GIPUZKOAKO HITZA

Era natural batean, motorrik gabe, Urumea ibaia barrutik ezagutzeko aukera jarri dute Haritzalde Naturzaleen Elkarteak eta Arrauning.com enpresak. Urumean traineruan, kayakean edota oinez egiteko bisita gidatuak antolatu dituzte, Donostiako Loiolako E...

Orain dela gutxi arte ez nien inkestei kasu handirik egiten, ezta hortik eratorritako datu estatistikoei ere. Oharkabean jasotzen nituen halako erradiografiak, nahiko modu pasiboan. Baina, Marta Luxan soziologoari esker, hilabete honetan datu estatistikoen garrantziaz jabetu naiz. Luxanek gidaturiko ikastaro bat egiten ari naiz, eta soziologoaren ekarpenek ohartarazi didatenez, datu estatistikoei erreparatzea garrantzitsua da, zer gizarte diskurtso gailentzen den ikusteko. Datu estatistikoek errealitatearen irudi bat eraikitzen dute, eta aldi berean, iritzi bilketek errealitate bat irudikatzeko asmoari erantzuten diote. Horregatik, bilketaren berri ematearekin batera, funtsezkoa da iritzi horiek biltzeko erabili diren kategoriak aztertzea, inkesta ahalbidetu duen ideologia azalarazteko.

Kontrazepzioaren inguruko erradiografiaren berri, hortaz, inkesten inguruko begirada berri hori garatzen ari nintzela jaso nuen. Izan ere, Espainiako Kontrazepzio Elkarteak Donostiako Kursaalean Kontrazepzioa krisi garaian izeneko biltzarra egin zuen duela astebete, eta biltzar horretan, besteak beste, kontrazepzioaren inguruko inkesta baten emaitzak kaleratu ziren. Erradiografia hori egiteko 2.200 pertsonaren iritzia jaso dute Espainiako estatuan, eta zehazki, honako profileko jendeari egin zaio galde: 15-49 urte arteko emakumeei. Alegia, ez diete kontrazepziorako metodoez galdetu gizonei. Inkestagileek, hortaz, ideia hau hedatu dute: emakumeek dute kontrazepzioaren ardura nagusia. Ugalkortasunaren kontrola, beste behin, emakumeon esku. Horrela ulertu izan ez balute, eta kontrazepzioaren ardura gizonei ere egotzi izan baliete, haien ohiturez ere galdetuko lukete, haiengan ere fokua jarriko lukete.

Basektomiari buruz galdetu dute inkestan, egia da. Baina emakumeen ahotik jaso da informazioa: haien bikoteen inguruan galdetu zaie, basektomia egin ote duten jakiteko. Kontrazepziorako gizonek zer-nolako neurriak hartu ohi dituzten ikusgarri egin da, maila batean, baina betiere emakumezko bikotekideen ikuspegitik. Zentzu horretan, ikusezin bihurtu dira beste hainbat kasu, eta ezin jakin bikote finkorik gabeko zenbat gizonek egin ohi duten basektomia. Inkestak, beraz, bikoteek erabilitako kontrazepziorako metodoak nabarmendu ditu, modu horretan ere bikoteen arteko sexu harremanak ikusgarriago eginez —zehazki, bikote heterosexualen artekoak—.

Ugalduko bagara, bi pertsonaren arteko harremana beharrezko dugu. Ugalduko ez bagara, bi pertsonaren arteko ardurari egin beharko genioke dei.

OmenaldiaAndoainBertsogintzaren "lehen harriak" jarri zituzten Andoainen Jokin Sorozabalek eta Aitor Mendiluzek, beste hainbat lagunekin batera. Horien guztien ordezkari gisa, bi bertsolariak omentzeko jardunaldiak antolatu dituzte herrian: Sorozabal...

Aurreikuspenen arabera, zergadunen %23,6ri ordaintzea egokituko zaie. 161 milioi euro jasotzea aurreikusi du aldundiak, guztira. Batez beste, 1.750 euro ordainduko dituzte dagokien zergadunek.

Zuzen-Zuzenean programaren barruan, bi kontzertu entzuteko aukera izango da gaur Elgetan: Zea Mays eta Anai Arrebak taldeak igoko dira Espaloia kafe antzokiko oholtzara, 22:30etik aurrera. Zea Maysek bere ibilbideko zazpigarren diskoa aurkeztuko du. Urte amaieran kaleratu zuen lana —irudian—, Da izenarekin. Produkzioan Dave Allen ekoizlearen laguntza izan dute. Anai Arrebak taldea, berriz, hurrengo lana prestatzen ari da estudioan. 2012an plazaratu zuten lehen diskoa. Kontzertuetarako sarrerak 10 euroan erosi ahalko dira txarteldegian, egunean bertan; aurrez erosiz gero, 8 euroan eskura daitezke.

• Donostiak heziketa ekintzetarako jarriko duen dirua. Donostiako Udalak 124.800 euro emango dizkie aurten hezkuntza zentroei eta heziketarekin lotura duten erakundeei. Laguntza ekonomikoaren helburua hezkuntza zerbitzua eta eskaintza hobetzea da.

Ogasunak bere buruari jarritako helburuak jasotzen ditu zerbitzuen kartak. Hor neurtzen da, esaterako, autolikidazio proposamenetatik zein ehuneko onartu behar den; eta aitorpena egiten duten gehienei —lautik hiruri— dirua jasotzea tokatzen zaienez, zein epetan jaso behar luketen. Gipuzkoan, batez beste, 1,34 eguneko epean jaso zuten iaz.

Irakurtzea, plazera izateaz gain, eskubidea ere bada, eta zenbait herritarri eskubide hori ukatzen zaie, ez dagoelako haientzako formatu eskuragarririk”. Halaxe uste du Blanca Matak, Irakurketa Erraza erakundeko arduradunak. “Kasualitatez” izan zuen irakurketa errazaren berri, eta informazioa bilatzen hasi zen: “Istorioa gustatu zitzaidan, eta Kataluniako Irakurketa Errazaren Elkartearekin [ALF] kontaktuan jarri nintzen; formazioa egin nuen, eta ohartu nintzen hemen zegoen hutsunea...

Irakurtzea, plazera izateaz gain, eskubidea ere bada, eta zenbait herritarri eskubide hori ukatzen zaie, ez dagoelako haientzako formatu eskuragarririk". Halaxe uste du Blanca Matak, Irakurketa Erraza erakundeko arduradunak. "Kasualitatez" izan zuen irakurketa errazaren berri, eta informazioa bilatzen hasi zen: "Istorioa gustatu zitzaidan, eta Kataluniako Irakurketa Errazaren Elkartearekin [ALF] kontaktuan jarri nintzen; formazioa egin nuen, eta ohartu nintzen hemen zegoen hutsunea handia zela eta horri buelta emateko lanean hasi behar nuela". Hala sortu zuen Irakurketa Erraza, duela urte eta erdi.

Gizartearen ia herenak ditu irakurmen edo ulermen zailtasunak. Horien artean sartzen dira etorkinak, ikasteko arazoak dituztenak, buru ezgaitasunak dituztenak, lehen hezkuntzako haurrak, heziketa berezikoak, autistak, adinekoak, afasikoak, jaiotzez gorrak direnak edo gazterik gorrak geratutakoak eta beste hainbat. Horiei guztiei erraztasunak emateko mekanismoa da irakurketa erraza, eta erabili beharreko hizkuntzan, edukian eta forman eragiten du: "Letra tipo eta tarte handiagoak eta esaldi motzak dira irakurketa errazeko testuen ezaugarri nagusiak. Ulermena zaildu dezakeen guztia saihestean datza".

Hedapen handiena Bizkaian du, baina Gipuzkoan ere ari da poliki-poliki sustraitzen. Donostiako liburutegi sareak badu irakurketa errazaren berri, eta liburutegi gehienetan dago irakurketa errazeko liburuen katalogo osoa eskuragarri. Bestetik, zenbait liburuzain gipuzkoarrek ere jaso dute formazioa jada. "Elgoibarko liburuzainari, esaterako, gustatu zitzaion gaia, eta astero joaten da eguneko zentrora".

Maria Eugenia Gonzalez da Elgoibarko Gotzon Garate udal liburutegiko liburuzaina, eta astelehenero, 11:00etatik 12:00etara, dinamizatzen du irakurketa errazeko saioa eguneko zentroan. Bertako langile Nerea Urizarrek laguntzen dio. Hamar bat adineko esertzen dira Gonzalezen bueltan irakurketaz gozatzera. Normalean, berak ekiten die saioei, eta txandaka liburua eskutik eskura igarotzen da, animatzen diren adinekoek ere ahots altuan irakur dezaten. Jules Vernek idatzi eta Lluis Quintanak irakurketa errazera moldatutako Miguel Strogoff irakurtzeari ekin zioten astelehenean —gazteleraz izan ohi dira saioak, liburuak ere hizkuntza horretan baitaude—. Adinekoek adi jarraitzen diote irakurketari; irakurriak eragindako sentipenak ahoz gora botaz.

Irail inguruan sortu zuten taldea Elgoibarko eguneko zentroan, eta pozik daude, "asko" gustatzen zaiela diote irakurleek. Urizarren hitzetan, gainera, hasi zirenetik hazi egin da taldea: "Errazen ulertuko zutela uste genuenei eman genien aukera, baina pixkanaka gehiago animatu dira". Gonzalezek irribarre egiten du saioak nola joaten diren galdetzean: "Ondo pasatzen dugu; istorio guztietan egoten dira maitasun kontuak, eta asko gustatzen zaizkie". Irakurtzen ari diren gaiaren arabera, gainera, bakoitzak bere bizipenekin egiten dio ekarpena irakurketari: "La vuelta al mundo en 80 días [Munduari bira 80 egunean] irakurri genuenean, esaterako, bakoitza bere ezkon bidaia kontatzen aritu ginen".

Erreferentzia gunea

Irakurketa Erraza sortu zenetik hona izandako bilakaerarekin pozik dago Mata: "Duela urte eta erdi kontzeptua ezagutu ere ez zen egiten, eta orain, liburutegiak publiko zabalagoari ireki eta irakurketa ohikoa ez den eremuetara hedatu da". Liburutegietako hutsuneari eman zaio buelta pixkanaka. Liburuzain askok jaso dute formazioa, eta hainbat kolektiborekin hitzarmenak ere badituzte, euren sektoreetan irakurketa erraza susta dezaten.

Liburutegiez eta formatutako liburuzainez gain, badaude Irakurketa Errazarekin kolaborazio hitzarmenak sinatu dituzten edo elkarlanean ekintzak egin dituzten elkarte eta erakundeak ere. "Matia fundazioko profesionalek, adibidez, jaso zuten formazioa, eta uste dut badutela asmoa euren guneetan irakurketa erraza sustatzeko. Atzegiren kasuan, berriz, duela pare bat hilabete sortu zuten irakurketa errazeko kluba", azaldu du Matak. "Gipuzkoan egiteko lan asko dago oraindik, baina hori bera akuilagarria da". Nabarmendu duenez, "martxan jartzen diren irakurketa errazeko taldeak ez dira hiltzen", eta ohikoagoa da katalogo osoa irakurri eta zer irakurririk gabe geratzea.

Donostiako Koldo Mitxelena kulturgunearekin kontaktuan dago Irakurketa Erraza, "Bilbon Alondegiak bete duen funtzio bera bete dezan", sustatzaile lana egiteko, alegia: "Herritar guztiei ezagutarazi behar zaie gaia, baina, bereziki, kaltetuak diren sektore horiek izan behar dute egitasmoaren berri. Funtzio hori eremu bakoitzeko liburutegiak bete dezake, eta irakurmen edo ulermen arazoak dituzten inguruko herritarrengana hel daiteke. Kontua da Gipuzkoan oraindik ez dagoela halako erreferentzia duen liburutegirik".

Urte eta erdian Irakurketa Errazak izandako bilakaerak Mata asko pozten badu ere, oraindik gainditzeko desafioa badu, ez baitago irakurketa errazeko euskarazko libururik: "Jendeari asko gustatzen zitzaion iniziatiba, baina euskarazko liburuak nahi ditu. Euskara ikasten ari diren heldu askoren kexa ere bada duten mailarekin ezin dutela euskaraz irakurri, eta uste dut irakurketa errazeko liburuek hutsune horiek beteko dituztela". Apirilaren amaieran argitaratuko dira lehen laurak, eta horren atzetik mugimendua sortzea espero du: "Espero dut atzetik liburu gehiago etorriko direla eta euskarazko irakurketa errazeko klubak ere sortuko direla".

Migratzaileek, alfabetatu gabeek, dislexikoek... izan ditzakete irakurtzeko edo ulertzeko arazoak. Tokian toki kopurua aldatzen bada ere, batez beste, kalkulatzen da gizartean %30ek dituztela zailtasunak.