gipuzkoa

2016-05-202016-05-20gipuzkoa

“Aralar parke natural eta kultural bezala ulertu izan dut betidanik”

A. Apalategi

Mendizale gisa da ezaguna Joxe Ramon Agirre Marron (Ataun, 1959). Hainbat espedizio egin ditu munduan barrena, eta dokumentalgintzan ere sakondu du, bidaia horietan egindako ikus-entzunezko lanei esker. 2013az geroztik Lizarrustiko Parketxeko kudeatzailea ere bada.

Ataundarra eta mendizalea izanda, zer da zuretzat Aralar?

Aralar da agertoki natural bat, megalitikotik hasi eta milaka urtean gizakiaren bizileku izan dena eta gizakiari jaten eman diona. Gune bizi bat, oraindik ere bizirik mantentzen dena. Gaur egun, beste era batera bada ere, mantentzen du balio natural hori, baina gehiago denbora pasa edo aisialdi moduan.

Lizarrustiko Parketxea Aralarko atea dela diozue.

Aralarrek sarbide natural ugari ditu, bai Gipuzkoatik —hor dago Larraitz ere—, eta baita Nafarroa aldetik ere. Aralar bi aldeetako artzainen bilgune izan da urte askoan. Lizarrustin informazio gune bat jarrita, bisitariei harrera egiteko toki bat dela esan daiteke.

Zer eskaintzen diozue bisitariari informazio gune horretan?

Plataforma ezberdinen bidez, Aralarko parke naturalaren inguruko informazioa eskaintzen dugu. Euskal Herritik ez ezik, estatutik eta nazioartetik jende asko etortzen da, eta, horri esker, naturgune hau gero eta ezagunagoa egiten ari da. Jendea harrituta gelditzen da ikusita basoak, monumentu megalitikoak eta artzaintzak zer garrantzi duten, eta, batez ere, parketxea nola zainduta dagoen. Baina informazioa emateaz gain, jatetxe eta ostatu zerbitzua ere eskaintzen diegu bisitariei.

Ohiko ibilaldiez gain, gauza bereziak ere antolatzen dituzue. Ibilbide mitologikoak harrera ona izaten ari dira, ezta?

Aralar parke natural eta kultural bezala ulertu izan dut beti. Izan ere, naturaz gain, gizakiak ere presentzia handia izan du Aralarren, eta, mendez mende, eguneroko bizimoduan, sinesmenetan edo ospakizunetan oinarritutako kultur adierazpenak egin izan dira bertan. Horregatik saiatzen gara gu ere Aralarko gure eremu hau kultur erakustaldiekin lotzen.

Ataunen, mitologia aldetik oso lan interesgarria egiten ari da Jentilbaratza taldea, mitologia gaurkotu eta modu ludiko batean eskaintzen saiatzen direlako, batez ere umeentzat. Ibilbide mitologiko horietan, pertsonaia mitologikoak eta natur elementuak, biak uztartzen dira, ikuskizun ederra osatuz.

Urte osoan saiatzen gara ekintzak egiten. Iaz, Nepalgo ohiturak ezagutzeko aukera izan genuen, eta aurten gauza bera egiten saiatu nahi dugu Mongoliarekin. Aralarrek artzaintzarekin lotura estua izan duen moduan, mongoliarrek ere ganaduarekin eta bizimodu nomadarekin lotura handia dute, eta bi mundu horiek gerturatzen saiatuko gara.

2016-05-132016-05-12gipuzkoa

Gure Esku Dago. Herri galdeketak

Azpeitian, Debagoienean eta Goierrin egingo dute galdeketa ekainaren 5ean. Honako hauek dira herriak, eta galderak.

AZPEITIA

14.822 biztanle.

Galdera: "Nahi al duzu izan euskal estatu independente bateko herritar?".

DEBAGOIENA

64.325 biztanle. Debagoieneko zortzi udalerri eta Aramaio (Araba). Galdera: "Nahi al duzu izan euskal estatu independente bateko herritar?".

• Antzuola

• Aramaio (Araba)

• Aretxabaleta

• Arrasate

• Bergara

• Elgeta

• Eskoriatza

• Leintz-Gatzaga

• Oñati

GOIERRI

67.670 biztanle. 23 herri.

Galdera: "Nahi duzu izan euskal estatu burujabe bateko herritar?".

• Altzaga

• Arama

• Ataun

• Beasain

• Ezkio

• Gabiria

• Gaintza

• Idiazabal

• Itsaso

• Itsasondo

• Lazkao

• Legazpi

• Legorreta

• Mutiloa

• Olaberria

• Ordizia

• Ormaiztegi

• Segura

• Urretxu

• Zaldibia

• Zegama

• Zerain

• Zumarraga

Lau urtean behin baino gehiago
2016-05-132016-05-12Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Politika

Lau urtean behin baino gehiago

E. Goenaga Lizaso / M. Alustiza

Lau urtean behin alderdi politikoek aurkeztutako zerrenda itxiei botoa eman eta ordezkariak aukeratzea baino gehiago da demokrazia. Ordezkari horiek herritarren bizimodua baldintzatuko duten hamaika erabaki hartzen dituzte, eta herritarrek, gero eta gehiago, erabaki horietan partaide izan nahi dute. Batez ere, udal mailako erabakiak direnean. Parte-hartze prozesuek gero eta pisu handiagoa dute udaletan; aurrekontuak osatzeko, kaleen antolaketarako, azpiegitura berriak eraikitzeko... Baina, askotan, parte-hartze prozesuak ere ez du bermatzen herritarren erabakia errespetatuko denik. Hala, bai herri plataformek bultzatuta, bai udalek antolatuta, gero eta gehiago galdetzen zaie zuzenean herritarrei. Gipuzkoan azken urteetan hainbat adibide izan dira.

HONDAKINEN BILKETA

Usurbil, aitzindari

Usurbil izan zen Gipuzkoan atez ateko sistema ezarri zuen lehen herria, eta baita bilketaz kontsulta egin zuen lehena ere, atez atekoa martxan jarri eta urtebetera. 2010eko martxoan, Usurbilgo herritarren %55,8k atez ateko sistemaren aldeko botoa eman zuten —usurbildarren %70,23k parte hartu zuten—. Ondorioz, 2009an ezarritako sistemari eustea erabaki zuen udalak.

Udalak sustatuta

Azken bizpahiru urteetan izan dira galdeketak sustatu dituzten hainbat udal. Mutrikun, esaterako, 2014. urte bukaeran galdetu zieten herritarrei bi sistemaren artean zein nahiago zuten: edukiontziena —organikoa eta errefusa txiparen bidez— edo mistoa —organikoa eta errefusa atez ate; gainerakoak, edukiontziekin—. Edukiontzien sistemaren alde egin dute parte hartzaileen %82k. Elgetan bost edukiontziko sistemaren alde egin zuten urte horretan. Azkoitiko Udalak iazko urtarrilean galdetu zuen martxan zegoen sistemaren gainean; abian zegoen sistema mistoa gogoko zuten adierazi behar zuten, eta ezezko erantzunak nagusitu ziren. Deban, iazko martxoaren 26tik 29ra antolatu zuten galdeketa —%86 txartel txipdun edukiontzi sistemaren alde—.

Plataformek sustatuta

Udalek ez ezik, atez atekoaren aurkako plataformek ere antolatu dituzte kontsultak. 2013ko apirilean, Legazpin, Atez Atekoaren Kontrako Herri Plataformak herri galdeketa egin zuen udalak ezartzeko asmoa zuen atez ateko zabor bilketaren aurka. 7.115 pertsona zeuden deituta botoa ematera, eta 3.683 joan ziren. Botoa eman zutenen %97,72 agertu ziren atez atekoaren kontra. Urte horretako ekainean Zizurkilen egin zuen Tolosaldea Txukun plataformak, eta garai bertsuan egin zituzten Anoetan, Iruran, Ordizian eta Villabonan ere. Bergara Garbia plataformak 2013ko azaroan galdetu zuen, eta berdin geroago Garbia plataformak Eskoriatzan.

Atez atekoaren ondoren

2015eko maiatzeko udal hauteskundeen ondoren, atez ateko sistema zuten hainbat herritan galdeketak egitea erabaki zuten udalek; horietako batzuek hauteskunde programan txertatua zuten galdeketa egitea. Azken kontsulta Astigarragako Udalak bultzatutakoa izan da, apirilean. Edukiontzien alde egin zuten %59,6k, eta atez atekoaren alde %40,3k —eredu hori zuten orain arte—. Urte hasieran galdetu zieten Legazpi eta Aretxabaletako herritarrei, eta edukiontzien aukera hobetsi zuten. Beste zenbait ere izan dira: Bergaran, Eskoriatzan, Ordizian... Lezon martxoan egitekoak ziren, baina atzeratu egin dute.

AUZO UDALAK
ETA DESANEXIOAK

Ereñotzu eta Itziar

Ereñotzuk auzo udal izateko pausoa 2010eko martxoaren 28an egin zuen, bertako herritarrei egindako zuzeneko galdera baten bitartez. Gipuzkoako udal barrutiak arautzen dituen 2/2003 Foru Arauak ezarritako prozedurari jarraituz egin zuten bozketa, eta auzotarren %59k eman zuten botoa —283 lagunek, 483tik—. 270 boto izan ziren auzo udalaren alde, eta hamahiru boto kontra. Gipuzkoako Foru Aldundiak 2010eko urriaren 18an izendatu zuen Ereñotzu auzo udal. Prozedura berari jarraituz, Itziarren 2014ko azaroaren 30ean honako galdera hau egin zieten auzotarrei: "Debako udalbatzak Itziarko auzo udala eratzea onartu du. Ados zaude?". %72ko partaidetza izan zen, eta boto-emaileen %96k babestu zuten auzo udalaren sorrera. 2015eko urtarrilean onartu zuen aldundiak Itziar auzo udal bihurtzeko dekretua.

Igeldo, desanexioa etenda

Estatuaren abokatuak galdeketa geldiarazteko ahalegina egin arren, igeldotarrek Donostiako auzo gisa jarraitzearen edo desanexioaren artean hautatzeko aukera izan zuten, 2013ko azaroaren 30ean, Gipuzkoako Foru Aldundiak antolatutako herri galdeketan. Galdeketa egin aurretik, azaroaren 8an, EAEko Auzitegi Nagusiak bidea eman zion galdeketari, Estatuaren abokatuaren eskaera ontzat hartu gabe. Gipuzkoako Herritarren Partaidetzari buruzko 1/2010 foru arauean oinarrituta antolatu zuen galdeketa foru aldundiak. %72,1eko partaidetzarekin (637 boto), baiezkoak 391 izan ziren (%61,38), eta ezezkoak, 234 (%36,73). 1994an Itxas Aurre elkarteak antolatutako galdeketarekin alderatuta, lau puntu igo zen parte hartzea. Igeldo herri bihurtzeko foru dekretua, ordea, EAEko Auzitegi Nagusiak utzi zuen bertan behera 2014ko otsailean, Donostiako Udalak jarritako helegitea tramiterako onartu zuenean. Behin-behinean hartu zuen erabaki hori, eta oraindik ez dago gaiari buruzko ebazpen irmorik.

Itsaso, 89. herria

Ezkio eta Itsaso aurten banatuko dira, eta Itsaso Gipuzkoako 89. herria izango da, foru aldundiak Ezkio-Itsasok egindako eskaerari bide ematen dionean. Itsasoarren eskariz, desanexio prozesua 2011n abiatu zuten, eta dagoeneko foru aldundiaren oniritzia baino ez da falta. Itsasoarrei ez zitzaien galdera zuzenik egin gaiari buruz, baina sinadura bilketan beharrezko babesa lortu zuen desanexio eskaerak, eta Ezkio-Itsasok bide eman zion eskaera horri.

ZEKORKETAK ZESTOAN

Legez, galdeketa ez

Zestoan zekorketekin jarraitu edo ez galdetu zien udalak herritarrei. 2012ko ekainaren 3an egin zuten kontsulta, nahiz eta, legez, ez zen galdeketa bat izan. Botoa emateko lekuak atondu zituzten, eta herritarrek egun osoa izan zuten botoa ematera joateko, baina galdeketari legezko orrazkera emateko, herritarrek udalari egindako eskari moduan aurkeztu ziren botoak. Zekorketak antolatzearen alde egin zuten 963 lagunek; aurka, berriz, 542k. Boto eskubidea 3.012 herritarrek zuten, eta %50,5ek bozkatu zuten. Botoen aldea hain handia izateak udalaren erabakia erraztu zuela esan zuen Leire Etxeberria alkateak.

GOI TENTSIOKO LINEA

Ezezko borobila

Deikaztelu (Nafarroa) eta Itsaso arteko goi tentsioko lineari buruzko galdeketa egin zuten 2013ko ekainean Nafarroako 36 herritan eta Gipuzkoako hirutan: Gabirian, Mutiloan eta Zerainen. Guztira, 5.156 herritar zeuden galdeketara deituta, eta parte hartzea %63 izan zen. Horien artetik %99 agertu ziren proiektuaren kontra.

HIRIGINTZA

Herri antolaketaz galdetu

Udalek herritarrei galdetzea ez da ezohikoa. Gipuzkoan hainbat udalek egin dituzte galdeketak; batez ere, hirigintza gaiekin lotuta. Zizurkilgo Udala, esaterako, plaza berrian zuhaitza jarri ala ez ari zaie galdetzen egunotan herritarrei. Buzoi bat jarri dute, eta 12 urtetik gora herritarrek bertan eman behar dute botoa, maiatzaren 17ra bitartean. Halako gehiago ere izan dira; besteak beste, Tolosan, bi auzotan egin ziren galdeketak, auzoa zeharkatzen zuten errepideetan egin beharreko obrei buruz; Lazkaon, Lazkaomendira eta hilerrira joateko bidea eraikitzeko zortzi proiekturen artean aukeratu zuten herritarrek; Seguran, Errebote eraikina eraitsi edo ez herritarrei galdetu zien udalak; eta Hernanin bizilagunek erabaki zuten udal azpiegituren inguruko lehentasunak zeintzuk ziren.

AHT

Abiadura handiari ez

Abiadura handiko trenari buruzko galdeketak ere izan dira. Itsasondo izan zen lehenengotakoa; 2006. urteko abenduan galdetu zuten proiektuari buruz, udalak deituta. Parte hartzea %44 izan zen: %10,8 azaldu ziren proiektuaren alde, eta %88,8 kontra. 2007an, Alegian galdetu zuten, Bergarako Angiozarren, Anoetan; 2009an, Legorretan...

2016-05-132016-05-13gipuzkoa

Hiru asteko atzerako kontua

Eider Goenaga Lizaso

Urtea betetzera doa Gure Esku Dago dinamikak, Anoetako estadioan (Donostia) eta Euskal Herriko beste lau hiriburutan, herritarrei galdetzeko urratsa egingo zuela iragarri zuenetik. Hautetsontzi erraldoien bidez irudikatu zuten egin beharreko urratsa. Espainiako hauteskunde orokorrak gorabehera, galdeketen data dantzan ibili da orain arte, baina joan den larunbatean zehaztu zuten eguna, Donostian. Ekainaren 5ean izango da. Hiru aste barru, Euskal Herriko 34 herritan galdera egingo zaie herritarrei, denetan batera, eta helburu berarekin: erabakitzeko eskubidea gauzatzeari begirako pausoak ematea, erabakitzeko ariketak egitea.

Gipuzkoan, Goierriko 23 herritan, Debagoieneko zortzi herritan eta Azpeitian egingo dute kontsulta ekaineko lehen igandean. Guztira, 145.000 herritar biltzen dituzte galdeketa egingo duten herriek, lurralde osoko biztanleriaren %20 inguru. Aramaio (Araba) eta Ispaster (Bizkaia) izango dira egun berean kontsulta egingo dute herriak.

Herri horietan, sentsibilitate ezberdineko jendea elkartu, galdeketaren aldeko plataformak eta batzordeak eratu, galdeketak egin ahal izateko legezko elkarteak sortu, sinadurak bildu, atxikimenduak lortu, galderak zehaztu, sentsibilizaziorako ekitaldi eta jarduerak gauzatu... urte osoa eman dute lanean, herritarrei nolako estatus politikoa nahiko luketen galdetu ahal izateko. 16 urtetik gorako herritarrek izango dute botoa emateko eskubidea.

Aurrera begira

Ekainaren 5ekoa, ordea, bidearen hasiera baino ez dela dio Gure Esku Dago-k. Aurrera begira ari dira lanean. Azaroan Diman (Bizkaia) eta Bakaikun (Nafarroa) egingo dituzte galdeketak, eta 2017ari begira ari dira lanean jada Oiartzualdean, Usurbilen eta Hernanin; baita Bizkaian, Aulesti, Barrika, Bermeo, Busturia, Elorrio, Sopela eta Uribe Kostan ere. Eta atzetik gehiago helduko dira. Dozenaka herritan martxan dira jada galdeketak egiteko prozesuak. 2018an dute jarria jomuga. "Akordio zabal bat erdietsi nahi dugu 2018ra bitartean, hiru milioi biztanleko herri honek libreki bere etorkizuna erabaki dezan", esan zuen Angel Oiarbide Gure Esku Dago-ko kideak, larunbatean Zurriolako hondartzan egindako agerraldian.

"Euskal Herri osoan ari da urratsak egiten Gure Esku Dago, hurrengo bi urteetan aurreikusi dugun plangintza gauzatzeko". Plangintza horretan lehen olatua izango da ekainaren 5ekoa. Herritarren parte hartze ahalik eta handiena sustatzeko buru-belarri ari dira lanean egunotan, hiru aste barru herritarrek hautetsontziak boto-paperez bete ditzaten. "Erabakia elkarrekin eta herritarren parte hartzearekin hartuz gero, zilegizkoa eta herritarrok onartua izango da, emaitza edozein dela ere. Eta horrek gizarte kohesionatuagoa, sendoagoa, kritikoagoa eta jantziagoa ekarriko du".

Erabakitzen hasi

Ekainaren 5eko galdeketak badu jada irudia. E5 handi batekin ilustratu dute egun horretako afixa, botoa irudikatzen duen gutun-azal batekin eta hiru eskurekin osatzen dena. Azpian, esaldi bat: "Erabakitzen hasi gara". Erabakitzeko eskubidea erdiesteko bidean, ariketa praktikoak eta eskubide hori gauzatzeak duten garrantzia islatu nahi du Gure Esku Dago-k.

Joan den igandean, halaber, Azpeitiko eta Debagoieneko galdeketak sustatu dituzten Erain Debagoiena eta Hitzartu elkarteek ekitaldia egin zuten, Elosuan (Bergara), ekainaren 5ari begira. Orain arte egindako lanarekin pozik eta bozketa egunari begira baikor, Erain Debagoieneko kide Jon Ugarteburuk jasotako babesa nabarmendu zuen. Debagoienean, izan ere, 9.000 sinadura batu dituzte dagoeneko —Oñatin eta Antzuolan sinadurak biltzen jarraitzen dute—. "Oso datu positiboa da guretzat: herri askotan biztanleen %15ek sinatu dute".

“Arriskutik babestuko zaitut, maitea”
2016-05-132016-05-12Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

“Arriskutik babestuko zaitut, maitea”

Maite Alustiza

Gurasoak dira, aitona-amonak, izebak eta osabak. GuraSOS mugimenduan elkartu dira, helburu argi batekin: euren haurren osasuna babestea. Kezkatuta daude Zubietan egitekoak diren errauste plantak umeengan izan dezakeen eraginagatik. "Osasuna guztiz bermatuta ez dagoelako eta prebentzio eta babes printzipioetan oinarrituta", plantaren asmoa alde batera uzteko eskatu dute. Joan den larunbatean aurkeztu zuten mugimendua, Lasarte-Orian, eta, epe laburrera, bi asmo nagusi dituzte: informazioa jaso eta zabaltzea, batetik, eta prestatu duten manifestuaren aldeko sinadurak biltzea, bestetik. Manifestuan senide bakoitzak konpromisoa hartzen du haur batekin: "Arrisku honetatik babestuko zaitut, maitea, zin dagizut". Gipuzkoako Foru Aldundira eramango dituzte atxikimenduak.

"Kezkatzen gaitu isiltasunak, eta honelako azpiegiturak osasunean dituen eraginei buruz eztabaida gehiago ez egoteak". Ez daukate "interes politiko eta ekonomikorik", euren haurrak babestea baino ez. Honako hau da funtsean eskatzen dutena: gizartea eta haren ordezkariak ados jar daitezela hondakinen arazoari irtenbidea emateko, inoren osasuna arriskuan jarri gabe.

Euren kezken abiapuntua "errealitate ukaezin batean" dagoela diote: inork ez duela errauste planta bere herrian nahi. Gainera, inguruko herritarren osasuna arriskuan dagoela azaltzeko bi argudio dituzte. Batetik, Gipuzkoako Aldundiak Biodonostiarekin hitzartu duen azterlan epidemiologikoa —hiru azterketa egitea erabaki dute; errauste planta martxan jarri aurretik, errauste plantak martxan urtebete pasatu duenean, eta bost urte pasatu eta gero—. Mugimenduko kideen arabera, azterketa horren beharrak frogatzen du herritarrak arrisku baten aurrean daudela. Horrekin batera, salatu dute plantak gizakiengan izan dezakeen eragina "esperimentatzeko", eurak eta euren haurrak "erabiltzeko" asmoa dutela.

GuraSOSek darabilen beste argudio bat Eusko Jaurlaritzak aurkeztu duen azterketa da. Kutsaduraren sakabanatze atmosferikoaren azterlanean onartzen da kaltetze eremua 30 kilometrokoa dela, hau da, instalazioaren kokapenetik hasita 15 kilometroko erradiokoa. Gurasoen mugimenduak eremu horretan dauden ikastetxeengan jarri du arreta: eragin mapa bat osatu du, erraustegiak zuzenean atmosferara igorritako partikulengatik kalte egin diezaiekeen ikastetxeekin. Horren arabera, berrehun hezkuntza zentro leudeke, baita Donostiako ospitale gunea eta Onkologikoa ere.

Osasuna eta Errausketa Ikerketa Taldeak aurkeztutako ebidentzia zientifikoek ere kezkatzen dituzte. "Medikuek argi diote: fetuak, haurrak eta gaztetxoak dira, gaixo eta edadetuekin batera, erraustegien efektuen eragin nabarmenenak jasaten dituztenak".

Ideologia ezberdineko lagunak batu dira mugimenduan, eta, aurrera begira, kide gehiagoren elkargune izan nahi du. Maiatzaren 21erako, esaterako, dibulgazio ekitaldi bat antolatzen ari dira Hernanin, Orona Ideon. Zientzialari eta medikuen eskutik, errauste plantek osasunean sor ditzaketen eraginei buruzko informazioa jasotzeko aukera eskaini nahi diete herritarrei. Familiez gain, hezkuntza komunitatea ere bidelagun izan nahi dute. Dei berezia egin diete eragin eremuan dauden ikastetxeei eta orokorrean Gipuzkoako zentro guztiei, manifestuarekin bat egin dezaten. Hezkuntza arloarekin ez ezik, osasun arloko profesionalekin ere elkarlanaren aritu nahi dute. Edozein herritarrek aukera du manifestua sinatzeko, www.gurasos.org webgunean.

2016-05-132016-05-13gipuzkoa

Usurbilgo alkatearen eskaera Gipuzkoako herriei

Xabier Arregi Usurbilgo alkateak ohar bat bidali die Gipuzkoako alkate guztiei, Zubietako errauste plantaren gaia euren herrietako udalbatzarretara eraman dezaten. Gutunean azaldu duenez, "itxikeria politikorik gabe eta herritarren ongizatea oinarritz...

Ateekin batera aukerak zabal daitezen
2016-05-132016-05-12Albisteak, Ekonomia, gipuzkoa

Ateekin batera aukerak zabal daitezen

Maite Alustiza
Kontserba potoak prest daude, baina hutsik. Prest daude hozkailuak, baina ez dute ezer hozten. Makinak muntatuta eta ekoizleak lanean hasteko gogoz. Hirurehun metro koadroko espazio batean daude denak, Zaldibiako Goizane zentroan. Nekaza...

Kirola, emakumeen azaletik
2016-05-132016-05-12Albisteak, gipuzkoa, Gizartea, Kirola

Kirola, emakumeen azaletik

Julene Frantzesena
Gizartean gizonen eta emakumeen arteko desberdintasunak "geroz eta txikiagoak" badira ere, kirolean "oso handiak" dira oraindik. Hala dio Mariate Bizkarra EHUko irakasleak (Gasteiz, 1964): "Prentsan gutxiago agertzen dira emakumeak, ...