GIPUZKOAKO HITZA

Betidanik gustatu izan zaio Julen Ribasi (Arrasate, 1981) sorkuntzaren mundua. Fantasiazko eta mota guztietako film eta istorioak gustuko izan ditu umetatik, eta, hori aitzakiatzat hartuta, komikigile ofizioari ekin zion: "Haurra nintzenean Asterix et...

Dirua ez da neutroa. Gizon eta emakumeok era ezberdinean erlazionatzen gara txanponarekin, eta hori ez da kausa natural, hormonal edo biologiko batengatik, baizik eta giza eta kultura arrazoiengatik". Esaldi horrek egiten dio ongietorria bisitariari Diruaren sexu ezkutua erakusketan. Clara Coria argentinarraren izen bereko liburuaren hitzaurrea hartu dute oinarri, eta txanpon eta billeteetatik harago, urteetan hamaika istorio gorde dituzten diru zorroak dira erakusketako protagonista. Astelehenera arte egongo da irekita Zumaian, Alondegia kultur etxean, 18:00etatik 20:00etara.

Gizonen kontrolpean egon da "diru handia"; andreen eskutan, berriz, "diru txikia". Historikoki horrela izan dela azaltzen dute panelek, eta hala erakusten dute diru zorroek ere. Florita izeneko emakume baten esana adibide: "Saiatzen nintzen ahal nuena gordetzen, astean peso bat atzamarkatzen, bera konturatu gabe...". Zorroa beterik izan gabe ere, emakumeen jardunak egunerokoan izandako garrantzia argi azaltzen du Rufinaren adierazpenak: "Ogia saltzen nuen, oiloren bat... Apurka-apurka batuz nindoan, eta aurrezkitxo hartatik ateratzen zen semearentzako zapata parea, edo alabarentzako alkandora; niretzat ezer ere ez". Florita bezala, Rufina ere "bera konturatu gabe" aritzen zen familia aurrera ateratzeko ahaleginetan. Etxeko kontuez ez ezik, beste zenbait egitekoz ere arduratzen ziren emakumeak duela zenbait urte; izan ziren okinak, saltzaileak, arrantza munduan garbiketan aritzen zirenak... Eguneroko ekonomian, esaterako, "ogia, bizkotxoa edo zopakoa emakumeen munduko eskumen ia esklusiboa" izan zen garai batean.

Dirua "txikia" izanda ere, handia izaten zen askotan andreek eurekin zeramatena. Hala erakusten du identifikatu gabeko emakumezko baten aitorpenak: "Inoiz ez nuen izan diru zorroan neramana baino diru gehiago. Egunero, ateratzen nintzenean, soinean neramatzan alokairua, argia, janaria, zapatak eta familia guztiarentzako erremedioak".

Guztira, Euskal Herriko nahiz mundu osoko emakumeen 50 diru zorro aurki daitezke bilduman, 1800. urtetik gaur egunera artekoak. Tartean daude bigunak, gogorrak, perladunak, koloretsuak, eskuz egindakoak, urteen poderioz zimeldutakoak. Haien ondoan, garai haietako argazki zaharrak.

Trukea zen irudi horietako emakumeen ohiko jarduna, dirurik apenas baitzegoen. Batzuek, gainera, egindako esfortzuari esker, enpresaren batean lan egiteko aukera izan zuten, Pilar errenteriarrak bezala: fabrika bateko nagusiaren idazkari moduan egin zuen lan. Horrela, askotariko diru zorroak izan zituen; erakusketan ikusgai dagoena, bilobari herentzian utzitako altxorra.

Zailtasunak, gaur egun ere

Haurralde fundazioak, Malen Etxeak eta Eraldatzen elkarteak ondutako erakusketa da. Igarotako garaiei jarri diete arreta, baina oraina alboratu gabe. Patricia Ponce Haurralde fundazioko zuzendariak aurkezpen ekitaldian azaldu zuenez, gizarteak oraindik barneratuta du dirua eta hori irabazteko egin beharreko lana "gizonen esparrua" direla: "Askotan emakumeok zailtasunak ditugu geuk etxean nahiz etxetik kanpo egiten dugun lanari merkatuaren araberako balioa jartzeko".

Diru zorro eta irudiekin batera, zenbait emakumezkoren ahotsa entzuten da etengabe Alondegia kultur etxeko gelan. Atari ingurutik dator hotsa; han, pantaila batean, jarrita dute Larre Motzean dokumentala. Euskal Herriko garapenaren parte izan diren hainbat emakumeren istorioak jasotzen ditu lanak, gazte zein helduenak, eta erakusketarekin batera aurkezten ari dira herriz herri. "Larre motzean" bizitzera ohitu dela dio protagonistetako batek; bilobak badaki zailak izan zirela amonak pasatutako garaiak, baina gaur egun ere trabak badaudela dakar gogora. Jarraian datoz beste andre heldu baten hitzak, gazte garaiko oroitzapen eta ilusioak gogoan: "15 pezetako pantiak erosten zizkidan amak. 20 urte nituenean, nire diruarekin, 25 pezetakoak erosi nituen, igandeetarako". Batik bat baserriko bizitzaren berri ematen du ikus-entzunezkoak — sorkuntza prozesu guztian emakumeak aritu dira—.

Emakumeen Nazioarteko Eguna igaro berritan, Zumaiako ikastetxeetako ikasleek egindako hainbat marrazki ere jarri dituzte erakusketako txoko batean. Lelo bera daramate aldarri gehienek: "Denok berdinak gara".

Pasaiako portua handitzeko proiektua ia bertan behera geratu bada ere, zortzi milioi euro gastatu dituzte, ikerketara eta elkarte publikoei emandako dirua dela medio. Milioi bat txostenetan inbertitu dute, eta gainerakoa Gipuzkoa Aurrera elkarteak eta...

San Pedro eta San Martzial jaiei begira, musika eskaintza herritarren nahien arabera osatzeko asmoa du Irungo Udalak; horregatik, programazioa antolatzeko proposamenak jasoko ditu. Festetarako hiru hilabete falta diren arren, dagoeneko zabalik dago ir...

Artitzar Erauskin (Lazkao, 1974) egunero autoa hartu eta Gasteizko Enpresa Eskolara joaten da eskolak ematera. Ekonomista da, eta unibertsitate ikasketak zein ikasketa aurreratuak Euskal Herriko Unibertsitatean egin zituen, Sarrikon, Bilbon. Sarrikon ...

Ateak "zabal-zabalik" ditu Gipuzkoako Foru Aldundiak Donostiako Gipuzkoa plazan duen egoitzak. Herritarren eta erakunde publikoaren arteko harremana gertuagoa izateko helburuz, egoitza barrutik bisitatzeko aukera ematen hasi dira, eta nahi duen orok d...

Bartzelonako Unibertsitate Politeknikoan egin zituen ingeniari ikasketak Beñat Oliveirak (Donostia, 1989), eta, iazko otsailetik, Sydneyn ari da doktoretza egiten (Australia). Pasaiako kanpo kaiaren inguruan egin zuen ingeniaritza ikasketen amaierako lana, eta hainbat kalkulu okerrak zirela ondorioztatu zuen.

Zergatik proiektua Pasaiako kaiaz?

Ingeniaritza enpresek zerbitzuak eskaintzen dituzte; ez da teknikarien lana gizartearen arazoak identifikatzea eta horiei erantzutea. Agintariek, berriz, arazoa definitu egiten dute, eta konponbidearen trazua teknikariei eskatu. Ikasketetako proiektuan, ordea, ikasleak egin behar ditu bi gogoetak, modu librean. Horrek eraman ninduen lana Pasaiako portuaren inguruan egitera; alternatibarik ba ote zegoen frogatu nahi nuen, inongo kanpo eraginik gabe. Ikasketen amaierako ariketari zentzua eman nahi nion, eta ez titulua eskuratzeko azken tramite gisa enfokatu. Proiektu serioa, osoa eta erabilgarria nahi nuen. Horregatik Pasaia: itzal, interes eta ezjakintasun handia baitago.

Aterik itxi zizun inork?

Arazo ugari izan nituen; batez ere, planoak eskuratzeko garaian. Plano orokor baten bila hasi nintzen, eta informazio hori Pasaiako Portu Agintaritzaren esku zegoen. Hasieran laguntzeko prest bazeuden ere, nire lanaren edukiaren berri jakin zutenean, komunikazio guztia eten zuten. Ez zidaten gehiago erantzun, eta, noski, ez zidaten planorik pasatu. Ulergarria da haien jarrera; izan ere, nire helburua haien interesen aurkako alternatiba bat jorratzea zen. Azkenean, planoak Javier Belzaren bidez eskuratu nituen. Informazio eta dokumentu interesgarriak ere helarazi zizkidan. Segur aski, haren laguntzarik gabe ezin izango nuen sekula proiektua aurrera eraman.

Ingeniaritza kalkuluak ez zirela zuzenak ondorioztatu zenuen.

Etorkizuneko plan bat egiteko, merkantzien eboluzioa aztertu beharra dago, portu azpiegitura egokiak eraikitzeko. Normalean, iraganeko merkantzien nondik norakoekin, etorkizuna iragartzen saiatzen gara, aurreikuspenen bitartez. Kanpo portuaren defentsa etorkizuneko merkantzien kopuru handi batekin justifikatzen zuten, aurreikuspenek ziotenaren arabera. Lehen urratsa, beraz, aurreikuspena berregitea zen. Eta atera nituen ondorioak bestelakoak izan ziren. PPAren kalkuluak, noski, ondo eginak zeuden; zenbakiek ez dute gezurrik esaten. Baina zenbakien sinesgarritasuna ere neur daiteke, eta haiena oso txikia zen. Kanpoko portua justifikatzeko erabilitako datuen sinesgarritasuna da falta den informazioa. Arrazoi ekonomikoetan oinarritu behar da nahitaez kanpo portuaren defentsa, ingurumenaren txikizioa eta gastu soziala konpentsatzeko. Bestela, nork defendatuko du? Aurreikuspenak positiboa behar zuen derrigor.

Nolako harrera izan zuen lanak?

Oso harrera ona. Laguntza handia izan nuen. Bartzelonako porturako lan egiten duen irakasle batekin egin nituen estatistika analisiak, eta oso gustura geratu ginen datuekin. Sustapen Ministerioko portuen sailean lan egiten duen beste irakasle batekin, proiektuaren bideragarritasuna aztertu genuen, eta hark ideia orokorra bedeinkatu zuen. Hala ere, hark argi eta garbi utzi zidan Pasaiako portuaren inguruko eztabaida kontu politikoa zela, kanpoko portuak inongo justifikaziorik ez zuela; zentzugabekeria hutsa. Kontainer terminala barne portuan kokatu nuen, itsasontzien mugimenduak kalkulatu... Dena. Sakontasun gehiago behar du lanak, noski, baina trazu nagusiek hainbat irakasleren adostasuna zuten.

Izan zuen hedapenik?

Proiektua unibertsitatean aurkeztu ondoren, 2012ko udaran hedatzen saiatu nintzen, Belzaren bidez. Pare bat bilera izan genituen, eta hainbat gauza planteatu. Baina horiek ez gintuzten inora eraman, eztabaida guztiz politizatua baitago. Diputazioak bazuen nahikoa zaborren kontuarekin, eta ez zegoen denborarik horretarako. Eusko Jaurlaritzak eta aldundiak badute lanaren berri; neronek bidali nien proiektua oso-osorik. Diputazioarekin ere bilera izan nuen. Denak daude interesatuak, baina ez da sakontzen horretan. Hedabideetan berririk egon ezean, jendea ahaztu egiten da.

Auziari gertutik kasu egiten al diozu?

Bai, noski. Imajinatu nahiko nuke barnetik mugimenduak egiten ari direla, eta kontua ez dagoela guztiz geldirik. Ana Oregi sartu zenetik, Eusko Jaurlaritzaren ikuspuntua guztiz aldatu da. Aldundia ere kanpo portuaren aurka dago; Madrilek betiko baztertu du kanpo portua. Badirudi ez dela egingo, baina hori ez da nahikoa. Arazoa badago, ez da joan, eta ez da bakarrik joango ezer egin ezean. Interes kontrajarri gehiegi daude, nire ustez, eta elkarlanerako borondate gutxi. Oso errea bukatu nuen nire proiektua hedatzen saiatzeagatik. Kolore guztietako politikariekin desilusionatuta, nik lana eta esfortzua musu truk eskaini eta eman ondoren eskerrak ematea ahaztu baitzaie batzuei. Aurrerapausoak eman behar dira, geldikeriatik irten, familia asko baitaude gertatuko denaren zain. Eztabaida arlo politikotik teknikora pasatuko balitz, asko irabaziko genuke.

Askotariko ekintzakErrenteriaUrtezahar gauean Trintxerpen (Pasaia) izan zen sutean kaltetutako familiei laguntzeko asmoz, elkartasun hilabetea antolatu dute Errenterian, martxoan. Herriko hainbat eragile elkartu dira, eta askotariko ekintzak prestatu ...

Urteroko ohiturari jarraituz, aurten ere ohorezko kofradeak izendatuko ditu Tolarea Gipuzkoako Sagardo Naturalaren Kofradiak. Martxoko hirugarren igandean egin ohi dute ekitaldia, eta, oraingoan, doazen tokira doazela sagardoa bultzatzeko egitekoa jar...

Emakumeek astronomian egindako lana eta arlo horretan izan duten garrantzia aldarrikatzen du Astronomia emakume erakusketak. Egunotan, Donostian bisita daiteke, eta bihar arte egongo da zabalik, EHUko Unibertsitate Eskola Politeknikoaren beheko solair...