GIPUZKOAKO HITZA

Asier Zaldua

Jesus Delgadok (Burgos, Espainia, 1956) 35 urte daramatza Brinkolan lanean, eta bost urte barru hartuko du erretiroa.

Trenbideetako langile izan al zara beti?

Bai. 14 urterekin Renferen eskolan hasi nintzen, eta ordutik enpresarentzat lan egin dut.

Trenbideetako langile asko al daude zure familian?

Aitak trenbideetan lan egin zuen, eta zortzi anaietatik lau honetan jardun gara.

Zertan lan egin duzu zuk?

Faktorea izan naiz beti. Egun, dena automatizatua dago, baina, gorabeheraren bat gertatzen bada, guk hartzen dugu agintea.

Zeintzuk izaten dira gorabehera horiek?

Arazo elektrikoak izaten dira. Seinalea mozten bada, eskuz egin behar dugu dena. Teleagintea duela hamar bat urte jarri zuten. Ordura arte guk ematen genien sarrera eta irteera agindua tren guztiei.

Zein geltokitan lan egin duzu?

Bilbon lizentziatu nintzen, eta, ondoren, Donostiara joan nintzen. Bi urte eman nituen bertan: 1979tik 1981era. Urte haietan Donostian lan egitea oso gogorra zen, eta Brinkolara etorri nintzen lasaitasun bila.

Zergatik zen gogorra Donostian lan egitea?

Ia egunero barrikadak jartzen zituzten trenbidean, eta baldintza horietan lan egitea oso estresagarria zen. Garrantzitsuena osasuna da, eta hona etorri nintzen. Dena den, hemen ere bonba-abisuak egoten ziren, eta behin lehergailu bat jarri zuten Oazurtzako tunelean. Leherketak barruan harrapatu zituen lankideak, eta baten betaurrekoak hegan atera zirela gogoratzen dut.

Zergatik aukeratu zenuen Brinkolako geltokia?

Hemen lan egiten zuen lankide batek oporrak hartu zituenean, ni bidali ninduten bere lana egitera. Tokia asko gustatu zitzaidan, eta, Donostia uztea erabaki nuenean, Brinkolara etortzea eskatu nuen.

Lasaitasunaz gain, zer du ona Brinkolak?

Dena gustatzen zait. Mendian gaude, etxea lantokitik bost minutura dut... Mendizalea eta argazkilaria naiz, eta Brinkola toki zoragarria da bi zaletasun horiek jorratzeko.

Zertan aldatu da hemengo lana?

1981ean hamabi orduko bi txandatan lan egiten genuen. Egunez eta gauez lan egiten genuen, txandaka. Zortzietatik zortzietara. Sei egun jarraian lan egiten genuen, eta ondoren hiru jaiegun genituen.

Brinkolako geltokia berezia da, aldirietako linea hemen bukatzen baita.

Egun, lehen baino aldirietako tren gehiago daude. Garai batean, sei edo zazpi ziren, eta, egun, ordu oro bat iristen da.

Baina lehen Brinkolan bidaiari gehiago zenituzten.

Egun, lauzpabost lagunek bakarrik hartzen dute trena Brinkolako geltokian. Bestalde, lehen egunero merkantzia tren bat gelditzen zen.

Zure lanbidearekin lotutako anekdota asko al dituzu?

Brinkolan elur dezente egiten du, eta anekdota asko elurrarekin lotuta daude. Garai batean, elurra egiten zuenean trenak bakarrik ibiltzen ziren, eta, egun, alderantziz gertatzen da. Renfe Renfe zenean, elurra kentzeko makinak atera eta trenbidea garbitzen zuten. Egun ez dute lan hori hartzen. Behin elurra gerriraino heldu zen. Hamabost egunean jarraian egin zuen elurra. Orratzak garbitzera irten, eta oilagorrekin itzultzen ginen. Izan ere, farolen kontra talka egiten zuten. Txoriak geltokira eraman, eta haiei jaten emateko zizare bila joaten ginen. Auzotar asko etorri ziren geltokira, txoriak bizirik ikusteko.

Garai batean, Renfe puntualtasun faltagatik ezaguna zen.

Gutunak tren bidez bidaltzen ziren, eta egunero Correoseko langile bat gutunen bila etortzen zen. "Noiz helduko da trena?", galdetzen zuen. "Gaur, hiru orduko atzerapenarekin dator", erantzuten nion askotan. Egun, geltokira berandu heltzen bazara, trena galduko duzu.

Albako dukesak Brinkolako geltokian lo egin zuen behin.

Talgo batean heldu zen, eta trena Brinkolako geltokian gelditu zen, elurra zela eta. Gaua hemen pasa behar izan zuten. Bera ez zen trenetik jaitsi, baina bere senarra auzoko tabernan egon zen.

Istripu asko ikusi al dituzu?

Ez. 1990eko hamarkada erdialdean furgonetaz beteta zetozen bi bagoi errailetik atera behar izan genituen. Tren batek arazo bat izan zuen Otzaurten, lankideek bi bagoi horiek askatu zituzten, eta ihes egin zieten. Errailetik atera behar izen genituen Legazpin edo Zumarragan ezbeharren bat sor ez zezaten. Brinkolako geltokira orduko 80 kilometroko abiadan heldu ziren, txinpartak botaz, eta oso une larriak bizi izan genituen.

Garai batean, geltoki honen izena Brinkola-Oñati zen, eta horrek gaizki-ulertu asko sortzen zituen.

Jende askok Donostiako geltokian Oñatirako txartela eskatzen zuen, eta hona heltzen zirenean esaten genien Oñati hamar kilometrora dagoela eta bertara joateko autobusik ez dagoela. Berriro trena hartu behar zuten, Legazpira edo Zumarragara, eta bertan Oñatira zihoan autobusa hartu.

Esan duzun bezala, Brinkolako geltokiak indarra galdu du. Leihatila itxita dago.

Ez du irekitzea merezi, lauzpabost lagunek bakarrik hartzen baitute trena hemen. Legazpin trenek ezin dute buelta eman. Bestela, Brinkolakoa itxita egongo litzateke.

Brinkolako geltokiak indarra galdu duela ikusteak ez al dizu pena ematen?

Auzotarrek pena ematen diela esaten didate, baina niri ez dit penarik ematen. Lehen, Eguberri egunean eta Gabon zahar gauean ere lan egin beharra nuen! Hamabi orduko erreleboa oso luzea zen, eta, gainera, lan asko zegoen. Emaztea janariarekin etortzen zen, eta jateko astirik ere ez nuen. Teleagindua jarri zutenetik, guardia lana egiten dugu. Nire lankideak arratsaldez, eta nik goizez. Gauean arazoren bat badago, esnatu egiten gaituzte. Horretaz gain, Otzaurtetik Legorretara doan trenbide zatia ikuskatzeaz arduratzen gara.

Zer diote zure lankideek Brinkolako geltokiaz?

Ikastaroetara joaten naizenean, harritu egiten dira oraindik geltoki txiki batean nagoelako. Nik Irunen lan egitea baino askoz hobea dela esaten diet. Brinkolan lasai asko bizi naiz, eta, zalaparta nahi badut, Irun aldera jaistea besterik ez dut. Hemen lau orratz mantentzeaz arduratu behar dugu, eta han 120 dituzte!

Trenbide mundua asko gustatzen al zaizu?

Nire lanbidea da. Argazkigintza gustuko dut, eta nahiago dut txorien eta tximeleten argazkiak ateratzea trenen argazkiak ateratzea baino.

Ane Urkola

Espainiako Gobernuak onartutako legeen ondorioz —mozal legea, kasurako—, gazte mugimenduko hainbat kideri isun ekonomikoak eta espetxe-zigor eskaerak iritsi zaizkie. Tolosaldeko hainbat gazte epaiketaren zain daude, eta, haiengan ez ezik, guraso, senide eta lagunen egoera emozionalean ere eragin zuzena dauka. Hain zuzen, Tolosako bost gazteren gurasoei bizitza aldatu zitzaien duela bi urte. Guraso horien artean dago Manu Aiertza (Tolosa, 1961), Tolosako bost gazte auzipetuetako baten aita.

2015eko inauterietako asteartita zen, eta etxean zegoen bera, lo. Etxeko atea jo zieten. Ertzainak ziren; semea atxilotu, eta polizia etxera eraman zuten. Gaua espetxean igaro zuen beste bi lagunekin batera, eta hurrengo goizean baldintzapean utzi zituzten aske, epailearen aurrean deklaratu ondoren. Hilabete gutxira ailegatu zitzaien gutuna: semearentzat hiru urte eta erdiko kartzela zigorra eta ia 13.000 euroko zigor ekonomikoa eskatzen dute.

Ez da izan Tolosako gazte mugimenduaren aurkako kasu bakarra: Tolosako Ezpala gaztetxearen aldeko manifestazio baten ondoren, bigarren etxea okupatu zuten Tolosan, 2016ko urtarrilean. Hainbat gaztek eserialdia egin zuten eraikinaren atarian, eta 600 euroko zigorrak iritsi zaizkie 50 gazteri; era berean, ia hiru urteko espetxe zigorra ere eskatu dute bi gazterentzat. Epaiketaren zain daude.

Ondorioz, gazte horien gurasoek elkartu eta elkar babesteko beharra ikusi zuten. Horren emaitza da Garden guraso plataforma, Tolosako gazte auzipetuen gurasoek osatu dutena. Abenduaren erdialdean aurkeztu zuten, Tolosako kultur etxean: "Orain guri tokatu zaigu, baina bihar beste norbait izan daiteke".

Zer dela-eta sortu duzue Garden guraso plataforma?

Hutsune bat ikusten genuen guretzat oso garrantzitsua den alor batean: pertsona ororen eskubideak. Azken boladan, adierazpen askatasuna galtzen ari zela ikusten genuen, eta eskubideak defendatzeko beharra ikusi genuen. Espainiako Gobernuaren eta Eusko Jaurlaritzaren jarreren ondorioz, mozal legea bezalako legeak aplikatuta, adierazpen askatasuna erabat galtzen ari da. Ikusi genuen gure gazteei gero eta zigor handiagoak jartzen ari zaizkiela, eta horri aurre egiteko elkartu ginen. Gurasoek ikusi genuen zer esan eta zer egin bagenuela, eta horregatik bildu ginen.

Zer lortu nahi duzue plataformarekin?

Gure helburu nagusia adierazpen askatasuna defenditzea da, eta Poliziaren azpijokoari aurre egitea. Pertsonen eskubide guztiak defenditzen ari gara, etorkizuna defenditzen. Poliziak gazteak espetxeratu nahi ditu gezurren bidez. Tolosan, bost gazte espetxeratze arriskuan daude, Poliziaren azpijoko baten ondorioz, eta hori azpimarratzea oso garrantzitsua da. Guraso eta senide talde plurala eta zabala bildu nahi dugu, eta horretan ari gara lanean. Izan ere, orain guri gertatzen ari zaiguna beste norbaiti gerta dakioke edonoiz. Momentu honetan, gazte izatea kriminalizatuta egotea da, eta hori oso arriskutsua da. Denok izan gara gazte, eta denok aldatu nahi izan dugu mundua. Utz diezaiegun gazteei lanean, ametsak izaten, baina oztoporik jarri gabe. Pertsona bat ezin da kriminalizatu ametsak edukitzeagatik; ezin da hiru urteko kartzela zigorra eskatu edo 600 euroko isuna ezarri eserialdi batean parte hartze hutsagatik. Hori izugarrizko astakeria da.

Zein dinamika jarri dituzue martxan? Zertan ari zarete lanean?

Hiru esparru jarri ditugu martxan. Gure mezua ahalik eta gehien zabaldu nahi dugu, eta, horretarako, jendartean dauden eragileekin ari gara hitz egiten. Alderdi politikoekin ere hasi behar dugu hizketan, eta jende arruntarengana ere ailegatu nahi dugu. Horretarako, sinadurak biltzen ari gara. Era berean, Askatasunaren aldeko argazkia atera ezazu kanpaina ere martxan jarri dugu. Larunbat goizero Tolosako Triangelu plazan egoten gara, 11:00etatik 13:00era. Guk espero genuen baino argazki gehiago ari gara jasotzen. Askotariko jendearekin egon gara, eta uste baino arrakasta handiagoa izan dugu.

Alderdi politikoekin bilduko zaretela esan duzue. Zer espero duzue haiengandik?

Enpatia espero dugu, gure egoera ulertzea. Azken finean, gu gazte horien gurasoak gara, eta emozionalki inplikazio zuzena daukagu kasu honetan. Gure sufrimendua ulertzea nahi dugu, eta ikustea alferrikakoa dela sufrimendu hori. Gure semeek ez dute ezer egin, eta leporatzen zaiena gezurra da. Gezur batean oinarrituta kartzela zigorra eskatzea oso gogorra da, eta gu justizia eskatzera etorri gara. Alderdi politikoak justiziaren alde lerrokatzea nahi dugu, denon artean lege murriztaile guztiak apur ditzagun: Nafarroako Parlamentuan, Eusko Legebiltzarrean eta abarretan. Gure plataformaren izenak dioen moduan, gardentasuna eskatzen dugu. Ez dugu korri egin nahi, baina ematen dugun pauso bakoitza sendoa izatea nahi dugu.

Tolosako kasua ez da bakarra; Altsasun ere hainbat gazte auzipetu eta espetxeratu dituzte. Harremanik ba al duzue haiekin?

Euskal Herriko hainbat guraso talderekin harremanetan gaude: Markinakoak, Burlatakoak, Hernanikoak, Donostiakoak... Eta Altsasukoekin ere harremanetan gaude, noski. Ez dakigu harreman horiek zer ekarriko duten, baina gure plataformaren egitura legeztatu nahi dugu, arazo horren aurrean eta erakundeen zein jendartearen aurrean aurpegi bakarra erakusteko.

Plataforma ez dugu sortu gure seme-alaben arazoarengatik bakarrik; gu gelditzeko etorri gara. Kasu honen atzetik gehiago etorriko dira, eta gu laguntzeko egongo gara. Bakarrik sentitu izan gara arazo horren aurrean, eta atzetik etortzen direnak ez dugu horrela sentitzea nahi. Babesa emango diegu, zein pauso eman ditugun azaldu, zertan lan egin dezaketen... Horretarako, gurekin harremanetan jar daitezke: Garden guraso plataformaren Facebook orrialdean edo garden2016gurasoplataforma @gmail helbidean.