• Hondarribiko zahar etxe berriak dituen lekuak. Gaur zortzi, Betherram zahar etxea inauguratu zuten Hondarribian. 150 pertsonarentzako tokia du egoitzak —horietatik 112 publikoak—. Horrez gain, 30 pertsonarentzako lekua du eguneko zentroak.

• Apirilean Hondarribiko aireportuan izandako bidaiariak. Joan den hilean 23.282 bidaiari igaro ziren Hondarribiko aireportutik. Iazko apirileko datuekin alderatuta, %11,5ekoa izan da igoera. Martxoarekin alderatuta, 3.129 bidaiari irabazi ditu.

Ez da erraza diru laguntzek gaur egungo munduan jokatzen duten papera ulertzea, edo bai? Alde batetik, Merkatua —hizki handitan, Jainkoa bezala— librea dela eta berak agintzen duela esaten digute. Bale, onar dezagun momentu batez hori horrela dela; orduan, horren arabera, enpresa lehiakorrenek bakarrik iraungo dute Merkatuan, besteak hondoratuz.

Bestetik, ordea, inoiz baino lege eta arau gehiago daude, eta, gainera, diru kopuru itzelak banatzen dituzte diru laguntza ezberdinen bidez.

Beraz, errealitatean ikusten dugu merkatua ez dela librea —oso arautua eta legeztatua baizik— eta (diru)laguntza gehien jasotzen duten enpresek irauten dutela, beste guztiak hondoratuz.

Zertarako dira diru laguntzak? Lehenengo eta behin, diru laguntzen ugaritzeak —lege eta arauen ugaritzearekin batera— Estatuaren estruktura eta existentzia bera sostengatzen dituela dirudi, zeren… zertan jardungo lukete, bestela, milaka funtzionario eta politikarik? Zerbait egin behar… eta amaierarik gabeko burokrazia eta papeleo horiek asko laguntzen dute horretan.

Baina ustezko gizarte libre honetan diru laguntzak hori baino gehiago dira: norbanakakoak kontrolatu eta zer egin behar duten inposatzeko tresna ere badira.

Nekazaritzaren eta baserritarren kasuan, ikus dezagun zertarako balio duten Estatuak banatzen dituen diru laguntzek. Har dezagun NPB Nekazaritza Politika Bateratua, adibidez, edo gazteleraz PAC bezala ezagutzen dena. NPB Europako Batasuneko politikarik garrantzitsuena da, Europako aurrekontuen %40 izateraino (55.000 milioi euro). Bere jatorrizko helburua gerra ondorengo Europan nekazaritza berpiztu eta elikadura autosufizientzia bermatzea omen zen, baina NPBk errealitatean egin duena da baserriko ekoizpen dibertsifikatu eta osasungarriak desagerrarazi, eta, haien ordez, nekazaritza industriala eta elikadura segurtasun falta ekarri. Datuak hor daude: 1986. urtean —Europako Batasunean sartu gintuzten urte berean— 50.000 baserritar ziren Hego Euskal Herrian; gaur egun, berriz, 12.000 ustiapen inguru baino ez dira geratzen—gehienak leporaino zorpetuta—; eta, bestetik, elikagaien inguruko eskandaluak etenik gabe eragiten ari dira —DDT, behi eroak, dioxinak, txerrien gripea…—. Ondorio horiek denak zuzen-zuzenean NPBri zor dizkiogu.

Nola izan zen prozesua? Nola ezarri zuten gaur egungo nekazaritza eredua? Ba, hasiera batean, 1950 eta 1970eko hamarkaden artean NPB —Frantziako eta Alemaniako estatuek nagusiki— gerrarako sortutako fabrikak nekazaritzara aplikatzeko ikerketara dedikatu zuten, eta, horrela, ongarri kimikoak eta herbizidak asmatu zituzten —iraultza berdea bezala saldu zitzaiguna—. Horrekin batera, produktibitatearen araberako diru laguntza zuzenak ematen zituzten, eta baita ustiapenak handitzen laguntzeko inbertsioetarako ere. Ondoren, 1980ko hamarkadan, eta elikadura autosufizientziaren helburua lortu bazen ere, NPBk martxan jarraitu zuen eta gainprodukzioak sortutako soberakinak arazo bihurtu ziren(!). Orduan NPBko diru laguntzak soberakinak esportatzeko ematen hasi ziren, dumping efektua sortuz, hau da, mundu mailako beste nekazariekin lehiatu ahal izateko, ekoizpen prezioen azpitik saltzea —Merkatu Librea aldarrikatzen dutenak beren produktuak babesten!—. Gaur egunean NPBren diru laguntzak ez dira ekoizpenarekin lotzen soberakinik egon ez dadin, eta, horrela, lur hektarea gehien dutenek jasotzen dituzte diru laguntzarik handienak, nahiz eta ez ezer ekoitzi. Eta zein dira NPBren diru laguntza handienak jasotzen dituztenak? Gure baserritarrak? Nola ba!, 2010. urteko datuen arabera, agroindustria multinazionalak (British Sugar- Ebro, Mercadona, Campofrio…) eta jauntxoak (Albako Dukesa…) izan ziren onuradun nagusiak. Urte berean, British Sugar-Ebrok 122 milioi euroren irabaziak izan zituen, baina nekazarien soldatak %30 jaitsi dira 2003. urtetik hona.

Beraz, NPBko diru laguntzen %80 enpresaburu eta jauntxoentzat da, eta ez nekazari edo jornaleroentzat; eta zenbat eta handiago diru laguntza gehiago!

Garbi ikusten da nola Estatuak (edo Estatuen Batasunak) nahiago dituen British Sugar-Ebro bezalako multinazionalak eta gaur egun Hego Euskal Herrian agro-industria eta diru laguntzen menpeko diren 12.000 baserritar, 1976.urtean zeuden 92.000 baserri txiki, autonomo eta salmentak herritarrengana zuzenean bideratzen zituztenak baino.

Horretarako diseinatu ziren NPBko diru laguntzak, baserri autonomoak desagertu eta beren ordez enpresaburu gutxi batzuk eta soldatapeko langile obediente pila bat lortzeko. Ei!, ez dut nik esaten, EBko webguneak dio: "NPB-ren garapena: Arrakasta baten istoria".

• Gipuzkoan dauden artxiboak. Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkai eta Gipuzkoako artxiboei buruzko txostena osatu du. Bertan biltzen denez, hiru herrialde horietan dauden 302 artxiboetatik 106 daude Gipuzkoan.

Ultrakabitazio, dermosukzio, termoliposis eta presoterapia saio eder bat. Errioxako ardo botila dozena, etiketan zure ilobaren irribarre bihozberaren irudiarekin. Traktore baten gurpila aise moztuko lukeen sukalderako aizto sorta. Behobia-Donostia prestatzeko psikologia tailerra. Bandolera bihurtzen den txaketa harrigarria. Galarretan erremonteaz gozatzeko bi sarrera, kontsumizio banarekin. Oraindik ez dakizu, baina guztiak behar dituzu.

Deskontu webguneak ezagutu zenituenetik —gaur zuka idatziko dut, aitak beti nitaz ari naizelako errieta egin baitit— lo askoz hobeto egiten duzu. Ez dituzu goizaldean ordu luzeak ematen telebistari begira, itxura arrotzeko sukaldari bibotedun batek zuku makina batekin egiten dituen mirariei so. Altzairuzko abdominalak lortzeko gailu tolesgarri hura ere erakargarria zen, ezin uka, baina ordu txikitan kreditu txartela hartuta telefono zenbaki anonimo hartara deituz inozo sentitzen zinen. Iraultza iritsi da, ordea; goizero bizi-bizi orrialde sortari bista egin —aukera zabala baitago, dedio!— eta erabaki ti-ta batean. Maukak laster iraungitzen baitira.

Hemendik aurrera, behar duzuna ez du Nebraskako aerobic irakasle batek edo Pennsylvaniako chef batek erabakiko. Donostiako bulego batean askoz ere hobeto dakite zure premia sagardotegi batean afari merke-merke egitea dela, edo talaso zentro batean tailerreko lankide jasanezinez pare bat orduz ahaztea. Hik ere ez dakin, baina laster Zarauzko malekoian gona jantzita igande-pasa egitea tokatuko zain, eta, depilatuz gero, ez dun izango milaka pertsona hire izter bilotsuei begira ari diren susmo ezatsegina. Ez kezkatu: deskontu webguneek hori ere kontutan dinate, eta laster izango dun laser sesioak egiteko eskaintza oldea.

Kitzikagarria da egunero esnatu eta behar izango duzunaren berri ez izatea. Batek daki uda honetan Hondarribian Stand Up Paddle Surf bataioaz gozatzea egokituko zaizun —ez al dakizu zer den?—, ala belaontziko patroi izateko ikastaroaz. Adi-adi egotearekin nahikoa duzu, pagotxak muturraren paretik igaroko dira eta. Eta ez kezkatu, deskontu webguneetakoek ederki baitakite zeren premia duzun. —Portzierto, Andoni, Galarretako eskaintza hartu gabe laga genian, ni behintzat izan gabea nauk berritu ziatenetik, eta zapatu arratsaldetarako plan mundiala duk, kaka—.

• Irungo Alarde tradizionalaren aurrekontua, 2012rako. San Martzialetako desfilea egiteko 51.580 euroko aurrekontua izango du, aurten, Irungo Alarde tradizionalak. Konpainien ekarpenak, Gabonetako loteria, merchandising-a eta Alardealdia dira diru sarrera nagusiak.

Zapping zalea nauzue. Telebistari loturiko kontzeptu bat den arren, nik ia guztiarekin egiten dut zapping. MP3an abesti oso bat entzun nueneko eguna ez dut gogoratzen. Gauero, irratia piztu ostean, ordu laurden pasatzen dut belarria gozatuko didan saio horren bila. Tira, orain gutxiago, iragandako Olentzerotan gurpiletik digitalera pasatu nintzelako. Erosoa da gero botoitxoari eman, eta dapa!, aurrez memorizatutako irratia hortxe, batere nekatu gabe… Gurpiltxoari eragiteak bazuen bere xarma, ez pentsa. Gurpilari eragin eta eragin, lo hartu arte…

Telebistarekin berriz, lehen errazagoa egiten zitzaidan. Zazpi edo zortzi kateren artean saltoka ibiltzea ez zen horren nekeza. Orain, ordea, digital aroan, noizko bukatu!

Gauean, irratian, kirol jardunari buruzko saioak entzutea dut gogoko. Telebistan, zientzia fikzioko filmeren bat ahal bada, eta MP3an, askotariko musika: arabiarra, brasildarra…Eta halaxe, gogoko hori topatu arte, jo batera eta jo bestera.

Azken egun hauetan, aldaketa bat jazo da nigan, ordea: telebistako anuntzioak ikusi ditut, ia inoiz ez bezala. Anuntzioak… gustatzen zait hitza, haurtzaroa gogorarazten dit, ez dakit… Ba hori, anuntzioei begira geratu naizela, ditxosozko telekomandoa astindu gabe, eta mundu bat aurkitu dudala ezin uka!

Ume batek dio bere amak zortzi esku dituela: plantxan egiteko, janaria prestatzeko… Nola den posible? Saldu nahi diguten halako esneki bat hartuta. Segidan, amaren marrazki bizidun bat, esnekia hartu ostean pozik jartzeaz gain indarrak berreskuratzen dituena. Umeak, ama eta esnekia, hirukote aproposa. Interpretazioak, nahi adina.

Bestea. Neska erdi punkaren bizitza dugu agerian. Tira, erdi punka diodanean, bizitzeko estiloaz gehiago itxuragatik baino. Bikotearekin musuka pasioz, logela desordenatu baten irudia, hori guztia eta gehiago musika indartsu batez lagunduta… Iraupen luzeko ezpainetako margo bat saldu nahi digute, zurekin bat datorrena, bortitza… Antzerkirako baino ez ditut ezpainak margotu; baina, aizue, ikusten dut neure burua ezpain arrosekin…

Goizean indarrez beteko nauen esnekia hartuz, gauean, ezpainak arrosaz margotuta kalera irteteko. Horrela edonork egin gaupasa! Eta akaso, ligatu eta dena…

Bi dira hartutako erabakiak: batetik, filmak edo dokumentalak grabatu beharrean, anuntzioak grabatzen hastea. Zientzia fikziorik onena, dosi txikitan, aspertzeko aukerarik gabe.

Eta bestetik, zapping-arekin hil arte jarraitzea. Batek daki! Akaso, argaltzeko sistema ona izan daiteke… Hori dioen anuntzio bat egingo banu, hilabete amaierarako baietz telebistako milaka telekomando baino gehiago izorratu?

• Martxora arte kaudimengabe agertu diren enpresak. 2012ko lehen hiruhilekoan 50 enpresak euren burua kaudimengabetzat jo dute, PwC Price Waterhouse Coopers-ek egindako txostenaren arabera. Bizkaian, 60 enpresak egin dute gauza bera, eta Araban, 29k.

Mundu hau ulertzea Gasteiztik aurreneko saioan galdu gabe ateratzea baino zailagoa da. Aurten, murrizketak direla eta, joan den urtean baino 40 pelikula gutxiago ekoitziko omen dira Espainiako Estatuan, "earki hasi gaittuk". Murrizketak kulturan, osasunean, hezkuntzan, eta abarretan. Eta nik ezer ulertu gabe jarraitzen dut. Ezin dut ulertu herriari aurpegira barre egin eta lasai gelditzeko gaitasuna dutenen gibelaren dimentsioa. Norbaitek azalduko al dit zergatik jarraitzen dugun monarkiari ordaintzen? Ez daukat gogorik hizketan ez dakien txotxolo-makal bati ordaintzen jarraitzeko, eta uste dut Gabonetako diskurtsorik gabe ere lasai bizi naitekeela.

Greba orokorra egin berri dugu. Martxoaren 29ko eguerdian jende asko atera ginen kalera, egoerarekiko eta inposatu zaizkigun murrizketekiko gure haserrea aldarrikatzera. Eta zer? Bitartean Mariano patxada ederrean zegoen, Monkloako jangela erraldoi horietako batean bapo bazkalduz, telebistara begira esanez "mira estos pringados, se creen que alguien les hace caso. Pásame el pan, cariño".

Hemendik urte batzuetara ez da pelikularik egingo, ez da antzezlanik sortuko, ez da osasun laguntza duinik egongo, ez da hezkuntza sistemarik garatuko, ez da pentsiorik edo jubilazioaren arrastorik geldituko. Baina zer izango dugu? Tira, ba, urtero erregeak botako duen Gabonetako diskurtsoa, ordurako Felipe izango dugu agian, eta hura ere, aitaren moduan, "lleno de odgullo y sadisfaccion…". Hortxe izango da Espainiako armada ere, noski, todo por la patria. Eta orduan ere patria bat eta bakarra inposatuko digute, aberririk onartu gabe. Biztanleak ezjakinak izango dira, eta genetikak osasun ona oparitzen dion horrek zorte ederra izango du, edota mediku onena ordaintzeko aukera duen batek (ondo ulertu duzue, bai, osasuna zortearen eta aberastasunaren baitan egongo da, Estatu Batuetan bezalaxe, ze modernoak, ezta!). Zer izango dugu funtsean? Gabonetako diskurtso amaigabeak eta gerrarako prest dagoen Espainiako Estatu armatua. Nik badakit koherentzia hitzak zer esan nahi duen, zuek ere jakingo duzue, baina sinets iezadazue jende askok ez daukala ideiarik ere.

Etorkizun beltza, ezta? Pixkanaka dena aldatuko den itxaropen itsua daukat, inuzentea ni! Baina bai, honek hobetu beharra dauka, okertzea zaila dago honezkero eta. Inuzentea! Dakigun guztia jakingo ez bagenu, pentsa genezake hobera egingo dugula; baina dakigun guztia jakingo ez bagenu, ez genuke borrokarako indarrik izango. Jakiteak horixe dakar, haserrea. Eta haserreak horixe ematen baitu, indarra, kemena.

Gizarte hau, Elantxoben hilda agertu den balearen modukoa da, usteltzen ari da, baina inork ez ditu eskuak zikindu nahi, agintariek ez dituzte hogei tona haragi ustel euren erantzukizunpean hartu nahi; ganorarik, gaitasunik eta adorerik ez dutelako. Talante asko eta talentu gutxi, hori arreglatzerik ez dago.

Donostiako EAJren egoitza berria orain bi urte inguru inauguratu bazuten ere, iragan larunbata, Aberri Egunaren bezpera aukeratu zuen EAJk eraikin berrian ikurrina jartzeko. Alderdiko dozenaka kideren aurrean, Eneko Goia Donostiako zinegotziak eta Ger...