GIPUZKOAKO HITZA

Gozatzeko espazioak lehia ordezkatu du; mahai bueltak, berriz, oholtza gaina. Martxan da Gipuzkoako Eskolarteko Bertsolari Txapelketa. 34. aldia du aurten, eta berrituta iritsi da, bai filosofian, baita formatuan ere. Gipuzkoako Bertsozale Elkartea et...

ConBici koordinakundeak 2013ko XI. ConBici saria Gipuzkoako Foru Aldundiari ematea erabaki du. Aldundiak bizikletaren erabilera sustatzeko eta, oro har, mugikortasun iraunkorra bultzatzeko egindako lana goraipatu du Haritz Ferrando ConBiciko idazkaria...

Azkenaldian ablazioaren gaiak bazterrak harrotu ditu, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoak (UAB) egindako ikerketa batek lehen lerrora ekarri baitu gaia. Migrazio mugimenduak direla-eta, Europako herrialdeetan hazi egin omen da ablazioaren praktika, besteak beste, Saharaz hegoaldeko migrazioak gora egin duelako. Genital mozketa hori sufritzeko arriskuan omen dira Espainiako estatuan 17.000 neska gazte, gutxi gorabehera. Eta horietatik 1.329 dira Hego Euskal Herrian egitekoak. Adriana Kaplanek, ikerketa txostenaren egileak, prebentziorako kanpainak abian jartzeko premiaz jardun du, eta genital mozketak dakartzan osasun arazoak gogora ekarri. Mendebaldeko hainbat pentsalari eta osasungile erritu horrekin aztoratu egiten dira —ulertzekoa!—, baina Mendebaldean ohikoak diren genital mozketak edo genital ebakuntzak ez dituzte aipatu ere egiten, eta ikusezin bihurtzen. Intersexualei praktikatu ohi zaien ebakuntzez ari naiz, jakina.

Duela hiruzpalau hilabete Alemaniak hizpidera ekarri zuen intersexualen auzia. Australiak harturiko bideari segika, Alemaniak legez arautu zuen indeterminate sex. Sexu indeterminatu deiturak, ordea, sexu jazarpena dakar: arautzat baititu sexu determinatuak, eta anormaltasunaren ikurtzat edozein anbiguotasun. Angel Erroren Neska mutilatua poemak trebetasunez adierazi bezala, haurrak krudelak dira —helduongandik ederki ikasita—, eta bizkar ematen diete neska mutilatuei: "(…) Auzoko haurrek kasu ez diote/ egiten [neska mutilatuari]. Hain dira krudelak haurrak / Harekin joatea saihesten dute/ eta amen altzoetara doaz /amak esplika diezaien/ neska mutilatuak ez direla/ existitzen, ez mutil neskatuak". Bizkar ematen zaio anbiguotasun generikoari.

Edonola ere, lege horrek intersexualak ikusgarri egin zituen: batetik, komunitate intersexualaren tamaina egin zen ikusgarri —Alemanian 85.000-100.000 pertsona—; eta, bestetik, Mendebaldeko medikuntzaren praktikak gogora ekarri zituen: intersexualei jaioberritan genitalak moztu ohi zaizkie edo bestelako ebakuntzak ezarri, genero identitate eztabaidaezina esleitzeko, hau da, emakume ala gizon izendatzeko. Ikusezin egin ohi dira halakoak, eta, batik bat, ebakuntza osteko ondorioak: bizi osorako hormona irensle bihurtzea, osasun arazo korapilatsuak. Kathleen Winterren Annabel nobelak, Josu Zabaletak euskaraturikoak, ikusgarri egiten du ibilbide korapilatsu hori, pertsona baten hazkuntza baitu kontagai.

Hortaz, jada 1990eko hamarkadan Cheryl Chasek salatu bezala, ablazioaz hitz egiterakoan handia da Mendebaldeko kulturaren gurasokeria, egun ere.

Bertsoak eta musika uztartzen ditu Bi bala ikuskizunak. Herriz herri dabiltza Iñaki Gurrutxaga, Aitzol Barandiaran eta Julen Goikoetxea emanaldia eskaintzen, eta gaur Andoainen izango dira. 22:30ean hasiko da saioa, Irunberri tabernan. Emanaldi guztiak ezberdinak izaten dira, doazen herrirako propio sortutako hitzak eta doinuak egiten baitituzte. Iazko Bertso Egunerako Gurrutxagak eta Barandiaranek sortutako pieza batetik abiatu zen proiektua; krisia gaitzat hartu eta The Beatles taldearen hainbat kanta moldatu zituzten. Arrakasta lortu zuen ikuskizunak. Oraingoan ere, gaur-gaurko gaiei egiten diete erreferentzia, umorez, ironiaz.

Bizitza estilo osasuntsu bat eraman ahal izateko, ezinbestekoa da elikadura egokia izatea. "Eguneroko ekintzei aurre egiteko berebiziko garrantzia izateaz gain, elikadurak gaixotasun askoren prebentzioan eta tratamenduan ezinbesteko tokia betetzen du;...

Pasaiako badiaren biziberritzeak hamaika zeresan eragin du. Duela aste batzuk, Eusko Legebiltzarrean landu zuten gai hori, Pasaiako Portu Agintaritzako presidente Jesus Maria Zaballos de Llanos, Pasaiako alkate Amaia Agirregabiria eta Herrera Herrira Herritar Batzordeko ordezkariek. Badia nola berrituko den argi ez badago ere, kanpo portuaren eraikuntzaren aferak eragin du urteotan zalaparta gehiena; gai horrek muturreko iritziak eragin zituen, eta, orain,...

2009. urtean ekin zion lanari Herrera Herrira-k, eta, bi urteko epean, 165 herritarrek baino gehiagok parte hartu zuten kaiko Herrera ordenatzeko proposamena eraikitzen. 2011ko apirilaren hasieran, berriz, proposamen hori sozializatzeari ekin zioten, ...

Bidasoko Kontrabandisten Bidea (KB) ibilbide zirkularra eta norabide bakarrekoa da, oinez edo BTT bizikletaz egin daitekeena. 175 kilometroko ibilaldia da oinez eginez gero, zazpi etapatan antolatua; batez beste, 25 kilometro inguruko etapak dira. Ibi...

Unaik azaldu zidan hiri berri batera luzarorako aldatutakoan ahalik eta lasterren ezinbesteko binomioa topatzea komeni dela: ile apaintzailea, batetik, eta arrasto eta pilula fidagarriak pasako dizkizun gamelua, bestetik. Dezente bidaiatutakoa da mutila, orrazkera dotoreekin ikusi izan dut beti, eta, aurreko iruzkin deigarriak egiaztatzen duenez, jakituria erein, gorde eta zabaldu egiten du. Erreparoa eragiten dit horregatik Unairen teoria landu hori zuzentzeak, baina metodo zientifikoak aurrera egingo badu, behar-beharrezkoa da. Izan ere, nire ustez bada pare sakratu hori trinitate zerutiar bihurtzen duen beste osagai bat: etxeko egongelak bezain goxo hartuko zaituen taberna zuloa.

Etxebizitza berriaren bila ari garela ingurumarian dauden ostatuak bertatik bertara ezagutzeari askoz garrantzitsuagoa deritzot eraikinak igogailua edo trastelekua ote dauzkan egiaztatzeari baino. Zurezko zorua, leiho zabalak, edabe goxoak, eserleku erosoak eta tabernari adiskidetsua uztartzen dituzten oasien inguruan hedatzen dira auzo bakoitzeko urrezko metroak.

Benetako paradisuaren sukurtsal diren txoko horiek labana suitzarrek baino erabilera gehiago dituzte. Bazkalondoko kafetxorako —ostiraletan eskoziarra!— ezin aproposagoak dira, batetik. Tarte motel horietan, begi batekin nobelaren hogei orrialde irakur ditzakegu besaulkian bapo eserita, eta beste begiarekin kaletik pasatzen diren neska gazteak zelatatu. Lanegun neketsu baten —algararik ez, familia— ondorengo deskonpresiorako ere ez dugu tresna hoberik aurkituko. Barran trankil berdindutako ardotxoa da elixir eraginkorrena horrelakoetan. Azkenik, afalosteko tertulia mamitsuenak, Unairekin berarekin, adibidez, hantxe izan ohi dira, telebistarik batere gabe ausart jarraitzen duten lokaletan batez ere.

Hiru hilabete baino ez dira azken mudantza burutu nuela, eta loteria tokatu zaidan sentipenarekin bizi naiz. Estefak guraizeak maisuki astintzen ditu, trinitatearen bigarren erpinari buruz ez dut adierazpenik egingo, eta atarian bi taberna zulo zoragarri dauzkat. Laidak Berndek gobernatzen du, eskola zaharrari leial: Zwickl garagardo harrigarriaren bila datozen eliztarrekin tragoak eta zigarretak partekatzen ditu, eta pertsiana berak altxatu eta jaisten du, egunero. Cafe Ole-n, Sezer gormutu maitagarriak bere espresso bortitzak eta azenario tarta zoragarriak zeinu hizkuntzan nola eskatu behar dizkiogun erakusten digu, ahotsa eduki bai baina horrelako tratua taxuz eskertzen ez dugunoi.

Atea gurutzatzen dudanean biek egitekoari utzita nigana hurbildu eta eskua ematen didaten bakoitzean, azaroko lehen hozkirriekin aitak tximinia piztu eta bertan egindako oilasko hegoak familia giroan afaltzen dituguneko gorputzaldi berbera jartzen zait.