gipuzkoa

“Magian, matematika da trikimailuaren tranparen funtsa”

“Magian, matematika da trikimailuaren tranparen funtsa”

Ikasketaz ikus-entzunezko komunikazioa ikasia bada ere, urte eta lau hilabete daramatza Imanol Ituiñok (Bilbo, 1989) magiatik bizitzen. "Ez da izan lortzen saiatu naizen gauza bat: etorri egin da".

Zinema, matematika eta magia uztartuko dituzu gaur, Beasaingo saioan. Zer lotura dute hiru arloek elkarrekin?

Lotura zuzena dago magiaren eta zinemaren artean; biak artea dira, nolabait biek engainatzen gaituztelako. Nola sartzen da matematika nahaste horretan? Nolabait, matematikak ere garrantzi handia du magiaren barnean, trikimailuan, jendeak ikusten ez duen horretan. Hau da, truko askotan, matematika da trikimailuaren tranparen funtsa. Nahiz eta matematika agerian ez egon, magian ere garrantzi handia du. Hiru arloak uztartuz, matematikatik magiara eta matematikatik zinemara joango naiz halako collage bat eginez, euren arteko harremanak azalduz eta hainbat adibide jarriz.

Matematika sufrimenduarekin lotu izan da sarritan. Zuk, berriz, zenbakiekin tarte atsegina pasatzeko aukera emango duzu, magia lagun duzula.

Askotan, matematikari beldurra izaten diogu zaila delakoan, oso abstraktua delakoan… Baina matematika oso polita ere izan liteke. Matematikak izan duen arazoa da oso gaizki azaldu dela, baina matematika ez da hori. Nik uste dut magia badela tresna bat matematika atseginagoa egiteko.

Ohiko saioetan matematika erabiltzen duzu?

Magiaren sekretuan matematika printzipio bat badago, eta horrek lagundu egiten du trikimailua ateratzen. Adibidez, nik astero badut tartetxo bat Euskadi Irratiko Faktoria saioan, eta magia irratitik egiten dut. Mikrofonoaren bidez esaten dut zer egin, eta etxean entzuleek pausoei jarraitzen diete, eta magia ateratzen zaie. Nik hor eskuko tranpak ezin ditut egin, ezin naizelako Olentzero bezala etxe guztietara tximiniatik sartu, tranpak egiteko. Orduan, askotan, matematika printzipioez baliatuta lor dezaket magia gertatzea. Beasainen saiatuko naiz, guztiok batera, ikusle guztiek magia egin dezaten.

Noiztik zabiltza magiaren munduan?

Nik beti gogoratu izan dut neure burua kartekin. Gustatu beti egin zait, baina serio orain dela hiruzpalau urte hartu nuen.

Non ikasten da magia?

Nik neure kabuz ikasi dut. Guztiok eduki dugun Magia Borras kutxa neukan txikia nintzenean. Gero, hainbat liburu oparitu zizkidaten. Ez ziren profesionalen sekretuak, baina serioagoak ziren. Magoen elkarteak ere badaude. Ez da ikasteko toki bat, baina asko ikasten duzu besteak ikusiz. Sekretuak kontatzen dizkiogu elkarri talde horretan. Kongresuak, topaketak-eta badaude. Gasteizen oso topaketa garrantzitsua dago.

Sariak irabazi dituzu. Bidea irekitzeko baliagarriak izango dira.

Bai, 2014an bigarren saria irabazi nuen Caceresko [Espainia] topaketa nazionalean. Egin den azken txapelketan, bigarren saria lortu nuen. Saria ondo dago, komunikabideetan elkarrizketak-eta egiten dituztelako, baina bizitza errealean ez dakit askorako balio duen. Garrantzitsuena da jendearen aurrean egunero-egunero ahal duzun guztia ematea. Sari bat eduki eta jendea aspertzen baduzu, ez du ezertarako balio.

Trikimailua gauza bat da, baina ikuskizunak edo antzezlanak ere garrantzi handia izaten du.

Bai, erabat. Zer egiten duzun baino garrantzitsuagoa da nola egiten duzun. Trikimailu bera bi magok egin dezakete, eta batek oso ondo eginda jendea txunditu dezake, eta beste batek, berriz, jendea asperrarazi, ez duelako istorio polit bat kontatu edo ez duelako ondo egin.

Magoak beltzez jantzita, serio itxurarekin azaltzen dira.

Askotan, fraka jantzita irudikatzen dugu magoa, elegante, tipo altua, serioa, biboteduna… Ni baxua naiz, ez daukat biboterik, frakik ere ez daukat… Ez naiz elegantea: aurrekontu baxuko magoa naiz. Nik uste magoaren irudi hori [Juan] Tamarizek hautsi zuela pixka bat: tipo itsusia, bromak egiten zituena; oihukatu egiten zuen, eta txaleko itsusi bat zeraman… Estereotipo hori bukatu zuen. Berak nahita egin zuen, magia modernizatzeko edo beste aukera bat bazegoela aldarrikatzeko.

Saio asko izaten dituzu?

Nik uste dut orain magia modan dagoela. Telebistan magia jartzen dute, eta guri ondo datorkigu, modan jartzen bada gehiago kontratatzen gaituztelako. Badago arazotxo bat: normalean, magia umeentzat dela pentsatzea. Nik ez dut uste hala denik: umeek ikus dezakete, baina nik uste dut magia helduentzat dela. Magiak, nolabait, logikotasuna apurtzen du, edo ezin dena egin eginarazten du. Fundamentu logikoak gero eta landuagoak izan, orduan eta gehiago harritzen zaitu. Nik uste dut helduek asko gozatzen dutela magiarekin, baina askotan helduei lotsa ematen die magia saio bat ikustera joateak. "Tipo horrek engainatu egingo nau", pentsatzen da askotan. Gu ez goaz inor engainatzera: ondo pasarazi nahi dugu, eta jendea harritu nahi dugu, gozaraziz.

Ikuslea trikimailuaren sekretua aurkitzen saiatzen da askotan…

Batzuek magia erronkatzat hartzen dute, baina nik uste dut hori ez dela gozatzeko aukerarik onena. Bakoitzak nahi duena egin dezake, baina nik uste dut norberak hobeto pasatuko duela bere harridura ateratzen uzten badu. Nire helburua ez da inor engainatzea edo tonto gisa uztea; hori nahiko banu, politikaria-edo izango nintzateke. Nire asmoa jendeak ondo pasatzea da, harritzea, txunditzea.

Trukoak asmatu egiten dituzue, idatzita daude… Nola sortzen duzue truko bat?

Sekretuak idatzita dauden magia liburuak badaude, baina, normalean, bakoitzak baditu bere egiteko moduak. Nolabaiteko ideia batzuetan oinarritzen gara; oso zaila da hutsetik zerbait asmatzea, oso mago gutxik egiten dute. Sekretu bat hartuta beste trikimailu bat egiten dugu askotan; sekretu berarekin gauza asko egin ahal baitira.

Zein materialekin aritzen zara?

Kartak elementu unibertsalak dira. Ni aurrekontu baxuko magoa naizenez, ez daukat elefanterik eta usorik. Elementu txikiekin aritzen naiz ni: kubileteak, sokak, bolak, dadoak...

Euskaraz ere aritzen zara.

Euskaraz eta gazteleraz. Londresen ere egin nuen saio bat, eta han, badaezpada ere, hitzik gabe.

Euskal Herrian mago asko zaudete?

Magia profesionalki egiten dugunak bost bat gara. Elkar ezagutzen dugu, eta lagunak gara. Gure artean lehia sanoa dagoela esango nuke. Kidetasun handia dago.

Zein trikimailu gustatzen zaizu gehien?

Nik badaukat niretzako politena den trikimailu bat; bukaerarako uzten dut beti normalean: hiru kubileterekin eta bolatxoekin egiten dudana. Baina niretzat politena da jendeak beste trikimailu bat ere gustatu zaiola esatea. Bakoitzak bere gustuak ditu, eta hori ere polita da.

Danborrada bat, lau urteurren

Danborrada bat, lau urteurren

Duela 57 urte egin zuten Azpeitian aurreneko helduen danborrada, 1959an. Oargi taldekoak Napoleon jantziekin, El Andaluz zezenzale elkartekoak sukaldariz, eta Oñatzbide elkartekoak gastadore jantzita atera ziren orduko danborrada hartan. Geroztik, hainbat talde batu da helduen danborradara, eta, egun, 27k parte hartzen dute danborren desfilean; mila herritar baino gehiago elkartzen dira danborraren bueltako festan, San Sebastian bezperan.

Azken urteetan, taldeak hasiak dira danborradako urrezko nahiz zilarrezko ezteiak betetzen. Aurten ere izango da urteurrena ospatuko duen talderik: hala nola, 50 urte beteko dituzte Alkartasuna eta Zezenzaleak taldeek, eta 25 urte Zokoak eta Sanjuandegik. Udalaren omenaldia jasoko dute lau taldeek astearte gauerdia iristean, talde guztiak plazan direla.

Alkartasuna taldea 1967an atera zen lehen aldiz helduen danborradan, eta Pedro Illarramendik (Azpeitia, 1938) gidatu zuen talde hura; ordurako Oargi taldeko zuzendari lanetan eskarmentua bazuen. Talde asko soziedadeetatik jaio badira ere, Anton tabernako —egun Fideo de Mileto— koadrilak sortu zuen Alkartasuna. Lagun talde hartako kidea zen Illarramendi, eta lagunek egin zioten zuzendari ateratzeko proposamena: "Landetako taldea utzi eta Bar Anton Alkartasuna taldearekin ateratzen hasi nintzen". Eskoziako jantzi tradizionalak egin zituzten. Egun ere, traje horiekin ateratzen dira.

Danborradan, 50 bat laguneko taldea irteten da, eta egungo zuzendaria Karlos Iriarte da (Azpeitia, 1960). Illarramendik duela zazpi urte eman zion lekukoa, eta bera danborra jotzen ateratzen da ordutik. 2010ean, Azpeitiko Udalaren esker ona eta omenaldia jaso zituen, 50 urtez danborradan egindako lanagatik.

Iriartek taldeko zuzendari postua hartu aurretik, hainbat urte egin zituen Alkartasunarekin danborra jotzen: "1979an atera nintzen aurrenekoz, osabaren jantziarekin. Haren trajea hartu nuen, eta nire koadrilako bost bat lagunek ere inguratu zuten bana. Bost bat gazte atera ginen urte hartan. Egun, taldeko kide asko koadrilakoak gara". Iriartek dioenez, urte gutxitan egin du danborradan kale: soldaduskan pasatu zituen urteak edo gaixorik egon den urteren bat kenduta, hutsik egin gabe irten da.

Iriartek gogoan ditu Illarramendiren ordezko zuzendaria bilatzerakoan elkarteko batzordeko kideek izan zituzten gorabeherak: "Illarramendik 2008an esan zigun 2009an azkenengoz aterako zela zuzendari. Pentsatzen nuen jendeak nahiko zuela Illarramendiren postua hartu. Soziedadeko norbait izatea nahi genuen, baina bati galdetu eta ezetz; besteari esan, eta hark ere ezezkoa". Irailerako hasten dute hurrengo urteko danborradaren antolakuntza, eta zuzendaririk gabe zeuden 2010eko irailean. "Ez zitzaidan burutik pasatu ere egin ni izan nintekeela. Egun batean, soziedadean afaltzen ari ginela, ez genuela zuzendaririk aurkitu esan nien emazteari eta alabari. Alabak esan zidan ez nintzela gaizki moldatuko, eta emazteak, berriz, nahi nuena egiteko. Halaxe egin nuen; nahi nuena. Hasieran, Pedrok lagundu zidan entseatzen-eta. Orain, autoan musika jarrita entseatzen dut, teknikari komertziala naizelako eta kilometro asko egiten ditudalako".

Illarramendik dioenez, 50 urte "ez da marka makala". Urte horietan guztietan danborradak hainbat oroitzapen iltzaturik utzi dizkie taldeko bi kideei. Hala gogoratu du Iriartek: "Zuzendari atera nintzen lehen urtea dut gogoan. Ez zuzendari atera nintzelako soilik; egoera politikoa ere izugarria zen. Inaxio Uria hil zuten aurreko abenduan eta... Egia esan, ordurako erabakita nuen alaba danborra jotzen hasten zenean utzi egingo nuela, baina berriz ere ilusioa daukat, eta gustura ateratzen naiz". Illarramendik, berriz, "nobedade" bat ekarri du gogora: "Urte batean, udalak kalean megafonia jartzea erabaki zuen, eta hura oso erabaki garrantzitsua izan zen. Izan ere, ordura arte, sei-zazpi banda ateratzen ziren danborradan, gehiago ezin ziren ekarri".

Alkartasuna taldea "osasuntsu" ikusten dute bai Illarramendik eta bai Iriartek. "Gazte asko ari da taldean sartzen; gure alabak-eta ateratzen dira danborra jotzen. Urteek aurrera egin ahala, emakumeen taldea izango da Alkartasuna", dio Iriartek.

Enparan kaleko elkartetik

Zilarrezko ezteiak egingo dituzte Sanjuandegi eta Zokoa taldeek aurten. Zokoa taldea izen bereko Enparan kaleko elkartetik sortu zen, 1992an. Jabier Etxaniz Kinttela-k (Azpeitia, 1959) eta Jesus Lopetegik (Azpeitia, 1958) taldearen sorreran hartu zuten parte. "Txalintxo taldearekin ateratzen nintzen. Orduan plazan talde gehiagorentzat tokirik ez zela-eta halako zurrumurruak izaten ziren, baina Zokoan proposatu nuen taldea sortzea. Soziedadeko bazkide nintzen ordurako, eta Azpeitiko Udaleko zinegotzi ere bai. Probatzea pentsatu genuen", dio Kinttelak. Gauzak horrela, soziedadeko kideen baietzarekin joan ziren udaletxera, eta toki faltaren kontua atera bazen ere, baiezkoa eman zien Kepa Ibarzabal zinegotziak: "Guk atera behar genuen zurrumurrua zabaldu zen kalean, eta Sanjuandegikoak ere udalera jo zuten eurek ere atera nahi zutela esanez".

Festetako zinegotziaren baiezkoa zutenez, jantziak eta txapelak enkargatu zizkioten Donostiako jostun bati. "Sukaldari edo soldadu trajea egitea aurreikusten genuen, eta egun ditugun britainiar erregimenaren traje militarrak aukeratu genituen. 60 mila pezeta [360 euro] gastatu genituen kide bakoitzak". Danborradan ateratzeko, baina, danborrak behar, eta larruzkoak eskatu zituzten, Kinttelak dioenez: "Guk eskatuta geneuzkan danborrak, baina, egun batean, Sanjuandegikoak etorri zitzaizkigun esanez talde bakoitzari larrua edo txapa tokatzen zitzaion erabaki behar genuela. Ibarzabalekin leon-kastillo egin genuen, eta larrua tokatu zitzaigun. Eskerrak, bestela Sanjuandegikoei saldu edo auskalo zer egin beharko genuen eskatutako danborrekin".

Urtebeterako dena prest zuten, eta, lehen aldi hartan, Zokoarekin 40-44 lagun atera ziren. Egun, bazkide berriekin-eta, 50 lagun dira. Lopetegik dioenez, "taldearen arima" da Kinttela: "Danborradako gauza guztiez bera arduratzen da. Sortu berak egin zuen, eta hemen jarraitzen du lanean".

Urte hauetan guztietan pasadizo bat baino gehiago izan dute elkartean, eta horietako batez akordatu da Kinttela: "San Sebastian bezpera batean, hamar kilo angula eskatu genizkion Fernando Villegas zenari. Jan genituen, pasatu zen bezpera, egunak ere bai, eta Villegasekin egin nuen topo kalean. Angulak zer moduzkoak zeuden galdetu zidan, eta 'oso onak', erantzun nion. Hala esan zidan hark: 'Egongo ez hituan ba ederrak, oraindik pagatu gabe dituzue eta!'. Hainbeste kontu buruan, ordaintzea ahaztu zitzaigun".

Kinttelak bere burua saltserotzat dauka, eta danborradan irteteari "ezergatik ere" ez liokeela utziko dio. Lopetegiren arabera, "azpeitiartasuna" barruraino sartuta duten pertsona horietakoa da Kinttela: "Athleticzaleak sutsuak diren bezala, badira azpeitiartasuna bihotzean txertatua daukatenak. Ni ez naiz hain sutsua, baina gustatzen zait saltsa. Dena den, semeari lasai uzten diot trajea. Baina badira espezimen arraro batzuk, neolitikotik zuzenean etorriak...". Lopetegiren aburuz, "gaztetan ilusio handiagoa izaten da bizitzeko, ezagutzeko eta probatzeko", baina hori pasatu egiten da: "Orain, erosotasuna bilatzen dugu; nahiago dut soziedadean lasai egon, eta danborrada pasatzen ikusi".

25 urteotan taldea asko aldatu da: "Gazteak ginen, eta seme-alaba txikiak genituen. Haiek hazi egin dira, eta guk adinean aurrera egin dugu. Seme-alabak amorratzen daude danborradan ateratzeko, eta aldaketa handiena hori izan da. Gazte asko ateratzen da, eta asko emakumeak dira".

Kultura bai, eta besterik?

Kultura bai, eta besterik?

Azkenean. Iritsi da 2016a. Horrenbeste itxarondako unea, batzuentzat. "Donostiaren urtea", deitu dio Eneko Goia alkateak. Donostia Europako kultur hiriburu izango den urtea behintzat izango da. Bi aste barru ekingo dio agintaldiari, San Sebastian egun...

[Donostia 2016] ‘Oskara’ ikuskizuna estreinatzear dira Kukai eta La Veronal

[Donostia 2016] ‘Oskara’ ikuskizuna estreinatzear dira Kukai eta La Veronal

Sorkuntza prozesuaren azken unean daude Kukai eta La Veronal dantza konpainiak. Hilabetetako lanaren emaitza taularatzeko puntuan. Izan ere, hilaren 30ean estreinatuko baitute Oskara, bi konpainiek elkarlanean sortu duten lana. Donostia 2016ko Elkarrizketak ildoaren barnean egingo dute aurkezpena.

Euskal Herriko konpainiak eta Valentziakoak (Herrialde Katalanak), berez, ez dute elkarren artean zer ikusteko handirik, dantza esparruari dagokionez mundu oso ezberdinetatik datozen bi talde direlako. Horrenbestez, eskuartean duten lana bi mundu koreografikoren batura gisako bat izango da, bi begirada ezberdinen topagune bat: Euskal Herriko kultura tradizionalean du oinarria eta sormenerako abiapuntua; baina, era berean, gaur egungo artisten ikuspegitik sortutako lana izango da.

Kukai konpainia azken urteotan egiten ari den ibilbidean beste urrats bat da Oskara. Izan ere, konpainiako kideak nazioarteko hainbat koreograforekin elkarlanean aritu dira, dantzarekiko duten ikuspegia beste ikuspegi bat duen jendearekin trukatzeko. Horri tiraka, hilabete dezente daramatzate Oskara egitasmoa lantzen La Veronal konpainiarekin. Kukaiko zuzendari Jon Maiak du ikuskizunaren gidaritza, eta La Veronaleko Marcos Morau arduratu da koreografiaz. Dantzan, berriz, Kukaiko lantaldea ariko da: Eneko Gil, Alain Maia, Urko Mitxelena, Ibon Huarte eta Martxel Rodriguez, hain zuzen. Erramun Martikorena kantariak ere parte hartuko du ikuskizunean.

La Veronal konpainiak hastapenetik ardatz nagusi bat du: munduko hainbat lekutatik abiatuz sortu dituzte ikuskizunak. Besteak beste, Islandia, Siena (Italia)... Maiak konpainiaren ildoa ezagutzen zuen, eta asko erakartzen zuen horrek, leku desberdinetako elementuak hartu eta egiten zuten irakurketa estetikoak. Hala, Euskal Herriarekin gauza bera egin zitekeela otu zitzaion, eta ideia Morauri proposatu zion. Horrelaxe jarri zuten abian egitasmoa.

Baina Morauk egiten dituen lanak ez dira dokumentalak, eta Oskara ere ez da izango. Euskal Herriko tradizioan eta mitologian arakatu eta testuingurutik atera ditu elementuak, 2015. urtean kokatuz. Horrek euskal herritarren jatorriaren berri ematen lagun dezakeela uste du, jatorria ikertzeari garrantzi handia ematen diolako.

Koreografoak Euskal Herria ezagutzen ez zuenez, iazko martxoan astebetez izan zen Maiarekin han eta hemen bidaiatzen. Jende askorekin egoteko aukera izan zuen valentziarrak; besteak beste, musika esparruan, jantzien esparruan eta mitologia esparruan.

'Uda-gau bateko ametsa'

Horrez gain, Uda-gau bateko ametsa antzezlanean ere parte hartuko du Kukai dantza konpainiak, edo behintzat konpainiako zenbait dantzarik. Antzerkia, dantza eta musika elkartzen dituen ikuskizun bat da. Ekainaren 21ean estreinatuko dute lana, udako solstizioaren hasierarekin batera. Hain zuzen ere, lana garatzen den urte sasoian, hilabetez, gauero —euria egiten duen egunetan izan ezik— antzeztuko dute Kristinaenea parkean, 300 bat lagunentzat.

[Donostia 2016] Komikilariak kalera aterako ditu Zapart-ek

[Donostia 2016] Komikilariak kalera aterako ditu Zapart-ek

Errotuladoreak hartu eta marrazteari ekin zioten Antton Olariaga, Ainara Aspiazu, Dani Fano, Iñaki Holgado, Patxi Huarte Zaldieroa eta Joseba Larratxe marrazkilariek Zapart komiki jaialdia aurkezteko prentsaurrekoan, orain dela zenbait hilabete. Ez da kasualitatea. Izan ere, komikia atera nahi dute kalera. Eta, horregatik, ekainaren 10etik 12ra Donostian izango den jaialdiaren atarikoa eskaini zuten. Komikilariek beteko dituzte orduan kaleak; pertsonaiek eta binetek konkistatuko dute ingurua.

Donostiako Xabiroijaleak elkarteen ekimenetik sortuta, eta hiriburutza kulturalak sostengatuta, 2016an egiteaz gain komikiaren kultura urteroko ohitura bihurtu nahi dute; are gehiago, Europako komikiaren erreferente izatea gustatuko litzaieke.

Egitaraua ez dute oraindik guztiz zehaztua; etorriko denaren zertzelada batzuk baino ez dituzte eman. Ardatzak, ordea, aski finkatuta dauzkate: zuzeneko marrazketa eta herritarren parte hartzea. Dena dela, iragarri dituzte jada zenbait ekintza. Hala, karikaturagile ibiltariak eta bertsolari eta marrazkilarien arteko saioak eskainiko dituztela aurreratu dute. Tailerrei dagokienez, ipuin kontalaritzak izango du bertan tartetxoa, bai eta gidoigintzak ere. Ildo beretik, kamishibai-a jorratuko dute, ipuinak kontatzeko ohiturazko japoniar era, istorioak eta antzerkia nahasten dituena.

Bestalde, erakusketak ere prestatuko dituzte, bai bertako egileenak, bai kanpokoenak ere. Izenak, baina, ez dituzte jakinarazi oraindik. Horrez gain, hitzaldiak, proiekzioak eta mahai inguruak izango dira protagonista. Eta komikia oinarria izanda, ezinbestean, eskuratzeko aukera egongo da. Batetik, salgai jarriko dituzte; eta, bestetik, bookcrosssing-a sustatu nahi dute —alegia, liburuak kalean uztea—, bai eta trukea ere.

Komikilariak, erdigunean

Marrazkilariak. Horiexek dira jaialdiaren ernamuin eta sostengatzaile. "Sekulako pagotxa da proiektua, zoragarria da. Asmoa sortu da nekatuta gaudelako betiko komiki azokez. Uste dugu gure lana hori baino gehiago izan daitekeela... Erakarri egin nahi dugu jendea. Beti bizi gara kobazulo batean, eta lankidetza egotea gozagarria da beti", esan zuen Dani Fanok aurkezpenean.

Zaparten ekoiztutako ondare nagusia Donostiako Komikigunean gordeko dute. Leku garrantzitsua izango da jaialdirako.

Donostia 2016ko egitarauaren barruan, Ahotsen itsasargia-ren baitan antolatuko dute Zapart jaialdia.

“Etorkizunean balio handiagoa emango diogu proiektuari”

“Etorkizunean balio handiagoa emango diogu proiektuari”

Lanez gainezka, inora iritsi ezinik dabil Pablo Berastegi Donostia 2016 proiektuaren zuzendaria (Iruñea, 1968). Denek nahi dute harekin hitz egiteko aukera izan, eta ordu erdira mugatu du elkarrizketa bakoitzaren iraupena. Hau bukatzean, borda batera joango da, lau egunez atseden hartzera.

Zer sentitzen duzu egunotan? Zerk kezkatzen zaitu gehien?

Urte guztia irauteko gai izateak kezkatzen nau, indarrak behar bezala neurtzen jakiteak. Hiriburutzaren atarian, ilusioz gainezka gaude. Lan asko egin dugu orain arte, baina hemendik aurrera ere hala egin beharko dugu, eta, horretarako, gure energia eta denbora egoki dosifikatu beharko ditugu. Kezkatzen nauen beste kontua eguraldia da, zer egingo duen inaugurazio egunean; abenduan egin ez duen euri guztia orain egiten badu, ekitaldiaren ikusgarritasunari eragin diezaioke eta.

Nola prestatu duzue hasiera?

Proiektu guztia bezala, eragile publiko eta pribatuekin elkarlanean. Gogoeta sakona egin dugu ekitaldian presente egon beharreko kontzeptuen inguruan, eta oinarri intelektual ahaltsu hori erabili dugu ikuskizuna garatzeko.

Denbora asko al daramazue inaugurazioa prestatzen?

Iragan urte guztia, hainbat lantaldetan banatuta. Modu parte hartzailean lan egite hori motelagoa izaten da gehienetan, baina egiten ari garen horri sakontasun handiagoa ematen dio. Denboraz ondo gabiltza; beraz, orain geratzen zaigun bakarra elementu guztiak behar duten lekuan eta unean egotea da, eta eguraldiak errespeta gaitzala.

Hansel Cerezari eskatu diozue ikuskizuna diseinatzeko. Zergatik jo duzue harengana? Zergatik ez duzu bertako talentua baliatu nahi izan?

Erabaki genuen hori zela bermerik handiena ematen zigun aukera, oso ikuskizun konplexua baita, kontzeptu asko biltzen dituena, ikusgarritasun ikaragarria izan behar duena, Europako telebistek eman dezaten eta ahalik eta jende gehienarengana irits dadin. Asko dugu jokoan, lehen irudia emateko aukera bakarra egoten baita. Gainera, bagenekien Hansel Cereza aurretik lanean jarduna zela Oreka TX taldearekin, Herritmo izeneko ikuskizun arrakastatsuan, eta bazuela hemengo tradizio eta ohituren berri. Horregatik, ez zitzaigun iruditzen ikuskizunaren ardura erabat kanpokoa den norbaiti ematen ari ginenik.

Zenbateko aurrekontua du ikuskizunak?

Handia, 660.000 euro, programako ekitaldi garrantzitsuenetakoa baita.

Ezer aurreratzerik bai?

Ekitaldia urtarrilaren 23an izango da, 20:00etan, Urumea ibaiaren inguruan, Maria Kristina zubian. Hiriburutza proiektuan behin baino gehiagotan egin dugun moduan, zubiaren metafora erabiliko dugu, bi ertzetan dagoen jendea elkartzeko elementu gisa. Ekitaldira joaten diren herritar guztiek zubi bat osatzea da ideia, elkar hobeto ulertzea ahalbidetuko digun zubi bat.

Donostia 2016 proiektua garatzeko bidean zela hartu zenuen zuzendari kargua. Gustura zaude eginiko lanarekin? Zuk amestuko zenukeen proiektua da?

Egindako lanarekin gustura nago, bai. Baina ni hona ez ninduten gonbidatu proiektu bat amestera, proiektua ordurako amestuta baitzegoen, proposamena idatzita eta sarituta. Eta proiektuan sinesten nuelako hartu nuen kargua.

Azken proiektuak hasierakoaren muinari eusten al dio?

Baietz uste dugu. Proiektuaren garapen guztia Bruselak izendatutako batzorde batek ikuskatu du, horixe bera ziurtatzeko. Bidean zenbait ebaluazio gainditu behar izan ditugu, eta azalpenak eman behar izan dizkiogu batzorde horri. Idatzi zenetik exekutatzen den arte denbora asko pasatu denez, normala da eboluzio bat egotea, bost urteotan asko aldatu baitira gizartearen egoera eta testuinguru ekonomikoa. Egoerara egokitzen jakin duen proiektu bat dela uste dugu, baina idatzitako hura errespetatuz eta dagokion balioa emanaz. Horrela ikusten dugu guk, eta espero dut, 2016a aurrera doan heinean, hala ikusiko dutela proiektuan gure aurretik lan egin zutenek ere.

Bost urtean ia erdira jaitsi da hiriburutza proiektuaren aurrekontua: hasieran, ia 90 milioi euro zen; orain, 50 milioi euro. Dagoeneko ziurtatu duzue kopuru hori, edo babesle bila jarraitzen duzue?

Lanean jarraitzen dugu. Gure aurrekontua 2018ra artekoa da, hau da, 50 milioi euro baino zertxobait gutxiago ditugula 2012tik 2018ra artean gastatzeko. Zatirik handiena aurten gastatuko dugu, baina datozen bi urteetarako ere badugu aurrekontua. Jarritako helburua ez dugu bete oraindik, baina oso gutxi falta zaigu, eta uste dugu 2016a garai egokia izan daitekeela zenbait enpresa edo marka jarduera jakin batzuei lotzeko. Diru kontuetan oso zuhurrak izaten ari gara, ez gastatzeko ziurtatuta daukaguna baino diru gehiago. Ez genuke zorrik utzi nahi.

Batzuetan, donostiarrentzat kezka iturri izan da proiektua. Inagurazioaren atarian, ba al dute kultur hiriburu izateko ilusiorik?

Gero eta gehiago, uste dut. Hasieran, saria jasotzean, euforia bolada bat izaten dute herritarrek; gero, gutxitu egiten da ilusio hori; eta inauguratzen denean, berriz handitu. Joera hori ohikoa da, Europan kultur hiriburu izan diren gainontzeko hirietan ere halaxe gertatu izan da. Horregatik da horren garrantzitsua inaugurazioa, zalantzati daudenak proiektuari lotzeko balio duelako.

Ni lantaldera sartu nintzenean, "iritsiko ote gara?" galdetzen zuten denek. Proiektua garatzeko nahikoa denbora ez izatea eta barregarri geratzea zen kezka nagusia. Orain inork ez du hori galdetzen: orain eztabaidaren beste puntu batean gaude. Bati gehiago gusta dakioke, eta besteari gutxiago, baina hori normala eta sanoa da, esan nahi baitu gai izan garela desadostasunak gainditu, elkar ulertu eta proiektua elkarlanean garatzeko. Iritzi desberdinak egotea ona da, horrek datozen hamabi hilabeteetan zertaz hitz egina emango baitigu.

Proiektuaren aldekoak daude, kontrakoak daude, eta bost axola zaienak daude. Denak konbentzitzea lortuko al duzue?

Ez dakit hori posible den, ezta desiragarria eta komenigarria ote den ere. Gehien kezkatzen nautenak bost axola zaien horiek dira. Kritikoena oso jarrera errespetagarria iruditzen zait, proiektuaren inguruan eztabaidatzea ona delako. Beste horien jarrerak, ordea, pena ematen dit, proiektua zer den ezagutzeko ahaleginik ez dutelako egin. Eta horiengana bai, nahi nuke horiengana iristea, aldeko edo kritiko izan daitezen.

Kultura elkarrekin bizitzeko tresna gisa definitzen du Donostia 2016 proiektuak. Hori ez al doa Kortxoenearen eraistearen kontra? Zer iritzi duzu zuk?

Pena handia eman zidan, batez ere moduak. Nik sinisten dut kultur eredu alternatibo horretan. Goraipagarria iruditzen zait gizarte zibila antolatzea, baita erakundeetatik kanpo ere, erakundeekin kritiko izanda ere. Baina Kortxoenearen auzian, badaude beste gauza batzuk tartean, jabetza pribatua babesten duten eskubideak, kasurako. Horregatik diot penarik handiena moduak eman zidala, gauzak beste era batera egin zitezkeelako. Espero dut Kortxoeneako energia hura guztia ez galtzea eta beste leku batean baliatu ahal izatea. Aukera egon izan balitz, Donostia 2016k ez zukeen inolako arazorik izango Kortxoenearekin elkarlanean aritzeko, eta guk zerbaitetan lagun bagenezake, gustura egingo genuke.

Egitarau zabala aurkeztu duzue dagoeneko. Baina hori da dena edo izango da ezustekorik?

Elkarrekin bizitzeko kultura-ri dagokion programazio gehiena aurkeztu dugu, baina Elkarrizketak eta Energia olatuak oraindik ez ditugu azaldu. Inaugurazioaren ostean aurkeztuko ditugu Elkarrizketak, lurraldeko gainerako eragileekin batera garatzen ari garen jarduerak eta proiektuak. Energia olatuak, berriz, une jakin bateko ekintzak direnez, pixkanaka aurkeztuko ditugu. Herritarrentzat ezuste atseginak egongo dira deialdi horien artean.

Zergatik dosifikatzen duzue horrenbeste informazioa?

Urtebetean tentsio informatiboari eustea ez delako erraza; erronka bat da. Batzuetan, ezin dugu informazio gehiago eman, oraindik xehetasunak lotu gabe ditugulako; besteetan, Europak emandako aholkuei jarraituz, egokiago ikusten dugu pixkanaka ematea. Informazio guzti-guztia aldi berean emateak jendea saturatu egin dezake; aldiz, dosifikatuta emateak, katigatu, aldioro informazio berria jasotzea gogo-pizgarri delako.

Horrek berak herritarrengan ziurgabetasuna eragin du zenbaitetan...

Bai, jabetzen gara horretaz. Zinemaldiaren kasuan, adibidez, inork ez du presarik jakiteko norentzat izango den aurtengo Donostia saria. Denek dakite egoki aukeratuko dutela eta maiatzean edo ekainean aurkeztuko dutela. Urtero horrela izaten da, eta jendea lasai dago. Gugan, ordea, ez dute konfiantzarik, aurreko esperientziarik ez dagoelako eta ondorengorik ere egongo ez delako. Horregatik, askotan ez da erraza komunikazioan asmatzea.

Egitaraua eskuetan, zer aholku emango zenieke herritarrei?

Kuriosoak izan daitezela eta ausar daitezela beti egiten dutenetik aparteko zerbait probatzera, parte hartze aktiboa eskatzen duen ekinaldietan gauza interesgarriak aurki batitzakete. [Jose Luis] Rebordinosek Zinemaldiaz esaten duen moduan, gure egitarauan herritar bakoitzak aurki dezake bere jarduera.

Europan proiektua aurkezteko bira egin duzue azken asteotan. Zer moduz hartu zaituztete?

Oso ondo. Gure proiektuaren oinarriak jendeak ulertzen ditu, eta egitarauaren inguruan interesa sortzen zaie. Lan pedagogiko hori egitea eskatzen duen proiektua da gurea. Horretan bereizten da orain arteko kultur hiriburutzetatik, edo agian ez dugu jakin haien benetako funtsa ulertzen eta antzeko gauzak egin dituzte eta guk ez ditugu ikusi. Baina gure irudipena da gurea proiektu berezia dela eta azaltzeko eta ulertzeko denbora behar dela.

Jarduerak eta egitasmoak martxan daudela, askoz errazago ikusi eta ulertuko da zergatik egin ditugun gauzak era batera edo bestera. Eta hiriburutzaren urtea pasatuta, atzera begiratu eta jabetuko gara egitasmo batek uste genuen baino interes handiagoa zuela, edo gauza bat bestearen emaitza izan dela. Gure proiektua zailagoa da etorkizunera saltzea, eta, aldiz, orain baino askoz balio handiagoa emango diogu atzera begira jarrita baloratzen dugunean, gauza garrantzitsuak lortu ditugula ikusten dugunean.

Asko hitz egiten duzue proiektuaren ekarpenaz, utziko duen arrastoaz. Zer ekarpen egitea espero duzue?

Ekarpen asko egingo ditu proiektuak. Azpiegiturei dagokienez, guk ez dugu ezer eraiki, baina bada hirian gure proiektuarekin paraleloki berreraiki duten eraikin bat: Tabakalera. Eta, etorkizunera begira, guretzat oso garrantzitsua izango da gune hori, arte garaikideari lotutako lan ildo eta jardueren oinordetzak han utziko ditugulako aurrerantzean lantzen jarraitzeko. Horregatik, gu ere ari gara ahaleginetan Tabakalerak sustrai sendoak jartzeko eta nazioartean lekua egiteko.

Bestelako ekarpenak ere egingo ditugu. Fundazioaren barruan gauden erakundeetako askok hausnarketa egin behar izan dugu, eta aldaketak egin ditugu 2016an egoki funtzionatzeko. Donostiako Udalak, esaterako, barne antolamendua berriz pentsatu behar izan du, aurten herritarrei zerbitzu hobea emateko. Kulturaren esparruan, berriz, elkarlanean aritzeko sareak sortu ditugu —Donostiako museoen sarea, kasurako—; hemengo artistak nazioartekoekin harremanetan jarri ditugu, eta hemengo jaialdiak nazioarteko beste jaialdi batzuekin. Harreman horiek emaitza interesgarriak ekar ditzakete. Hiriburutzaren harira sortutako beste hainbat egitasmo, berriz, dagoeneko egonkortu dira hiriko kultur agendan. Olatu Talkak zazpigarren ekitaldia izango du aurtengoa, eta etorkizunean ere jarraipena izango duela uste dugu.

Beraz, ekarpena maila eta esparru askotan egingo du Donostia 2016k. Kasu batzuetan, egindakoaren ardura guztia ez da gurea izango, baina zerikusia izango dugu; beste batzuetan, guk eginiko ekarpena izango da oso-osorik. Hori guztia zehatz-mehatz neurtzea oso zaila izango da.

Noiz eta nola egingo dituzue neurketa horiek?

Donostia 2016ren eragina hobeto neurtu ahal izango da urte batzuk pasatuta. Proiektuaren benetako helburua giza eskubideak gehiago errespetatzen dituen gizarte bat, gizarte solidarioago bat egitea da, eta aldaketa horri ez dugu egun batetik bestera antzemango. Baina Europaren aldetik betebeharra daukagu zenbait emaitza datorren urtean neurtzeko: 2015etik 2017ra kultur kontsumoak duen bilakaera, herritarrek kulturan duten interesa hazten den edo ez jakiteko... eta talde bat horretan ariko da. Bestelako ekarpena neurtzeko, gerora begira neurketak ahalik eta modu zuzenenean egingo direla bermatuko digun bazkide bat bilatu beharko dugu, gu ez garelako egongo.

Ahal Dugu-ren kolore moreak tindatu du Gipuzkoa, ustekabean

Espainiako Gorteetarako hauteskundeak izan ziren igandean, eta maiatzeko udal eta foru hauteskundeetako emaitzak ez ziren izan gertatuko zenaren adierazle. Izan ere, ustekabean Ahal Dugu alderdiak irabazi zituen hauteskundeak Gipuzkoan. 97.664 botorekin, lehen indarra izan da Ahal Dugu, eta haren atzetik gelditu dira EAJ (90.877 botorekin) eta EH Bildu (80.773 botorekin).

Ahal Dugu-k errekor guztiak hautsi ditu Gipuzkoan. Hirugarren aldia da Pablo Iglesiasen alderdia hauteskundeetara aurkezten dena, eta igoera ikusgarria izan du batetik bestera. Iaz, Europako hauteskundeetan, 15.179 boto eskuratu zituen; maiatzean, foru hauteskundeetan, 43.126 boto izan zituen. Oraingoan, babesa bikoiztu baino gehiago egin du.

EH Bilduri egin dio kalte gehien alderdi berriaren presentziak, bai boto kopuruan eta baita eserlekuen banaketan ere. Izan ere, aurreko legealdian Amaiurrek hiru eserleku izan zituen Espainiako Kongresuan, eta oraingoan bakarra eskuratu du —duela lau urte baino 49.282 boto gutxiagorekin—. Gipuzkoan banatzen diren sei eserlekuetatik bi lortu ditu Ahal Dugu-k, eta beste bi EAJk. PSE-EEk aurreko legealdian lortutako eserlekuari eustea lortu du, eta PPk ez du lortu diputaturik —lehen, bakarra zuen—.

Senatuan, berriz, banaketak EAJri egin dio mesede. Hiru ordezkari izango ditu Senatuan, eta Ahal Dugu-rena izango da laugarrena.