua irabazi duzu aurten.
Apustu mundua asko gustatzen zait. Txapelketekin alderatuta, oso desberdinak dira, baina garrantzitsuak iruditzen zaizkit. 2014an [Mikel] Larrañagaren aurka jokatu nuen. Apustua presazkoa izan zen beharbada, baina txikitatik horixe nahi izan dut, eta aukera ona zen. Gainera, apustuak txapelketak baino gehiago gustatzen zaizkit. Larrañagaren aurkakoa galdu egin nuen, eta ez nuen besterik jokatzeko asmorik, baina Mindegiak erronka bota zidan, eta hartu egin nuen. Txapelketan ez nuen zorte onik izan, eta ar hori kentzeko balio izan zidan apustuak. Gustura sentitu nintzen, emaitza ona izan zen eta.
Apusturen bat baduzu esku artean?
Orain ez daukat batere lotuta, baina datorren neguan edo udaberrian bateren batek erronka botatzen badit, ikusiko dut zer egin. Izan ere, ikusi beharko da zer-nolako txapelketak ateratzen diren eta beste aizkolariek zer egiten duten.
Txapelketei dagokienez, zer helburu dituzu?
Uztailaren 3an, Gipuzkoako Bigarren Mailako finala jokatuko dut. Sailkapen fasean bigarren egin nuen, eta finalean aurrena egiten duena Lehen Mailara igoko da. Txapeldunen Kopa ere aurki hasiko da, eta ni astelehenean Arria V.aren kontra arituko naiz, Hernanin.
Eider Goenaga Lizaso
Tintin igeriketa eskolan ikasle izan zen Asier Bakaikoa (Tolosa, 1971) umetan. Oroitzapen politak ditu. "Ez zegoen gaur egungo erraztasunik Donostiara joateko, ez genuen autorik. Tren zaharrean joaten ginen Donostiara, kabitzen ez ginela. Egun osoko kontua izaten zen; trena hartu, Ondarretaraino joan, han igerian eta jolasean ibili eta, iluntzean, buelta etxera. Abentura baten moduan gogoratzen dut".
8 urte zituela izan zuen Tintinekin lehen kontaktua, eta ia etenik gabea izan da ordutik harremana. 1988an irakasle gisa sartu zen, eta gerora udako igerilekuaren ardura daraman taldean aritu zen buru-belarri. "Egun, lagundu egiten diet eskolekin. Kirol teknikari gisa lan egiten dut Tolosan, eta ezin naiz bi tokietan aritu; baina laguntza behar dutenean joaten naiz, bai prestakuntza lanetara eta baita eskolak ematera ere".
Bakaikoak aspaldiko harremana duen arren, Tintinen historia lehenago hasi zen. 1962an jarri zuen martxan Andre Beguek, eta Frantziako metodologia aplikatzen zuten igerian erakusteko. Donostiara uda pasatzera joaten ziren madrildarren seme-alabak izaten ziren ikasleetako asko. "Hasiera hartan eskola elitista zen. Franco uda pasatzera Donostiara etortzen zen garaia zen, eta goi mailako udatiarren umeak ziren ikasleetako asko. Baina hori erabat aldatu da. Gizartea bera ere aldatu da, maila sozialean ez dago halako mailaketa eta ezberdintasunik, eta edozein ume etortzen da orain Tintinera".
Bakaikoaren arabera, uztailean batez ere bertakoak eta ingurukoak dira ikasleak, baina abuztuan pixka bat aldatzen da hori. "Abuztua pasatzera jende asko etortzen da, etxea dutelako edo alokatzen dutelako, eta orain ere etortzen dira ume madrildarrak. Garai batean uda Donostian pasatzen zuten haien bilobak dira batzuk, eta beraiekin hitz eginez konturatzen zara etxean entzunda badakitela nolakoa zen Tintin. Bestalde, Nafarroatik ere etortzen da jendea, uda hemen igarotzen dutenak gehienak; eta Gipuzkoa barnealdetik ere bai. Gehienak, halere, donostiarrak dira, eta gero inguruko herrietakoak: Lasarte, Usurbil...".
1990eko hamarkada amaieran aldatu zen Tintinen kudeaketa, eta irakasle euskaldun talde batek hartu zuen eskolaren ardura. Horien artean zegoen Bakaikoa. Egun, lauko talde bat arduratzen da eskolaren martxaz: matrikulazioak, ordutegien kudeaketa, igerilekuak muntatzea... Eta, uztailean eta abuztuan, 18-20 irakasle aritzen dira umeekin.
Muntaketan buru-belarri dabiltza orain. Matrikulazio epea joan den asteburuan hasi zen, eta asteburu honetan amaituko da —tokiak badaude, gerora ere apunta daiteke—. Iazko udan, 500 bat ikasle izan zituzten. Kopuru handia dirudien arren askoz ume gehiago ere ibili izan direla dio Bakaikoak: "Garai batean, 700-800 izaten ziren, eta 1.000 umera ere heldu zirela esaten da. Baina umeei begirako eskaintza izugarri handitu da; lehen, hau besterik ez egoen, eta, orain, ludotekak-eta herri guztietan daude. Halere, eusten diogu ume kopuruari, eta hori gauzak ondo egitearen ondorioa da".
Bi urtetik aurrera
Bi igerilekutan banatzen dituzte umeak, baina banaketa ez da adinaren araberakoa. "Igerileku txikian 2 urtetik aurrerako umeekin ibiltzen gara. Irakasle bat aritzen da bi umerekin, egunean hogei minutuz. Burua sartzen, eta uretan gozatzen erakusten diegu. Goxo hartuta eta behartu gabe, uretan beldurrik gabe ibiltzen ikasten dute". Umeak ez dituzte igerileku handira pasatzen, bular estiloan hankak eta besoak ondo samar eramateko gai diren arte. Igerileku handian talde handiagoak dira, baina ez 8-10 lagun baino gehiagokoak. "Kiroldegietan baino ratio txikiagoekin lan egiten dugu, eta igeriketa mailaren arabera sailkatzen ditugu. Garestixeagoak dira eskolak, baina tratua eta jarraipena pertsonalizatuagoak dira; umeen erritmoa errespetatzen dugu".
Igerileku handian, hasierako mailan, bular eta bizkar estiloak lantzen dituzte lehendabizi, eta crawl estiloan koordinazioarekin eta arnasketarekin hasten dira; eta hortik maila bat gora eginda, lau estiloak ikasi eta perfekzionatzen dituzte. Umeak dira Tintineko ikasle gehienak, baina helduak ere badaude. "Kluba bukatzen denean, bakarkako eskolak ematen dizkiegu helduei".
Izan ere, Tintin igeriketa eskola bat da, baina kluba ere bai. "Gure helburu nagusia igerian erakustea da, baina ludoteka moduko bat ere bada. Umeentzat jolas eta jarduerak prestatzen dituen begirale bat daukagu, eta uretatik irtetean egun osoa pasa dezakete bertan jolasean. Gainera, goizean zein arratsaldean, igerilekuan ordubete bat libre uzten diegu, begiraleen begiradapean, nahi duten bezala jolas daitezen". Egun osoko plana da askorentzat Tintinek eskaintzen duena.
Iñigo Terradillos
Txorien mundura darama entzulea Et Incarnatus orkestraren proiektu berriak. Txorieri izenburupean, François Rosse eta Mixel Etxekoparren parte hartzea izan du, eta datorren astean azken grabazioak egin ostean argitaratuko dute. Migel Zeberio (Tolosa, 1966) orkestraren zuzendariaren esanetan, "guztioi hurbilekoak zaizkigun soinuak doinu berriekin uztartzen dira". Urtero orkestrak eskaintzen duen solstizio kontzertua izango da lan berria ezagutzeko lehen aukera.
Nondik dator txorien doinuekin jolas egiteko ideia?
Ez da ideia berria. XX. mendean izan zen horrelako gauzak egiteko joera, musikaren munduan, bereziki frantziar musikan. Olivier Messiaen frantziar konpositorea, esaterako, musikagilea izateaz gain, ornitologoa ere bazen.
Zuek gisa bereko laguntzarik ere izan duzue proiektua gauzatzeko.
Ideia garatzen hasi ginenean, gure artean ornitologoak ere badirela pentsatu nuen, eta Tolosako elosegitarrak etorri zitzaizkidan burura: Jesus Elosegi eta Ramon Elosegi. Ornitologian aitzindari izan dira XX. mendean. Pentsatu genuen polita izan zitekeela proiektua beraien esperientzia eta ekarpenarekin lotzea. Lotura hori egiteko, haien iloba Migel Mari Elosegi Luze-rengana jo genuen. Basozaina eta bertsolaria da, eta bere bertsoekin parte hartzen du, besteak beste.
Nola deskribatuko zenuke Txorieri proiektua?
Zaila da egiten dugun musika deskribatzea. Txorien mundua orkestra batera hurbildu dugu, hizkuntza oso desberdinak uztartuz. Batetik, herri musika, Mixel Etxekoparren eskutik, nagusiki; bestetik, musika garaikideetan garaikideena izan daitekeena, aurrez grabatutako soinuekin eta; eta, azkenik, orkestra. Horrek guztiak oso giro berezia sortzen du, jendearentzat erabat ezezaguna. Oso erakargarria da. Txorien mundua hain da hurbilekoa denontzat, non emaitza zerbait berria nahiz gertukoaren uztarketa den.
Orkestrarekin batera nortzuk ari zarete?
Olivier Messiaenen ikasle izandako François Rosse piano jotzaile eta konpositorearekin lan egin dugu, eta harekin Mixel Etxekopar txirulan eta kantuan. Horiez gain, Migel Mari Elosegiren bertsoak ere izango dira.
Noizko izango da prest lana?
Maiatzaren bukaeran egin genuen lehen grabazio saioa, orkestrak, eta datorren astean egingo dugun bigarren grabazio saioan geratzen den guztia grabatu asmo dugu.
Dena den, dagoeneko erakutsi dituzue abesti batzuk.
Joan den urtean, Zuberoako Xiru jaialdian eskaini genituen proiektu honetako kantuak, eta Hondarribian ere izanak gara.
Nolako harrera izan zenuten?
Oso ona, eta oso pozik gaude jasotakoarekin. Lan oso interesgarria iruditzen zaigu, eta ilusio handiz ari gara lanean.
Hurrengo jendaurrekoa datorren astean egingo duzue.
Solstizio kontzertuaren bezperara arte Françoise eta Mixel bertan izango ditugu grabaketetan. Et Incarnatus orkestrarentzat urteko kontzerturik hunkigarri eta intentsoena denez, interesgarria iruditzen zitzaigun bi musikari handi horiek gure artean zirela baliatzea, eta grabatu berri izango dugun diskoko kantuak aurkeztea. Gonbidatu gehiago ere espero ditugu, Leire Berasaluze kantuan eta Anjel Unzu perkusioan, esaterako.
Zenbatgarren urtea du emanaldi berezi honek?
Hamazazpigarrena. Lehen lau urteak Uzturre mendiaren gailurrean egin genituen, eta gero kokagune honetara aldatu genuen.
Nondik sortu zen naturak inguratuta kontzertu bat eskaintzeko ideia?
Naturarekin guztiok daukagu harreman handia. Urterokotasunean gizakiok baditugu erreferentzia batzuk, eta horietako bat solstizioa da. Udaren hasiera eta egunik luzeena adierazten du, eta zerbait berezia egiteko egun polita izan zitekeela pentsatu genuen. Barru-barrutik sortzen den behar baten moduan jaio zen.
Gisa honetako emanaldiez gozatzeko aukera handirik ez dago inguruan.
Gure mugetatik at badira naturan ospatzen diren jaialdiak, baina gurean ez dira ohikoak. Beraz, herritar oro gonbidatzen dugu, bai lekuaren berezitasunagatik, bai eta kantuen berritasunagatik.
Aurkezpen gehiago ba al dauzkazue aurreikusita?
Oso zaila da. Ez dago oparotasun handirik gisa honetako emanaldiak egiteko. Uztaritzen, Herri Uzta jaialdian, diskoaren aurkezpena egin asmo dugu, urriaren 7an, eta Danimarkan ere zintzilik dugu emanaldi bat. Baina, horiez gain, ez dugu beste ezer. Donostian mugimendu handia omen dago 2016 potoloarekin, baina nonbait gure proiektuek ez dute pizten beharko luketen zirrara, eta Tolosan ere ez dago inolako interesik. Hala ere, asmatuko dugu zerbait, gure bidea egingo dugu.
Eider Goenaga Lizaso
Hirugarren astez ari dira Donostiako espazio publikoa okupatzen. Baimenik eskatu gabe, Gipuzkoa plazan, Bulebarrean zein Egia auzoan garatu dute euren jarduna orain arte. Zubietako errauste plantaren kontra abiatutako kanpaldiak eta Gipuzkoa Zutik mugimenduak, ordea, gainditu egin du errauste plantaren gaineko eztabaida; bai barrura begira, kanpaldian lantzen ari diren gaien aniztasunari erreparatuta, eta baita kanpora begira ere, mahai gainean jarritako gogoeta gaiei dagokienez: espazio publikoaren erabilera eta haren pribatizazioa, desobedientzia eta indarkeriarik eza aktiboa, mozal legea, herritarren parte hartzea, protestarako espazioak...
"Interesgarria ari da izaten. Gipuzkoa Zutik-ek errauste planta sinbolo gisa erabili du, eta hasieratik izan du intentzionalitate hori. Errauste plantak sistema bat ordezkatzen du, kudeaketa eredu baten ondorio da; eta, hain zuzen ere, kudeaketa politiko zehatz hori salatzeak ahalbidetzen du hamaika borroka eta aldarrikapen borroka berean txertatzea", dio Beñat Apalategi Eleak mugimenduko kideak. Ildo beretik egiten du irakurketa Joxemi Zumalabe fundazioko Jokin Azpiazuk: "Erabakiak hartzeko modua, oligarkia txiki zein handiak babesteko apustua... Ez da soilik errauste planta edo hondakinen kudeaketa, baizik eta horri buruz hartzen diren erabakiak non eta norekin hartzen diren, zeinen interesak babesten diren, eta non gelditzen diren herritarrak".
Baimenik gabe
Ertzainek eta udaltzainek Gipuzkoa plaza hutsarazteak oihartzun eta zabalpen handiagoa eman dio mugimenduari. "Espazio publikoa okupatu behar bada, eskatu egin behar du norbaitek", erantzun zuen gaiari buruz galdetuta Eneko Goia Donostiako alkateak, BERRIAri emandako elkarrizketa batean. Baimena ez eskatzea, ordea, erabaki kontzientea dela eta salaketa egiteko modu bat dela diote Apalategik eta Azpiazuk. "Baimenik ez badute eskatu, ez da ahaztu zaielako edo burutik eginda daudelako. Espazio publikoaren erabilerari buruzko eztabaida mahai gainean jartzen ari dira; nork erabil dezake espazio publikoa, nola erabil daiteke, norena da. Ez dut uste eztabaida baimenen gainekoa denik, zerbait sakonagoa da; baina agintariek, segur aski, ez dute eztabaida horretan sartu nahi", dio Azpiazuk.
"Desobedientzia ariketa praktiko eta teoriko ikaragarri" gisa ikusten du Apalategik Gipuzkoa Zutik-en jarduna. "Kaleak herritarronak direla, gureak direla aldarrikatzen dute, kaleak protestarako espazioa direla, eta ez zaiola inori baimenik eskatu behar horretarako". Hala, "beraiek hainbeste darabilten" Espainiako Konstituzioak kalean protesta egiteko eskubidea aitortzen duela azpimarratu du Eleak-ekoak. "21. artikuluak era baketsuan biltzeko eskubidea aitortzen du, eta esplizituki esaten du ez dela baimenik behar horretarako".
Horrez gain, azken hamarkadan Donostiak espazio publikoaren galera izugarria pairatu duela eta Gipuzkoako Zutik-en kanpaldiak horri buruzko gogoeta egitera ere bultzatzen duela uste dute Azpiazuk eta Apalategik. "Espazio publikoaren okupazioaz hitz egiten dugunean, nik uste dut dena jarri beharko genukeela mahai gainean, baita Donostian ematen ari den espazio publikoaren pribatizazio basatia ere", dio Apalategik. Terrazekin eta ostalarien interes pribatuen mesedetan, Donostia "irensten" ari direla uste du. "Parte Zaharrean badaude kale estuak, non terraza bat jarri duten eta oinezkoa ezin den pasatu. Eta hori espazio publikoa esku pribatuetan uztea da; Gipuzkoa Zutik-en batzarrak, berriz, irekiak dira, eta herritar orok parte har dezake".
Ordena publikoa
Afera honek ordena publikoaren gaia erdi-erdian jartzen duela uste du Joxemi Zumalabekoak ere. Azpiazuren arabera, azken 10-15 urteetan hainbat aldaketa eman dira, herritarren bizimodua goitik behera aldatu dutenak. "Donostiako toki batzuetan ibiltzea bera ere oso zaila bihurtu da, Parte Zaharreko toki batzuetan ia ezinezkoa da mugitzea, turista kopuruaren ondorioz. Egoera horrek esklusio bat sortzen du, bertako bizilagunen esklusioa. Baina hori ez da ordena publikoaren alterazio gisa ikusten, agintariek onartutakoa delako". Ildo horretan, 50 lagun Gipuzkoa plazan biltzeak eta 50 japoniar aterki baten atzetik batera eta bestera ibiltzeak eragin antzekoa dutela iritzi dio, baina sistemak bat onartu eta bestea deslegitimatu egiten duela.
Agintarien erantzunarekin ere kritiko agertu da Azpiazu. "Argi dago agintean daudenek ez dutela inoiz txalotu kalearen erabilera hori". Joxemi Zumalabekoaren arabera, gizarte osasuntsu bat da bere desadostasuna adierazteko gaitasuna daukana, eta horrek agintariak "posizio zail" batean jartzen ditu. "Aukeratu egin behar dute hori osasun sintoma gisa ulertu eta, hortaz, planteatzen diren eskaerei kasu egin eta euren politikak birplanteatu; edo pentsa dezakete gertatzen ari dena anomalia bat dela, gaixotasun seinale bat dela, eta patologia bat bezala tratatu". Lehen aukera "arduratsuagoa" litzatekeen arren, oro har, sistemak bigarren aukeraren alde egiten duela uste du Azpiazuk.
Indarra eta indarkeriarik eza
"Kanpaldiak elkarbizitzarako arauak ez dituela betetzen esan du Goiak, eta nik uste dut oso adierazpen larriak direla. Aurpegi galanta behar da horrelako adierazpenak egiteko, jende guztiak ikusi duenean zein izan den ertzainen eta udaltzainen jokabidea, nork erabili duen indarkeria", nabarmendu du Apalategik. Haren ustez, hala ere, "agintariak jarrera horretan atzera egiten ari dira". Izan ere, Gipuzkoa Zutik-ek manifestaziorako bakarrik eskatu du baimena, eta gainerako ekintza guztiak jakinarazpenik egin gabe gauzatu ditu. "Adierazgarria da Gipuzkoa Zutik-ek diputazioa eta Kutxabank dauden eraikina inguratu duenean, nahiz eta mozal legeak espresuki debekatzen duen, ez dutela poliziarik bidali. Ikusten da beraiei ere ez zaiela interesatzen, jada nahiko irudi kaskarra eman dutela, eta hori zaintzen ari direla", iritzi dio Eleak-ekoak.
Ildo horretan, Joxemi Zumalabekoak dio agintean dagoenak indarra erabiltzen duela hori kapitalizatzeko modua ikusten badu. Etxe kaleratzeen kontrako plataformak jarri ditu Azpiazuk adibide. "Etxe kaleratzeen kontrako mugimenduak diskurtsoari buelta ematea lortu zuen; imajinario kolektiboari buelta ematea oso konplikatua da, eta beraiek lortu dute. Alegia, 'errua gurea da, gu sartu gara zorretan eta orain ezin dugu ordaindu' esatetik, beste aldera pasatu ziren: 'guk ez dugu errurik, honen ardura beste batzuena da, zuena da, zuek sartu gaituzue egoera honetan' esatera. Horren kontra jo nahi bada, oso zaila da justifikatzen".
Kanpaldian daudenen erantzuna, beraz, "oso inportantea" dela eta izaten ari dela iritzi dio Azpiazuk. "Ertzaintzak egindako hesiaren aurrean dantzan hastea, edo eseri eta batzarra egitea... Argi gelditzen da ez dutela inolako asmorik akzio-erreakzio dinamika batean sartzeko, mugimenduak berak eta bertan dagoen jendeak berea egiten jarraitu nahi dute". Azpiazuren hitzetan, "jende gehiago batu dezaketen erantzunak" dira horiek.
Apalategiren aburuz, "erantzun kultura berri bat" garatzen ari dela ikusten da. "Jendeak barneratua dauka polizia agertzen denean zein jarrera izan behar duen, eta bai ertzainen eta bai udaltzainen aurrean, jendearen jarrera automatikoki eman da, modu natural batean, eta da 'hemendik bota nahi gaituzue; bada, lurrean eseri eta elkarri helduko diogu'".
"Segur aski protestak egiteko modua aldatu da, baina nik uste dut asko dagoela sakontzeko gogoeta horretan", gaineratu du Azpiazuk. Indarkeriarik eza aktiboaren aldeko apustuak motibazio ezberdinak dituela eta horri buruz eztabaida luzea eta sakona izan daitekeela dio Joxemi Zumalabekoak. "Batzuentzat apustu estrategikoa da, beste batzuentzat, apustu etikoa. Ez da gauza bera esatea 'honek funtzionatzen digu eta horregatik erabiltzen dugu' edo esatea 'hau da egin behar duguna, honetan konprometituta gaude eta sinistuta gaude hau dela bidea'". Eztabaida hori ematen ari dela eta inportantea dela iritzi dio Azpiazuk.
Laborategia
Desobedientzia eta borroka molde berrien harira, herri harresien esperientzia aipatu dute biek aurrekari gisa; baina Gipuzkoa Zutik-en kanpaldiak M-15 mugimenduarekin dituen antzekotasunak gehiago nabarmendu dituzte, mugimendu bakoitzaren tamaina gorabehera. "Nik ez nuke Gipuzkoa Zutik-ekoa ohiko herri mugimendu gisa definituko; ez dakigu oso argi zer den, ez dakigu nola identifikatu, baina ez nuke herri mugimendu hitza erabiliko. Laborategi esperimental moduan ikusten dut gehiago, gizarte eredu berri bat sortzeko esperimentu moduan. Ildo horretan, azken hamarkadan hemendik gertu izan dugun laborategi ikaragarriena M-15ekoa izan zen. Hura ere, hau bezala, oso parte hartzailea, irekia, aniztuna, transbertsala eta kaotikoa izan zela esan dezakegu. Baina oso-oso gauza interesgarriak atera ziren handik, oso bide ezberdinak egin dira". Adibide bat jartzearren, etxe kaleratzeen kontrako mugimenduaren arrakasta aipatu du berriro Azpiazuk.
M-15 eta Gipuzkoa Zutik-en artean "hamaika paralelismo" ikusten ditu Apalategik, "eta oso interesgarriak, gainera". Eleak-ekoaren arabera, hasi da etorkizuneko fruituak izan daitezkeenak ematen. "Ez dakigu kanpaldiak zenbat iraungo duen, baina Gipuzkoako herri eta eskualdeetan hasi dira mugitzen eta antolatzen. Kanpaldiaren harira espazio bat sortzen ari da, aldarrikapen ugariren bilgune izan daitekeena. Gipuzkoa Zutik pizgarri moduan ari da funtzionatzen. Ikusiko dugu zer gertatzen den".
