gipuzkoa

“Nonbaitekoa baldin banaiz, Aralarko artzaina naiz ni”
2016-03-252016-03-28Elkarrizketa, gipuzkoa

“Nonbaitekoa baldin banaiz, Aralarko artzaina naiz ni”

Aimar Maiz

Datorren urtean hogei urte beteko ditu Joseba Insaustik (Ordizia, 1977) artzain profesional hasi zela. Aralarren larratzen du artaldea, udaberri-udetan. Gazta Zaldibiako artegian nahiz mendiko txabolan egiten du. Aitortza egingo diote asteazkenean, Ordiziako Artzain Egunean.

Alimentos de España lehiaketan jaki onenaren saria irabazi zenuen, iaz, Otatza gaztarekin. Nabaritu al duzu horren eraginik?

Egia esan, bai. Handiegi ere gelditu zaigu. Espainia guztitik deitzen digute, gazta eske. Nire salmenta sistema ez da hori, baizik etxetik zuzenean bertakoei saltzea. Ordizian pare bat dendatan dago, eta Donostian batean. Kito. Hortik kanpora, sekula ez naiz ibili.

Paradoxa dirudi: denek nahi dute beren produktua onena izatea, baina zuen ekoizpen sistemagatik, ezin gehiago saldu. Oreka hori non dago?

Lehiaketetara ez gara aurkezten komertzializazio helburuekin. Asebetetze pertsonala izan da, batik bat; zure gazta onena edo onenetakoa dela esateak poza ematen dizu. Gure helburua ez da izan sekula lehiaketa bat irabaziz gero hortik hobeto saltzea.

Artzain eta gaztagile lanbidean egonkortuta zaude, beraz?

Nire kasuan, bai. Urte normal batean, urte erdirako jada gaztarik gabe egoten naiz. Nire helburua ez da izan erosle gehiago lortzea. Nahikoa dut dauzkadanak mantenduta. Izatez, urtero haserretu egiten zaizkit, geroz eta lehenago gelditzen garelako gaztarik gabe.

Mendiko gaztarekin irabazi zenuen Espainiako sari hura.

Bi gazta egiten ditut. Behean, betiko gazta egiten dut. Eta, gero, mendiko gazta. Bi ekoizpen bereizi dauzkat. Esnaurreta-Mendibilen daukat txabola [Aralarren, Zaldibiako lurretan], eta artegia Arrumuñon, Zaldibian.

Bietan edukitzen dituzu ardiak?

Ez. Lehen egiten zen bezala ibiltzen naiz: udazkenean, elurteak eta eguraldi txarrak bultzatuta, beheko haranera jaisten gara. Arkumeak orduan jaiotzen zaizkigu. Eguberri eta Urtezaharrean saltzen ditugu, eta orduan hasten gara gazta egiten. Maiatzaren 1ean, Aralarko larreen irekieratik berehala igotzen naiz mendira. Han egiten ditut denboraldiko azkeneko bi hilabeteetako gaztak, maiatzean eta ekainean.

Ikerketek erakutsi dute mendiak bere ukitua ematen diola han egindako gaztari.

Bai. Hemengo mendi inguruetan —Aralarren, Urbasan, Gorbeian...— beti bereizi da beheko ibarreko gazta eta mendiko gazta. Legez, bereizketa hori ez da inoiz babestuta egon, orain arte. Orain, Euskal Herriko Mendiko Gazta marka sortu da, Idiazabal jatorri izenaren barruan. Mendietan egiten eta ontzen den gazta babesten eta ezaugarritzen du.

Ibarrekoa ala mendikoa izan, aldea zerk ematen dio gaztari?

Faktore asko daude. Farmazia fakultatearekin kolaboratzen ari gara, eta ikerketa asko egiten ari dira. Larrea dago batetik, altuera, elikadura... Mendian, larre hutsean egoten dira. Esnealdiaren egoerak ere zerikusi handia du. Behean ere ez da berdina lehenengo esnea edo esnealdi bukaerakoa.

Zuk zeuk mendiko artzaintzat daukazu zeure burua?

Ordiziarra naiz neroni, baina artzain gisa ez naiz Ordiziakoa, artaldea ez daukagulako hemen, etxe inguruan daukagun egoeragatik [etxe eta errepide asko egin dituzte, San Joan auzoan]. Neguak Zaldibian pasatzen ditut, baina hangoa ere ez naiz. Artzain gisa nonbaitekoa baldin banaiz, Aralarrekoa naiz. Ni Aralarko artzaina naiz, garbi daukat. Beti botako dut hori, harrotasun handiarekin, gainera.

Aurten ere igotzeko asmoz, ala?

Bai. Maiatzaren 1a igandea tokatzen da. Ez naiz Larraizko festara joaten; han ospakizun moduko bat egiten da 1998tik, ni hasi nintzen urtetik. Elurteren bat ez bada, egun horretan igoko ditut ardi batzuk, antzuak eta. Jetzardiekin astean zehar igotzea gustatuko litzaidake, 3an edo. Zer esanik ez, hori da nire egutegian gorri-gorri dagoen eguna, artzain gisa egun bereziena. Artaldea kontentuen ikusten dudan eguna da. Urtero hunkitu egiten naiz.

Ardiak, mendira doazenean, gustura jartzen dira?

Bai. Begirada aldatu egiten zaie. Dunbak eranstearekin bakarrik konturatzen dira, beste jarrera bat dute. Eta abiatzen direnean ezin dira gelditu. Uste nuen ni nintzela arraro bakarra, gauza horiek hunkitzen nindutena. Baina, ez. Ikusten dut beste artzain askori ere eragiten diela.

Badago, beraz, zerbait sakonagoa, naturaren dei bat edo?

Hor atzean kultura bat dago. Artzainek xehetasun pila bat zaintzen dituzte: zintzarrien dunbak, lepoko uztai tailatuak... Kuriositate guztiekin, tradizioa betez joaten dira. Hori asko zaintzen da.

Debagoiena. “Hemengoa zergatik ez Gipuzkoa osoan?”
2016-03-252016-03-23gipuzkoa

Debagoiena. “Hemengoa zergatik ez Gipuzkoa osoan?”

Maite Alustiza
Ez da Arrasateri bakarrik dagokion kontu bat, ezta Debagoienari ere. "Askoz ere urrutiago doa: herria, eskualdea, Euskal Herria, estatu espainola, Europa, mundua; planeta, azken finean. Nahi badugu gure seme-alabak mundu honetan bizitzea...

Bete arte, eta pixka bat gehiago
2016-03-252016-03-23Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Bete arte, eta pixka bat gehiago

Aitziber Arzallus

Hogei urteko bizitza eman zioten ireki zutenean, baina 28 igaro dira eta martxan jarraitzen du Azpeitiko Lapatx zabortegiak, Gipuzkoan zabalik den bakarrak. Eta GHK Gipuzkoako Hondakinen Kontsortzioagatik balitz, hala segiko luke beste puska batean ere. Lapatx ixteko data hainbatetan jarri izan duten arren —lehenengoa, 2009rako—, emandako hitzak baino indar handiagoa izan dute luzamenduetarako arrazoiek. Baina, azkeneko saiakeran, GHK-k ez du esperotako erantzuna jaso. Beste behin ere zabortegiaren jarduna luzatzeko —otsailaren 3an ixtekoak ziren, aurten— eta eremua handitzeko eskatu dio Urola Erdiko Mankomunitateari —erakunde horrek kudeatzen du Lapatx—. Hark baiezkoa eman dio erabat bete arte hondakinak jasotzen jarraitzeari; ezezkoa, ordea, zabortegia handitzea. Betetzen denean itxi egingo dute, beraz.

Baina, noiz? Inor ez da ausartzen itxierari eguna jartzera. "Gipuzkoa guztiko zaborra hartzen jarraitu izan bagenu, lau hilabetean betetzeko aurreikuspena genuen", dio Aitor Bereziartua Urola Erdiko Mankomunitateko lehendakariak. "Orain, ordea, hondakinen parte bat Kantabriara eramaten ari da GHK, eta, otsailean, Gipuzkoa guztitik etorri ohi den hondakinen herena bakarrik etorri da. Horregatik, ezinezkoa da ixteko egun bat jartzea, ez dakigulako datozen asteetan zenbat zabor etorriko den. Betetzen denean itxiko dugu eta kito".

GHKren asmoa zen Gipuzkoa guztiko hondakinak beste urtebetez Lapatxen hartzea, eremu hartan bertan 175.000 metro kubikoko beste zabortegi bat eginda. Gastu guztiak bere gain hartzeko prest zegoen erakunde hori. "Edukiera biderkatu eta zaborrarekin mendi bat egitea planteatu zigun, baina ez, Azpeitiko udal gobernuak hartuta dauka Lapatx ixteko erabakia", dio Eneko Etxeberria alkateak.

"Adar jotzea" deritzo Etxeberriak GHKren eskaerari. "Mankomunitate askok arrazoi politikoengatik itxi dituzte euren zabortegiak. Errenteriako San Marko ez zuten itxi bete egin zelako; hamar aldiz zabor gehiago hartzeko gaitasuna zeukan, baina herritarrak kexu ziren, politikoki ez zen egoera atsegina, eta ixtea erabaki zuten". Zarauzko Urteta ere aurreikusitakoa baino lehen itxi zuten, "arrazoi politiko eta teknikoengatik hura, gaizki eginda zegoelako".

Hala, Lapatx bakarrik geratu da Gipuzkoa guztiko zaborrak hartzeko. "Orain arte elkartasunez jokatu dugu Gipuzkoa guztiko hondakinak hartuta. Baina, zergatik onartu behar dugu horretan jarraitzea? Elkartasunagatik? Eta gurekiko elkartasuna zer? Jasan genezakeen guztia eta gehiago jasan dugu. Gipuzkoako zabortegi bakarra da Lapatx, ados, baina hura ixteko garaia ailegatu da, eta kito". Udal gobernuaren erabakia irmoa dela nabarmendu du Etxeberriak, atzera bueltarik gabekoa. "GHK-k hori errespetatzen ez badu eta horren kontra egiten badu, kontua bulegoetatik kanpo konpondu beharko dugu: herritarrek erabakiko dute, herri galdeketara deituko ditugulako".

Pazientzia, bukatzen

Elkartasunaren zakuak ez ezik, pazientziarenak ere gainezka egin duela uste dute zabortegiaren inguruan bizi diren Azpeitiko Elosiaga auzoko bizilagunek ere. "40 urte badira nahikoa, ezta?", bota du Miren Odriozolak, bizilagunen ordezkariak. Izan ere, oraingo zabortegia zabaldu aurretik herri hondakinentzat errausketa labea eta Marcial Ucin altzairugintza enpresako hondakinentzat zabortegia izan zituzten paraje horretan bertan.

Hondakindegia hurbil izateak arazo bat baino gehiago eragiten dizkie Elosiagako auzotarrei. Batetik, usainak. "Egun askotan leihorik irekitzerik ere ez dugu izaten, kiratsa jasanezina delako". Bestetik, uholdeak. Zabortegia egiteko ibaiaren ibilbideari kilometro eta erdi kendu izanak, ur emaria bizkortzea eta harriak pilatzea ekarri duela azaldu du Odriozolak, eta euriteetan ibaiak gainezka egiten duela. Horrez gain, arratoi izurriteak ere izan ei dituzte. "Udalak behin baino gehiagotan bidali behar izan du enpresa bat arratoi izurria geldiaraztera, etxe barruraino sartu izan zaizkigulako". Baina Lapatxen ondoriorik kezkagarrienak ikusten ez direnak direla nabarmendu du Odriozolak: "Herritarren osasunean eragiten dituenak, hain zuzen. Oraindik ez ditugu ikusten, baina ikusiko ditugu".

Jakitun dira zabortegia ixteak arazo horiek guztiak ez dituela bat-batean desagerraraziko. Luis Azkue Elosiagako auzotarren beste ordezkariaren hitzetan, "Lapatx ixtean gauzek asko egingo dute hobera, bai, baina ez dugu ahaztu behar zabortegiak bizi-bizirik jarraituko duela gutxienez beste 30 urtean", zigilatze eta ingurumenaren birsortze prozesuek beren denbora behar izaten dutelako. Horiek ongi egin beharreko lanak direla dio Azkuek, "nahiz eta ematen duen gauzak ongi egitea zigortu egiten dela hemen". Ulertezina egiten zaio Gipuzkoako gainontzeko zabortegiak "arrazoi politiko eta teknikoengatik" aurreikusitakoa baino lehen itxi izana, eta, aldiz, Lapatxen itxiera zazpi urtean lau aldiz atzeratzea. "Gauzak ondo egin eta gainera zigortu? Nahikoa da".

Horregatik, Lapatx lehenbailehen ixteko eskatu dute Odriozolak eta Azkuek Elosiagako auzotarren izenean, eta itxierari eguna jartzea nahi dute, gainera. "Bete arte Gipuzkoako zaborra hartzen jarraitzea erabaki du mankomunitateak, ados. Baina noiz beteko da? Hilabeteko gutxiko kontua ematen zuena dezente luzatu daiteke, GHK zaborraren parte bat Espainiara eramaten hasi delako. Ezin dugu onartu gu bere estrategiaren arabera erabiltzea", esan du Azkuek. Horregatik, arazoaren garrantziaz jabetzeko eskatu diete gainontzeko herritarrei, eta ez dute baztertu mobilizazioei ekiteko aukera.

Irtenbide osoak

Berez, Urola Erdiko Mankomunitateak dauka Lapatx kudeatzeko ardura, eta zabortegiaren gaineko edozein erabakitan hark izan behar luke azken hitza. Baina GHK-ren interesek baldintza dezakete hori, eta ekintzak dira horren lekuko, itxiera hainbatetan atzeratu izana kasu. "Gipuzkoan hondakinekin daukagun arazoa konpontzeko ezinbestekoa da herrialde mailako planteamenduak egitea", Cesar Gimeno GHK-ko zuzendari nagusiaren hitzetan. "Horregatik eskatu genion Urola Erdiko Mankomunitateari Lapatx beste urtebetez zabalik mantentzeko, Gipuzkoa osorako irtenbidea izan zitekeelako".

Ezezkoak ustekabean harrapatu dituela adierazi du Gimenok: "Abenduan ia lotuta utzi genuen kontua, eta urtarrilean ezezkoa eman ziguten, mankomunitate barruko ika-mikengatik". Presaka, beste aukera batzuk aztertu behar izan ei dituzte. "Araban eta Bizkaian ez dago hilean 13.000 edo 14.000 tona hondakin har ditzakeen zabortegirik". Eta Kantabriara jo behar izan dute, Meruelora hain zuzen, hango zabortegiak baduelako Gipuzkoaren beharrei erantzuteko gaitasuna.

"Irtenbide garestia da, baina ez dago besterik". Gimenok azaldu du zaborra Azpeitira eramanda baino %50 handiagoa izan daitekeela faktura. Zentzu horretan, "diruari bakarrik" begiratzea egotzi dio Azpeitiko alkateak GHK-ri: "Zaborra Azpeitira ekarri nahi dute, herritarrei konpentsaziorik eman gabe. Guri tonako 75 euro ordaindu nahi dizkigute eta Kantabriari 97 euro pagatzeko prest daude". Oraindik prezioak-eta negoziatzen ari direla argitu du GHK-ko zuzendariak. Urtero-urtero gutxienez 50.000 tona bidaltzea ziurtatu beharko diote Kantabriari.

GHKren asmoa da lau urterako akordioa egitea Kantabriarekin, Zubietako errauste planta martxan jarri artean. Oraingoz, ordea, beste bi hilabeterako hitzarmena besterik ez dute. Horregatik, beste aukera batzuk aztertzen ere ari dira. Esate baterako, Gipuzkoako industriako hondakindegi batzuk moldatu eta errefusa haietara bideratzea.

Hari mutur asko airean

Kantabriarekin bai, baina Urola Erdiko Mankomunitatearekin ere badu zer negoziaturik GHK-k. Izan ere, 2009an egindako hitzarmenean, Lapatx ixterako gune hartan hondakinen transferentzia gune bat eraikitzeko konpromisoa hartu zuen GHK-k. Udalen ardurapeko zabor kamioi txikiek jasotako hondakinak kamioi handiagoetara pasatzeko gunea litzateke hori. Mankomunitateko lehendakariaren esanetan, baina, "erabat airean" dago kontua, oraingoz ez baitie ziurtatu "egingo duenik ere". Kontua ondo aztertu behar dutela eta oraindik gune hori Lapatxen eraikiko duten ala ez erabakitzeke dutela argitu du, berriz, Gimenok. "Gauza da Gipuzkoa guztiko logistika aztertu behar dugula, horren araberako azpiegiturak eraikitzeko, eta ez da egun batetik bestera egingo dugun kontua. Nolako panorama gelditzen den ikusi behar dugu aurrena, eta horren arabera joango gara erabakiak hartzen".

Urola Erdiko Mankomunitateak eta GHK-k mahai gainean duten beste auzietako bat Lapatxeko konposta plantaren etorkizuna da. Bereziartuaren hitzetan, "egungo azpiegiturak ez du ondo funtzionatzen, arazo teknikoak ditu, eta hortik dator herri guztira zabaltzen den kiratsa". Horregatik, egokitu arte bederen ixteko eskatu dio mankomunitateak GHKri, edo bestela behin betiko itxi eta han prozesatzen den konpost guztia Bergarako Epele gunera bideratzeko. Gai hori ere aztergai dutela azaldu du Gimenok, eta oraindik azken erabakia hartu gabe duten arren, aurreratu du, ziurrenera, Epele gaitasun osora lanean hastean ez dela Lapatxeko plantaren beharrik izango, Bergarakoa gai izango delako organiko guztia hartzeko. "Horrenbestez, litekeena da urtea bukatzerako Lapatxeko konposta gunea behin betiko ixtea".

Denboraldi berezia, oroz gain
2016-03-252016-03-23Albisteak, gipuzkoa, Kirola

Denboraldi berezia, oroz gain

Julene Frantzesena

Denboraldia bukatzeko partida baten faltan dira Añares Rioja ISBkoak. Emakumeen Lehen Ligan denboraldi gogorra baina gogoangarria egin ostean, bihar, larunbata, IDK Gipuzkoaren aurka jokatuko dute azken neurketa. Matematikoki mailaz jaitsita badira ere, denboraldi hasieran jarritako helburuak bete dituzte ISBkoek. Hala diote Eider Bereziartua (Azpeitia, 1991), Maitane Gurrutxaga (Azpeitia, 1991), Intza Lizarazu (Azkoitia, 1991) eta Irati Etxeberria (Azpeitia, 1992) jokalariek eta Joseba Lizarralde Rubio entrenatzaileak (Azpeitia, 1967).

Larunbateko neurketarako "izugarrizko gogoarekin" dira, eta irabaziz agurtu nahi dute emakumeen goreneko maila. "Derbia jokatuko dugu, eta irabazteko gogoz gaude. Orain arteko moduan ariko gara, eta ederra litzateke irabaztea; bereziki, donostiarrei irabaztea", azaldu du Bereziartuak.

Denboraldi bukaera aldera arte garaipenak arrotz zitzaizkien Añares Riojako neskei. Matematikoki mailaz jaitsi zirenean lortu zituzten, baina, lehen bi garaipenak. Lizarazuk dioenez, "kasualitatea" izan da: "Garaipenak ez dira iritsi mailaz jaitsi eta erlaxatu garelako. Partida denetan presiorik gabe atera gara kantxara".

Bi garaipen horiek direla eta, emaitza txarren historian ez sartzea lortu dutela diote, barre artean."Ez zen arraroa izango partida guztiak galtzea, baina ez da hala izan, eta gaitz erdi. Saskibaloiaren historian sartuko ginatekeen denak galduta; izan ere, Emakumeen Lehen Ligan ez dago sekula partidarik irabazi ez duen talderik. Arriskuan ibili ginen, baina ez gara saskibaloiaren historia negatiboan sartu. Hori bai, historia positiboan sar gintezkeen etxeko jokalari gehien dituen taldea izateagatik. Hiru jokalari ez beste guztiak Azpeitikoak eta Azkoitikoak dira, eta ligako talde batzuek, Espainiako jokalari kopuruari eusteagatik, 40 urteko delegatuari egin diote fitxa", esan du Lizarraldek.

Emakumeen talderako hiru fitxaketa egin zituen Iraurgi Saskibaloi Taldeak denboraldi hasieran. Lizarazuk dioenez, inoiz ez zuten fitxaketarik egin taldean, baina "oso ondo" moldatu dira taldekide guztiak. "Fitxaketak egiterakoan, saiatu ginen etxeko taldekideen adin inguruko jokalariak aukeratzen; izan ere, 24 urte inguru dituzte taldeko kide denek, eta ez genuen nahi 33 urteko jokalari bat ekartzea taldera".

Esperientzia "positiboa"

Orain artekoekin alderatuta, denboraldi oso desberdina izan dute ISBkoek. Prestaketak, joko maila eta partidak jokatzeko egindako bidaiak izan dira alde nabarmenenak. "Hasieran, Emakumeen Lehen Ligan jokatuko genuela jakin genuenean, ez genekien partidetan borroka egiteko gai izango ginen. Gustura gaude, borroka egin dugulako eta, azkenean, bi partida irabazi ditugulako. Taldeko kideek ikusi dute borrokatzeko gai direla, eta asko hobetu dira jokoari dagokionez", esan du Lizarraldek. Jokalariek ere ildo beretik hitz egin dute denboraldiaz, eta, Etxeberriak azaldu duenez, "oso aberasgarria" izan da: "Asko ikasi dugu; beste maila bateko liga da. Erraz esaten da, baina egin egin behar da zazpi orduko bidaia autobusean, jakinda 50 puntuz galduko duzula".

Gurrutxagak dioenez, lehen mailan jokatzeko aukera izate hutsa "ederra" izan da. Izan ere, berez, Espainiako Bigarren Mailan jokatzea zegokion Iraurgiri, joan den denboraldian mailaz igo zirelako. Zilarrezko mailatik kanpo gelditu zen taldea, izapide guztiak garaiz ez entregatzeagatik. Baina talde batek uko egin zion Emakumeen Lehen Mailan jokatzeari, eta han eman zuten izena Iraurgikoek. Gurrutxagak dioenez, aldaketa handia izan da: "Ikustea iaz non eta nola geunden, eta urtebetean zenbat aldatu diren gauzak: ederra izan da esperientzia".

Helburuak ondo baino hobeto bete dituzte Iraurgikoek. Bereziartuak esan duenez, hasierako beldurra ere gainditu dute partidek aurrera egin ahala: "Hasierako kezka zen partidaren bat galduko ote genuen 50 puntuz baino gutxiagoz. Neurketa askotan justu ibili gara, borrokatu gara, eta horrekin ja gustura ginen. Gainera, bi partida irabazi ditugu. Beraz...".

Lizarraldek azaldu duenez, beste klubetako entrenatzaileek-eta oso ondo hitz egin izan diote gidatzen duen taldeaz. "Esan digute izugarrizko meritua dugula egin dugunagatik, partidak borrokatzeagatik. Bi herri txikitako kideek osatutako taldea gara, etxeko bederatzi jokalarirekin, eta esperientzia handirik gabeko hiru fitxaketarekin aritu gara. Jendeak egin dugun lana goraipatu du".

Zaleen beroa

Azpeitiko eta Azkoitiko taldeak zaleak izan ditu bidelagun denboraldi osoan eta, batez ere, etxeko neurketetan. Bereziartuak dioenez, horixe izan da denboraldiko onena: "Ikaragarria izan da kiroldegia bete-bete eginda ikustea, eta egiten genuena egin, beti animatzen aritzea". Haren arabera, herritarrek berek baino kezka handiagoa zuten partidarik ez zutelako irabazten. "'Aupa, animo e!, hurrengoa irabaziko duzue-eta' esaten ziguten kalean, edo inoiz saskibaloi partidarik ikusi ez duenak esan izan digu oso ondo pasatu zuela gure partida ikusten. Horrek asko motibatzen du".

Lizarralderen arabera, Azpeitiko kiroldegia da proportzioan zale gehien elkartu den kantxa: "Salamancan ere [Espainia] afizio ikaragarria dago, eta Gernikan ere jende asko joaten da, baina... Pentsa, Zamorako [Espainia] Zamaratek Azpeitian jokatu zuenean hango egunkari batean 'Zamarat bizirik irten da Azpeitiko infernutik' idatzi zuten. Han jendea lasai-lasai egoten da partidari begira, eta hemengo giroarekin harritu egin ziren".

Añares Rioja ISBko kideek ez dute inoiz ahaztuko Lehen Mailan bizitakoa. Haiek diotenez, maila horretan aritzeko pribilegioa eduki ostean, iaz baino beldur gutxiago dute datorren denboraldian Bigarren Mailan aritzeko.

Musika herriarena da
2016-03-252016-03-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea, Kultura

Musika herriarena da

Urko Etxebeste

Egitasmo komunitarioa, doakoa, irekia, belaunaldi artekoa, herriko taldeekin lotura duena, parte hartzailea eta herritarrak irakasle eta ikasle izango dituena. Pasai San Pedron musika eskola herrikoia abiatuko dute Aste Santuaren ondoren, oinarri horiekin. Era informalean, ez-arautuan, musikaz dakitenek musikan trebatu nahi dutenei erakustea da asmoa, oinarrizko ezagutza zabaltzea. Hasteko, gainera, oinarri sendokoa da musika herritartzeko proiektua: 60 sanpedrotarrek eman dute izena egitasmoan. Hamarnaka pasaitar horiek bat egin dute herri giroa musikaren bitartez indartzea asmo duen proiektuarekin.

Musika eskola herrikoiarena ez da hutsaletik sortutako egitasmoa. San Pedron erro sendokoa da herri musikaren inguruko mugimendua. Horren erakusle dira Tirri Tarra txaranga historikoa, baita Sorgiñarri txistulari taldea, San Pedroko trikiti taldea eta dultzaineroen taldea ere. Apenas 2.000 biztanle dituen barrutia izateko, ez dago gaizki: Libia traineruak banderak irabazi eta herrira ekarri dituen bakoitzean inoiz ere ez du txarangaren harrerarik falta izan.

Baina bi kezkari erantzuna eman nahi diote: musikarien belaunaldi berriak sortu nahi dituzte, eta herri giroa indartu. San Pedroko kultur mugimendu eta azpiegituren gainean egindako parte hartze prozesuan kokatzen da egitasmoa.

Igor Carballo da egitasmoaren bihotzetako bat. Zehaztu duenez, parte hartze prozesu bat egin dute Proisa kulturgunearen ordez —egoera txarrean zegoen, eta eraitsi behar izan zen— egin asmo den azpiegitura berriak zein ezaugarri izan beharko lituzkeen eztabaidatzeko, eta horri edukia emateko asmoaren barruan dago eskola sortzea. Espazioez, erabilerez eta kudeaketaz gain, mamia behar du kulturgune berriak: "Eraikin hori egin bitartean, teoria utzi, eta jarduerak abian jartzea erabaki genuen". Gune berri horrek izango lukeen aktibitatea aurreratzen hasi dira, alegia. Horren adibide, musika eskolaz gain, haurren txokoa da: "San Pedron ez dago haurrentzako gune estalirik. Udalari eskatu, eta Erti egokitu da horretarako. Martxan dago negutik". Udal Aretoa izango da ere musika eskola berritzailearen egoitza.

5 urtetik 65era

Deialdia egin, eta erantzuna paregabea. Musika eskola herrikoiak zentzurik ez luke ikaslerik gabe. Eta horien erantzuna aparta izan da: 60 pertsona hasiko dira Aste Santuaren ondoren musikan trebatzen, 5 urtetik 65 urtera artekoak. "Gehienak gazteak dira, baina erretiratuak ere animatu egin dira. Ondo, oso ondo. Pozik gaude".

Irakasleak ere ez dira falta, hamabi daude orotara, denak ala denak musikaren munduan eskarmentukoak. Eta egutegia ere findua dute dagoeneko; batzarrak egin dituzte ordutegiak eta bestelako xehetasunak ezartzeko. Egoitzaren funtzionamendurako, ordea, hainbat atal lotu behar dituzte oraindik Pasaiako Udalarekin, Ertiko eraikina handia ez delako.

Abestiak erakustea da irakasleen asmoa: "Txaranga edo fanfarre batean ohikoak diren abestiak erakutsiko dizkiete irakasleek musikan trebatu nahi dutenei. Guk nahi duguna da ikasleek gaitasuna izan dezatela, jaietan adibidez, herrian txistu, trikiti, dultzaina taldeekin edo txarangarekin ateratzeko. Ez da musika eskola ofiziala. Tirri Tarra fanfarrea horrela sortu zen, batak besteari zekiena erakutsiz".

Pozgarria litzatekeela, Igor Carballoren ustez, herri eskolaren bitartez musikan sakondu nahi duenak ohiko musika eskoletara joatea erabakitzea. Komunitatea sortu eta sendotzeko aukera da eskola, prestakuntzaren bidez, horrela herriko giroa eta adierazpideak indartuz.

2016-03-252016-03-23gipuzkoa

Musika eskola, instrumenturik gabe, hutsa

Musika eskolek, musika tresnarik gabe, ez dute zentzurik. Jada hainbat instrumentu badituzte, baina gehiago behar dituzte. Horregatik, dei egin diete herritarrei etxean sobran dituztenak eskolaren esku uzteko.Badituzte txarangarako instrumentuak, trik...

2016-03-252016-03-23gipuzkoa, Iritzia

Irakurtzea: txerto, botika eta antidoto

Leire Narbaiza

Egunotan irakurtzeaz eta liburuez jardun dut hainbat leku eta lagunekin, letren pertzepzioaz eta liburuen plazeraz. Maniez eta apetez, nostalgiaz eta plazerez. Irakurtzeak sortzen digun gozamenez, alegia.

Ez dut gogoan noiz hasi nintzen irakurtzen, ezta zein izan zen nire lehenengo liburua ere. Badakit gaztelaniaz izango zela, gaztelaniaz ikasi bainuen irakurtzen; baina badakit txikitatik irakurri izan ditudala liburuak, egunero, meriendatu bitartean. Laranja orbainak dituzte gordetzen ditudan liburu horiek, askarien lekuko. Atseden tartea ziren eskola eta etxerako lanen artean.

Merienda balira bezala hasi nintzen liburuak dastatzen, gosez. Eskuetara zetorkidana irakurtzen, etxean geneukan bilduma dotoretik ere hartzen, XIX. mendeko klasikoak, nobelagile handiak. Antzerkia ere tarteka. Inoiz poesia.

Askotan lurrean eserita irensten nituen, armairu eta ate ostearen artean zegoen espazioan, kuxin baten gainean. Edo miradorean, lurrean jarrita ere bai. Ezkutalekuak ziren, leku pribatuak, barneratzeko balio zidatenak. Etxez aldatu ginen, eta espazio horiek barik geratu nintzen. Gogorra izan zen oso.

Izarapean ere makinatxo bat irakurketa dut eginda, argia amatatzeko agindua emanda zidatelako, baina liburua laga ezinda hantxe ezkutatzen nintzen, kaleko argiek bidalitako izpiez letrak aletu nahian… Hori ote nire miopiaren jatorria?

Garraio publikoa erabiltzen hasi nintzen, eta bertan ere irakurtzen. Leku guztiak aprobetxatzen nituen. Baita automobilean ere: auto-ilaretan ateratzen nuen liburua, jakinekoa baitzen egunero non egongo nintzen geldirik luzaroan. Ikasturte horretan liburu mardul oso bat irakurri nuen kotxean!

Lekuak leku, irakurgaiek sortutako gozamena azpimarratu nahi nuke, justu hasieran aitatu dudan elkarrizketak eragindako hausnarketa. Lankide batek esan zidan orain ere irakurtzea plazera dela berarendako, baina dagoeneko liburuek ez diotela eragiten lehen sortzen zioten zirrara handi eta magikoa. Harridura eta txundidura hura desagertu direla. Niri ere gertatzen zait, lilura hura joan da. Seguruenik helduagoak izanda gutxiago haluzinatzen dugulako edozerekin, asko irakurri dugulako, eta maisu/maistra lan asko gozatu ditugulako. Pena da, baina hartutako atsegina barruan dugulakoan nago.

Txundidura gero eta urriagoa bada ere, xarmak hor segitzen du, gozatzeko aukera. Eta liburuen aterpea. Izan ere, irakurtzea babeslekua da niretako, abaroa, ihes egiteko parada, beste mundu batzuetan murgildu eta erlaxatzeko unea. Errutinatik babesten gaituzten parapetoak dira liburuak, asperkizunaren kontrako babesleku, errealitateari tiro egiteko lubakiak. Mundutik salbatzen gaituztenak, baita geure buruarengandik ere. Botika bikaina egoera eskasetan.

Hala ezkutatzen naiz liburu baten atzean, edota barnean. Barruan murgilduta, desagertu; eta portada atzean, ostendu. Ez da ona izan behar, gainera. Liburu atsegina izanda ere nahikoa da sarritan; halakoek ere eraikitzen baitute inguruan habia segurua, bihurtzen baitira flotagailu eguneroko ur-nahasietan.

Irakurtzea txerto, botika eta antidoto da niretako. Babestu eta armatzen nauena mundu honetan bizi ahal izateko. Horregatik eramaten dut beti liburu bat poltsan, senda nazan.