gipuzkoa

2015-12-232015-12-23gipuzkoa, Iritzia

Urteko bilan bilaua

Ikasle eta irakasle jendearendako, urte amaiera ekain-uztailean izaten da, orduan amaitzen zaizkigulako ikastaroak eta jardunak, eta atzera ere, irailean hasi. Sasoi horretan egiten dugu ikasturtearen birpasa eta balorazioa. Horretara, abendukoa urte bukaera baino, eten bat da gure jardunean, ez akabua. Baina ezin gara beti txakur berde abozinatuak izan, eta hausnarketarako ere aprobetxatuko dugu urte hondar hau, sekula ez duelako kalterik egiten. Hausnar horren ondorioz-edo, urte berrirako asmoen zerrenda ere agertzen da, baina horiek fartsa hutsa direnez hobe aipatzen ez baditugu.

Egia esatera, ez naiz oso ona halako gogoetak egiten, batzuen ustez nostalgiarako joera badut ere. Inpresioekin geratzen naiz, eta gehien inpresionatu nauena aurten, malkoetaraino, arabiar errefuxiatuen ihesa izan da. Beharbada, lehenengo momentutik geure familia ikusi dudalako bertan, hamaikatxotan esan dudan legez. Geureek "zortea" izan zuten, ihesaldi antolatu, legal eta babestua izan zutelako. Gure amama Virginiak bi seme txikienekin Frantziarako itsasontzia hartzeko aukera izan zuelako, beste bost seme-alaba Ingalaterra, Frantzia eta Belgikara ebakuatzen zituzten bitartean, eta beste alaba hemen geratu behar derrigorrean. 2015eko ume siriar horien begi ilunetan ikusi ditut gure familiaren begi ilunak, nire begi ilun berberak. Orduan, Europa izan zuten (genuen) aterpe, komiteak sortu ziren nonahi. Orain, ordea, herritarron bihotza samurtu zen arren, agintariek hesiak jarri dituzte, polizia bidali, horrekin geldituko dituztelakoan.

Hil honetan bertan entzun ahal izan diogu Eibarko Borja Olabegojeaskoetxeari Lesbos ingurutik berbetan. Bera soroslea da, eta bertara joanda dago boluntario iheslariak erreskatatzera. Egunero irteten dira Mediterraneoko uretara jostailuzko ontzi singleetan eta salbamendu-txaleko faltsuak jantzita dakartzatenak ateratzera. Izugarrikeria osoa!

Borjak eskatu zuen bakarra dirua izan zen, oso bitarteko gutxi dituztelako. Esate baterako, kontatu zuen uharte guztian anbulantzia bat zutela bertako biztanleak eta errefuxiatuak artatzeko, eta Euskadi Irratiko elkarrizketa izan aurreko egunean egun bakar batean 1.700 pertsona atera zituztela ere komentatu zuen. 1.700, egun bakar batean, Lesbos inguruan soilik! Elgoibarko Iñaki Iraola eta Koro Gabiola ere joatekoak dira sorosle Greziara Gabonetako oporretan. Eurek ere diru-biltzea dute martxan, nahi badiezue lagundu.

Neguko solstizioan gaude, eta egoera gero eta latzagoa izango da pertsona horiendako. Baina zer egin dirua emateaz gain? Nola presionatu gobernuak? Giza-uholde hura izan zenean telebista eta egunkarietako lehen orriak betetzen zituzten, eta sarriegi gertatzen diren moduan, desagertu egin dira, arazoa konpondu balitz bezala, arazoa areagotu baino ez denean egin.

Toki guztietatik ez dira desagertu, aitzitik. Eguberrietako iragarkietan ageri dira, pena eman diezaguten eta urteko sasoi zoriontsu eta zuri honetan patrika hustu dezagun. Horretaz gain, ezer gutxi. Lausotu eta ostendu dituzte beste berri batzuen atzean, estatuan pobreziaren atarian dauden umeena bezala. Krisia amets txar bat besterik izan ez balitz gisan, aspaldiko kontu konpondua. Lasai, jakina baita Eguberrietako argiek eta arrandiak munduko edozein tristura eta miseria margul ditzaketela. Dena konponduko da magiaz eta erosten, jasotzen dugun mezua.

Eta konpontzen ez bada, jar dezagun Gabon osteko asmoetan. Horrela egongo gara seguru denak izango duela irtenbidea, gu ukitzen ez gaituen irtenbidea. Merkealdian atzera ere zoriontsu.

Maiatzetik jositako txapela, Beñat Gaztelumendiren burura
2015-12-232015-12-23Bertso-albisteak, gipuzkoa, Gipuzkoako Bertso Txapelketa, Kultura

Maiatzetik jositako txapela, Beñat Gaztelumendiren burura

Hirugarrengoan bai. Bitan txapeldunorde izan ondoren, Gipuzkoako txapela jantzi zuen Beñat Gaztelumendik joan den larunbatean. Bertso eskoletan aritzen direnak aipatuz egin zuen txapeldunaren agurra, Illunben jokatutako finalean: "Bertso eskolaz bertso eskola/ belaunaldiz belaunaldi/ hau zuentzat da/ zeratelako ahots bat ematen ari/ isilik egon behar zuela/ esaten ziotenari". Belaunaldi bereko bi bertsolarik jokatu zuten buruz burukoa, 1987an jaiotakoak biak: Gaztelumendik eta Alaia Martinek. Aurtengo txapelketan, hain justu, behin baino gehiagotan aipatu da belaunaldi aldaketa, bertsolari gazteen parte hartzea, eta baita haien maila ere.

Hari "luze, fin baina sendo batekin" lotuta egin du zortzi hilabeteko bidea Gipuzkoako Bertsolari Txapelketak. Finalaren atarian, hala deskribatu zuen hilabeteotako jarduna Saroi Jauregik, Gipuzkoako Bertsozale Elkarteko lehendakariak: "Urrun samar gelditzen da, baina maiatzean Gipuzkoa Bertsotan jarri genuen martxan. Orduan 74 bertsolarik hasi zuten bide hori finalaren beste hari muturra da". Maiatzaren 9an hasi zen lehia, Astigarragan, txapelketarako sailkapen fasearekin. Jendetsu bezain bizi hasi zen: hilabeteko epean, 24 saio izan ziren Gipuzkoako hamabi herritan; herri bakoitzean bi saio egun berean, goizez eta arratsaldez. Bertsolariekin batera, martxan jarri ziren gainerako taldeak ere: gai-jartzaileak, epaileak, idazkariak, laguntzaileak, bertsozaleak...

74 bertsolaritik, lehenengo 30ek lortu zuten txapelketarako sailkatzea. Jon Maia izan zen lehen sailkatua, 583 punturekin, eta haren atzetik geratu ziren Ander Lizarralde (580,5) eta Mikel Artola (577). Maiak lehen fasetik finalera arteko bidea egin zuen; beste biek, berriz, finalaurrekoetaraino iristea lortu zuten. Antton Fernandez izan zen udaberriko fase hartako azken sailkatua, 529,5 punturekin.

Txapelketa bera irailaren 20an abiatu zen, Beasainen, 43 bertsolarirekin, baina Aitor Sarriegi gabe. 2011ko txapeldunak aurten ez parte hartzea erabaki zuen. Gipuzkoako Hitza-ri urrian emandako elkarrizketan adierazi zuenez, erabakia ez zen erraza izan, beti gustatu izan zaiolako aukera daukana txapelketara aurkeztea: "Hori defendatu izan dut nik. Baina egia da nekatuta nengoela; eten bat behar nuen".

Gipuzkoa Bertsotan fasetik sailkatutako 30 bertsolariei beste hamahiru gehitu zitzaizkien, duela lau urteko txapelketan finalaurrekoetara sailkatzea lortu zutenak, zehazki. Hamahiru horietatik sei final-zortzirenetan sartu ziren lehian, 2011ko txapelketan finalaurrekoetara sailkatu ziren baina finaletik kanpo geratu ziren seiak: Iñigo Mantzizidor Mantxi, Nerea Elustondo, Beñat Lizaso, Iban Urdangarin, Felix Zubia eta Jokin Uranga. Gainerako zazpiak finalaurrekoetan sartu ziren: Agin Laburu, Jexux Mari Irazu, Beñat Gaztelumendi, Jon Martin, Alaia Martin, Iñaki Apalategi eta Unai Agirre.

Kanporaketak, hiru hilez

Hiru hilabeteko tartean, sei final-zortziren, bost final-laurden, eta hiru finalaurreko jokatu zituzten. 36 bertsolari aritu ziren final-zortzirenetan, eta horietatik 23 bertsolari sailkatu ziren final-laurdenetarako, sei beren saioak irabazita, eta gainerakoak puntuazioaren arabera. Puntuaziorik altuenarekin aurrera egin zuen Jokin Urangak (457,5 puntu); Jon Maia (456,5) eta Ane Labaka (444) sailkatu ziren jarraian. Final-laurdenetan, 23 bertsolari horiei gehitu zitzaizkien aurrez sailkatuta zeuden zazpi bertsolariak. Final-laurdenetatik finalaurrekoetara hemezortzi bertsolari pasatu ziren.

Txapelketa hasi aurreko pronostikoen aurka, finalaurrekoetatik kanpo geratu ziren Jokin Uranga, Mantxi eta Jexux Mari Irazu. Mantxik Gipuzkoako Hitza-ri aitortu zion ez dagoela gustura egindakoarekin: "Txapelketak harrapatu nau trenak harrapatu banindu bezala. Ez dut hartu denborarik prestatzeko. Gustura ezin naiz egon, berez gehixeago egiteko gai banaizelako". Irazu 1995. urtetik izan da finalista Gipuzkoakoan, eta txapeldunorde bitan, 1995ean eta 1999an. Gainera, Euskal Herriko txapelketan 1997tik etenik gabe aritu da; aurten, ordea, ez du lortu txapelketa nagusirako sailkatzea.

Beterano eta gazte

Esperientziadunak eta finaletan hasiberriak zirenak bildu ziren Illunben. Hirugarren finala zen Gaztelumendi, Maia eta Agirrerentzat; bigarrena Martin, Apalategi eta Labururentzat; eta, lehenengoa, Iguaran eta Xamoarentzat. Datu bat: ia hogei urteren aldea zegoen Maia beteranoaren eta Iguaran gazteenaren artean.

Bertsotan gainontzekoen gainetik aritu ziren Gaztelumendi eta Martin; Laburu ere fin ibili zen ofiziotan, eta buruz burukora sailkatzeko bikotean egon zen une batez, Gaztelumendirekin batera. Lehen zatiko kartzelan, arreta eman zuen txapeldunak eta txapeldunordeak nola heldu zioten kartzelakoari, ideia oso antzekoa aukeratu baitzuten. Buruz burukoa jokatu eta gero, 19 punturen aldea atera zion Gaztelumendik Martini.

"Luze" egin zitzaion saioa Gaztelumendiri, sufritu zuen, eta bertso bakoitzaren puntu bakoitza bereganatzeko borrokatu zen. Hala adierazi zion finalaren biharamunean BERRIAri: "Finala xake partida bat bezalakoa da: tentsioari gehien eusten dionak irabazten du detaile horietan".

Inaxi Etxaberen eskutik jaso zuen txapela Gaztelumendik, "plaza ukatu zitzaion emakume bertsolarien belaunaldi oso baten ordezkari gisa". 1955ean idatzi zituen Etxabek lehen bertsoak, eta, harrezkeroztik, ez da geratu. Gordeta ditu bizitzan idatzitako bertso guztiak. Etxaberen jardunari eta beste zenbaitenari kantatu zion Iguaranek azken agurrean: "Bereziki miresmenez/ ahotsa altxatzen lehenak/ lehen bidezidor hoiek dira/ irekitzeko zailenak/ gaur nolabait Inaxirekin/ igoko zaizkigu denak/ gu hona iritsi gintezen/ bidea egin zutenak".

2015-12-232015-12-23gipuzkoa, Iritzia

Estepanek ederki zekien zer ari zen

Zure urtea txarra izango zen, baina ez ezazu nirearekin konpara. Nirea porrot masiboa izan da. Aurtengo lehentasunezko egitasmoak gainbegiratu, eta alerik ere ez dut konplitu. Kontaketa goibela da benetan, irakurri adi.Hamabi hilabetetan, kirola zero ...

2016a zer izango den ezagutarazteko urtea
2015-12-232015-12-23Elkarrizketa, gipuzkoa

2016a zer izango den ezagutarazteko urtea

Lau urte eta erdi baino gehiago pasatu dira Donostia Europako Kultur Hiriburu izango dela jakinarazi zutenetik. 2011ko ekaina zen, eta, orain, hilabete eskas falta da data ailegatzeko. Urtarrilaren 20an ekingo diote hiriburutzaren hasiera ospatzeko prestatu duten programari, San Sebastian egunarekin. Inaugurazioko ekitaldi nagusia, berriz, urtarrilaren 23an izango da. Donostiarekin batera, Wroclawek (Polonia) hartuko die kultur hiriburutzaren lekukoa Pilsen (Txekiar Errepublika) eta Mons hiriei (Belgika). Ia 500 kultur jarduera eskainiko ditu Donostiak 2016an, eta 500 kultur eragile eta artistarekin diseinatu eta garatutako 102 proiektu programatu ditu.

2016. urtea gerturatuz joan den heinean, gehituz joan dira programazioaren inguruko azalpen eta xehetasunak, eta 2015a urte betea izan da alde horretatik. Atariko urtea izan da, prestaketa urtea. Xabier Paya kultur programaren zuzendariak BERRIAri azaldu berri dionez, dagoeneko lanean dabiltza ia mila eragile, eta gero eta jende gehiago ari da inplikatzen data gerturatu ahala.

Askotariko egitasmoak aurkeztu dituzte aurten hiriburutzari lotuta. Askotarikoak eta asko. Bizikidetzarekin eta memoriarekin zerikusia duten hainbat ekitaldi martxan dira dagoeneko. Eta hik zer? antzerki foruma, adibidez. Arrakastatsua izan da urte osoan; lehen sei hilabeteetan, esaterako, hamasei saiotan 400 lagunek parte hartu zuten. Sei antzezlan labur dira, eta gatazkaren inguruan gertuko iraganean izan diren jarrerak eta kontraesanak taularatzen ditu, ikusleek horren gainean hausnar dezaten. Ehun saio egingo dituzte guztira, aurtengoak eta hurrengo urtean izango direnak kontuan hartuta. Aurkeztu eta abiatu dituzten beste egitasmoen artean daude Karta zuriak proiektua, museoen Labore programa, Joan-etorriak truke programa, Ehunberri...

Hiriburutzaren erdigunea Donostia izango den arren, probintziako zenbait herritara ere iritsiko da olatua. Eta dagoeneko heldu dira zipriztinak. Horren adibide da Hormek Diote proiektua. Urrian aurkeztu zuten, eta udazkenean Donostia, Pasaia eta Errenteriako hainbat horma margotu zituzten zortzi artistak —2016an beste arte adierazpen batzuen lekuko izango dira—. Oztopatzeko bainoago, paretak bizikidetza ikur bihurtu nahi izan dituzte egitasmo horrekin.

Olatu Talka jaialdiak seigarren aldia izan du aurten, eta beste urte batez, "herritarren konpromiso, inplikazio eta izaera aktiboaren erakusgarri" izan da, Donostia 2016 Bulegoaren eta Donostiako Kulturaren arabera. 30.000 lagunek baino gehiagok parte hartu zuten.

Aldaketak patronatuan

Maiatzeko udal eta foru hauteskundeen ondotik, Donostia 2016 Patronatuan aldaketak izan ziren. Honako hauek osatzen dute patronatua: Donostiako Udalak, Gipuzkoako Foru Aldundiak, Eusko Jaurlaritzak eta Espainiako Kultura Ministerioak. Ekainean egin zuen lehen bilera talde berriak, eta helburu nagusi bat jarri zuen: "instituzioen arteko konfiantza berriz sortzea". Eneko Goia Donostiako alkateak ezinbestekotzat jo zuen hori proiektuarentzat: "Nolabait esatearren, apurtu zen hura berregiteko zein aukera dauden aztertu behar dugu".

Patronatuko kideak aldatu arren, proiektuan eragin nabarmenik ez zuela izango ziurtatu zuen Pablo Berastegi Donostia 2016ko zuzendari nagusiak, uztailean, BERRIAri emandako elkarrizketan: "Proiektua bururatzeko fasean dago, eta, hortaz, eraginik ez da sumatuko mamian. Europatik aldiro gogoratzen digute 2011n aurkeztutakoa dela irabazi zuen proiektua eta haren funtsari heldu behar zaiola".

Hiriburutzari lotutako diru kontuak ere hizpide izan dira aurten. Patronatua osatzen duten kideek jarriko dute aurrekontuaren zati handiena. Gainerakoa, Europako Batasunak, babesleek, salmentek eta diru laguntzek emandakoarekin osatuko dute.

Espainiaren ekarpenak sortu du tirabira handien. Martxoan, Juan Karlos Izagirre orduko alkateak ohartarazi zuen ministerioa ez zela ari bere konpromisoa betetzen: esan zuenez, agindutako 11 milioi eurotik 1,5 baino ez zituen jarri. Apirilean baieztatu zuten Donostia 2016ren arduradunek Espainiatik ez zituztela 11 milioiak jasoko, eta ekarpena 4,2 milioi euro ingurukoa izatea espero zutela. Ministerioak kultur hiriburuaren alde "ahalegina" egingo zuela ziurtatu zuen, eta "bere konpromisoari" eusten ziola. Urri amaieran, programazioa aurkeztearekin batera, 2012-2018 aurrekontua plazaratu zuen D2016k: udalak, aldundiak eta Jaurlaritzak hamabi milioi pasa jarriko ditu bakoitzak; Espainiak 4.550.000 euro; 1,5 milioi euro jarriko ditu Europako Batasunak, lau milioi babesleek, eta gainerakoa salmenta eta diru laguntzetatik aterako dute.

Mugak, are mugago
2015-12-182015-12-18gipuzkoa, Gizartea

Mugak, are mugago

Espazio bakarra eta guztientzat berdina da itxuraz, baina ezberdina errealitatean. "Patriarkatuak berak beste kartzela bat sortzen du kartzelaren barruan". Emakumeei ezartzen zaien zigor hirukoitzaz ari da Oihana Etxebarrieta kazetari eta Bilgune Feministako kidea: zigor penalaz, sozialaz eta pertsonalaz. Eta, zigorraz gain, moralizatzeaz: "Zigortzen zaio delitu batengatik, baina baita emakume moduan daukan rola apurtzeagatik ere". Etxebarrietarekin batera, kartzeletako errealitateari helduko diote bihar Zuriñe Rodriguez EHUko irakasleak eta Arantza Santesteban Historian lizentziadunak Feministaldian, Donostian. Gogoetatuko dutenaren gaineko zenbait zertzelada eman dizkiote Etxebarrietak eta Rodriguezek Hitza-ri.

Emakumeak "zintzoa, esanekoa eta zaintzailea" izan behar du. Hala dio Etxebarrietak: "Bere amatasun edo zaintzaile rola apurtzen duelako ere zigortzen da". Nork bere buruari jarritako zigorraz hitz egitean, zaintzaren faktorea aipatu du, hain justu. Etxebarrietaren arabera, kartzelan dagoen momentutik emakumeak ezin ditu bere kargura zeuden pertsona horiek zaindu, izan haurrak edo pertsona nagusiak, eta horrek "antsietate handia" sortzen dio bere buruari. "Gizonak izango du bere inguruan zaintza lanez arduratuko den sare oso bat, askotan emazteak. Baina emakumezko presoen kasuan, askok familia bakarrik hazi behar dute".

Genero harremanei eta rolei dagokienez, polarizatutako imajinario kolektibo bat irudikatu du: "Emakumeak zaintzan irudikatzen ditugu, maitasuna ematen... Eta gizonezkoa gehiago belikotasun batean, borrokaren ideologia horretan. Badirudi banatuak izan direla: zaintza bakarrik espetxetik kanpo egin behar den zerbait balitz bezala irudikatu dugu, baina espetxe barruan ere beharrezkoa da zaintza, eta zaintzen ari den horrek ere behar du zaintza".

Abestietan, zineman eta abarretan ikus daiteke nola eraikitzen den imajinario hori. Rodriguezek dioenez, preso batengan pentsatzerakoan, ziurrenik mutil baten imajina egingo du norbere buruak; berdin militante batengan pentsatzean. "Preso baten senidearengan pentsatzean, ordea, normalean emakume batengan pentsatzen dugu". Adibide musikal bat ekarri du: Borrokalari kalera kantua. "Hor esaten da zain dagoela aita, zain ama; hau da, familiak zain egon behar duela eta sostengatu behar duela presoa. Eta, bestetik, familia heterosexual bat ageri zaigu. Gero, jarraitzen du: 'zain andre eta lagunak...'. Berriz ere andrea jartzen da. Eta, aurrerago, borrokalaria; beti indartsua da, borrokarako prest dago, ezin da erori, beti egon behar du prest...".

Kanpotik eta barrutik

Kartzela tarteko duten bikote harremanak aztertu ditu Etxebarrietak Erlazio afektibo sexualak espetxe garaian askatasun (g)une? tesinan. Zaintzaren gaiari eta maitasun harremanei jarri die arreta. "Oso garrantzitsua da maitasun harreman horiek edukitzea. Itxialdi egoera bati aurre egiteko, oso garrantzitsua da familiaren eta bikotekidearen babesa". Bisitak, aurrez aurrekoak... Bikotekidea kartzelan izan zuen berak, eta bizi izandakotik ezagutzen du errealitate hori. Momentu gogorrak ditu gogoan: "Bikotekidea preso duten pertsona askorentzat momentu gogorrak dira hasieran. Presoarentzat, kalearekin konektatzeko momentu handienetako bat zen". Etxebarrietaren iritziz, presoaren bikotekideak rol oso garrantzitsua betetzen du, batik bat zaintza lanagatik. "Batzuetan zaintza lan horiek berari ezartzen zaizkio, bere gain hartu nahi ez izan arren".

Emakumezkoen espetxe baten barruan egoteko aukera ere izan zuen Etxebarrietak, Alcala Mujeres-en (Madril), ikastaro batzuetan. Lehen aldia zuen emakumezkoen modulu batean. Azaldu duenez, gaur egun dauden emakumezkoen kartzelak ez ziren sortu emakumezkoen espetxe izateko; Alcalakoa, esaterako, adingabeen zentro itxi bat zen. Ikusi zuenak baino gehiago, ordea, harremanek eman zioten atentzioa. "Ume batzuk bezala tratatzen zituzten kasu gehienetan. Infantilizatu egiten dituzte, eta ongia egiten ariko balira bezala hitz egiten dute". Kartzelatik buelta bat emateko aukera ere izan zuen: "Paradisu bat izango balitz bezala erakutsi ziguten; oso gaizki pasatu genuen".

Preso sozialen eta politikoen artean ere bada berezitasunik. Politikoei, FIES fitxategiak ezartzen zaizkie —preso arriskutsu edo preso bereziei jartzen zaien sistema da—. Eragin nabaria du, bai komunikatiboki, baita espazialki ere: "FIESen hirugarren gradua ezartzen zaie, eta horrek sakabanaketa dakar, gutun eta dei kopuruaren murrizketa, patiora ateratzeko ordu kopuruak gutxitzea...". Etxebarrietaren arabera, emakume preso politiko gutxiago daude, eta, beraz, errazagoa da Espainian eta Frantzian haiek sakabanatzea: "Sakabanaketa gehiago da emakume presoekin, espetxe gutxiagok hartzen dituztelako emakumeak. Gainera, politikoen kasuan, gradu bereziak jartzen zaizkienez, horrek suposatzen duenarekin; batzuetan bakarrik daude, jende gutxi ikusten dute...". Joxepa Ernagaren kasua ekarri du gogora. 1980ko hamarkadan atxilotu zuten, eta 27 urtez egon zen espetxean; horietatik hamalau bakarturik —iazko abenduan atera zen libre—. "Hor genero aldagaia kontuan hartu beharra daukagu. Ikuspuntu hori falta zaigu, eta ikusi behar dugu momentuan ere badaudela egoera horietan dauden emakume presoak".

Gatazka, iraultzeko

Irakurketa feminista bat egiteari garrantzia eman dio Rodriguezek ere. Besteak beste, ETAko emakumeen parte hartze politikoa aztertzen dabil, eta, dioenez, orain arte ETAri buruzko liburuetan ez da berak jasotakorik azaldu: "Hori da orain arte emakumeak elkarrizketatu ez ditugulako, edo protagonista izan ez direlako".

Rodriguezen ustetan, kartzela gatazkaren "alderik gogorrenetariko bat" izan daiteke, eman diren hausturak irudikatzeko tokia. Patriarkatua gatazkan indartu egiten dela dio, "noski", eta emakumeek sistematikoki pairatu izan dutela biolentzia. Era berean, ordea, patriarkatua bera gainazpikatzeko aukera batzuk ere izan dira, bere lanean bildu duenez: "ETAko lehenengo urteko emakume askorentzat ETAn sartzea etxekoandre ez izateko aukera zen; eurentzat bai, eurentzat izan zen emakume liberazio prozesurako oso lagungarria. Asko Frantziara joan ziren, komandoetara edo errefuxiatu moduan. 1960ko hamarkadan, esaterako, eta justu pilulak han legezkoak ziren".

Presoez, armagabetzeaz eta bestez hitz egiten den bezala genero harremanak nola eman diren jorratzea ere funtsezkoa dela uste du. "Ez badugu hitz egiten, egingo dugu bake bat, baina erdiko bake bat izango da". Rodriguezek argi du gatazka armatuaren bukaerak ez duela esan nahi biolentzia bukatu denik. "Galdetu behar dugu: norena da bakea, eta norentzat? Gaur egun gutxiago kobratzen dugu, hiltzen gaituzte gure senarrek... Ez da benetako bakea". Dioenez, bakea benetakoa izango da gizonak, emakumeak eta beste identitateak bakean bizi ahalko direnean. Horretarako, mugimendu feminista lehen mailako aktoretzat du: "Bake prozesu batean eta negoziazio batean mugimendu feministak interlokutore nagusienetako bat izan behar du".

2015-12-182015-12-18gipuzkoa

Feministaldia, hamarkada bat kultura feministaren plazan

Komikigileak, eskultoreak, literaturan adituak, arte feministari buruz gogoeta egin duten emakumeak, dantzariak, idazleak... Emanaldiak, tailerrak, hitzaldiak, performanceak, mahai inguruak... "Feministaldi oso ezberdinak egon dira urte hauetan, eta jaialdia erreferentzi bat da dagoeneko". Hamar urte igaro dira Plazandreok plataforma feministak lehen Feministaldia antolatu zuenetik. Juana Aranguren ordezkariak begiratua egin dio kultura feministaren jaialdiaren ibilbideari.

Aurretik egina zegoen lan bati eutsi zion duela hamar urte Plazandreok-ek. "Donostian egon zen Emakumeen Asanbladak eta Emakume Independenteen Taldeak emakume artisten erakusketak-eta antolatzen zituzten, eta haiek egindako lana jaso genuen". Arangurenek dioenez, beste hainbat arlotan bezala, feminismoak kontsideratzen du artearen munduan ere emakumeek zailtasunak dauzkatela ikusgarri egiteko, bai beraiek eta baita haien ekarpen artistikoak ere. "Feministaldiak nahi du lehenik eta behin elkargune bat izan, esperientziak parteka ditzatela esparru ezberdinetako emakumeek, eta elkarrekin eragin". Alde ludikoa ere badu; "jai bat" da, musika dago, kontzertuak...

Arteleku izan da urte luzez Feministaldiaren erreferentziazko gunea, Loiolan. Itxi eta gero, iaz Santa Teresako Artelekun egin zuten, Parte Zaharrean, eta duela bi urte, Donostia 2016 gunean. Badira hiru urte Feministaldiak babesa jasotzen duela Donostiako kultur hiriburutzaren aldetik: "Donostia 2016k momentu batean bere programan txertatu zuen Feministaldia. Babestu egin behar ditu martxan dauden egitasmoak eta hiriburutza urtea bukatzen denean ere jarraipena izango dutenak". Aurten, gustura daude Feministaldia Tabakaleran egiten ari direlako: "Tabakalera lot dakioke emakumeen mugimenduari eta mugimendu feministari". Arangurenek dioenez, Plazandreok-en eta Emakumeak eta Hiria foroaren aldetik mugimendu ugari egon zen Donostiako Emakumeen Etxea han jartzeko. "Zigarreta egileak oso garrantzitsuak izan ziren Donostiako langile klasearen artean, aitzindari izan ziren emakumeen lan eskubideak eta sindikalak aldarrikatzen". Orduan ez zuten lortu Emakumeen Etxea han kokatzea, baina, orain, Feministaldia han egiteak "zentzu handia" du Arangurenen arabera: "Zigarreta egileek egindako lan horrekin konektatzea da, lan paralelo bat da artearen munduan. Aurtengo leloak dioen bezala —Kontra—, arte feministak beti zalantzan jartzen du ordena patriarkala; aldarrikatzen du ordena patriarkalari desobedientzia egitea, eta zalantzan jartzen du dominazio sistema bat".

Donostiako beste zenbait gunetara ere iritsiko da Feministaldia. Guardetxean egingo dute amaierako jaia, bihar, 22:00etan. Emakumeen Etxean, berriz, Emakume donostiarrak 1870-2015, emakumeen emanzipazioa lortzeko bide luzea erakusketa inauguratu dute aste honetan. Urtarrilaren 15era bitarte ikusi ahal izango da.

2015-12-182015-12-18gipuzkoa

Gipuzkoako bertsolaritzaren festa, bihar

Unai Agirre, Alaia Martin, Beñat Gaztelumendi, Jon Maia, Agin Laburu, Iñaki Apalategi, Oihana Iguaran eta Arkaitz Oiartzabal Xamoa eseriko dira bihar, 17:00etan, Donostiako Illunbeko oholtzan. Saroi Jauregi eta Ion Zaldua ariko dira aurkezle lanetan. Bertsolarien lana epaitzeaz, berriz, Eneritz Azkue, Elisa Iztueta, Maite Sukia, Zigor Leunda, Bakarne Urreaga eta Mikel Lersundi arduratuko dira.

Inaxi Etxabe bertsolari zumaiarrak jantziko dio txapela irabazleari. Saroi Jauregi Gipuzkoako Bertsolari Elkarteko lehendakariak adierazi duenez, "plaza ukatu zaion emakume bertsolarien belaunaldi oso baten ordezkari gisa".

Finalerako sarrerak Internet bidez eros daitezke www.bertsosarrerak.eus webgunean. Bertsozale Elkarteko bazkideek merkeago izango dute sarrera, 15 euroan; 16 urtetik beherakoek 10 euro ordaindu beharko dute, eta gainerakoek 20 euro. Internetez erositako sarrera guztietan agertzen da aretora zein atetatik sartu behar den (3 edo 10 A ateak). Salmenta guneetan sarrera erosi dutenek, berriz, 1. atetik sartu beharko dute. Hala ere, behin aretoan sartuta, bertsozaleek batetik bestera mugitzeko eta nahi duten lekuan esertzeko aukera izango dute.

Illunbera iristeko garraio publikoa erabiltzea gomendatu du antolakuntzak. 15:30ean irekiko dituzte Illunbeko ateak.

Mugikortasun arazoak dituzten pertsonen beharrak behar bezala kudeatu ahal izateko (aparkalekua, aretoan kokapena...), antolakuntzari aurrez joango direla abisatzeko eskatu dute: gipuzkoa@bertsozale.eus.

Finalaren atarikoen begirada
2015-12-182015-12-18Bertso-albisteak, gipuzkoa, Gipuzkoako Bertso Txapelketa, Kultura

Finalaren atarikoen begirada

1. Zein balorazio egiten duzu Gipuzkoako bertso txapelketan egindako lanaz?

2. Oro har, nola ikusi duzu txapelketako partaideen maila?

3. Finalari begira, zer espero duzu?

Lau urtean behingo egun handia iritsi da: Gipuzkoako bertso txapelketaren finala. Bihar, 17:00etan hasita, zortzi bertsolari izango dira Donostiako protagonista nagusiak. Bi bertsolariren arteko azken buruz burukoaren aurretik, hamabosna bertso osatu beharko dituzte.

Illunbera arteko ibilbidea luzea izan da, ordea, eta maiatzaren 9tik abenduaren 6ra bitartean, protagonista ugari gelditu da bidean; 79 guztira.

Bertsolari bakoitza helburu desberdinekin aurkeztu da txapelketara. Baina txapelketak berarekin dakarrenez, batzuek lortu dute helburua, eta beste batzuk lortu gabe geratu dira. Bi urte barru jokatuko den Euskal Herriko txapelketara begira jarri dira dagoeneko txapelketako lehenengo hamazazpi bertsolariak.

Ohi bezala, egindako lanarekin batzuk besteak baino gusturago geratu dira. Finalaren atariraino iritsi diren bost bertsolariren iritziak jaso ditu Hitza-k.

MIKEL ARTOLA

Hamaikagarren, txapelketan

"Txapelketan, beste askotan bezala, tentsioa nabarmendu da"
1

"Pertsonalki, helburuak beteta gelditu zaizkit. Behin final-erdietara iritsitakoan beti ahalik eta goien geratu nahi izaten da, baina Oihana [Iguaran] finalera iritsita helburuak ondo beteta gelditu zaizkigu. Maiatzean hasi nintzen txapelketan, eta, egia esanda, luze samar egin zait. Sailkapen fasea pasatzea, txapelketan sartzea eta ahal bazen final-laurdenetara ailegatzea zen helburua. Behin fase horretara iritsitakoan gehixeago nahi izaten da. Orain Euskal Herriko txapelketa ondo prestatzeko bi urte dauzkagu. Bide bat hasi dugu aurten. Gure belaunaldikoen txapelketa zen, eta Oihana da gure belaunaldikoen artean urrutiena iritsi dena".

2

"Bertsoaldi batzuetan oso maila ona egon dela iruditzen zait, baina beste saio batzuk izan dira epel samar joan direnak. Neronek kantatukoren bat ere tokatu zait hala moduz joan dena, neroni barne. Txapelketan, beste askotan bezala, tentsioa nabarmendu da. Tentsio gehitxo egon da saio batzuetan, eta plazako askatasun horri ez diogu utzi ateratzen. Bertsolariez gain, gai-jartzaileak oso ondo aritu dira, gai-jartzaile taldeak lan izugarria egin du. Antolakuntzak ere zer esanik ez. Askotan bertsolarien maila bakarrik neurtzen da; gainontzean, jendea bere tokian ondo egon da".

3

"Batzuk txapelaren bila joango dira, eta beste batzuk publikoa irabaztera joango direla iruditzen zait. Baina txapela irabazi behar duenak publikoa ere irabazi beharko du. Txapelaren bila joateko Unai Agirre, Beñat Gaztelumendi, Alaia Martin, Jon Maia eta Agin Laburu ikusten ditut. Gero, edozer gauza gerta liteke. Edozein ikusten dut gai buruz burukoan sartzeko".

BEÑAT LIZASO

Hamabigarren, txapelketan

"Helburua finalerdietara iristea jarri genuen, eta ailegatu gara"
1

"Balorazioa ona dela esango nuke. Urtean lau saio eginda, gero txapelketan finalerdietara ailegatzea nahiko lorpen bada. Helburua finalerdietara iristea jarri genuen, eta ailegatu gara. Martxan jarri ezinda bezala ibili naizela esango nuke, baina erori gabe. Neurerik eman gabe, baina konforme egindakoarekin. Euskal Herrikorako sailkatzea nahi nuen, eta hori lortu dut. Duela bi urte Euskal Herrikoan kantatu nuen, baina familia eduki nuen, eta batere prestatu gabe harrapatu ninduen. Berriz ere sailkatu nahi nuen, eta gustura. Orain beste bi urte ditut prestatzeko".

2

"Uste dut nerbio asko egon dela aurten. Saioa ez dela lehertu esango nuke. Justu geure saioa, Tolosakoa, izan zen puntuaziorik handiena izan duena. Jendea nerbioso, hoztuta edo bererik eman gabe aritu da. Ez da saio oso onik izan. Inork ez du nabarmen koskarik atera. Jendea lotuta ibili da".

3

"Final on bat izango dela uste dut. Orain dela lau urteko finalistek finalera iristeko helburua izango zuten, lotu samar ibili dira asko. Finalean askatuko direla uste dut. Finala irekia da, gainera. Orain arte ez da inor nabarmendu. Berdintsu joango da, eta edozeinek irabaz dezake. Txapeldun berria izango da".

NEREA ELUSTONDO

Bederatzigarren, txapelketan

"Konbentzimendu handirik gabe hasi nuen txapelketa"
1

"Konbentzimendu handiegirik gabe hasi nuen txapelketa, eta daukadan sentimendua da ez naizela benetan txapelketan egon. Saio txar-txarrik ez dut uste egin dudanik, baina on-onik ere ez. Sentsazio arraroarekin nago: lortu dut tenplea mantentzea eta ez erortzea, baina bertsotan sentsazio grisekin aritu naiz, kokatu ezinda bezala. Balorazio positiboan utziko dugu, baina perla batzuk ez uztearen penarekin. Oso janda neukan ez nintzela finalean sartuko, eta, gainera, txapelketara aurkezteko helburua ere ez zen finala. Alde horretatik, jakin nuenean kalean geratu nintzela, ez nuen pena berezirik hartu. Baina gero jende asko etorri zait pena izan dela esanez. Egia da, pasatu eta gero, penatxo bat sortu zait finalean ez sartuta. Euskal Herriko txapelketarako sailkatzea nuen helburua, eta, alde horretatik, gustura".

2

"Nik kantatu dudan saioez gain, pare bat saio bakarrik ikusi ditut zuzenean, ez diot jarraipen handirik egin. Maila txukuna egon dela esango nuke. Oso parekatua dago maila Gipuzkoan. Egon naizen saioetan lehenengotik azkenera ez da alde ikaragarririk egon. Ezustekoak egon dira, onerako eta txarrerako".

3

"Oso irekia ikusten dut finala, esan dudan parekidetasun horregatik. Batzuek oso izen ukaezinak ikusten dituzte, baina nik ez nuke baserria jokatuko inoren alde. Zortzikote horretan edozeinek eman lezake sustoa. Egun bakarrean hamabost bertsotara jokatuko da finala, eta oso irekia ikusten dut".

JON MARTIN

Hamalaugarren, txapelketan

"Egindako prestakuntza lanarekin gustura nago, emaitzarekin ez"
1

"Egindako prestakuntza lanarekin gustura nago, emaitzarekin ez. Azkeneko hiru txapelketetan finalera iritsi naiz, eta oraingoan finalerdietara. Noizbait iritsi behar zen finaletik kanpo geratzeko unea, baina finalean egotea ere polita zen, eta gustatuko litzaidake. Txapelketan parte hartzeko zalantza handia izan nuen, eta oraindik ez dakit asmatu nuen ala ez. Kontua da nik ikaragarri gustura egingo nukeela txapelketa bat Jon Martin izan gabe. Lehenengo aldiz parte hartzen duen bertsolari batek dena dauka irabazteko, eta jendea oso identifikatuta sentitzen da. Aldiz, noizbait zerbait irabazi edo arrimatu izan dena, galtzeko beldurrarekin aritzen da. Eta beldurra eta bertsoa ez dira ondo eramaten. Bertsoak arriskatzeko tarte bat behar du, eta, beste txapelketetan hobeto eraman dudan moduan, oraingoan ez da horrela izan".

2

"Maila polita izan da. Txapelketa honek, gainera, indartuta ekarri digu orain arte itzalita egon den belaunaldi bat. 2003an oso ondo sartu zen 1981. urtean jaiotakoen belaunaldia, eta geroztik ez du mailarik jaitsi. Bestalde, 2007an indarrez agertu zen 1987. urtean jaiotakoen belaunaldia. Aurreko txapelketan ere hala erakutsi zuten. Tartean, gelditu dira, historikoki, bai txapelketa nagusietan, eta bai eskolartekoetan, itzal samarrean gelditutako belaunaldi bat. Txapelketa honetan poztu nau tarteko belaunaldi hori dela, besteek behera egin dugunean, erreleboa hartu duena".

3

"Nire bi lagun onenetako, [Iñaki] Apalategi eta Xamoa, buruz buru hortxe egongo dira; arreba [Alaia Martin] dago tartean, bertso eskolan entrenamenduetan jardun garen guztiak hor daude... Finalista guztiak oso-oso gertukoak dira.

Ondo pasatzera joango naiz ni finalera. Egia esan, neurri batean, baneukan gogoa finaletik kanpo gelditu eta finala beste begi batzuekin ikusteko. Denek ondo kantatuko dutela badakit, oso bertsolari onak direlako. Ea nork daukan zortea. Zozketa izango da gakoetako bat, zein lekutan esertzea egokitzen zaien, gaiek ere asko eragingo dute, sozialak edo emozionalak diren... Irekia izango da".

FELIX ZUBIA

Hemezortzigarren, txapelketan

"Gazitasun bat badut, Eibarren ez nuelako neure onena eman"
1

"Neure txapelketarekin oso gustura gelditu naiz, oso. Geuretzat, elkarrekin prestatzeko aukera on bat izan delako. Pello Esnal eta Nikolas Zendoia maisu hartuta ibili gara Mantxi [Iñigo Mantzizidor], Nahikari Gabilondo, Beñat Lizaso eta laurok. Aurreneko saioa oso ona egin genuen, final-laurdenetan ere gustura, —Mantxi gelditu zen kanpoan—, eta beste hirurak finalerdietan aritu gara. Ondo, beraz. Nik neuk gazitasun puntu bat badut, Eibarren ez nuelako neure onena eman. Baina, hala ere, oso gustura. Euskal Herriko txapelketarako sailkatu gabe gelditu naiz, baina pentsatzen jarrita, bakarren bat gelditu beharrean zegoen. Berdinduta finalerdietara sartu ez denik ere bada… Txapelketek beti dituzte horrelako gauzak. Pena horrekin bai, bi urteko Euskal Herrikoan ez dudalako kantatuko, eta plaza ederrak izaten dira. Baina gainerakoan oso ondo".

2

"Maila tekniko oso ona egon da. Beti bezala, gazte asko ateratzen dira, eta zaharrago batzuk atzean gelditzen dira. Hori betiko legea da. Gazte oso interesgarriak ateratzen ari dira, eta hori oso seinale ona.

3

"Egun polita ateratzea eta jende guztia gustura ateratzea espero dut. Askotan, horrelakoetan, nerbioak izaten dira, eta bertsolariek ez dute ematen daukaten onena. Ez dut izenik emango, baina sorpresa egongo da".