• Bigarren eskuko autoen salmentak izandako igoera. 2010. urtearekin alderatuta, iaz %3,6 igo zen erabilitako autoen salmenta Gipuzkoan. Orotara, bigarren eskuko 21.155 auto saldu ziren, eta 9.052 berri. Horrenbestez, iaz Gipuzkoan bigarren eskuko 2,3 auto saldu ziren saldutako auto berri bakoitzeko.

• Iazko irailera arte izandako banaketa eta dibortzioak. Iazko irailera arte, 1.105 banaketa eta dibortzio erregistratu ziren Gipuzkoan. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, orotara, 3.377 izan ziren. Urte osoko datuak falta badira ere, Kidetzaren arabera 2010eko kopuru bertsua izango da 2011koa.

Belaunaldi gutxi egongo da gureak adina bidaia sentimental egin dituenik. Pertsonekiko gure maitasunak adina joan ginen lurraldearekiko atxikimenduak ere aldatzen. Neu, esate baterako, hamasei urterako liluraturik nenbilen Axularren Gero-rekin eta, maitasunak bere objektuaren eremua zabaltzeko duen joerari esker, Lapurdirekin lotura zuten zera guztiak iruditzen zitzaizkidan miragarri. Aditza jokatzen hasi, eta nor-nori-ren derauko, deraukigu… poema eder baten zati iruditzen zitzaizkidan.

Laburrak dira, alabaina, adin horretako maitasunak. Oskixeko aldapa bizikletaz igo, Sohütako Maddalen sorginarekin etorkizuna iragartzen saiatu (zeinen motz geratu diren gero iragarpen eder haiek) eta Barkoxeko tabernako nagusiarekin ordu erdi batez pastoralaz hitz egiten egotea aski izan genuen Zuberoaz maitemintzeko, eta nola gainera, urteak eman baikenituen maskaradak ikustera joan edo pastoralak eraman handiz ikusten, maitemindu berriek beren buruak zigortzeko erakusten duten grina nabarmenegi horrekin, dena esan behar bada. Zuberoan aurkitu uste izan genituen gure euskal nortasunari falta zitzaizkion osagarri guztiak.

Ez dira, ordea, maitasunak betiko. Marx etorri zitzaigun ondoren eta, marxismoa fedetzat harturik, Bizkaiko Ezkerraldeko meatzari herrietaraino joan ginen gure historiaren arorik ederrenaren bila, eta langile haiek lurrean egindako zuloetan sartzen ginen tenplu sakratuek eragin ohi duten errespetuarekin, gizartea eta mundua bera eraldatuko zuten aldarriak ahopeka errezitatuz, eta labe garaiei begira suspertzen genuen borrokarako behar genuen sua.

Baina fedeak ere ez dira betiko. Nafarroaz maitemindu ginen gero. Nabarraldekoen lanari esker jakin nuen erresuma zaharraren historiak ematen ziola koherentzia eta bizkarrezurra gureari. Baina, hainbeste fede eta kredoren ondoren, ahots horien artean batzuk zurrunegiak, gotorregiak ez ote ziren begitandu zitzaigun, eta epeldu egin ginen apur bat.

Badakit denborarekin Arabarekin ere maiteminduko naizela. Errioxako lurpeko katakonbetan sartzen naizen bakoitzean entzuten dut lurralde diskretu, sotil baina eder horren deia, ez bainau gaur egun ezerk isiltasunak eta misterioak adina liluratzen. Gainera, bizitza osoa lur elkor horietako ardoak edaten igaro ondoren, neurri handi batean bertakoa naizela ere sentitzen dut.

Baina ez gaitezen gertakariak aurreratzen hasi, azken bolada honetan inoiz baino gipuzkoarrago sentitzen bainaiz. Ez da Bilduren garaipena, ez Realaren aro berria, ez Donostiako alkatea ere, zerbait sakonagoa da, zer den zehatz ez badakit ere. Badu lurralde honek besteek ez duten irekitasun eta dotorezia bat, eta bidaia sentimental luze baten buruan etxera itzuli denaren begiradarekin begiratzen diot.

Gutxi egongo da gure belaunaldiak adina bidaia sentimental egin dituenik euskal geografian barrena. Honezkero, norbaiti galdera bat etorriko zitzaion burura: gauza bera sentitzen al zenuten aberriari dagokionez?

Gazteak ginelarik, baziren tarteka arraroren batzuk euskaldun eta espainol sentitzen zirenak, oso gutxi egia esan, eta haien jarrera konprenitzea neketsua egiten zitzaigun. Espezie arraro hori erabat desagertu da. Aberriari dagokionez, monogamoak atera gara zinez.

Erregeek bandera yankiz eta pistolaz jositako bi galtzontzilorekin harritu naute aurten. Kamuflajerako kolore nahasiak dituen oihalaren gainean daude itsatsita marrazkiak, eta Chuck Norrisen hankartea dantzan jartzeko moduko janzkiak dira, zinez. Zorroak ireki nituenean, Erregeak txantxetan ari zirela pentsatzeko tentaldia izan nuen, baina haietako baten imintzioak segituan argitu zidan ilusio guztiarekin egindako opariak zirela haiek. Eta, tira, berripoza eta harroputz konpletoa naizenez, dutxatu eta gustura estali nituen nire lotsariak galtzontzilo matxo haiekin.

Galtzazpiko sekretu hura egoki gordeta, Antigua auzoko jatetxe japoniar txiki batean afaldu nuen gauean —Mikel Laboaren kuttuna omen zen hartan, bai—. Aparteko jakiak dituzte, eta jangela ñimiño bat ere bai. Albokoen jarduna entzuteko ez dago ni bezain kuxkuxeroa izan beharrik, eta nahi gabe ere mila kontutan muturra sartzeko parada dago han. Bi euskaldun jatorren lehen zita zirudienaren lekuko izatea egokitu zitzaidan, eta nahiko kezkatuta itzuli nintzen etxera han ikusi eta aditu nituenekin.

Hogeita hamabost bat urte bota nizkien, eta poza ematen zuen haien aurpegiak ikusteak. Dena zen irribarre, dena adeitasun. Segituan antzeman nuen solasaldi mamitsuak izaten ari zirela, euskara dotorean. Hain ziren gai jasoak, klixe hutsak izatera iritsi baitziren. Film irandar baten aipamena, Houllebecqen liburuen inguruko berba, bietako batek Hego Korean bizitakoen bildumatxo interesgarria. Hori dena, sushi gozo-gozoarekin ongi berdintzen ziren bitartean. Testu hau zerekin betetzen jakin ez eta asmatutako hainbat topikoz trufatzea leporatu diezaiokezue zutabegile alferrontzi honi, baina ez; horrelako lehen zita europar eta modernoak gurean ere izaten dira, joan den astean jakin nuenez.

Norbait ezagutu eta pare bat hilabete pasa arte, harekin Cola-Cao bat hartzen dut nik, asko jota; ez nago inori leziorik emateko. Baina, gorago idatzi dudanez, kezkatuta etxeratu nintzen; izan ere, bikote xarmagarriari ez nion inongo tentsio sexualik antzeman afari osoan. Ez begirada lizun samarrik, ez igurtzitxorik izterrean, ezta zentzu bikoitzeko esaldi baldarrik ere. Edalontziekin topa kasto bat egin eta "gugatik!" esan zutenean, puxtarri pare bat eman nizkien; baina, hurrengo orduetan elkarrekin oheratzeko inongo xederik bazuten, ederki disimulatu zuten. Donostian izanda, noski, ez nuen espero batak jertse azpitik bularretakoa kendu eta mahai gainean utziko zuenik aztarna gisa, ezta besteak aulkitik altxatu eta komunerako bidean muxu lerdetsurik oparituko zionik ere bere kide berriari. Halere, postre jostagarriren bat falta izan zuen otordu hark, bai ala bai. Espero dut handik irten eta izango zela zirriren bat bederen, Antiguako gau ilunean. Gure alerik onenek eredugarri izan behar dutelako. Eta ederra litzatekeelako ongi hezitako abangoardia bero-bero bat izatea Euskal Herria are beroagoa izan dadin, paradisu izerditsu bilakatu arte. Beraz, sushia eta tenpura izan bitez epel zerbitzatzen diren bakarrak.

Azaroan hasi ginen antzezlana prestatzen. Kafka eta panpina bidaiaria, inoiz irakurri dudan istoriorik goxoena, xamurrena eta itxaropentsuena. Bost urteko neskatilaren pertsonaia interpretatzen ari naizela, pixkanaka-pixkanaka haren azalean sartu naiz...

Gabon oporretako egun tonto horiei aurre egin nahian-edo, egun batzuk pasatzera joan gara Frantzian ditugun lagun batzuen mendiko etxera. Behin eta berriz mahai inguruan, gure frantses-ingeles eta haien gaztelera-ingeles traketsarekin komunikatu nahian ibili gara.

Egun hauen ostean, esango nuke badela gauza bat euskaldunoi jatea eta edatea baino gehiago gustatzen zaiguna: Euskal Herriaz hitz egitea. Euskaldunak ohikoa duen kirola da hori. Espainia Sakona deitzen diogunera goaz eta gure herriaz entzundako ustezko egiak bertan behera uzten ditugu, kondeszendentzia tonu batekin gainera, esanez "telebistak esan duen dena sinesten duzue". Horrela gero, esan ahal izango dute "conocimos a unos vascos, y además eran majos" (edo hori uste dugu guk).

Kataluniara bagoaz, ordea, independentismoaren borrokan aliatu gisa hartu ohi ditugu gure herriaz berbetan hasteko. Baina hala nola, argi utzi behar izaten diegu gure borroka gogorragoa dela, estatu espainolaren errepresioa handiagoa dela, eztakitzenbat preso politiko ditugula eta abar, ea mitomaniarik-edo sortzen dugun.

Ni ez naiz hainbeste nire herriaz hitz egitekoa. Ez zaitezte erratu, ni ere euskalduna naiz, baina joera handiagoa izaten dut, goazen herrialdera goazela, bertakoa kritikatzekoa (betiere, o, Euskal Herri maitearekin alderatuz). Ez dakit zer den txarragoa, egia da, baina oporretatik bueltan gure mendialde berdeek eta laino gris horrek hunkitzen nauten horietakoa naiz. Are gehiago, askotan Gure bazterrak jartzen dut momentuaren handitasuna indartzeko.

Gauza arraroa da, baina, oraingo honetan gertatu zaidana. Behingoagatik, gure herria, gure hizkuntza eta gure gatazka goraipatu ostean (esan beharrean nago momentu nahikoa lotsagabe batean gure gaztak ere goraipatu genituela, Frantzian! Enfin), erlaxatu egin ginela eta bat-batean etxean bezala sentitzen hasi.

Behingoagatik komunitate baten babesaren beharra lasaitu eta beste komunitate baten beroaz gozatzen utzi geniola gure buruari. Etxetik 700 kilometrotara, feminista artean, bollera artean, behingoagatik, Laboaren maite ditut maite… ez nuela faltan botatzen.

Baina tamalez dena ez da festa; momentu batean sinetsi badugu ere euskaldunok dugun chauvinismorako joera hori chauvinismoaren jatorriaren herrialdean sendatzera zihoala, denak du bukaera bat. Momentu ahul bat izan dugu eta larriki ordaindu, zeren, etxera gindoazela au revoir alai esanez, bisitan etortzeko gonbita egiten eta abar, batek esan baitzigun baietz, gogo handia zuela "Espainia ezagutzeko". Nola?

Ez bat eta ez bi, rollo on denak alde batera utzi eta malahostiazko "Ez Frantzia ez Espainia, Euskal Herria da!" batekin agurtu behar izan ditugu denak.

Erabaki dugu, beraz, hurrengoek ez dutela hainbesteko zortea izango, Orreagatik hasiko baitira gure herriaren inguruko hizketaldiak. Eta puntu.

2012ko Kilometroak jaia Andoainen ospatuko dela eta, jaiaren eta Aita Larramendi ikastolaren alde emanaldi bat egin zuten astelehenean Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek Andoaingo Allurralde kiroldegian. Bertaratu ziren haurrek zein helduek Zaz...

Hau esatea ere niri tokatuko zait: euskal tuitlariak espainolak baino askoz ere aspergarriagoak gara. Patu saihetsezina delako izango da, baina sare sozialekin —ere— ez dugu asmatzen jakin. Beraiek birao burugabeak eta esames dibertigarriak dituzten tokian, guk gogoeta astun eta eztabaida adeitsuak besterik ez ditugu. Izaera zibernetiko uzkurra, auzo-lotsa gogaikarria edo hurkoari —Euskaltzaindia, arren!— iraintzeko erreminta falta. Batek daki zergatik, baina euskaldunok horrela jai dugu Interneten.

Ez litzateke halako hondamendia ere, benetan ilunak eta goibelak bagina. Baina okerrena da badugula ukitu ironikoa, eta gorriak bizi izan dituenaren zinismoa ere ez zaigu falta, noski. Horiek biak ateraldi xelebre bihurtzeko txinparta dutenak ere non-nahi dabiltza, lagunekin sesioan, kalean. Kontua da Mikel Elorzarekin edo Imanol Epelderekin txikitoak hartzen entzuten ditudan astakeriak ez ditudala Interneten inon topatzen —ezta beraien twitterretan ere, zozo parea—. Eta, tira, beharbada poztekoa da Euskal Herrian oraindik taberna zuloak Internet baino dibertigarriagoak izatea, baina nire gibela eta nire kontu korrontea sarean gehixeago aritzeko eskatzen ari zaizkit aspaldi.

Aspermenaren zama osoa gure tuitlari emankorrenen bizkarrera botatzea bidegabekeria litzateke, noski. Sarean jaja ozenak egiten aritu ahal izateko lehengai egoki-egokiak ere ez ditugu eskura. Horretarako, bekatari aproposak falta zaizkigu: Ramoncin bat, Alejandro Sanz bat, David Bisbal bat. Beren hanka sartze eskuzabalekin txantxa biribilak eskaintzen dituzte haiek etengabe, eta Estanis Argoteren erdiraketak balira bezala, erremate erraz-erraza bakarrik behar izaten dute. Hemen bagenuen Carlos Iturgaiz bat —artista hura ere—, baina Bruselara alde egin zigun Twitter sortzeke zegoenean.

Txiste onak egiteko arku eta gezi zorrotzak dituzten asko Ebro ibaiaz bestaldeko sailetara joan ohi direlakoan nago, matrailezurra dantzan jarriz pieza onak kobratzera. Haiek gure armiarma sarean itsatsita gera daitezen, eta hemengo indiar leialenak ere dantzan jarriko badira, burruntzian erreta bukatuko duen basurderen bat beharko dugu. Beraz, euskal amaraunaren mesedetan, oheratu zure arerio politikoarekin, legebiltzarkide —eta argazkiren bat egon dadila, noski—. Aitortu negar batean dopatu egiten zarela, kirolari. Edo atxilotu zaitzatela Loiun maletan kokaina kilo pare bat daramatzazula, musikari. Paradoxa dirudi —Klaudio Landa honetaz aspaldi jabetu zelakoan nago—, baina espainiarren moldeko eskandaluak behar ditugu gure Internet burujabe eta erakargarria izan dadin. Horrela, beraiek Twitter Cinzano daukaten bitartean —pizgarritxoarekin, ttak—, gurean ez dugu alkoholik gabeko Twitter Kas txepelarekin konformatu beharko.

• Kutxak sarean jarri dituen argazkiak. www.kutxateka.com webgune berrian, Gipuzkoako 500.000 argazki zaharrez osaturiko bilduma kargatu du Kutxak. Eskuragarri jarri du ondare artistikoa ere.

• Gipuzkoan urtearen hasieran erroldatuta zeudenak. 2011ko urtarrilaren 1ean 709.607 biztanle zeuden erroldatuta Gipuzkoan. Aurreko urtean baino 2.344 biztanle gehiago dira horiek; %0,33 gehiago, alegia.