gipuzkoa

Euskarak ere badauka magia
2016-06-032016-06-02Albisteak, gipuzkoa, Kultura

Euskarak ere badauka magia

Maite Alustiza

Ez da lehenengoa izango, baina Elgetako Magia Mostrak osagai bat gehiago izango du: euskara. Hala, gaurtik igandera arte, soilik euskaraz sortutako emanaldiak eskainiko dituzte hainbat sortzailek Espaloia kafe antzokian. Euskal Herri mailan lehen aldiz antolatuko dute horrelako erakustaldi bat, eta, horrela, euskaraz egindako lanen kalitatea goraipatu nahi dute, Janire Lazkano Kultura zinegotziak joan den asteko aurkezpenean azaldu zuenez: "Sinesten dugu Espaloia kafe antzokiaren moduko espazio batek euskal sortzaileen lana indartzeko urratsak egiten jarraitu behar duela".

Hiru emanaldi izango dira gaur eta bihar; iganderako, berriz, umeentzako tailerrak prestatu dituzte, 12:00etatik aurrera. Saioetarako sarrerak salgai daude Elgetako El Rincon de la Lola eta Haizea tabernetan, Bergarako Pikupen eta Kutxabanken sarreren webgunean —aldez aurretik erosita, sei euro balio du gaurko emanaldiak, eta hamar euro biharkoak—.

ASIER KIDAM

Asier Kidamek (Gasteiz, 1984) emango dio hasiera jaialdiari, gaur, 20:30ean. 7 urterekin murgildu zen magiaren munduan, 10 urterekin egin zuen debuta, eta 19rekin bizibide bihurtu zuen magia. Harrezkeroztik, 2.000 emanaldi baino gehiago egin ditu.

Haurrentzako 1805 ikuskizuna eskainiko du. Horretan, magiaren historiari begiratua egingo dio, iraganeko eta orainaldiko mago batzuen lanen bitartez. Lanak 1805. urtea dauka abiapuntu. Artistak dioenez, magiaren norabidea "aldatzeko zorian" zegoen garai hartan, eta, sormen loraldi baten eskutik, "magiaren urrezko aroa" hasi zen. Berrehun urte geroago, ordubeteko "bidaia gogoangarri bat" proposatzen du Kidamek: "Denok oroimenean gordetzen ditugun ilusioak, gaur egunera ekarriak eta sekula ikusi gabeko moduan aurkeztuak".

Kidamena berarena da lanaren jatorrizko ideia; zuzendari artistikoa Julia Marin da, eta ilusio diseinuaz Luis Martioda eta Victor Ruiz de Gordoa arduratu dira. Jantziak, berriz, Garbiñe Goenagak eta Maria Jesus Ladron de Guevarak egin dituzte.

TOR ETA TXOBORRO

Elkarrekin ariko dira bihar Tor (Algorta, Getxo, 1982) eta Txoborro (Bilbo, 1983), 22:00etatik aurrera. Tor magoari aitonaren magia truko bat ikusita piztu zitzaion magiarako grina, eta hortik aurrera "atzerabiderik gabeko bidea" hartu zuen. Txoborrok 14 urterekin ekin zion bide horri, autodidakta gisa. Biek ala biek telebistako hainbat saiotan parte hartu dute —ETB1eko Magoak saioan, adibidez—, eta 2012an Akelar konpainia sortu zuten, bakarka egitea "ezinezkoak" liratekeen proiektuak gauzatzeko.

Aztikeriak saioa prestatu dute bi magoek. "Erabat berritzailea" den ikuskizun bat dakarte, galdera bat abiapuntu hartuta: "Zer gertatuko litzateke mago batek, loak hartuta, bere ikuskizunera joatea ahaztuko balu?". Eskapismoa, ilusio handiak, antzerkia eta komedia uztartzen dituzte haien "unibertso magikoan"; publikoaren parte hartzea ere garrantzitsua da ikuskizunak funtziona dezan.

IMANOL ITUIÑO

Imanol Ituiñok ere (Bilbo, 1989) bihar eskainiko du bere ikuskizuna, Tor eta Txoborroren saio berean. Ikus-entzunezko Komunikazioa ikasi zuen Leioako unibertsitatean, eta orduan egin zen "duple eta 31 keinuen profesionala". Gaur egun, "magia parrastan egiten" ematen du denbora; jaialdietan, festetan, ezkontzetan eta irratian aritzen da, besteak beste.

Magia parrastan izena du biharko emanaldiak, eta horretan, kartak, bolatxoak, sokak, agerpenak eta desagerpenak topatuko ditu ikusleak. Saio "parte hartzaile, dinamiko eta magikoa" izango dela iragarri du Ituiñok, aproposa heldu nahiz haurrentzat. Ordubete inguruko iraupena dauka.

[Herriz herri] Azpeitia. Sortzaile berrien arrastoan
2016-06-032016-06-09Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Azpeitia. Sortzaile berrien arrastoan

Aitziber Arzallus

Azpeitia. Herri euskalduna. Euskal Herrian 10.000tik gora biztanle dituzten herrien artean batez beste euskaldun gehien duena —14.822 biztanle zituen iaz—. Azpeitiarren %86k kalean euskaraz egiten dutela zioen EAEko Soziolingustika Klusterrak duela urte batzuk egindako azterketa batek.

Herri festazalea ere bada. Egutegian gorriz markatuak izaten dituzten data guztiak dira horren lekuko: sansebastianak, inauteriak, santiagoak, saninazioak, santomasak... Eta festak aipatuta, ezin zezenak aipatu gabe utzi, kontrakoen zein aldekoen iritziak iritzi, sokamuturra eta zezenketak Azpeitiko festen parte eta bereizgarri baitira. Eta baita bisitariak hartzeko aitzakia ere.

Dena dela, herrira turista gehien erakartzen duen lekua Loiolako santutegia da, San Ignazioren jaiotetxea izandakoa. Iaz, bigarren urtez jarraian, bisitari kopuruan marka hautsi zuen Loiolako Turismo Bulegoak 30.746 laguni zerbitzua emanda, 2014an baino %13 gehiagori. Bisitari gehienak —%70— taldean joaten dira hara, eta, normalean, santutegia eta haren inguruak ikusi eta beste norabait alde egiten dute. Badira, ordea, herria eta inguruak ikustera gelditzen direnak ere: Burdinbidearen Euskal Museoa dela, herriko parrokia dela... Eta hori antzeman egiten dute herriko denda, taberna eta ostatuek. Iazko abuztuan beteta egon ziren herriko alojamendu guztiak, eta uztailean %80an.

Herriaren historia eta ondarea ezagutzera Azpeitira joaten diren kanpotarrak asko dira, bai, baina baita beste interes batzuengatik doazenak ere. Kulturaren esparruan mugimendu handiko herria baita Urola eskualdekoa. Aski ezagunak dira, esate baterako, han egiten dituzten Euskal Antzerki Topaketak, Euskal Herri osoan euskaraz egiten diren antzerki topaketa bakarrak. Azaroan izaten dira, eta aurtengoa 34. aldia izango da.

Sanagustin kulturguneak arlo horretan egin duen lekua ere aipatzekoa da. Bost urte igaro dira Azpeitiko Kultur Mahaiak proiektua abian jarri zuenetik, eta emaitzak harrigarriak dira. Urteotan —aurtengo datuak kontuan hartu gabe— 641 ekitaldi antolatu ditu kooperatibak, eta 110.352 ikus-entzule izan dira guztira. 2015ean, 31.010 ikus-entzule izan zituzten antolatutako 149 ekitaldietan. Hamar ekitalditatik zortzi herriko beste eragile batzuekin egindako elkarlanaren ondorio izan ziren, eta hamar bat izan ezik, beste guztiak euskaraz. Horrek herriko kultur sormenean eragina du, ekitaldien erdiak baino gehiago herriko sortzaileenak izan daitezen saiatzen baitira —orain arte %54 izan dira—. Proiektuaren arduradunen hitzetan, Azpeitia "oso bizirik" dagoen herria da; "zorte handia dugu".

Sorkuntza bekak

Kultur sorkuntzari lotuta, Azpeitiko Udalak baditu pare bat egitasmo esku artean. Batetik, Sorkuntza Bekak, Kultur Mahaiarekin elkarlanean sortu berri dituenak. Sorkuntza eta sortzaile berrien lana bultzatzeko jaiotako egitasmora hamar proiektu aurkeztu dituzte, eta horietako bost saritzea erabaki du epaimahaiak. Bi proiektuk 1.500na euroko laguntza jasoko dute, eta beste hirurek mila bana eurokoa. Bekak izandako erantzunarekin udala "oso pozik" dagoela adierazi du Ainara Larrañaga Kultura Batzordeko kideak. "Azken urteetan, Kultur Mahaiarekin elkarlanean lanketa handia egin dugu sorkuntzaren bueltan. Kultur sortzaile berriak bultzatzea da gure helburua, eta azken asteotan erakutsi dugu hartutako konpromisoa betetzen ari garela: bekez gain, Soreasun sorkuntzarako gune bat sortzeko proiektua lantzen ari gara, eta horretarako herriko talde eta norbanako askorekin elkartzen".

Hain zuzen, Soreasuko sorkuntza gune hori da udalak esku artean darabilen bigarren egitasmoa. Antzokia kulturaz betetzeko egitasmoarekin, "jauzi kualitatibo bat" eman nahi dute, Josu Labaka Udaleko Kultura batzordeburuaren esanetan. "Eta hori egiteko modu bakarra elkarlana da". Horretarako, bost eremutan banatu dute Soreasuren jarduna: hitza, soinua, irudia, transmisioa eta arte eszenikoak. Batzar irekien bidez definitu nahi dute Soreasuren izaera. Uztailaren bukaera alderako proiektuaren nondik norakoak zehaztuta edukiko dituztela uste du Xabier Gantzarainek, lan horren ardura duen teknikariak.

Ekonomia sustatzeko plana

Herri industriala izaki, krisiak gogor astindu ditu Azpeitiko enpresa asko. Oraintsu arte, bigarren sektorea izan da herriko ekonomiaren motor eta bultzatzaile nagusia. Zurgintza eta altzarigintzan punta-puntako kooperatibek eta altzairugintzan nazioarteko entzutea zutenek osatzen zuten hango enpresa sarea. Krisiaren erruz, ordea, azken urteotan asko ahuldu da sektore hori. Kontrara, zerbitzuetako enpresek indartzera jo dute, eta lehen baino leku handiagoa dute herriko ekonomian.

Egoeraz jabetuta, herriko ekonomia sustatzeko helburuarekin, udalak plan bat jarri du abian, 300.000 euroko aurrekontuarekin. Horrez gain, beste 200.000 euro jarri ditu formakuntza sustatzeko.

Lau lerrotan banatu ditu diru laguntza horiek: enpresa eta industria proiektu estrategiko edo berritzaileak bultzatzeko; ekintzailetza sustatzeko; berrikuntza sozialeko proiektuak bultzatzeko; eta merkataritzan eta lehen sektorean enplegua sustatzeko. Laguntzak urriaren 31 bitartean eskatu ahal izango dira. Sustapen Planaren inguruko informazio gehiago jasotzeko, Azpeitia Berritzen-ek Sindikatu Zaharreko bigarren solairuan duen bulegora joan beharko da urriaren 31ra bitartean, edo 943-15 71 83 zenbakira deitu. Diru laguntzen eskaera udaletxean egin behar da. Eskaera orriak Azpeitiko Udalaren webgunean daude eskuragarri.

Plan hori baliatu du, esaterako, Jolastek-ek, eta udalak emandako diru laguntzarekin 3D inprimagailu bat erosi du, gaztetxoei ikastaroak emateko. Helburua da gaztetxoei teknologia berriak gerturatzea, horiekin trebatzen has daitezen. Enok Sudupe Jolastek proiektuaren sustatzaileetako baten esanetan, "etorkizuneko gizartean pentsatuta, teknologia berriak lantzen hasi beharra dago, eta horretarako metodologia kolaboratiboa proposatzen du Jolastek-ek. Talde lanean, erronka bidez lantzen dituzte teknologia berriak".

Gizarte laguntzak

Ekonomia sustatzekoez gain, estualdian diren herritarrei laguntzeko diru laguntzak ere ematen ditu Azpeitiko Udalak. Laguntza horiek dira herritarren unean uneko beharrei erantzuteko, esate baterako, alokairuaren ordainketari, kredituei, obrei edo lehen mailako beharrei. Eusko Jaurlaritzak eskaintzen ditu berez laguntza horiek, baina hark jarritako kopuruak "ez du bermatzen azpeitiar guztien beharrak asetzea", Ainhoa Beristain Gizarte Zerbitzuetako zinegotziaren arabera. Horregatik, aurten udalak 106.000 euro jarri ditu gizarte larrialdietarako.

Joan den urtean, udalak eta Jaurlaritzak herriko 211 familia lagundu zituzten gizarte larrialdietako laguntzekin. Horretarako, denera 265.000 euro erabili zituzten, haietatik 141.000 euro udalak jarritakoak. Eskatzaileen %39k alokairua ordaintzeko eskatu zuten laguntza; %21ek kredituren bat pagatzeko; %28k etxeko mantentze lanetarako eta %7k lehen mailako beharrak asetzeko.

2016-06-032016-06-02gipuzkoa, Iritzia

Ezkortasun borrokalaria

Leire Narbaiza

Ezkor nabil, oso ezkor. Azken hilabeteetan inguruan sumatzen dudanak ikuspuntu ezkor hori sortu dit, ez nuke esango izaera kontu hutsa denik. Edozein komunikabide zabalduta motiboak nonahi ikusiko ditugu: gerrak, jendea goseak eta ihesean, beroketa efektua eta klima aldaketa, emakumeen kontrako erasoak, lan prekarioak eta pobrezia, eskubide sozialak murriztuta, presoak etxetik ehunka kilometrotara, aberatsak gero eta aberatsago, esplotazioa… Hori guztiori gero eta nabarmenagoa izateaz gain, zailago ikusten dut konponbidea, hara hor nire ezkortasuna.

Ezkortasunak badu halako fama txar bat. Nire ustez, fama txar hori kontzeptuak nahastetik dator; izan ere, ezkortasuna sarriegitan etsipenarekin lotzen da, amore ematearekin. Ez dut esango harremanik ez dutenik, batzuetan ezkortasun horrek paralisira eramaten gaituelako: hain gaizki badago guztia, zer egin dezakegu, bada? Ezer ez. Hori da kasu batzuetako arrazonamendua, prentsa txarra ematen diona ezkortasunari. Maiz, pentsatzen dut baikorrek zabaldutako desprestigioa dela. Gaur egun, auto-laguntza liburuen erruz eta paulocoelhotarrek lau haizeetara hedatutako ideiak daude horren muinean.

Baina baikortasunak ere sortzen du paralisia. Dena ondo irtengo da, gauzak hobeto daude, dena ondo doa. Mantra moduan errepikatzen dute hainbat politikarik —denoi etorriko zaigu burura Aznarren "España va bien" famatua—. Eta tanta txinatarraren moduan, burezurra zulatzen digu, hondora sartu arte. Don't worry, be happy! Izan ere, happy izatea baita garrantzitsua, worry, kezkatu barik. Positibotasun hutsala, poziktibity.

Pesimismoak, zenbaitetan, perlesiak jota utz gaitzake, egia da. Baina beste batzuetan, ostera, aktibatu ere egiten gaitu. Amorruz bete, haserretu, sumindu. Eta borrokarako grina piztu, jakin arren irabazteko lanak izango ditugula, edo bataila galdua dela. Baina ez dezatela esan ekin ez geniola, ez genuela ezer egin horren alde. Horrela nago ni: ezkor baina borrokalari, kementsu. Edo gehiago gustatzen zaidan eran esateagatik: guerrera nago. Oso!

Ezkor eta borrokarako gogoz nago ni, adibidez, euskararekin. Zabaldu den diskurtsoak dio euskararen egoera hobea dela, osasuntsuagoa. Inoiz baino euskaldun gehiago dagoela, eta inoiz baino gehiago erabiltzen dela idatziz euskara. Ados. Baina nire pertzepzioa beste bat ere bada: euskara gehiago jakin baina gutxiago erabiltzen dela, eta sarritan erabiltzen den hizkuntzak men egiten diela erdaren arauei. Gaztigatu izan didate ez halakorik esateko, ezkortasunak ez duelako inor erakartzen, eta guk, euskaldun euskaltzaleok, erakarri egin behar dugula jendea, ez uxatu. Baina erakargarritasun kontu horiekin beti etortzen zaizkit burura emakumeoi etengabe bidaltzen dizkiguten mezuak: izan zaitez eder, erakargarri, bestela ez duzu inor limurtuko. Guk geure kabuz ez dugula ezer gutxi balio, alegia. Dena faltsua eta artifiziala izan behar garela, gezur bat saldu behar dugula.

Konforme egon ninteke ideia horrekin, jendea gureganatu behar dugu euskaldunok. Baina ez gabiltza hileta jotzen, nahiz eta Koldo Izagirrek autopsiarako frogak idatzi, ez dugu izkinetan negarrik egiten. Jon Sarasuak esan bezala, botila ez dagoelako ez erdi-hutsik, ez erdi-beteta; botila zulatuta dago.

2016-06-032016-06-02gipuzkoa

“Azpeitiarrak oso azpeitiarrak gara, gure herria denen aurretik jartzen dugu”

A. Arzallus

Bertsolari izateak Euskal Herriko herri gehientsuenak ezagutzeko aukera eman dio Sebastian Lizasori (Azpeitia, 1958).

Nola aldatu da herria txiki zinenetik?

Ikaragarri. Gu Landetan bizi ginen eta lehen urruti zegoen Azpeititik. Tartean tailer bat eta futbol zelaia besterik ez zeuden. Orain, berriz, dena bat eginda dago. Loiola aldea ere urruti gelditzen zen, Sanjuandegi ez zen existitu ere egiten...

Zertan egin du onera, eta zertan txarrera?

Nik uste herria orduan baino txukunago dagoela, baina geroz eta leku berde gutxiago dagoela. Landeta aldean baserriak ziren lehen, euren soro eta zelaiekin.

Baduzu herrian oso gustuko lekurik?

Nik maitasun berezia Landetari, Landeta inguruari eta Oñatz aldeari izan diot beti, hantxe hazia naizelako eta hantxe ibili izan naizelako beti.

Zerk du Azpeitiak beste herrietatik aparteko egiten dutena? Eta zer azpeitiarrek?

Bat, azpeitiarrak oso-oso azpeitiarrak garela, edozein tokitara joanda ere beste guztiaren aurretik gure herria jartzen dugula. Beste bat, Azpeitian jendeak ondo bizitzen jakin izan duela.

Azpeitiarra ez bazina, nongoa?

Hemen inguruko herriren batekoa: Errezil, Bidania...

Eta Azkoitikoa?

Ez.

Nolako uda espero duzu?

Lanik gehieneko sasoia izaten da guretzat. Saiatzen naiz neuretzako denbora pixka bat hartzen, baina ez da erraza izaten.

Metro gehiago handientzat
2016-05-272016-05-27Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Metro gehiago handientzat

Eider Goenaga Lizaso

Garbera merkataritza guneak 46.000 metro koadro hartzen ditu, baina haren azalera nabarmen handituko da luze gabe. 25.000 metro koadro gehiago eraikitzeko hitzarmena sinatu zuten otsailean Donostiako Udalak eta Unibail Rodamco enpresak —Garberaren jabea—. Hitzarmena sinatu zutenean udal arduradunek azaldu zutenez, hainbat urrats administratibo egin behar dira obrei ekin aurretik —tartean, Donostiako Plan Orokorra aldatzea—, baina lanak 2017ko irailean hasi nahi dituzte. 2019aren hasierarako ireki nahiko lituzkete Garbera berriaren ateak.

Merkataritza gune handiek eta horietan kokatzen diren saltoki zein marka ezagunek, ordea, ez dute soilik Garberan aurkituko kokalekua. Izan ere, Donostiako Udalaren egitasmoen artean hainbat proiektu daude, hirigunean zein hirigunetik kanpo, merkataritza guneak eraiki edo handitzeko.

Iazko urrian, Ernesto Gasco Merkataritza eta Ekonomia Sustapenerako zinegotziak (PSE-EE) merkatari txikien aldeko apustua egin zuen. "[Espainiako] Auzitegi Gorenaren sententziak esaten duena esanda ere, ez da merkataritza gune handietarako garaia. Merkataritza gune berriak irekitzea ez da gure eredua izango. Donostia aurrerantzean ere kalitatezko merkataritzaren erreferente izatea nahi dugu, saltoki txikien berezitasun eta erakargarritasunari eutsiz".

Handik lau hilabetera, Unibail Rodamcorekin sinatutako hitzarmenaren aurkezpenean, diskurtsoa aldatu zuen Gascok. "Gure merkataritza guneen erakarmena oso inportantea da, eta ezin dugu gutxietsi, batez ere kontuan hartuta Baionan irekitako merkataritza gunean Ikea bezalako erreferentziazko markak daudela, eta bisitatzen gaituztenen %50ek hara joateko interesa agertu dutela".

Hain zuzen ere, Gascok aipatutako Auzitegi Gorenaren epaiak ireki dio bidea Garbera handitzeko egitasmoari. 2009an egin zuen Unibail Rodamcok Garbera handitzeko eskaera, baina jarduera ekonomikoetarako eta merkataritza ekipamenduetarako lurzoru publikoaren sorrera arautzen duen Eusko Jaurlaritzaren lurralde plan sektorialarekin egin zuen topo. Plan horrek 25.000 metro koadrora mugatzen zuen merkataritza guneen gehienezko azalera. Odon Elorza alkate sozialistak Garbera handitzeko ahaleginak egin zituen arren, EAEko Auzitegi Nagusiak ontzat jo zuen Jaurlaritzaren plana.

Unibail Rodamcok eraman zuen Jaurlaritzaren plana auzitara, eta iazko irailean Gorenak baliogabe utzi zuen. Epaiaren arabera, saltoki handien azalera mugatzeko arrazoiek ez zioten interes orokorrari erantzuten, merkataritza irizpideei baizik. Behin oztopoa ezabatuta, Donostiako Udalaren eta Garberaren arteko akordioa erdiestea denbora kontua baino ez zen izan.

Gorenaren epaiak Jaurlaritzaren plana baliogabetu arren, EH Bilduk uste du udalak bazuela aukera merkataritza guneen azalera mugatzeko. "Gorenak dio irizpide ekonomikoak erabili zirela merkataritza guneen azalera mugatzeko, eta horregatik baliogabetu zuen. Baina, borondatea balego, udalak aukera luke plan orokorra aldatu eta muga horri eusteko, bestelako argudioak erabilita; lurralde antolaketa, ingurumena, mugikortasuna... hamaika argudio daude muga jartzeko", azaldu dio Hitza-ri Rikardo Burutaran EH Bilduko zinegotziak.

GARBERA

1997an ireki zuten Garbera. Halako saltokirik apenas zegoen inguruan, eta lehenengotakoa izan zen; baina bai Unibail Rodamcok eta bai Eroskik "zaharkitua" gelditu zela argudiatu zuten hura handitzeko eskaera egin zutenean. Eneko Goia alkateak ere garai berrietara egokitzeko beharra aipatu zuen, otsaileko agerraldian. "Inguruko lurraldeetan merkataritza guneen ezarpena eta bilakaera nolakoa izan den ikusita, eta Donostiako merkataritzarentzat lehia handia dela kontuan hartuta, uste dugu beharrezkoa dela moldaketa batzuk egitea Garberak lehiakor izaten jarrai dezan".

Moldaketa horiek Garberako aparkalekua dagoen gunean egingo dira batik bat. Merkataritza gunearen zabalpenak aparkalekua hartuko du, eta ibilgailuentzako tokia lurpeko aparkaleku bat eraikita atonduko dute. Hasiera batean, 3.600 ibilgailurentzako tokia izango da, 700 toki gehiago egiteko aukerarekin. "Pare bat marka handi" erakartzeko itxaropena agertu zuen Gascok prentsa aurrean, bestelako xehetasunik eman gabe.

Garbera handitzea Donostiarentzako "onura nabarmena" izango dela azaldu zuen Goiak. Udalak 7,3 milioi euro jasoko dituela kontraprestazio moduan, eta enplegua sustatuko duela: 500-600 lanpostu eraikuntza lanetan, eta 550 lanpostu saltokia martxan jartzean. Horrez gain, merkatari txikiei keinua egin zien Goiak. "Garbera zabaltzeko proiektuak inguruko merkatari kopuru esanguratsu bati begirako integrazio neurriak eta lankidetza politikak aurreikusten ditu, bezeroak erakarriz Donostia merkataritza alorreko jomuga erreferentziala izan dadin".

Merkatari txikiak, 2009an, Garbera zabaltzeko lehen ahalegina egin zutenean, egitasmoaren aurka agertu ziren. SShops-Donostia elkarteak, esaterako, lanpostu berrien sorrerari buruzko datua jarri zuen zalantzan; lanpostuen sorrera hiriko saltoki txikietan lanpostuak galtzearen kontura izango zela adierazi zuen. Halaber, hiritik kanpo dauden saltoki handiek hirira jendea erakartzen duela ukatu zuen. "Zaila da arratsalde berean Garberara erosketak egitera joatea, eta ondoren zentrora jaistea. Edo batera edo bestera joango zara, ez bietara", esan zuen SShops-eko ordezkari Lourdes Lazarok.

SAN BARTOLOME

Donostian irekiko den beste saltoki handi bat San Bartolomekoa izango da; Easo kalea eta Aldapetako aldapa gurutzatzen diren tokian. Aldapetako muinoa zulatuko dute hura egiteko, eta Donostiako metroaren irteera bat joango da bertan, baita hotel bat ere. 8.000 metro koadro izango ditu.

Merkataritza gune horren proiektua aurreko udalak —EH Bildu zegoen gobernuan— onartu zuen, alderdi guztiekin adostuta. Baina, Burutaranek dioenez, udal gobernuak bere filosofian aldaketak egin ditu. "Hasiera batean hirugarren sektoreari begirako egitasmoa zen, baina komertzioei muga jartzea zen asmoa. Baina orain hartu duten erabakia da inori mugarik ez jartzea. Alegia, norbait etortzen bada 8.000 metro koadroko denda handi bat jarri nahi duela esanez, ez dauka mugarik". EH Bilduk proposamena egin zion udal gobernuari bertan jarriko diren saltokien azalera mugatzeko —marka handiak etortzea saihesteko— eta elikagai dendarik ez jartzeko —Eroski bat joango baita hortik oso gertu—. "Baina ez dute onartu, eta zabalik utzi dute edozein marka eta edozein tamainako saltokiak irekitzeko".

ILLUNBE

Gaur egun, Illunben ez dago ez saltokirik, ez zinemarik, ez eta taberna edo jatetxerik ere; soilik Donostia Arena dago martxan, eta 30 urtez erabiltzeko akordioa du sinatua Gipuzkoa Basket taldeak udalarekin. Baina Gorenaren epaiak aukera berriak irekitzen ditu gune horri begira. Izan ere, gaur egun eraikitakoaz gain, 14.000 metro koadro gehiago eraiki daitezke Illunben, eta azalera osoa —ia 35.000 metro— merkataritzarako erabiltzeko aukera dago.

Baina Illunberen jabetza Donostiako Udalarena da, eta udalak saldu egin nahi du, jabe pribatu baten esku utzi. Udalak apirilean iragarri zuenez, ekainean aterako dute lehiaketara Illunbe, eta 18 milioi euroko irteera prezioa izango luke. Jabe berriak 3 milioi euroko kostua izango luketen sarbide berrien obrak hartu beharko lituzke bere gain.

2016-05-272016-05-27gipuzkoa

Eremu turistikoaren definizio berria salatu dute sindikatuek

E. Goenaga Lizaso

Donostiako Udalak aldatu egin du hiriburuko eremu turistikoaren definizioa: urtarriletik aurrera, eremua zabaldu eta 150 metro koadrotik gorako saltokiei urte osoan emango die jaiegunetan irekitzeko aukera —lehen, soilik uztail eta abuztuan zuten—. ELA, LAB, UGT eta CCOO sindikatuek ez dute begi onez ikusten aldaketa, eta joan den astean agerraldi bateratua egin zuten, Donostiako udal gobernuaren erabakia gaitzetsi eta mozioa aurkeztuko dutela iragartzeko. Haien esanetan, "sindikatu, merkataritza elkarte eta gainontzeko alderdiei bizkar emanda onartu dute aldaketa EAJk eta PSEk. Ezkutuan eta eztabaidarik gabe".

2014ko urrian, Espainiako Gobernuaren dekretu batek aginduta, Donostiako Udalak merkataritzari begirako eremu turistiko bat izendatu behar izan zuen, Donostia osoa definizio horren barruan sar ez zedin. 150 metro koadrotik gorako saltokiei irekitzeko aukera ematen die eremu horretan egoteak. Donostiako Udala horren eragina ahal bezain beste mugatzen saiatu zen, merkatarien elkarte, sindikatu eta alderdi politikoekin adostuta. 150 metro koadrotik gorako saltokirik apenas dagoen gune bat izendatu zuten eremu turistiko: kaia eta Parte Zaharreko zati bat —San Juan kaleraino, Bretxako merkataritza gunea kanpoan utziz—. Bestalde, dendak irekitzeko baimena uztail eta abuztura mugatu zuen.

Donostiako udal gobernu berriak, baina, gunea eta egutegia zabaltzea erabaki zuen iazko azaroan, eta urte hasierarekin jarri zen indarrean. Egun, Donostiako eremu turistikoak Parte Zaharra osorik hartzen du, eta baita Zurriolako pasealekua ere. Saltokiak jaiegunetan irekitzeko aukera, berriz, urte osoan dute 150 metro koadrotik gorakoek.

Ondorioak

Aldaketaren ondorioak udan gehiago sumatuko direlakoan, eta 2017rako eremuaren definizioa lehengoratzeko deia eginez, lau sindikatuek hainbat arrazoi eman dituzte aldaketaren kontra agertzeko. Haizea Solagurenbeaskoa LABeko ordezkariaren hitzetan, "neurriak merkataritza ordutegien liberalizazioa dakar, eta horrek, marka handien interesei erantzuteaz gain, denda txiki eta ertainei kalte larria egiteko arriskua dakar; baita merkataritzako langileen lan baldintzak okertzeko aukera ere". Sindikatuen arabera, gainera, aldaketa egiteko garaian udalak ez du inolako arrazoirik aurkeztu, ezta bere garaian alderdi, merkatari eta sindikatuekin lortutako akordioa haustekoak ere.

Sindikatuen aburuz, ordutegia zabaltzeak ez du jarduera ekonomikoa handitzen, ez eta enplegu gehiago sortzen ere. "Jaiegunetan egiten den erosketa beste egun batean egiten ez dena baita. Erosteko ahalmen handiagoa izateak ekarriko luke kontsumoa gehitzea, ez ordutegien liberalizazioak. Gainera, sortzen den enplegua partziala eta, gune handietan, prekarioagoa". Merkataritza gune txikietan enplegua suntsitzen duela ere azpimarratu du Solagurenbeaskoak, eta lanean ari direnei "familia eta lana uztartzeko zailtasuna" areagotu egiten zaiela. "Azpimarratzekoa da, halaber, bereziki sektore feminizatua dela kaltetuen irteten dena".

"Egoeraren larritasuna ikusita", sindikatuek mozioa aurkezteko asmoa dute, EH Bildu eta Irabaziren babesarekin. "Eztabaida sustatu nahi dugu, eremu turistikoaren aurreko definizioa mahai gainean jartzeko, langile zein merkatari txikientzat onena dela ikusten dugulako".

Naturgune izan beharko luke
2016-05-272016-05-26Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Naturgune izan beharko luke

E. Goenaga Lizaso

Hauts laino handi bat. Horixe ikusten dute Belartza inguruan (Donostia) bizi diren herritarrek. Eta gaia ere hautsak harrotzen ari da azkenaldian. Izan ere, Belartzako poligonorako bidean, harrobia zegoen tokian, Mercadonaren supermerkatu bat eraikitzeko obrarekin hasi dira, eta eraikuntza enpresak baimenik gabe egindako zenbait jarduerak natur taldeen zein bizilagunen haserrea eragin dute.

Gipuzkoako talde ekologista eta naturzaleak biltzen dituen Naturkon plataformak agerraldia egin du aste honetan, obrek orain arte eragin duten kaltea salatzeko eta Belartza II poligonoa eraikitzeko egitasmoa bertan behera gelditu dadila eskatzeko. Egun eraikita dagoen Belartza poligonoaren jarraipena litzateke Belartza II, eta proiektuak hogei hektareatik gora eraikitzea aurreikusten du. Natur taldeen arabera, "natur balio handiko inguru batean" eraikiko da poligonoa, eta, egun hutsik dauden industrialdeei erreparatuta, "zentzugabekeria" litzateke beste bat eraikitzea.

Baimenik ez

Belartza II Gelditu taldeko kide eta Añorgako bizilaguna da Mikel Esnaola, eta, Hitza-ri azaldu dionez, harrobian egiten ari diren obra —Mercadonakoa— Belartza II industrialdearen eraikuntza egitasmoaren barruan kokatu behar da. "Bi obrak nahastu egiten dira hemen. Bateko obratik ateratzen ari diren harria bestea eraikiko den tokira ari dira botatzen, bi obra eremu ezberdin izan arren. Egiten ari direnak EAEko Lurzoruaren Legearen 135 eta 136 artikuluak urratzen ditu".

Esnaolaren esanetan, harrobiko obra hasi zutenetik baimenik gabeko lau jarduera egin dituzte. Batetik, ateratzen ari diren harria Belartza II eraikiko den orubera botatzen ari dira, orube horretan obra baimenik ez dagoen arren. Jada 150.000 metro kubikoko betelan irregularra egin dutela salatu dute talde ekologistek, zazpi metroko altuera eta 3.000 metro koadroko azalera hartzen dituela, eta lan horretan haritzak eta bestelako zuhaitzak suntsitu dituztela. "Betelan hori baimenik gabe egiten ari zirela behin eta berriro salatu dugu Donostiako Udalean, udala baita baimena eman behar duena. Baina erantzunik ez dugu jaso. Maiatzaren hasieran prentsaurrekoa eman genuenean hasi ziren mugitzen".

Donostiako Udalak maiatzaren 16ko datarekin eman zion baimena eraikuntza enpresari, "epe ertain batean —20 hilabete gehienez— behin-behineko betelana egiteko". Baimen horrek dioenez, epe hori agortzen denean eraikuntza enpresak lehen zegoen bezala utzi behar du orubea. Esnaolaren iritziz, baimen hori "ilegala" da, hilabete eta erdiko atzerapenaz iristeaz gain.

Gainera, eraikuntza enpresak baimenik gabeko beste hiru jarduera egin dituela salatu dute auzotarrek zein talde ekologistek. "Baimen bakarra eman dute, eta lau jarduera egin dituzte". Maiatzaren hasieran pilatutako harriak tokian bertan txikitu eta manipulatzen hasi zirela salatu dute talde ekologistek. "Maiatzaren hasieratik, birringailu baten bidez, harriak txikitzen eta xehatzen ari dira etengabe, granulometria txikiko agregakin bilakatuz, eta hogei metroko garaiera duen hauts hodeia sorraraziz. Atmosferaren kutsatzailea den jarduera horrek eragin zuzena du airearen kalitatean, eta ondorio nabarmenak ditu inguruko baserri eta etxebizitzetan".

Azkenik, obran dabiltzan ibilgailuak mugitzeko bi mendi pista ireki dituztela eta lurraren mugimenduarekin bertatik pasatzen den erreka estali dutela salatu dute. "Bideak egiteko lurra mugitu dute, eta lur hori erreka gainera erori da. Ez dute erabat estali, baina ur emari gutxiko erreka txiki bat da, ez da Oria ibaia, eta lehortzeko arriskua dago", azaldu du Esnaolak.

Babestutako gunea

Esnaolaren arabera, harrobian egiten ari diren obrak baino gehiago, obra horren ondorioek eta poligono berriaren eraikuntzak eragiten dute kezka. "Eremu hori Unanue naturgunearen mugakide da, eta babestutako eremuan txertatu beharko litzatekeela defenditzen dugu", eskatu dute Naturkoneko kideek, prentsaren aurrean. "Makroproiektuak, zuzeneko eremuan dituen eraginak kontuan ez hartzeaz gain, nahita uzten ditu aipatu gabe inguruko guneetan zeharka sortuko dituenak. Belartza II eraikitzeak kalkulaezina den balioko korridore ekologikoen txikizioa ekarriko luke".

Horrez gain, prentsaurrekoan bildutakoek zalantzan jarri dute halako industrialde handi bat eraikitzearen komenigarritasuna. "Donostian industrialde berri bat eraikitzea zentzugabekeria hutsa da, eta are gehiago hirien zaharberritu daitezkeen industrialde erdi hutsak edukita". Ildo horretan, salatu dute Eskusaitzetako poligonoan (Zubieta, Donostia), Gipuzkoako industrialde handiena izanik, oraindik ez dagoela enpresa bakar bat ere.

2016-05-272016-05-27gipuzkoa

Kaltetutako ingurunearen balorazioa

Belartza II eraikiko duten tokia —harrien pilaketa egin dutena— Unanue natur ingurune babestuaren muga-mugan dago. "Errekak bereizten ditu, baina alde batean aberastasuna baldin badago, bestean ere bai", dio Mikel Esnaolak, Belartza II Gelditu taldeko kideak. Naturkon osatzen duten taldeek orain arte kaltetutako gunearen "urgentziazko balorazioa" egin dute, eta balio natural "esanguratsua" topatu dute han. "Tartean, babestutako habitatak (haltzadiak eta hariztiak), eta mehatxupean dauden zenbait fauna espezie, hala miru gorria (galzorian dagoen espeziea) nola belatz handia (espezie arraroa)". Bioaniztasunaren ikuspegitik balio handiko tokia dela diote. "Belartza II eraikiko balitz, balio natural, paisajistiko eta agrologiko handiko eremua suntsituko litzateke".

2016-05-272016-05-27gipuzkoa

Donostian ere erabakia ardatz, ekainaren 5ean

Donostiara ere helduko da erabakitzeko eskubidearen aldeko aldarria ekainaren 5ean. 11:00etatik 15:00etara, Bulebarrean, hainbat ekintza antolatu dituzte: kale animazioa, musika, ekarpenetarako gunea, haur jolasak, taloak... Kutxak ere jarriko dituzte...

Ez ziren dekoraziorako
2016-05-272016-05-26Albisteak, gipuzkoa, Politika

Ez ziren dekoraziorako

Maite Alustiza

Herri galdeketa prestatzen zebiltzan Etxarri Aranatzen (Nafarroa), 2014ko apirilean botoa emateko. Etxez etxe ari ziren, galdeketa babesteko argazkirako atxikimendu bila. "Manifetan ibilitako bat kontramanifetan egondako batengana joan zen. Tinbrea jo zion, eta berarekin hitz egin nahi zuela esan. Kafe bat atera, eta ordubetez hitz egiten aritu ziren. Pertsona horrek esan zion ez zela argazkian jarriko, baina eskertzen ziola pila bat joan izana, eta egiten ari zirena kontatzea. Etxera joan zenak, bueltakoan, hala esan zien bilerako kideei: 'Ez dakit zer emango duen, baina, kafe momentu hauengatik bakarrik, merezi du egiten ari garena'". Manu Gomezek egin du kontakizuna, galdeketa bultzatu zuen A3 plataformako kideak. Emaitzatik haratago, prozesuak "bizipen handiak" utzi dizkie "herriaren historia txikirako".

Etxarrin galdetu zuten, eta gauza bera egingo dute ekainaren 5ean Gipuzkoako hainbat herritan: Azpeitian, Goierrin eta Debagoienean. Herri horietako ordezkariek orain artekoak kontatu dituzte Koldo Mitxelenan, Donostiako Gure Esku Dago-k antolatuta. Leire Ferro kazetaria aritu da moderatzaile.

GOIERRI

Gure Esku Dago-ren sorrerara egin du atzera Angel Oiarbidek, 2013ko ekainera. Dioenez, bi uste zeuden aldi hartan: batetik, herritarrak sinistuta zeuden sentsibilitate ezberdinekoek ezin zutela bat etorri, eta, bestetik, jendeak ez zekien ze gaitasun edukiko luketen elkarrekin pausoak ematen hasiz gero. Urtebetera jarri zuten lehen erronka: giza katea. "50.000 lagun behar zirela esan genuen, orain hiru urteko termometroak ematen zuen tenperatura hori zelako. Jendeak esaten zuen ez ginela iritsiko. Harrokeriarik gabe baina harrotasunez jarrera bat barneratu genuen". Herritarrak ezinbesteko izan zirela nabarmendu du Oiarbidek, eta hala direla orain ere: "Borondate bat baldin badago, azaleratu egin behar dugu; gu gara gure etorkizunaren arduradun".

Urtebete horretan bi ikasgai atera zituzten: "Gai gara pausoak emateko, eta guk uste baino gaitasun handiagoa genuen". Bigarren urtean norabide horretan segitu zuten, oihalak tresnatzat hartuta. "Hautetsontziak eraiki genituen, fisikoki, ez dekoraziorako, baizik eta erabiltzen hasteko". Orain arte "begirale" modura egon arren, iritsi da hautetsontziak erabiltzeko garaia. "Gai hau atzo diskusio kontu bat zen, jendea urrundu egiten zuen, eta aitzindari da gai izatea herritarren artean elkarrizketa sustatzeko, entzuteko, hau irrazionaltasunetik arrazionaltasunera eramateko". Ikasten ari direla dio Oiarbidek, baina aldi berean irudikatzen. "Ekainaren 5ean ez da ezer bukatzen, hasi egiten da. 2014ko uhina iritsi da, eta horko uhinek hurrengo olatua elikatu egin behar dute".

DEBAGOIENA

2013an Gure Esku Dago aurkeztu ondoren hasi ziren Debagoienean herri mailako lantaldeetan. Lierni Olmedo Erain mugimenduko kideak azaldu duenez, iazko udazkenean aurrera egin nahian zebiltzan, baina "galduta" zeuden. "Angelekin [Oiarbiderekin] elkartu ginen, eta begiak ireki zizkigun. Esan zigun: 'Debagoienak ez badu olatu honetan parte hartzen, noiz beste batzuek, zuek baino zailago dutenak?'".

Ordura arte ez zuten eskualde gisa lan egin, herriz herri baizik. Gure Esku Dago-ren horizontaltasunari eutsi nahi zioten, eta, horregatik, herritarrengana jo zuten lehenik. Prozesua urtarrilean hasi zuten, herri bakoitzean bere dinamikarekin. Oñatin, adibidez, kafe hartze tertuliak egin zituzten. Gehienbat, hiru galderaren bueltan aritu ziren: herri galdeketa zertarako, epeak eta galdera. "Oso inportantea izan zen fase hori; herri guztietan erabaki zen aurrera egitea". Otsail bukaeran Erain aurkeztu zuten, 150 bat debagoiendar ezagunen babesarekin, eta sinadurak biltzen hasi. "6.000 sinadura genuen muga, eta 9.100 baino gehiago batu ziren. Berme handi bat izan zen aurrera jarraitzeko".

AZPEITIA

Debagoienean bezala, Azpeitian ere galdeketa ekainaren 12an ziren egitekoak, baina Espainiako Gorteetarako hauteskundeak direla eta, aurreratu egin behar izan dute. Horrek "estualdi batzuk" ekarri dizkiela dio Laxaro Azkune Hitzartuko kideak; hala ere, "estu bada ere", iritsiko dira. Iazko urri bukaeran elkartu ziren lehenengoz 30 bat lagun. Galdeketa bailara mailan egitea ere planteatu zuten, baina, egoera ikusita, herrian zentratzea hobetsi zuten: "Ikusi genuen Azkoitian ez zegoela berotasun handirik, ezta Zestoan ere; Errezilen eta Beizaman beste lan batzuetan zebiltzan". Hamabost kideko taldea hasi zen lanketan, "talde plural bat", eta, galdera zehaztu ondoren, herritarrei aurkeztu zieten. "Proposamena babestuko zuten 60 lagun elkartzea zen lehen asmoa, eta 150etik gora etorri ziren. Gure planak puskatu zituzten, baina modu onean". Sinadura bilketan 1.500 jarri zuten muga, eta 2.000 bat atxikimendu bildu zituzten.

Aste santuak pasatuta, prestalanean hasi ziren, planteamendu garbi batekin: hainbat sektoretara joan, bildu, eta zertarako prest zeuden galdetu. "Musika taldeak berehala hasi ziren, elkarrekin bildu gabeko taldeak martxan jarri ziren, eta Erabakifest jaia egin genuen. Berdin futbolekoek, saskibaloikoek, literatura eta bertsolaritzakoek... alor guztiak inplikatu dira". Bihar, lib dup bat grabatzekoak dira, 18:00etan, plazan. Kezkarik handiena: gazte jendearengana heldu ote diren.

ETXARRI ARANATZ

2012. urtea "ospatu" egin behar zutela erabaki zuten Etxarri Aranatzen, bi efemeride betetzen zirela eta: 700 urte herria sortu zela, eta 500 urte Nafarroako konkistatik. Herri dinamika bat sortu zuten orduan, eta urte hori "eromena" izan zela gogoan du Manu Gomezek: "35 ekitaldi egin genituen, helburu batekin: ezberdinen arteko topaleku bat egin nahi genuen". Besteak beste, herri antzerki bat egin zuten 140 lagunekin —2.000 biztanleko herria da, eta 1.300 lagunek ikusi zuten—. "Egun horretan, jendeak negar egin zuen, urteetan elkar hitz egin gabekoak elkartu ziren; oso berezia izan zen".

Urte hori bukatuta, herri galdeketa prestatzeari ekin zioten. Udalaren bidez egitea erabaki zuten lehenik, bide ofizialetik. "Tramite ofizial guztiak egin, eta nafar gobernuak gelditu egin zuen, UPNk helegitea jarri zuen". Dena den, aurrera egitea erabaki zuten, eta eurek bultzatuta egin zuten galdera 2014ko apirilaren 13an: Nahi al duzu Euskal Herri independente bateko herritarra izan?. %42,7ko parte hartzearekin, %94 agertu zen alde.

Galdeketa egiteko prozesutik bizipen mordoa atera ditu Gomezek. "Guk garbi dugu galdeketek jendea elkartu egiten duela, eta ez zatitzea. Orain hobeto bizi gara lehen baino, gauza komun gehiago dugu elkarren artean hitz egiteko". Galdeketa eginda, gainera, tortillari buelta eman diotela dio. "Gure herri galdeketak demokrazia monopolio batetik kendu egin zuen. Demokrazia ez da elite baten tresna. Herritarrok gai gara interesatzen zaigun hori galdetzeko".

KATALUNIARA BEGIRA

Katalanak behin baino gehiagotan aipatu dituzte mahai inguruan bildutakoek. Katalanak eta haien jarrera. "Autodeterminazioaren aurretik determinazioa dago", dio Gomezek. Oiarbide bat dator, eta uste du pausoak eman ahala barneratzen dela jarrera: "Guk oraindik ez dakigu zer-nolako gaitasuna daukagun. Katalanen determinazioa hainbestekoa izan da, Espainiako Estatuak barneratua du katalanek erabakita bukatuko dela katalanen auzia". Eskoziako erreferendumaren adibidea jarri du. "Hemen, batzuek esaten zuten: 'Han, Cameron dago; hemen, Rajoy'. Ordezkarien jarrerarengan jartzen zen lupa, baina irakurketa hankamotz geratzen da ez badiogu erreparatzen ordezkatuen jarrerari. Gure jarreraren isla da gure ordezkarien jarrera. Katalanek erakutsi dute ez dela utopia bat. Gaurko ordezkari asko atzokoen berdinak, baina beste jarrera bat dute". Alde horretatik, itxaropentsu dago Gomez: "Garbi daukat lehenago edo beranduago herri hau galdetua izango dela bere osotasunean".