Eider Goenaga Lizaso
Gizakiak beti amestu du bere lana erraztuko duen makinak asmatzearekin, eta gaur egun makinek egiten dituzte garai batean eskuz egiten ziren lan ugari: arropak garbitu, elikagaiak xehatu, arropak josi, pertsonak garraiatu, kargak igotzen lagundu...

Eider Goenaga Lizaso

Bide on" esaten diote elkarri erromesek Done Jakue bidea egiten ari direla gurutzatzen direnean. Bidea luzea da, erromesak ugari —fedeak mugitutakoak ez hainbeste—, baina askok bidearen historiari eta nondik norakoei buruzko informazio eta ezagutza handirik gabe ekiten diote ibilbideari. Horretan lagungarri izateko sortu zen 2009an, Orion, Done Jakue Bidearen Interpretazio Zentroa. "Done Jakue bidea hemendik pasatzen denez, egokia iruditu zitzaien bidearen inguruko informazioa eman eta zabaltzea. Kostako bidean interpretazio zentro bakarra zen orduan; orain, Galizian bada beste bat", azaldu du Rakel Arrieta interpretazio zentroko arduradunak (Astigarraga, 1973).

Eider Goenaga Lizaso
Zerain Paisaia Kulturala ez da museo bat, baina bada museo bat bertan; ez da interpretazio zentro bat, baina adieraztegia dute Zeraingo burdin ekoizpenaren inguruan; ez da mendi ibilbide bat, baina bertan dago Burdinaren Mendia...

Eider Goenaga Lizaso
Aizkorri-Aratz natur parkean bi parketxe daude, Zegamakoa bat (Anduetza) eta Arantzazukoa bestea. Bertako arduraduna da Amaia Vicente (Lazkao, 1984), eta jo eta su ari da lanean, bai baitaki Aste Santua lan handiko garaia izaten dela, Arantzazura joaten den bisitari kopuruagatik.

Eider Goenaga Lizaso
Erlea ikusi, eta beldurrak airean ateratzen dira korrika umeak; heldu askok ere ez dituzte atsegin. "Asko etortzen dira guregana erleen beldur horrekin, baina, bisitatik irteten direnean, oso bestelako ikuspegi eta jarrerarekin ateratzen dira: erleak estimatzen eta guretzat zein garrantzitsuak diren ikasita, beldurrik gabe".

Eider Goenaga Lizaso

Lili jauregian bizi diren azken lilitarrak dira Andre Madalen —Magdalena Amilibia du izena— eta haren senarra —Sebastian de Lili—. 1678. urtea da, eta bi urte barru lilitarrak kalera jaitsiko dira bizitzera. Karrera militarrean eta klase mailaketan gora egiteko asmoz, senarrak kanpoan egiten du denbora luzea, eta Andre Madalenek bakarrik gobernatzen du jauregia. Traizio barkaezina egin diote, ordea, eta jauregiko langile guztiak kaleratu ditu. Zerbitzua osatuko duten langile berriak behar ditu, eta konfiantzazko zerbitzari bat bidaliko du horien bila. Zerbitzari horrek txanpon bana emango die zerbitzura sartuko den langile posible bakoitzari, Andre Madaleni erakutsi eta hark konfiantzazko langile gisa identifika ditzan.

Eider Goenaga Lizaso

Kulturaren transmisioarekin kezkatuta zegoen herritar, irakasle eta guraso talde batek jarri zuen Ibarraundi museoaren lehen harria, 1980ko hamarkadan. "Kezkaz ikusten zuten gurasoek bertan jaiotakoen umeek eta kanpotik etorritakoen umeek ez zutela kulturaren transmisioa modu berean jasotzen, eta orduan pentsatu zuten inguruko baserrietara joan, lanabesak-eta bildu eta horrekin erakusketa bat egitea", azaldu du Saioa Altzua Ibarraundi museoko langileak (Arrasate, 1975).

Eider Goenaga Lizaso

Urtea irailean bete zuen Bergarako Laboratorium museoak. Jaio berriak dira, eta esperientziaren bidez ari dira ikasten. Alabaina, han lanean ari den taldea ez da lanean hasi berria. "Urte mordoa eman dugu lanean, ezkutuko lana egiten, Bergarako Errege Mintegiak zuen bilduma sailkatzen, ikertzen, errekuperatzen eta proiektu museologikoa lantzen", azaldu du Rosa Errazkin (Hernani, 1968) museoko teknikariak.

Eider Goenaga Lizaso

Jantziek jantzi ohi dute Cristobal Balentziaga museoa, goi mailako joskintzako jantziek gehienetan; baina, maiatzaren 7ra bitartean, Ikatza eta Belusa. Ortiz Echagüeren eta Balentziagaren begiradak herri-jantziari behin-behineko erakusketa dago ikusgai Getariako museoan, eta, jantziak ez ezik, argazkiak ere protagonista dira bertan. Izan ere, Jose Ortiz Echagüe argazkilari eta ingeniari espainiarraren argazkiak eta Getariako jostunaren obrak "elkarrizketan" jarri dituzte erakusketa atontzeko.

Eider Goenaga Lizaso
Segura asko aldatu da Erdi Arotik, baina orduan eraikitako hiribildu askotan ez bezala, garai hartako arrasto ugari topa daitezke bertan; etxebizitzak, jauregiak, elizak... Horietako bat Ardixarra etxea da.