![[Museora] Eureka. Zientzia ez dadin mamu beltz bat izan](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/EUREKA_ZIENTZIA_MUSEOA.jpg "EUREKA! ZIENTZIA MUSEOA")
Eider Goenaga Lizaso
Eureka!", oihukatu zuen Isaac Newtonek, sagarra buru gainera erori zitzaionean. Grabitazio Unibertsalaren Legearen aita izan zen Newton, matematikaria, fisikaria, kimikaria, asmatzailea...; fisikaren eta zientziaren munduan, oro har, iraultza ekarri zuena. Baina, askorentzat, mamu beltz bat dira zientziak, eta mamu hori desagerraraztea eta modu ulergarri eta erakargarrian herritarrei zientzia hurbiltzea da Donostiako Eureka museoaren helburua.
Leire Narbaiza
Aitorpen bat egin behar dizuet: gaztetan oso futbolzalea izan nintzen. Oso! Igandero joaten nintzen Ipuruara Eibar ikustera. Ederki pasatzen genuen, eta gustura ibili nintzen. Gero ez dakit zer gertatu zitzaidan, baina poliki-poliki joateari laga nion; bizitzaren beste arlo batzuetan murgildu nintzen. Eta jakin barik zelan, gorrotatzen amaitu nuen; erretzaile amorratuak tabakoa lagatzen duenean bezala, gero ezin duela usaindu ere egin zigarroaren kea, eta tabakoaren aurkako zorrotzena bihurtu. Pasio zuena, gorroto bilakatuta. Tabakoaren lekuan jarri futbola, eta hori izan zen pasatu zitzaidana. Ez dakit nola. Askotan hausnartu dut zer dela-eta izan nuen aldaketa hura. Ez dut emaitza garbirik aurkitu. Baina esan nezake dena hasi zela kontratu handi eta diru askokoak egiteari ekin ziotenean, Reala euskal herritarrak ez zirenak kontratatzen hasi zenean. Gugandik urrundu zenean astiro-astiro, berba baten. Hor hasi zen nire ziaboga, aldaketa osoa.
Egia esatera, gogo-hoztasun horrek oinarri sendoa zuen. Orduan konturatu ez banintzen ere, hemendik, denboraren distantziak ematen duen perspektibarekin, berrets nezake motibo askotxo neuzkala. Orain argi eta garbi ikusten ditut.
Futbola ez da alferrik herriaren opioa. Hala erabiltzen dute gobernuek. Bestela, nola azaldu partidu zaparrada etengabea? Zelan ulertu astean zazpi egunetan jokatzen dutela futbolariek, ia edozein ordutan, astelehen buruzuri bateko gaueko hamarretan, adibidez? Bai, telebista pribatuak, Txinako zaleak... esadazue gura duzuena, baina atertu gabeko eraso horrek planifikatua dirudi.
Bestetik, aitatu behar dut futbolak eta bere inguruan mugitzen den parafernalia horrek zein errespetu gutxi duen beste kolektiboekiko. Eibarren ondotxo dakigu hori! Egon zintezke urte osoan dantza taldearen emanaldia prestatzen egun zehatz batean herriko plazan jende guztiaren aurrean aurkezteko, baina futbol taldea beste dibisio batera igotzear dagoenez eta hori ospatu behar denez, dantza taldeak aldatu behar du eguna, astebeteko epean! Gero, gainera, ez igotzeko eta ospakizuna (eta dantza emanaldia) bertan behera lagatzeko!
Jarraitu nahi nuke Gipuzkoa-Bizkaiaren arteko ikusezinaz. Gauza asko daude horren atzean —batez ere egunkari talde ezagun bat, gorrotoa hauspotzea komeni zaiolako—. Futbolak sustatu egiten ditu ezinikusi horiek, askorendako identitate ikur bakarra futbol ekipoa delako. Esperientziaz diotsuet: ia beti Bizkaian lan egin duen gipuzkoarra izanik, sarriegitan esan didate "aaaa, Reala, uuu!". Nik aurpegian egin diet barre, jakina! Baina latzena futbolarien ukiezintasuna da. Messirekin gertatu da. Espainiako Estatuan bizi garen guztioi dirutza lapurtu digu —zergarik ez ordaintzea lapurtzea delako—, baina segitzen du normal-normal inongo lotsa barik jokatzen. Gainera, jendearen babesa du! Itzela.
Itzeletan itzelena, baina, Luna eta Enrich Eibarko jokalariena da. Imanol Epeldek bere blogean dioen legez, irakasleak balira aspaldian egongo lirateke kalean, lan barik eta beste inon lanean hasteko aukerarik gabe. Baina, futbolariak direnez, ez da ezer gertatzen. Edo Abasoloren moduan, indultatuta libre, sexu erasoengatik zigortua izan bazen ere.
Horiek dira gure umeen idoloak, eredu dituztenak. Gero hileta jotzen ibiliko gara belaunaldi gazteek ez dituztelako espektatibak betetzen!
M. Alustiza
Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateak (Huhezi) 40 urte egin ditu. Eskoriatzan, asteartean hasi ziren urteurreneko ekitaldiekin. Begoña Pedrosa dekanoak (Areatza, Bizkaia, 1975) azaldu duenez, 40 urtez "eragiten" aritu dira, eta "gutxienez beste 40 urtez" horretan jarraituko dute.
1976an, euskarazko irakaskuntzan aitzindari izan zen Eskoriatzako irakasle eskola. Nola suertatu zen martxan jartzeko ideia?
Momentu hartan zegoen behar bati erantzuteko pertsona batzuen artean sortutako proiektua izan zen. Egoera politiko eta soziala nahiko berezia zen, delikatua, eta helburua izan zen proiektu berritzaile bat abiatzea, orduan ere berritzailea zena, eta eragitea. Gizartean zegoen behar bati erantzutea zen asmoa, eta gaur egun ere jarraitzen dugu hori egiten; gure proiektuaren ardatza ez da bakarrik hezitzailea, ordutik hona bilakaera izan baitugu. 7.000 profesional inguru formatu ditugu, eta horietatik 5.000 irakaskuntzan aritzen dira.
Hogei urte geroago, irakasle eskola Mondragon Unibertsitateko fakultate bihurtu zen. Zer ekarri zuen horrek?
Horrek eman zigun beste ikusgaitasun bat gizartean, beste mugarri bat izan zen. Gure proiektuaren identitatea mantenduz proiektu komun bat egin genuen.
Hezkuntzatik beste esparru batzuetara salto egitea ere ekarri zuen, ezta?
Gaur egun eskaintza daukagu hezkuntzan, komunikazioan, kooperatibismoan, kulturgintzan... Gure proiektuari eutsi diogu, gure sustraiak indarberritu ditugu; identitateari eutsiz proiektu berritzaile bat garatu dugu denon artean.
Graduetan ez ezik, masterretan ere eskaintza zabala osatu duzue.
Egun, 1.100 ikasle inguru formatzen ditugu. Gure aktibitatea ez da bakarrik mugatzen gradu presentzialetara edo masterretara; gure aktibitatearen barruan sartzen da on line eskaintza zabala. Bere momentuan aitzindariak izan ginen euskarazko on line eskaintzarekin, Psikopedagogia lizentzia atera genuenean. Bide bat egin dugu on line eremuan: egun, hiru master ofizial dauzkagu, eleaniztunak —euskaraz, gazteleraz eta ingelesez—, eta badauzkagu hezkuntzan graduak ere euskaraz. Gure proiektuaren beste ikurretako bat da on line eskaintza, eredu pedagogiko berritzaile batekin.
Datozen urteei begira, zeintzuk dira Huheziren erronkak?
Berrikuntzan jarraitzea. Oraintxe garatu dugu gure plan estrategiko berria, 2020ra artekoa, eta jarraitzen dugu gure eskaintza guztietan berrikuntza egiten. Adibidez, aurreko ikasturtean berritu genuen gure ikus-entzunezko gradua, erronketan oinarritzen den metodologia berritzaile batekin. Hor pasatzen gara ohiko ikasgaietatik konpetentzietan eta ikaste emaitzetan oinarritzen den eredu batera. Gaur egun, profesional munduan aldarrikatzen den profilera hurbiltzen den prestakuntza integrala da.
Balioetan ere indar handia jartzen dugu. Proiektu oso polita daukagu. Hezkuntzako gure eskaintza guztietan eta komunikazioko guztietan daukagun erronka da beste ezagutza arlo batzuk integratzea; adibidez, kooperatibismoaren inguruan daukagun ezagutza. Proiektu interdiziplinar bat izatea. Pentsatzen dugu gure ikasleek eta profesionalek beste modu bateko prestakuntza bat jaso behar dutela, bereizgarria dena. Bai presentzialean, bai on line-an, bereizgarritasuna da pertsonei aukera ematea bizi proiektu bat eraikitzeko gure artean dauden bitartean. Gauza horiek eskaintzea euren garapen profesionala eta pertsonala bermatzeko. Hori da unibertsitatearen bereizgarririk nabarmenetako bat.
Hasi zarete 40. urteurreneko ekitaldiekin. Zer dakar egitarauak?
Berez, irakasle eskola 1976ko martxoan hasi zen, eta pentsatu genuen hori aitzakia moduan hartuta ospakizunak udaberrira pasatzea. Maiatzean hori konpartituko dugu gizartearekin eta gure komunitate osoarekin: irakasleekin, ikasleekin, hemendik pasatu diren profesionalekin... Ekarriko ditugu mahai inguru batera kulturgintzan eta euskara munduan erreferenteak diren hainbat eragile, punta-puntako nazioarteko figuraren bat... Betiere, gure proiektuak gizarteari egiten dion ekarpena indartzeko.
![[Herriz herri] Eskoriatza. Geldialdia egin ordez, geltoki izatea](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/7101425.jpg "2016-10-14, Eskoriatza. Herria.14-10-2016, Eskoriatza. Pueblo.")
Maite Alustiza
Duela ehun urte, 1916ko urriaren 4an iritsi zen trena Eskoriatzara. Vasco-Navarro deiturikoak inguruko herri eta hiriekin komunikatu zuen Eskoriatza 1967ra bitartean; Donostiarekin, Gasteizekin eta Bilborekin, beste zenbaiten artean. "Isolamendutik" atera zen horrela, eta komunikazio sareko geldiune bihurtu.
Iñigo Terradillos
Tolosaldea Lanbide Heziketa Institutuko IKT informazioaren eta komunikazioaren teknologien sustatzailea da Iñigo Balerdi. Hezitzaile lana teknologiarekin uztartuz, garai berrietako eskola jazarpenaren inguruan ari da, azkenaldian: ziberbullying-aren inguruan. Ikasleekin prebentzioa bereziki lantzearekin batera, sare sozialen erabileran gurasoak hezteko beharraz ere ohartarazi du.
Zer da ziberbullying-a?
Internet bitartez egindako jazarpena da, oro har: posta elektronikoan, mezuetan, jokoetan eta, nola ez, sare sozialetan. Lehengo bullying-a da, baina IKTak erabiliz. Gaur egun, adibidez, jazarpentzat hartzen da pertsona batek baimendu gabeko argazki bat sarera igotzea eta etiketatzea. Halaber, nortasuna faltsutzea ere ziber-jazarpentzat jo daiteke: beste pertsona baten izena erabiliz, Interneten gezurrak edo zurrumurruak zabaltzea. Jazartzeko nahiko modu berria da, baina Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak martxan jarria du ziber-jazarpenari erantzuteko protokolo bat, eta horrek esan nahi du kasuak gora doazela.
Sei ikasletik batek, behintzat, jasaten omen du.
Bai. Gauza bat da zenbat salaketa jartzen diren, eta beste gauza bat zenbat kasu dauden. Estatistikek diotenaren arabera, seitik batek jasaten du ziberbullying-a. Noski, ziberbullying-ean hainbat maila daude, eta, adibidez, nortasuna faltsutzeak edo sare sozialetan gezur bat zabaltzeak ez dute larritasun bera. Pentsatzen dut salaketa jartzera iristen diren biktimak kasu larrienetakoak izango direla.
Zirikatzea, baztertzea eta manipulatzea irizpidetzat darabiltza Jaurlaritzaren protokoloak, mailak zehazterakoan.
Bai, eta, horren arabera, irakasle batek jazarpen zantzuren bat ikusten badu, martxan jarri behar du protokoloa. Mailaren arabera, bi aukera daude: txostena ikuskaritzara bidaltzea edo arazoa ikastetxean bertan konpontzea. Alde horretatik, ikasleek nahikoa babes badutela iruditzen zait, protokoloa susmorik txikienarekin martxan jarri behar delako. Baina nola jakin ziberbullying hori gertatzen ari dela? Eta nola jakin zein den jazarpena egiten ari dena? Hori da zailena.
Oso ezkutukoa izan daiteke.
Bai. Gainera, kontuan izan behar da badela belaunaldi arteko jauzi bat. Ziberbullying-a adin bertsuko jendearen artean gertatzen da, eta guraso nahiz irakasleek askotan ez dute ezer jakiten: ez dakigu nerabeak sare sozialetan non edo zertan dabiltzan ere; ez dakigu etiketatzea zer den; ez dugu Instagram ezagutzen... Gazteak lasai-lasai dabiltza, baina badira neurriak. Adibidez, Internetera konekta daitezkeen gailuak gelan erabili behar dituztenean, atea ixteko debekua ezartzea, mundura zabalik dagoen leiho hori beren esku utzi gabe. Hori zertxobait kontrolatzea komenigarria da.
Jazarlea atzemateko ala biktima zein izan daitekeen ikusteko?
Ziberbullying-a jasaten ari den pertsona bati nabaritzen zaio jarreran aldaketa bat, ordenagailua erabiltzerakoan: urduriago edo tristeago egoten da. Normalean, ohiko bullying-a jasaten dutenek ziberbullying-a ere jasaten dute gaur egun, eta hori ere adierazle bat izan daiteke. Adi egon behar da, eta ondo legoke gurasoek, noizean behin, seme-alabekin gai horiez hitz egitea. Baina ez da erraza.
Gurasoek teknologia berriez ikastea ere komeni da?
Bai. Ondo dago gazteak beren gisara sakelakoekin-eta Interneten ibiltzea, baina, era berean, gurasoek ere eskubidea dute seme-alabek sarean egiten dutenaren zati bat ezagutzeko. Horretarako, gurasoek egokitu egin behar dute teknologia berrien erritmora.
Salaketa jartzen duten biktimen %6 urritasunen bat duten pertsonak dira, beste %6 arrazismoarekin lotutako kasuak, eta %14 eraso sexista edo homofoboak. Datuak bat datoz errealitatearekin?
Gizartean errotuta dagoen zerbait da, eta, azken finean, beti ahulenari eragiten dion zerbait da, izan bullying-a edo izan ziberbullying-a. "Nire segurtasun faltari eta nire autoestimu faltari aurre egiteko, besteak hondoratuko ditut", hori da irizpidea. Baina, egia esan, gure ikastetxean ez dugu halakorik izan.
Prebentzioan sakontzen duzue gehien, ezta?
Bai. Uste dut indarrik handiena hor egin behar dela, horrek duela garrantzia. Ziber-jazarpena saihesteko eta salatzeko jarduera digital bat sortu dugu Tknika-n, eta lan ildo horretan dago etiketa arauen inguruko esparru bat. Ariketa batean, adibidez, rol-joko bidez hainbat paper esleitzen dizkiegu ikasleei: erasotzailea, erasotzaileak akuilatzen dituztenak, erasotzaileen laguntzaileak, biktimak, biktimaren defendatzaileak eta, azkenik, ikusleak. Behin jokabideak banatuta, sare sozialetan beren rolaren arabera jokatzeko eskatzen diegu, eta, amaieran, ikasle bakoitzak rol horretan sentitu duena azaldu behar izaten du. Helburua argia da: enpatia sortzea eta sentsibilizatzea.
Fruiturik ematen al du?
Ondorio moduan, sare sozialetan jarraitu beharko liratekeen arauak zerrendatzen ditugu. Beste pertsona baten argazki bat igo baino lehen baimena eskatzea izan liteke arau bat. Halaber, Instagramera argazki bat igo eta beste pertsona bat etiketatzerakoan, etiketa hori iraintzeko edo min emateko ez erabiltzea ere araua da. Bide beretik, helarazten diegu ez dela ezer gertatzen pertsona baten lagun eskaerari ezezkoa emateagatik; horrekin kezka izaten dute. Eskaera guztiak onartzeko joera oso orokorra da, baina ezetz esatea ere garrantzitsua da.
Posible al da konturatu gabe ziberbullying-a egiten aritzea?
Bai, noski. Askotan, etiketa arau horiek irakurtzen ditugunean konturatzen gara akaso inoiz halako zerbait egin izan dugula, batez ere, argazkien kontuarekin. Irudi eskubidea zaintzeko kontzientzia hori oso berria da, eta pixkana-pixkana aurrerapausoak ematen ari garela uste dut.
Gurasorik joan izan zaizue informazio eske edo kezkatuta?
Nik dakidala ez. Eta, egia esan, ziber jazarpena salatu eta saihesteko ariketa hori, ikasleekin ez ezik, gurasoekin ere abian jarri beharko genuke, batez ere kontura daitezen jazarpen hori badela, existitzen dela. Izan ere, batzuetan beste jazarpen mota batzuen gainean jartzen dugu begirada, eta ez dugu pentsatzen halako jazarpenik badenik ere. Ni neu guraso eskolara joaten naiz, eta joera handia dugu adimen emozionala, arazoen ebazpenak eta komunikazioa lantzeko. Aldiz, gutxiago lan egiten dugu ziberbullying-aren eta antzeko gaien inguruan, teknologia berriak ezagutzea eskatzen baitu. Baina, tresna ezagutu gabe, nekez jakingo dugu seme-alabak non eta zertan dabiltzan.
E. Goenaga Lizaso
Gipuzkoa osoko zaborrak berriro ere Goierrira eramango dituztela-eta, minduta mintzatu da Aitor Aldasoro Beasaingo alkate eta Sasieta Mankomunitateko lehendakaria. "Lehen ere, 2009tik, ia Gipuzkoa osoko zaborrak hemen jaso ditugu, Sas...
M.A.
Fermin Muguruzaren Hitza har dezagun abestiarekin girotuko dute erraustegiari buruzko herri galdeketa, Usurbilen. Igandean, lipdub-a grabatuko dute, 11:00etan, Kaxkoan. Dagoeneko 30 eragilek baino gehiagok egin dute bat deialdiarekin, eta parte ha...
Eider Goenaga Lizaso
Kezka, kexa, haserrea, ardura, amorrazioa... Gipuzkoako hiri hondakinen zati handi bat Mutiloako zabortegira botatzeko erabakiaren berri izan ondoren Mutiloa, Ormaiztegi eta Gabiriako alkateen ahotan entzundako hitzak dira guztiak. Hiru herriei kalte egiten die Mutiloako zabortegiak.
Mutiloako lurretan dago Lurpe zabortegia, eta, Iñaki Ugalde alkatearen arabera, bertako zenbait baserriri eta bide berdeari eragiten die zuzenean. Gabiriako Ugaran auzoa, berriz, zabortegiaren muga-mugan dago. "Metro batera dago muga", azaldu du Iñaki Etxezarreta Gabiriako alkateak. Auzo horretako baserrietan dozena bat familia bizi direla, Gabirian ondoen zaindutako landa eremua dela eta, gainera, ehun lagunentzako tokia duen nekazaritza turismoa ere oso hurbil dagoela azpimarratu du. Jon Enrique Ormaiztegiko alkatearen arabera, Ormaiztegiko herrigunea da zabortegitik gertuen dagoena, baina, batez ere, zabortegira joaten diren kamioien zirkulazioa areagotzeak kezkatu eta haserretu ditu herritarrak. Egunean 120 kamioi inguru igarotzen dira Ormaiztegi erditik, zabortegirako bidean. "120 gorantz eta 120 beherantz, noski. Eta orain %10 inguru haziko da joan-etorri hori".
Gipuzkoako industria hondakin solido eta geldoak eramaten dituzte 1998tik Mutiloako zabortegira. Ferrovial taldeko Cespa enpresak kudeatzen du, eta urtea amaitu aurretik Gipuzkoako hiri hondakinen zati bat ere han botako dute. 100.000 tona jasoko ditu urtean, 2019 arte —ordurako aurreikusten du Gipuzkoako Foru Aldundiak Zubietako errauste planta martxan jartzea—.
Jose Ignacio Asensio Ingurumen diputatuaren arabera, "gipuzkoarrontzat oso albiste ona da" errefusa Mutiloako zabortegira eraman ahal izatea. Gipuzkoan hondakinen kudeaketarako azpiegiturarik ez dagoenez, otsailetik Meruelora (Kantabria, Espainia) eraman da errefusa. Baina Kantabrian 80.000 tonara mugatu zuten 2017an jasoko duten hondakinen kopurua, eta horrek ez ditu asetzen Gipuzkoaren beharrak. "Sortzen dugunaren erdia baino ez da, 164.00 tona errefusa jasotzen baitira urtean Gipuzkoan".
Hala, ekonomikoki begiratuta, hondakinak Mutiloara eramatea "aringarria" izango dela azaldu zuen Asensiok prentsaurrekoan, Kantabriara eramateak %40ko gainkostua eragiten duelako; ingurumenaren aldetik ere, kamioien joan-etorria murriztea onerako izango dela dio. "Bestetik, hondakinak guk sortutakoak dira, eta gertutasun eta erantzukizun printzipioei erreparatuta, horien tratamendua ere Gipuzkoan egin behar da".
Saihesbidea
Jon Enrique Ormaiztegiko alkateak "ulertzen" du hondakinen arazoari konponbide bat eman behar zaiola. "Guk ulertzen dugu zaborrak hor ditugula, gipuzkoar guztion arazoa dela, konponbide bezala errauste planta izango dugula 2019an eta zabortegia behin-behineko irtenbide bat dela. Hortaz jabetzen gara. Baina, aldi berean, Ormaiztegi da Gipuzkoan gehien birziklatzen duen herria; %90 inguruan gaude, eta guri ari zaizkigu eskatzen zabortegia etxe ondoan edukitzea". Beraz, ormaiztegiarrei eskatzen zaien elkartasuna gainerakoei ere eskatu nahi die Enriquek: "Ardura hori har dezakegu, baina guk ere elkartasuna eskatzen dugu, eta ez genuke ulertuko gure egoerari konponbide bat ez ematea".
Ormaiztegik duela 25 bat urte saihesbide bat eraikitzeko eskatu zuela eta horren beharra gero eta handiagoa dela nabarmendu du Enriquek. "Kamioien joan-etorria izugarria da herri erdian. Bidean ikastola eta kirol azpiegiturak gelditzen dira; jende asko eta, batez ere, ume pila bat ibiltzen dira hortik. Horrek dakarren arriskuarekin", azaldu du. Ikastolako gurasoak, eta herritarrak oro har, aspaldian kexaka zebiltzala dio alkateak. "Baina honekin gainezka egin du jendeak. Kezka izugarria da, eta herritar asko etorri zaizkit kexaka eta arduratuta: egunen batean zerbait larria gertatuko dela, hau ezin dela gehiago jasan...".
Aldundiaren erabakia ezagutu bezain laster joan zen Enrique Gipuzkoako Foru Aldundira, Sasietako Mankomunitateko lehendakari Aitor Aldasororekin. "Saihesbidearen proiektua mahai gainean jarri genien berriro ere, eta aldundiak konpromisoa hartu zuen duela 25 urteko proiektu hori berritu, zenbakiak egin eta martxan jartzeko". Aldundiak bere hitza beteko duelakoan dago Enrique, eta, dioenez, dagoeneko hasiak dira gaia lantzen. "Saihesbideak ez du arazo guztia konpontzen; inork ez du zabortegia etxe ondoan nahi, eta guk ere ez, baina hondakinen arazoari irtenbidea eman behar zaio, eta saihesbideak gure arazo larriena konponbidean jarriko luke". Bitartean, Enriquek dioenez, foru aldundiak konpromisoa hartu du logistika kontuak Ormaiztegiko Udalarekin hitzartzeko: kamioien ordutegia, tamaina, tona kopurua...
Gabiriatik metro batera
Lehenik eta behin, albistea hedabideetatik jaso zutelako kexatzen da Iñaki Etxezarreta Gabiriako alkatea. "Badakigu herri txiki bat garela, eta zabortegia ez dagoela gure lurretan, baina oso gertu gaude, eta inpotentzia handia sortzen du halako albiste bat hedabideetatik jasotzeak". Ugaran auzoa Gabiriako "toki politena, berdeena eta zainduena" dela dio, eta zabortegiak nabarmen kalte egingo diola. "Gaur egun ere, haize bolada bat altxatzen bada, inguruko zelai eta basoak plastikoz betetzen dira. Zenbait momentutan usaina ere badago. Beraz, errefusa eta errefusarekin organikoa botatzen hasten direnean, ez dakigu zer gertatuko den".
Goierriko herri txikietan baserrien, baso eta zelaien eta, oro har, ingurumenaren aldeko apustu sendoa egiten ari direla dio Etxezarretak. "Eta, bat-batean, zabortegia daukazu ondoan. Kontraesana izugarria da; ez da erraz ulertzen".
Zabortegiaren kontra daudela eta ezezkoari eutsiko diotela azaldu du Gabiriako alkateak. "Badakigu zaila izango dela kontra egitea, baina ez gara isilik geldituko. Oraingoz, harremanetan gaude Mutiloarekin eta Ormaiztegirekin, ea hiruren artean indarra egin dezakegun".
Mutiloa, ezezkoan
"Zabortegia? Ez, ez dugu nahi. Herri batzarrean hala adierazi ziguten herritarrek, eta ezezkoari eutsiko diogu guk. Oraindik aztertzeko dugu zer egin dezakegun, baina borroka egingo dugu erabaki honek aurrera egin ez dezan". Iñaki Ugalde Mutiloako alkatearen hitzak dira horiek, eta elkarrizketan behin eta berriro esan du "ezezkoan" daudela.
Gabiriako alkateak bezala, albistea komunikabideen bitartez jaso zutela azaldu du. "Baina egia da zerbait espero genuela". Cespa enpresatik uztailean esan zioten esleipen bat egongo zela. "Nik esan nien gure jarrera, udal bezala, ezezkoa zela. Eta irailean hitz egitekotan gelditu ginen". Foru aldundiari ere eskatu zioten bilera, baina hitzordu bat jartzerako komunikabideetan agertu zen albistea. Lehiaketa publikoa eta esleipena abuztuan gauzatu ziren.
"Orain arte, industriako hondakin solido eta geldoak bota dituzte hemen. Baina, orain, errefusa ere bai, eta errefusarekin organikoa ere etorriko da. Gurea bezalako ingurune berde batean, horrelako zabortegi batek kalte handia egiten du. Zikinkeria, usaina... Ingurumenari kaltea egiten zaiola argi dago, baina osasunari zein kalte egingo dion ez dakigu. Herritarrak ez daude batere gustura. Eta, gainera, herriaren izenari eta irudiari ere egiten dio kalte. Mutiloa=Zabortegia izango da jende askorentzat".
Maite Alustiza
Zubietako erraustegiak herritarren osasunean eta haien poltsikoetan izango duen eragina salatuko dute bihar, Donostian. Erraustegiaren Aurkako Mugimenduak argi du arduradun politikoei ez ezik, proiektuan parte hartuko duten bankuei eta lanak egin ditzaketen enpresei ere "presio" egin behar zaiela. Juan Miguel Galatas mugimenduko kideak azaldu duenez, mezu bat helaraziko diete bihar "herritarren kontura aberastu" nahi dutenei: "'Kontuz' esango diegu. 'Hau ez da hain erraza; hemen gaude, prest, aurka egiteko'". Gipuzkoako Foru Aldunditik Santander bankuko egoitzara egingo dute mobilizazioa, 12:00etan, Zuen negozioa, gure minbizia leloarekin. Bihartik aurrera, gainera, mobilizazio prozesu "luze" batean sartuko dira.
Galatasek dioenez, hainbat pauso "korrika, presaka eta estropezuka" ematen ari dira erraustegiaren proiektuan, "behar den argitasunik gabe". Gipuzkoako Hondakinen Partzuergoari "ezkutukeriaz" aritzea egotzi dio, eta Gipuzkoako hiri hondakinen zati bat Mutiloako zabortegira eramateko erabakia aipatu du: "Ezin ahaztu hauteskundeak izan eta hurrengo egunetan iragarri zutela".
Erraustegiaren alternatiba "oso garbi dago", Galatasentzat: "Esaten digute ez dugula alternatibarik eskaintzen; baina begien aurrean daukagu, oso garbia da. Mutiloako zabortegiak kalterik handien egingo duen herrian, Ormaiztegin, ari dira %90 inguru biltzen gaika. Konponbidea hortxe bertan dago, ez dago beste inora joan beharrik". Bide horretan Gipuzkoako hainbat herritan egiten ari diren lana nabarmendu du: "Esfortzua egiten ari dira murrizte, berrerabiltze, birziklatze eta konpostatze bidean, eta bide hori bera da Europatik erakusten digutena".
Europan dauden erraustegien eredua ez da jarraitu beharreko bidea, Galatasen iritziz: "Bai, erraustegi asko dago Europan, baina noizkoak dira? XX. mendekoak. XXI. mendean Europa beste bide batetik joateko asmotan da, eta orain dela urtebete pasatxo Europako Parlamentuan onartu zen ebazpenean argi eta garbi geratzen da zein den bidea: zabor gutxiago sortzea, gehiago birziklatzea eta konpostatzea, ontzi eta tresnen diseinu egokiago bat egitea guztia berrerabili eta birziklatu ahal izateko...".
Mugimendua zabaltzen
Zubieta inguruko herrietan hasitako mugimendua hedatzen ari dela ikusten du Galatasek: "Gipuzkoa osoan zabalduta dago. Eragileak gero eta gehiago dira, eta gero eta eskualde gehiagotara zabaltzen ari da. Goierri aldean sortzen ari da mugimendua; Azpeitian, Lapatxen aurka —hori da Gipuzkoan zabalik mantentzen den zabortegi bakarra—. Debagoienera ere zabaldu zen, Epelen zabortegia jarri nahi zutela eta. Badirudi bertan behera geratu dela hori; Mutiloakoa bilatzeak esan nahi du agian Epelekoaz ahaztu egin direla".
Urri bukaerarako espero da hurrengo urratsa, erraustegiaren lizitazioarekin —orduan bukatuko zaie enpresei beren proiektuak aurkezteko epea—. Galatasek zail ikusten du prozesua gelditzea, baina, aldi berean, uste du erraustegiaren bultzatzaileek ere zail daukatela beren asmoak aurrera eramatea, "Gipuzkoako populazioaren parte oso handi bat aurka daukatenean". Gogora ekarri duenez, urte mordoa daramate errauste plantaren kontuarekin, "batek tira hara eta besteak tira beste aldera".
Galatasek argi du zein pauso eman beharko liratekeen: lehenik, erraustegian oinarritutako proiektua baztertzea. Bigarrenik, prozesu parte hartzaile bat irekitzea. Horretan, alderdi politikoek ez ezik, gaian interesa daukaten eragile guztiek ere parte hartu beharko lukete: "Bakoitzak bere proposamenak aurkez ditzala; egon daitezela zientzialariak, esperientzia duen jendea, iritzi batekoak eta bestekoak...". Eta, hirugarrenik, azken urrats gisa, hondakinen kudeaketaren gaineko akordio bat egin beharko litzateke. "Hemen ezin da esan 'gaur nik agintzen dut eta hau egingo dut', eta bihar, besteak hankaz gora bota dena. Ematen dira pausoak dirutza publiko ikaragarria gastatuz; beti daude betiko diruzale horiek: bankuak, enpresak... Kontratu bat eteten denean, ordaindu egin behar zaie. Egiten dituzte kontratu erabat onuragarriak beraientzat eta kaltegarriak gure poltsikoentzat. Kaltetua diru publikoa da beti, guztion dirua".
Bihar. Antzuolan, 10:30ean, ikastolan; eta Donostian, estropada akademikoan, Urumean.Hilaren 19an. Errenterian, Niessenen, 18:30ean.Hilaren 20an. Tolosan, Trianguloan, 19:00etan.Hilaren 21ean. Zarautzen, Musika Plazan, 18:00etan; eta, Legazpin, Laub...
