gipuzkoa

2016-06-172016-06-16gipuzkoa, Iritzia

Mikro-Orlandoak

Leire Narbaiza

Aurreko asteko ostegunean, trena hartu nuen Elgoibartik Eibarrera etortzeko. Iluntzea zen eta nahiko beteta zetorren, sasoiko lehenengoetako eguraldi eguzkitsua izan baikenuen. Jendea, ni legez, etxera bueltan zetorren, asko eta asko hondartzatik, Debatik. Halakoetan gertatzen den moduan gaztetxo asko zegoen bidaian.

Nire ondoko konpartimentuan hiru mutil eta neska bat zetozen. Ez dakit zenbat urte izango zituzten, baina lehenengoz botoa emateko adina ez zuten urrun izango. Hortxe, mugan, adindun bihurtu berri edo bihurtzeko puntuan. Neska erdi-lo zetorren mutiletako baten sorbaldan burua jarrita. Biak ikusten nituen nire aurrekoen ondoan eserita zeudelako; hau da, ia parez pare gindoazen.

Kontua da, mutilak ahots ozenez —adin horretan sarritan gertatzen den moduan— azaltzen ziharduela zein gutxi ikasi zuen. Harro zioen bere gelako neskak Whatsappez ari zirela kontatzen ikasi eta ikasi zebiltzala; eta bera bitartean futbol amerikarra ikusten. Harritzekoa zela, neskak estututa, bera lasai.

Lautan-edo errepikatu zuen hori. Betiere neskenganako mespretxuz, esajeratu hutsak zirela, bizitza sozialik ez zutela eta abar. Ar gazte bat bere arkeria aldarrikatzen adiskide eta neska-lagunaren aurrean.

Segitu zuten berbetan. Eta halako batean gogoratzen ez ditudan futbolari batzuen izenak aitatu zituzten. Ar gazteak, ozen atzera ere, esan zuen jakin berri zuela futbolarietako bat marikoia zela (gaztelaniaz ari zen eta "maricón" esan zuen). Disgustu itzela hartu zuela, mito bat erori zitzaiola, Twitterren hondotzat jarria zuela haren argazkia hain idolo handia baitzen berarendako. Eta horrelakoak komentario guztiak. Nik purrustada bat egin nuen ozen eurei begira. Ez ziren konturatu, nahiz eta zuzen eta erdeinuz begiratu nien.

Jarraitu zuen diskurtsoa esanez aitatutako beste jokalariak nesken prakak erabiltzen zituela, eta horrela janzteko hobe zuela buztana moztea, gizon ez bazen sentitzen! Zerbait esateko gogoz nengoen, baina ez nintzen ausartu. Gainera, nire geltokira iritsita nengoen. Aitzakia ederra aurkitu nuen ezer ez aurpegiratzeko!

Koldarkeriagatik ez nion ezer bota, ernegatzen banengoen ere. Halakoetan ez naiz batere ausarta, aitortu behar dut. Marmarrek, purrustadek eta begirada okerrek ez zuten ezertarako balio izan, ez zirelako interpelatuta sentitu. Egia esatera, konturatu ere ez ziren egin.

Pasatu zen eta ahaztu nuen. Baina igandean berriro ere etorri zitzaidan pasadizoa, Orlandoko sarraskiaren berri izan nuenean. Benetan damutu zitzaidan konturik ez hartu izana, errieta ez egitea mutil gazte hari. Uste dudalako ez dugula onartu behar inoiz halako adierazpenik inon. Badela ordua denok halako lelo homofoboei aurre egiteko, ez onartzeko eta gaitzesteko.

Kargu hartuta ez genuen Orlandokoa saihestuko, jakina. Baina, beharbada, gazte horiek niri agiraka entzun izan balidate, hausnartzeko momenturen bat hartuko zuketen, ahotik jaurtitako guztia egokia izan zen ala ez pentsatzeko, mikro-Orlando bat egin zutela, alegia.

Seguruenera ez zuen ezertarako balioko. Hala eta guztiz ere, konbentzituta nago pauso bat aurrera eman behar dugula halakoetan, nik egin ez banuen ere. Horrela baino ezingo dugulako homofobia akabatu eta deuseztatu.

“Azken urteetako egoera txarrena du Irizarrek Brasilen”
2016-06-102016-06-10Elkarrizketa, gipuzkoa

“Azken urteetako egoera txarrena du Irizarrek Brasilen”

Maialen Igartua

Irizar autobus lantegiak Ormaiztegin du egoitza nagusia, baina nazioartera ere zabaldurik dago. Brasilgo Botucatu hirian du nazioarteko lantegietako bat. Herrialdeko egoera politiko nahasiak eraginda, ekoizpena nabarmen jaitsi da Brasilgo egoitzan, eta hango 120 langile Ormaiztegin ari dira lanean azken hilabeteetan. Horietako bat da Marcelo Ghiraldi (Botucatu, Brasil, 1977). Hamazazpi urte daramatza Irizarren lanean, kalitate tekniko gisa —autobusei azken azterketa egiten die, dena ondo dagoela ziurtatzeko—. Iazko maiatzean etorri zen Ormaiztegira, eta datorren hilean itzuliko da. Lantegian zein herrian ederki integratzea lortu dute brasildarrek. Horren erakusgarri, bihar ormaiztegiarrekin batera egingo duten kulturarteko festa.

Nolako garrantzia du Irizarrek Botucatun?

Oso enpresa garrantzitsua da, ez soilik Botucatun, baizik eta Brasil osoan. Gama altuko autobusak egiteko gaitasuna duen enpresa bakarra da herrialdean. Oso marka indartsua da Irizar.

Gaur egun Botucatuko lantegiak ez du egoera erraza, ezta?

Nik lantegian daramatzadan hamazazpi urteetan ez da halako krisirik izan. Azken urteetako egoera txarrenean da. Botucatuko lantegian 330 langile gaude, eta oraintxe bertan 70 lagunentzako lana baino ez dago; egunean autobus erdia baino ez dute ekoizten Botucatun. Gainontzekoak nazioarteko lantegietara bidali gaituzte denboraldi baterako, produkzioa berriro igo bitartean. Momentu honetan, Ormaiztegiko, Mexikoko eta Marokoko lantegietan banatuta gaude.

Brasilgo egoera politikoak zer eragin du lantegiaren martxan?

Eragin zuzena du. Enpresariek ez dute inbertsiorik egin nahi egoera politikoa baretu arte; ez dira ausartzen. Dena den, baikor gaude, eta uste dut abuzturako egoera hobetuko dela. Irizarreko goi kargudunak, gainera, negoziazioak egiten ari dira autobusak saltzen dizkiegun herrialdeekin, eta ekoizpenak laster gora egitea espero dugu. Australiara, Txilera, Hegoafrikara, Perura, Venezuelara, Argentinara, Uruguaira eta Brasilera saltzen dira Botucatun egindako autobusak.

Zuk urtebete pasatxo daramazu Ormaiztegiko lantegian.

Bai, iazko maiatzean etorri nintzen. Ormaiztegiko lantegian normalean baino ekoizpen handiagoa dute azken urtebetean, eta langile gehiago behar zituzten ekoizpen igoera horri aurre egiteko. Udako oporretan eta Gabonetan joan nintzen Brasilera, baina gainontzeko hilabeteetan Ormaiztegin egon naiz. Momentu honetan Botucatuko 120 langile gabiltza Ormaiztegin lanean, baina duela hilabete batzuk 180 ere egon ginen. Guretzat aukera handia izan da Ormaiztegira lanera etorri ahal izatea; enpresarekin oso eskertuta gaude.

Zaila izan zen Ormaiztegira moldatzea?

Ni 2008an ere izana nintzen denboraldi labur batez; orduan ikastera etorri nintzen beste lankide batzuekin batera. Hortaz, lantegia eta herria apur bat ezagutzen nituen. Dena den, hasieran apur bat gogorra izan zen: kultura ezberdina, lan dinamika ezberdina... Eta gogorrena familia Brasilen uztea izan zen.

Zein familia utzi duzu Brasilen?

Emaztea eta 15 urteko alaba ditut. Hemen familian pentsatzen pasatzen dugu denbora: familia ondo badago, dena ondo dago. Haientzat ere gogorra da, baina onartzen dute egoera, badakitelako momentu honetan garrantzitsuena lana egitea dela, eta denboraldi baterako baino ez dela izango. Gainera, une oro harremanetan gaude deien eta sare sozialen bidez. Irizarrek telefono dei guztiak ordaintzen dizkigu.

Familia han uztearen gogorraz gain, kultura eta hizkuntza berrira egokitu behar izan zenuten.

Noski. Hizkuntzari dagokionez, gutxika joan gara gaztelaniaz gero eta hobeto ikasten. Eta euskaraz ere ikasi ditugu hitz batzuk: kaixo, egun on, eskerrik asko, zer moduz... Ohiturei dagokienez, berriz, hasieran hemengo jatekora ohitzea kosta zitzaigun apur bat. Baina orain oso gustura gaude Ormaiztegin.

Lantegian zein herrian ederki integratu zarete, ezta?

Lankideekin oso harreman ona egin dugu. Lanetik kanpo ere, plan asko egiten ditugu haiekin. Inguruko herriak erakusten dizkigute, mendira joaten gara... Lankideekin bezala, ormaiztegiarrekin ere oso ongi moldatu gara; lagun asko egin ditugu herrian. Batzuek kuadrilla eta guzti egin dute. Brasildar batzuk, esaterako, Ormaiztegiko kuadrilla batekin batera mozorrotu ziren San Andres jaietan. Ostegunetan, berriz, pintxopotera joaten gara.

Brasildarren eta euskaldunen izaerak ba al du zerikusirik?

Egia esan, izateko modua nahiko desberdina da. Euskaldunei gehiago kostatzen zaie, esaterako, kontaktu fisikoa. Konfiantza hartu arte hotzagoak dira. Baina, behin konfiantza hartuta, tratatzeko oso errazak dira. Horrez gain, edukazio onekoak eta oso langileak dira.

Biharko kulturarteko festa antolatu duzue Ormaiztegin. Zein da helburua?

Guk euskal kultura ezagutzea, eta, aldi berean, ormaiztegiarrek brasildar kultura apur bat gehiago ezagutzea. Azken finean, gure kulturak erakustea da asmoa, festa baten bidez.

Eta zer egingo duzue?

Brasildarrok txurraskoa prestatuko dugu, gure erara, hango saltsarekin. Eguerdian eta arratsaldean plazan banatuko ditugu pintxoak eta edaria. Bestalde, herri kirolak egingo ditugu brasildarrok eta ormaiztegiarrek: txingak, sokatira, harrikari proba... Bost kilometroko herri lasterketa bat ere antolatu dugu. Eta, festa girotzeko, musika izango da. Decalky talde brasildarrak —Irizarreko langile batzuek osatzen dute— eta GuriBost talde goierritarrak joko dute zuzeneko musika.

Baduzue zuen herrialdera itzultzeko gogoa?

Sentsazio gazi-gozoa dugu. Alde batetik, gure familiengana eta gure eguneroko bizitzara itzuli nahi dugu. Bestetik, faltan sumatuko ditugu hemen egindako lagun guztiak. Dena den, ormaiztegiarrek beti edukiko dituzte gure etxeetako ateak irekita. Lankide batzuek esana digute bisitan joango direla. Eta gu ere etorriko gara noizbehinka. Ormaiztegi beti izango dugu gogoan. Oso eskertuta gaude herriarekin eta enpresarekin. Irizarreko langile askok lan handia egin dute brasildarrok Ormaiztegira lanera ekartzeko; eta batzuek brasildarrokin harreman handia izan dute.

Bisitatzetik esploratzera
2016-06-102016-06-09Albisteak, Asteko Gaiak, Ekonomia, gipuzkoa

Bisitatzetik esploratzera

Eider Goenaga Lizaso

Miyuki Donostiara etorri da Japoniatik, goi mailako sukaldaritzak erakarrita. "Donostia oso ezaguna da Japonian; batez ere, bere gastronomiagatik. Amestutako jomuga bat zen guretzat". Donostian, Michelin izardun jatetxeak eta pintxoak ezagutzen dituzte, baina hotelean sagardotegi garaia dela esaten diete, eta Astigarragan egiten dute hurrengo geldialdia. Ordiziko asteazkenetako azokari buruz ere hitz egiten diote Miyukiri, eta bertara joan dira bikotekidea eta biak, trena hartuta. "Asian merkatu asko daude kalean, baina bat ere ez da honelakoa", dio, bertako nekazariek ekoitzitako produktuen kalitateari erreparatuta. Japoniako beste familia batekin aurkitzen dira Ordizian, Hokkaidokoak,haiek ere azoka ikustera joandakoak.

Miyuki Gipuzkoako turismo marka berriaren iragarki bateko protagonista da, eta haren istorioa turistak Gipuzkoako barnealdera erakartzeko eraikia dago. Hokkaidoko familia egiazko familia bat da, ordea; iragarkia grabatzen ari zirela Ordizian topatutakoa, eta Donostiara gastronomiak erakarrita etorritakoa. Bideoaren izenburua: Explore San Sebastian Region.

Joan den martxoan, Sevatur turismo azokan aurkeztu zuen Gipuzkoako Foru Aldundiak turismo marka berria. Logoa eta leloa aldatu dituzte. Visit beharrean Explore da orain; eta Gipuzkoa beharrean, San Sebastian region. Markaren irudiari erreparatuta, kuboekin osatutako Gipuzkoako mapa bat da logo berria, lurraldearen "eskaintza poliedrikoa" islatzen duena eta bertako bi artista handiri —Eduardo Txillida eta Jorge Oteiza— keinua egin nahi diena.

Ornitorrinco publizitate agentziak diseinatu du marka berria, foru aldundiko Turismo Zuzendaritzaren enkarguz. "Arazo batekin etorri zitzaizkigun: turistak Gipuzkoa ez duela ezagutzen eta, ondorioz, Gipuzkoako eskualdeak turismoari saltzeko zailtasunak daudela. Donostiak halako indarra du, turista guztien arreta fagozitatzen duela", azaldu du Xabier Ayalak, Ornitorrincoko gerenteak.

Aurretik Visit Gipuzkoa zen turismoa erakartzeko leloa, eta leloari erreparatu zioten lehenbizi marka berria diseinatzeko garaian. "Visit ingelesezko hitza den arren, aurreko kanpaina diseinatu zutenek ulertu zuten edozeinek ulertzeko modukoa zela: visit, visitar, visiter, bisitatu...". Abiapuntu egokia ikusi zuten horretan Ornitorrincokoek, eta visit ordezkatzeko aditzaren bila hasi ziren.

Bidaia bat zer den eta bidaiariak zer bilatzen duen hausnartu, eta bidaiatzea abentura bilatzea dela, lurralde berriak aurkitzea dela eta esploratzea dela ondorioztatu zuten. "Bidaiariari beti gustatu izan zaizkio ohiko turismo zirkuituetatik kanpoko tokiak; bertakoek aholkatu eta turismo gidetan ez dauden txokoak aurkitzea da bidaiariaren helburua". Eta hori islatuko zuen kontzeptuaren bila, explore aditza aukeratu zuten. "Visit bezala, explore aditza ere egokia da nazioarteko merkatura zabaltzeko: edonork ulertzeko modukoa, ia edozein hizkuntzatan".

San Sebastian Region

Donostiako erakartze ahalmenari nola aurre egin; horixe bigarren buruhaustea. Turistak Donostia ezagutzen du, eta Donostiaz gain, agian bizpahiru leku gehiago bisitatzen ditu —Hondarribia, Getaria, Loiola, Arantzazu...—, baina zaila da bisitaria horietatik ateratzea. "Gure ustez Donostia izan daiteke arazo bat, baina aldi berean aukera bat ere ematen digu. Aprobetxatu dezagun Donostiaren izena lurralde guztia saltzeko. Hori egiten dute bilbotarrek, Bilbo Handiaren aterkipean lurralde guztia hartzen dute; eta erdi-txantxetan Kontxa Bilboko hondartza dela esaten dute. Zergatik ez gauza bera egin?".

Gipuzkoak ezagutzeko moduko toki asko dituen arren, horiek nazioarteko bezeroari saltzea konplexua dela dio Ayalak. "Ikuspegi zabala izan behar dugu. Izan ere, Zumarragako Antiguako ermita oso-oso polita izango da, baina jomuga turistiko bakar gisa, ez du funtzionatzen". Nazioarteko hainbat ereduri erreparatuta, Gipuzkoa erabili beharrean San Sebastian Region kontzeptuaren aldeko apustua egin zuten publizitate agentziakoak: "Loirako eskualdea edo Akitaniako eskualdea saltzen diren bezala, guk Donostiako eskualdea salduko dugu".

Aldaketa horrek beldur pixka bat ematen ziela aitortu du Ayalak. "Ez genekien oso ondo jendeak nola hartuko zuen. Denis Itxaso diputatuari eta Maite Cruzado zuzendariari aurkeztu genien, eta gustatu zitzaien; baina gero esan ziguten eskualdeei aurkeztu behar geniela, eurentzat ezinbestekoa zela eskualdeek ere kanpainarekin bat egitea". Hala, eskualdeetako turismo mankomunitateen aurrean egin zuten aurkezpena Xabier Ayalak berak eta kanpainaren diseinuaren ardura izan duen Jesus Arak. "Beti Donostia, beti Donostiarekin bueltaka... Jendeak hori gaizki har zezakeela pentsatzen genuen. Baina, hamalau bat lagun etorri ziren, eta berehala harrapatu zuten ideia, gustatu zitzaien. Turistek Gipuzkoa ezagutzeko modua zela ikusi zuten, eta bat egin zuten gure ideiarekin". Ayalaren hitzetan, "inportantea" da eskualdeen iritzia kanpainaren onarpenerako. "Azkenean, eurak dira hau sinistu behar dutenak"

Donostia izena lelotik kanpo gelditzeari buruz ere egin zuten gogoeta. "Baina, nazioartean zabaltzeko lelo bat behar genuen, eta nazioartean euskarazko izena ez, baizik eta San Sebastian izena ezagutzen dute. Beraz, zalantzak izan genituen arren, hori izan zen apustua".

Eskaintza poliedrikoa

Logoaren koloreek Gipuzkoak eskaintzen dituen itsasoa eta mendia islatzen dituela dio Ayalak; "itsasoa iparrean eta mendia hegoaldean". Gipuzkoako mapa kuboekin eraikitzeak, berriz, bi arrazoi nagusi ditu. "Batetik, ulertzen dugulako Gipuzkoak itsasoa eta mendia baino askoz gehiago eskaintzen duela, eskaintza poliedrikoa dela: gastronomia, tradizioa, kultura, artea... Ildo horretan, arteari egiten diogu keinua logoarekin. Gipuzkoan bi eskultore handi ditugu, Txillida eta Oteiza, euskal eskulturgintzaren ikurrak biak. Haien lanetan asko erabiltzen dira karratuak eta kuboak, ertz oso markatuak, eta hori ere islatu dugu".

Kuboekin lurraldeko mapa egiteak, bestalde, leloan agertzen ez den Gipuzkoa hitza ordezkatu nahi duela azaldu du Ayalak. "Nik uste dut eskualdeetan ondo hartu zutela leloa, logoak Gipuzkoa oso garbi islatzen duelako, eta oreka bat dagoelako".

Marka eraikita, orain marka hori zabaldu eta ezagutarazteko garaia da. Ayalak itxaropenez begiratzen dio etorkizunari: ohiko bideetatik zein sare sozialetatik Explore San Sebastian Region leloa zabaltzen ari dela eta emaitzak izango dituela iritzi dio.

2016-06-102016-06-09gipuzkoa

Historian eta geografian bidaia, Urola eskualdea ezagutzeko

Julene Frantzesena
Azpeitiko Loiola auzoko santutegia eta Burdinbidearen Euskal Museoa; Zestoako Lili jauregia eta Ekainberri museoa; eta Zumaiako Algorri Natur Baliabideen Interpretazio Zentroa. Horiek biltzen ditu Bost geltoki historian eskaintza tur...

2016-06-102016-06-09gipuzkoa

Atxikimenduak

Grupo Oarso TaldeaPepe Rei ElkarteaFracking EzAHT GeldituELALABESKUGT EuskadiSteilasCGTHiruEzker AnitzaEH BilduAhal DuguEquo

2016-06-102016-06-10gipuzkoa

845 milioiko zorrari “aurre egiteko gai”

Bidegi sozietateak 845 milioi euroko zorra dauka, baina, aldundiak adierazi berri duenez, ez du "inolako arazorik" finantza konpromisoei aurre egiteko. Joan den astean Gipuzkoako Batzar Nagusietan hitz egin zuen Aintzane Oiarbide Bide Azpiegituretako ...