Gizartea

Azkartasuna, atzerapenarekin
2016-07-012016-06-30Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Azkartasuna, atzerapenarekin

Alex Arribe

Hilero 650.000 litro errekin saltzen duen gasolindegi batean handik igarotzen diren bidaiari partikularrei inkesta bat egiten aritu dira. Ibilgailuen erregai tanga betetzen duten bitartean erantzuten diren lauzpabost galdera dira. Adifek eskatutako estudio batean sartuta dago, zertarako eta abiadura azkarreko trenak duen errentagarritasun potentziala aztertzeko.

Hamar mila inkesta egin bide dituzte Madrildik Irunerako errepide bazterretan. Galdeketan ez zaio jaramonik egiten bidaiarien iritziari. Abiadura azkarreko trenari buruz leukaketen aurreiritzi edota konpromisoa ikertu ere ez da egiten. Estudioaren helburu soila errepideetako erabiltzaileen bidaia ohiturak neurtzea da, nondik nora ibiltzen diren, zenbat kilometro egiten dituzten, zergatik edo zertarako joan-datozen, zenbateko sarritasunarekin, bidaiak duen kostua, eta zergatik ez duten garraiobide publikoa aukeratu; hau da, zeri eman dioten lehentasuna.

Vacas Blancas gasolindegia Olaberrian dago, Goierrin, N-1 errepidearen ertzean, baina ezusteko etorkin oso gutxi harrapatzen ditu. Errepidean gasolindegi seinale egokia jartzeko baimena ukatu zieten. Bertara iristeko, Etzegarate-Beasain norabidean, gasolina hornitegia oraindik ikusgai ez dagoenean, Idiazabal, Mutiloa, Zegama eta Zerainera doan irteera hartu behar da. Aldi berean, Errumania, Hungaria eta Ukrainako kamioilari talde finko baten gotorlekua da, kamioientzako parking zabala eta zerbitzu asko eskaintzen zaizkielarik. Izan ere, gasolindegian egunero saltzen diren 25.000 erregai litroen %85, hornitegiko enkargatuaren arabera, kamioilariek erosten dute. Baina horiek inkestatik at daude: galdetegia betetzeko ibilgailu partikularretan datozenei bakarrik eskatzen diete.

Inkestatzaileak guztira 348 inkesta egin ahal izan ditu sei egunen buruan, bezero berak berriro ikusten hasi aurretik. Beste 69 lagunek erantzuteari uko egin diote, "astirik ez" edo bestelako "ez, eskerrik asko" batekin. Erantzun dutenen %81 Goierriko bizilagunak dira. Ez omen da nahita aukeratu hurbileko hainbeste bezero duen tokia. Gipuzkoan barrena N-1aren ertz-ertzean dauden hamaika gasolindegi nagusietan inkesta egiteko baimena ukatu diete ikerlariei, multinazionalen jabeen egoitzetara zuzentzeko gomendioarekin eta "batzuetan baita kanon bat eskatuz ere", ikertzaileetako batek esandakoaren arabera. Olaberrian bakarrik eman diete baimena, eta horrela suertatu da aukera hau, kasualitatez, Goierriko bizilagunek bete dutela galdetegia.

Garraioa hobetzeko aukera

Bidaiarien ia erdiak (255etik 124), astelehenetik ostiralera behintzat, etxetik lanera joan-etorrian ibiltzen dira, eta horietako gehienek, Goierrin barrena, egunero 10, 13 edo 16 kilometro bi bider egiten dituzte. Langile batek esan bezala, nahitaez egin beharreko bidaia denez, kostuari ez diote begiratzen, baina, astero, gasolinan 20-25 euro joaten zaizkie gutxienez, eta baita doblea ere, Goierritik kanpo, bidaiaren helmuga Errenteria, Irun edo, adibidez, Alegria-Dulantzi izan ohi denean. Deigarriena da galdekatuen %88 autoan bakarrik doazela. Izan ere, Gasteizera edo urrunago doazen gazteek eta langile bakan batzuek bakarrik antolatzen dituzte biko edo hiruko taldeak.

Autoa aukeratu izana arrazoitzeko atalean, azkartasunari baino askoz ere gehiago denbora alferrik ez galtzeari ematen zaio lehentasuna. Lan ordutegiak batzuetan malguak direla eta, baserritar batek dioen bezala, "auskaloka ez ibiltzearren", autoa daukatenez gero autoa erabiltzen dute, gaur egungo baldintzetan aukera erosoagorik ez baitago.

Baina, aldi berean, goierritarrek bereziki aho batez diote euren beharrei erantzuten dien garraiobide publikorik ez dagoela edo dagoena ez zaiela "batere eraginkorra"; horien artean daude goizeko seietan sartzen diren erreleboko langileak, autobus geltokietatik urrunegi bizi edo lan egiten dutenak, edota euren bidaia trenez edo autobusez egiteko bi edo hiru konexio behar lituzketenak—Antzuolatik Idiazabalera, 23 kilometro egiteko, adibidez—. Idiazabaldik Debara, 50 kilometro besterik ez dira, baina egunero bidaia hori autoz ordubetean egiten duen irakasleak proba egin zuen behin. Beasainen trena hartuta abiatzea erabaki zuen, eta hiru ordu behar izan zituen Debara ailegatzeko. "Bat eta azkena!", erabaki zuen, autoan joateak gasolinan astean 60 euroko gastua eragin arren.

Berdin gertatzen da Seguratik Arrasatera edo Gasteizera abiatzen diren ikasleekin. Ordutegiek ez dute kointziditzen. Ez dute geltokietan itxaroten egon nahi. Edo 81 urterekin geltokia baserritik kilometro batera daukanaren kasua. Zegamatik Olaberrira joaten da, 10 kilometro, baina badira hogei urte autobusa hartzen ez duela.

Garraio publikoa "desastre hutsa" dela dio etxean lan egiten duen 50 urteko emakume batek. Adibidez, Ordiziatik Legazpira autoa hartu ordez autobusez joateko, ordubete gehiago behar da. Berdin Gasteizerako norabidean. Erabiltzaileek diotenez, konexio oso txarrak daude, urriak, eta, gainera, autoa bezain garestiak dira. Hilabeteko familia bisita baten ondoren Marokoko Nador eskualdean dagoen Oujdatik Ormaiztegira datorren lauko familiarentzat ere, prezioari begiratuz gero, erosoagoa da autoz etortzea trenez baino. Goierritik Donostiarantz aukera gehiago daude, baina langile bat autoz egunero Zegamatik Donostiara joan-etortzen dena goizean 07:30ean abiatzen da lanera, eta autobusa erabili nahiko balu, goizeko seietan geltokian egon behar luke. "Herri txikietan ez dago autoa besterik".

Ekuazioaren aldagaiak

Garraio publikoa ez da garatu Goierrin eskariaren neurriak txikiak direlako, eta, aldi berean, eskaria ez da handitzen eskaintza egokirik ez dagoelako. Aldizkako estudioek herritarren beharrak zeintzuk diren adierazten dute, baina langileek galdetzen dute ez ote diren erabakiak hartzen ari irabazi pribatuak eskuratzeko, herritarren beharrei bizkarra emanez.

Garraio lehentasunen galderaren ildotik, Euskal Y-aren eztabaidan iritzi-interes kontrajarriak nabarmentzen dira gasolindegian. AHTaren aurka daudenek, hautetsontzi baten eskean, Euskal Y-ak ekarriko duen txikizioa aipatzen dute, beste lehentasun batzuk daudela, baserri lurren nahitaezko desjabetzea bidegabeki egiten ari direla, eta, besteak beste, parte hartzerik gabe exekutatutako Euskal Y horrek goierritarren beharrei behintzat ez diela erantzungo.

Ados daudenek, berriz, kalteak izango direla ukatu barik, abiadura azkarra garatzea derrigorrezkotzat hartzen dute. "Ez bada mundu mailan aldaketaren estrategia global bat, atzean ez geratzeko bertatik ihes egitea nahi izango ez badugu, aurrera jarraitu behar da", dio gasolindegira etorritako enpresari batek. Baina CAFeko langile erretiratu bat ere agertu da gero, eta lehentasuna gaur egungo trenbideak egokitzea litzatekeela dio. Gabriel Insausti CAFeko zuzendari teknikoa zenaren iritzia ekarri du, esanez trenbidearen kurbak kendu beharko liratekeela eta orduko 300 kilometroko abiadura duen tren bat fabrikatu.

Azkartasuna atzerapenarekin datorrela; hori ikusten dute denek. "Baserriko katxarroentzat" gasolioa erostera etorri direnetako batek dio estres handia ikusten duela inguruan, jendea ezin bizi dabilela, dena korrika egiten dela, baina, gero, alde guztietara berandu iritsi.

[Herriz herri] Belauntza. Mendi magaletik begiratzen duen herria
2016-07-012016-06-30Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Belauntza. Mendi magaletik begiratzen duen herria

Maier Ugartemendia

Tolosaldeko beste herri asko bezala, Belauntza ere mendi magal batean kokatuta dago, Iturregi gainaren hegalean, hain zuzen ere. Hortaz, bertara iritsitakoan herriak orokorrean eta bereziki erdiguneak dituen aldapak atentzioa ematen dute. Aldapa horiei esker, ordea, eskualdeko ikuspegi ederra du Belauntzak.

Hogeita zortzi herrik osatzen dute Tolosaldea, horietako gehienak 1.000 biztanletik beherakoak, eta haien artean dago Belauntza —254 biztanle ditu—. Biztanleriari dagokionez, goia jo zuen herriak 1970eko hamarkadan —405 biztanle izan zituen—, baina ordutik biztanleriak behera egin du, eta, gainera, gehienak "65 urtetik gorakoak" dira, Mariano Lazkano alkatearen esanetan.

Industrialdea badu Belauntzak, baina hain herri txikia izateak ezinbestean baldintzatzen dio inbertsioak egitea. Hala ere, ekonomikoki herria "nahiko ondo" dagoela zehaztu du Lazkanok.

Frontoia eta bolatokia

Udalak aurten esku artean duen proiektu nagusia frontoia berritzea da. Otsailean amaitu zuten lanen lehen fasea, frontoia ixtea. Udalak aspalditik zuen proiektu hori buruan, eta emaitzarekin "oso gustura" gelditu da Lazkano. Lanen helburua frontoiari probetxu handiagoa ateratzea zen; izan ere, bertan haizeak gogor jotzen du, eta eguraldiak askotan erabili ezinik uzten zuen frontoia. Hain zuzen ere, urte guztian erabilgarri egotea zen helburua; bereziki herritarrek kirola egiteko edo aisiarako urte osoan erabil dezaten. Lehen fasea amaituta, bigarrena du orain buruan Lazkanok. "Harmailak jarri nahi ditugu frontoian, eta lanak aurten amaitzea espero dugu".

Proiektu nagusia pilotalekuarena bada ere, aurrera begira, epe labur eta ertainean egiteko proiektu gehiago dituzte esku artean. Esaterako, jada gauzatzen ari diren proiektu bat Martintxo elkartearen ondoan egiten ari diren aparkalekua da. Herria aldapatsua denez, elkartearen ondoan autoak "kristoren aldapan" utzi behar izaten zituzten, eta, hortaz, elkartearen ondoan zegoen herri sail batean 15-16 autorentzako aparkalekua egitea erabaki zuten.

Bestalde, bolatokia berreskuratu nahi dute. "Nahiko hondatuta" dagoela eta, ostatuaren atzean dagoen zelaian, plazatxo batean, berria egiteko asmoa dute. "Duela hamar urte ingurura arte udaletxe ondoko bolatokian jokatzeko ohitura handia zegoen". Bolatoki zaharretik gertu dago egun haurrentzako parkea ere. Errepide ondoan dagoenez, "nahiko arriskutsua" da, eta aipatutako plazatxo horretan parke berri bat jartzea ere gustatuko litzaieke.

Azpiegiturei dagokienez, herrigunetik bananduta dagoen San Jose ermitaren ondoko errepidea zabaldu egingo dute, han dagoen industrialdeak zabalerarekin "arazorik ez izateko". Horretarako, Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntza izango dute; izan ere, lan horiek egiteko "diru kopuru handia" beharko dute. Proiektu guztiak gauzatu ahal izatea espero du Lazkanok. Halaber, herrian zuntz optikoa ere pasatu berria dute.

Kultur eskaintza

Belauntza herri txikia izan arren, urte osoan kulturari lotutako hainbat ekintza izaten dituzte. Esaterako, herrian ospatzen dituzten San Joan jaiak amaitu berri dituzte; ekainaren 23tik 26ra bitarte egin zituzten, joan den astean. Ospakizunik potoloena San Joan egunean bertan izan zuten.

Oporrak hartu berriak dituzten herriko haur eta gaztetxoek, berriz, uztailaren 4tik 29ra udaleku irekiak izango dituzte; Gabonetako oporretan ere izaten dute. Aitzakia horrekin herriko haur eta gaztetxoen arteko harremana sustatzen dute. Izan ere, urteak dira Belauntzan eskolarik ez dutela, nahiz eta eskolaren eraikinak oraindik zutik jarraitzen duen —udaletxe ondoko plazan dago—. Kultur astea, berriz, abendu amaiera aldera antolatu ohi dute urtero, eta denetariko jarduerak izaten dituzte aste horretan.

Herrian bertan bizimodua egitea sustatu nahi dute. "Egitasmo ezberdinen helburua herria bizirik mantentzea eta herritarrei erosotasuna eskaintzea da", Lazkanoren esanetan. Belauntzak oso gertu ditu Tolosa eta Ibarra, tamaina handiagoko herriak, eta askotan horietara joateko ohitura dagoela dio Lazkanok. Herritarren artean, batez ere gaztetxoenen artean, "laguntasuna" sortu eta elkarrekin "giro onean" egotea gustatuko litzaioke, eurak izango baitira hemendik urte gutxira herrian bizia egingo eta sortuko dutenak.

Etxean ikusia, plazan erakutsia
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Etxean ikusia, plazan erakutsia

Maite Alustiza

Urdanibia plazan nabari da sanmartzialen atarian daudela. Txosnak muntatuak dituzte, baina botilak barra gainean daude oraindik, eta lurrean. Lurrean ere jendea, gazteak eta helduak, giroa berotzen, nahikoa bero ez balego bezala: astearteko iluntzeko zortziak dira, eta 30 gradu markatzen ditu kaleko termometroak. Skola Musik akademiako nerabe eta gazteak kontzertuak ematen ari dira plazako agertokian. Lukas Grahamen 7 years abestia kantatzen ari da neska bat: "Once I was twenty years old...". (20 urte izan nituen behin...). 20 urte badituzte han dabiltzan lau neskak, eta laster plazara iristear den beste musika batez galdetu die kazetariak. "Alardea? Egunean bertan joango gara, baina entseguak ikustera... Hemendik ere entzuten da". Aurten, hogei urte dira emakumeek lehenengoz Irungo alardean parte hartu zutenetik, eta urteurren horren aitzakian, hogei urteren bueltako gazteen iritziak bildu ditu Hitza-k, entsegu egunak aprobetxatuta.

Hallelujah kantua hasi dute oholtzan, eta minutu gutxira iritsi da Urdanibia plazara Ama Xantalen konpainia, Peña kaletik barrena. Irungo alde zaharreko konpainia da, neskez eta mutilez osatua. Haiei begira ari da lagunekin Ane Erasun, 22 urteko irundarra. Bi urtez atera da alardean, baina, ikasketak kanpoan egiten ari denez, azken urteetan ez du parte hartzerik izan. Dena den, kanpotik bada ere, neska-mutilak babesten ditu. Dioenez, parekidean parte hartzeagatik ez du kontrako jarrera "bortitzik" jaso, baina kontra egote horrekin ez dator bat: "Ez dut ulertzen jarrera hori, are gehiago jende gaztearen partetik". Uste du etxetik jasotakoak zerikusi handia duela: "Niri betidanik erakutsi izan didate beste edozein gauzatan bezala, festatan edo kiroletan, neskek eta mutilek berdin-berdin parte har dezaketela". Txikitatik bizi baitute askok alardea Irunen. Horren erakusle dira Ama Xantalenekoei begira dauden aitona-amonak eta bi bilobak; txaloka ari dira guztiak, eta neska txikiak, karrotxoan eserita, txilibitua du eskuan. Berriro plazatik pasatu direnean desadostasun keinu bat egin die gazte batek; behin baino gehiagotan errepikatu du. "Ez zaizu gustatzen?", galdera. "Ez". Zergatiaz galdetuta: "Zergatik ez". Eta barrea.

Entseguari arreta handirik jarri gabe baina plaza inguruko giroan dabil mutil kuadrilla bat, 20-25 urte bitartekoa. Aritz Fernandezek eta Josu Antiak ondo ikusten dute nesken parte hartzea. "Lehengoa ez dut ulertzen, eta orain batzuek daukaten pentsamendua ere ez. Ze arazo dago? Berez kontzientziatuago egon beharko genuke, baina gai honetan ez du horrela funtzionatzen", dio Antiak. Bat dator Fernandez: "Denoi gustatzen zaigu festa egitea; beraiek lehengo modura nahi badute, behintzat utz diezaietela atera nahi duten neskei lasai ateratzen".

Auzia bertatik bizitzea

Urdanibia plaza utzita, Oiasso museo aldera doa kazetaria, Erromes plazatik aterako den konpainiarengana. Istillaga plazatik pasatzean, ordea, txistu hotsak entzun eta bidea desbideratu du. Neska-mutilen Santiago konpainia ari da ibilbidea egiten, eta haien bide bera egiten, espaloitik, dozena erdi bat lagun. Olatz Ugarte kantineraren taldeak ere gazte ugari biltzen ditu. Kale paraleloetako batean, errepidea noiz libratuko zain daude Maider Arana eta Iraia Jauregi, autoaren aldamenean. 20 urte ditu Aranak, eta 23 Jauregik. Hondarribitik eta Donostiatik etorriak dira Irunera, erosketak egitera. Alarde tradizionalaren alde egin du Aranak. "Nik uste gaia ulertzeko handik bizi behar duzula. Berdintasunaren alde nago, baina ondo ikusten dut alardea lehen egiten zen bezala egiten jarraitzea". Tolosako eskopetarietan neskak eta mutilak normaltasunez ateratzen direla azalduta, ildo beretik erantzun du: "Ez da gauza bera".

Familiako tradizioa

Erromes plazara bidean galdetzaileen artean lauzpabost gaztek uko egin diote gaiaz hitz egiteari. Plazara iristerako, 21:30 dira. Jai giroan dabiltza neska-mutilak, aita-amak, aitona-amonak. Plaza txikia da, balkoiez betetakoa, eta leihoetan jendea ageri da jada. 7-8 urteko mutiko bat danborra astintzen dabil; haren inguruan hiru neskatilak salto egiten dute, danbor kolpeen erritmoan.

Buenos Amigos konpainia tradizionalaren entsegua hastear, plaza erdialdera gerturatu da neska gazte talde bat. Nerea Telleria eta Junkal Amenabar dira horietako bi; 21 eta 22 urtekoak. "Aitona ateratzen zen, osaba ere bai, aita... Ondo iruditzen zait tradizioari jarraitzea, eta nik gozatzen dut ikusten aterako banintz bezainbeste", dio Telleriak. Alardeetan kantinera ez den beste postuetan andreen parte hartzeak sortzen duen gatazka aztertuko duela iragarri berri du diputazioak. Horri buruz galdetuta, alderdi politikoen arteko ika-mikak txarretsi ditu Amenabarrek: "Kontua gehiago nahastu nahi dute batzuek, eta ez esaten duten bezala berdintasuna eta abar".

Etxeko atarian sartzen ari da Julen Martin. 18 urte ditu, eta ez dio aparteko interesik eragiten alardeak. "Niri berdin zait bat ala bestea, ez zait interesatzen. Bakoitzak egin dezala nahi duena". Bien bitartean, plazan inguratu dute Sonia Villaverde kantinera, eta eman diote oparia, kantinerei oparitu ohi dieten upeltxoa. Jarraian, borobilaren erditik atera eta erdian jarri da txistua eskuan duen mutila. Hasi dira jotzen. Kide baten kamisetak hala dio: Irungo alardea 1880tik.

Soinu maila baxuan
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Soinu maila baxuan

Olaia Iraola
Eskola Agenda 21 programaren barruan, Urnietako Egape ikastolako Lehen Hezkuntzako ikasleek soinu maparen inguruko lana egin dute. Proiektuaren helburu nagusia eskola eta herria garapen iraunkorrerantz bideratzea izan da. Ikastolako musik...

[Herriz herri] Beizama. Biztanleria kezka, haztea xede
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Beizama. Biztanleria kezka, haztea xede

Julene Frantzesena

Gipuzkoako herririk garaiena da Beizama; 485 metrora dago kaskoa. Udalerriari Erdi Arotik datorkio Unibertsitate titulua, garai hartan herriak Saiaz Handiko udalerrien interesak defendatzeko ardura zuelako. Beasainekin, Albizturrekin, Bidaniarekin, Errezilekin eta Azpeitiarekin egiten du muga, eta Urola Kostako herri txikiena da biztanleei dagokienez; izan ere, 164 lagun bizi dira gaur egun Beizaman.

Datu horrek kezkatzen du, besteak beste, Nekane Otaño alkatea (Beizama, 1966). "Aurreko agintaldian etxe batzuk egin zituzten, eta 25 bat lagun-edo etorri ziren bizitzera. Baina beheraka doa biztanle kopurua. Adinekoak hil ahala, baserriak ere husten ari dira. Gazteak hemen geldi daitezen etxeak egin behar dira. Baserrietatik ere alde egin dute gazteek, eta zaila da horiek berriz itzultzea. Erronka ederra daukagu, eta ez dakit jendea erakartzea lortuko dugun. Dena den, bada mendi ingurua-eta gustatzen zaion jendea, eta gure helburua hori da, jende hori erakartzea, herriari bizia emateko".

Horri lotuta, etxe berriak egin nahi dituztela dio: "Diru gutxi dugu, eta ateak jotzen ari gara dirua lortzeko. Izan ere, gazteak erakartzeko bidea izan daiteke etxeak eraikitzea".

Aizarnazabal (%12,2) eta Azkoitiaren (%11,5) ostean, Urola Kostan langabezia tasa altuena duen herria da Beizama: aurtengo maiatzean hamar herritar zeuden lanik gabe (%11,4); 2015eko maiatzean, berriz, bost. Otañok dioenez, langabezia tasa igo egin da, baina, Beizama hain herri txikia izanik, "herritar bat langabezian gelditzean asko igotzen da ehunekoa". Gainera, "industriarik ez dagoenez, beizamar gehienek herritik kanpo lan egiten dute".

Beizamako Udalak joan den martxoan onartu zuen behin-behinean Hiri Antolamendurako Plan Orokorra, hau da, herria nola antolatuko den jasotzen duen txostena. Alegazioak sartu dizkiote txostenari, eta, orain, arkitektoa ari da hura osatzen. Bukatzean onartuko dute plana, udalbatzarrean. Otañok adierazi duenez, "garrantzitsua" da plan orokorra, han jasotzen delako "herriaren diseinua nolakoa izango den, etxeak eta lantegiak non eta nola eraiki ahalko dituzten edo aisialdiko ekintzak non egin ahal izango diren".

Alkateak dioenez, aurreko plana "zaharkituta" gelditu da, eta orain arte "egin ezin ziren hainbat lan" gauzatzea ahalbidetuko du berriak: "Plana esku artean ditugun egitasmoetara egokituko dugu, eta behar berriei erantzuteko aukera emango digu. Adibidez, etxebizitzak egiteko aukera gehiago izango dugu, edo lehendik eta zahartuta dauden baserrietan aldaketak egin ahal izango ditugu".

"Asmatu" dute parkearekin

Aisialdiari lotuta eman ditu pausoak udalak. Joan den agintaldian hasitako proiektua, umeentzako parke estalia, urtarrilean inauguratu zuten. Herriko plazako Ostatu Zaharraren beheko solairuan dago jolastokia, eta, alkatearen ustez, "asmatu" dute parkearekin: "Bertako nahiz kanpoko bisitarientzat toki egokia da. Jendea ibiltzen da bertan, batez ere, asteburuetan. Ondo funtzionatzen du".

Bestalde, familientzako eta, oro har, bisitarientzako ibilbide bat ere sortu dute. Beizamako ahotsa jarri diote izena; izan ere, antzinako Beizamako historia jaso dute ibilbidearekin. "Ordu eta erdi inguruko ibilbidean, Beizama inguruak ezagut daitezke. Panel interpretatiboak jarri ditugu, eta, horien bidez, beizamarren bizimoduaren eta bertako ondarearen eta paisaiaren berri izan dezakete bisitariek. Gainera, baserritarren lanak duen balioaz jabetuko dira ibilbidea egiten dutenak".

Beizamako alkateak dioenez, "aterpetxera zetozen bisitariek inguruak ezagutu gabe alde egin ez zezaten" jarri zuten martxan ibilbidea: "Beizama inguruko jendearentzat ere ibilbide interesgarria da. Dena den, neguan jarri genuen martxan proiektua, eta udan ikusiko dugu jendea animatzen den ibilbidea egitera".

Araztegia, azken txanpan

Ur-saneamendu arazoei irtenbidea emateko asmoz, joan den otsailean hasi zituzten Beizamako ur zikinak tratatzeko araztegia eraikitzeko lanak. Gipuzkoako Foru Aldundia ari da proiektua egiten, eta aldundia bera nahiz Gipuzkoako Ur Kontsortzioa arduratu dira lanen finantzaketaz. Lanak hastean araztegia maiatzean martxan izatea aurreikusten bazuten ere, orain geldirik dira obrak. Mikel Zubizarreta Gipuzkoako Urak-eko ordezkariak dioenez, araztegiaren "elementu garrantzitsuenaren zain" daude lanekin jarraitzeko: "Arazte sistema erostean, hobetze aldera, aldaketa batzuk egin ziren, eta tresneria iritsi zain gaude. Merkatuan ez dira halako tresna asko egoten, eta normala da iritsi zain egotea". Dena den, piezak aurki jasoko dituztela eta jaso ahala muntatzen hasiko direla esan du Zubizarretak.

Pixkanaka proiektuak gauzatzen ari da udala, baina, Otañok dioenez, "diru laguntzen arabera" ibiltzen dira beti. "Gure herrian ezin ditugu proiektu asko eta egundokoak egin, oso diru gutxi baitugu. Proiektuak abiatzen ditugu diru laguntzak lortutakoan, eta, hala ere, udalak askotan diruaren zati bat jarri behar izaten du. Herri handiek ere diru arazoak izaten dituzte, ba pentsa txikiek... Dena den, nahi adina ez izan arren, laguntza handiak ematen dizkigute, eta gaitz erdi".

Sanpedroak, ate-joka

Udan sartu berritan, San Pedro jaiak iristear dira Beizamara. San Pedro egunez hasiko dira jaiak, ekainaren 29an, eta asteburuan jarraituko dute. Beraz, izango da zer gozatu Beizaman, uztailaren 3a bitartean. Egun horietan lehiaketak eta txapelketak, otorduak, musika emanaldiak, jolasak eta abar izango dira herrian.

Festen azken egunerako, iganderako, "bertakoentzat eta kanpokoentzat" azoka berezia prestatu dute. "Iaz antolatu genuen azoka aurrenekoz, eta uste genuen baino jende gehiago bertaratu zen. Hori dela eta, aurten ere saiakera berezia egin dugu azoka prestatzeko. Pintxoak eta txotxa ere izango dira, eta trikitilariek alaituko dute giroa", dio alkateak. Azokan, besteak beste, jakiak, bitxiak nahiz eskulanak jarriko dituzte salgai. Igande gauean bukatuko dira sanpedroak.

Kalea bera aldarrikapena da
2016-06-172016-06-16Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Kalea bera aldarrikapena da

Eider Goenaga Lizaso

Hirugarren astez ari dira Donostiako espazio publikoa okupatzen. Baimenik eskatu gabe, Gipuzkoa plazan, Bulebarrean zein Egia auzoan garatu dute euren jarduna orain arte. Zubietako errauste plantaren kontra abiatutako kanpaldiak eta Gipuzkoa Zutik mugimenduak, ordea, gainditu egin du errauste plantaren gaineko eztabaida; bai barrura begira, kanpaldian lantzen ari diren gaien aniztasunari erreparatuta, eta baita kanpora begira ere, mahai gainean jarritako gogoeta gaiei dagokienez: espazio publikoaren erabilera eta haren pribatizazioa, desobedientzia eta indarkeriarik eza aktiboa, mozal legea, herritarren parte hartzea, protestarako espazioak...

"Interesgarria ari da izaten. Gipuzkoa Zutik-ek errauste planta sinbolo gisa erabili du, eta hasieratik izan du intentzionalitate hori. Errauste plantak sistema bat ordezkatzen du, kudeaketa eredu baten ondorio da; eta, hain zuzen ere, kudeaketa politiko zehatz hori salatzeak ahalbidetzen du hamaika borroka eta aldarrikapen borroka berean txertatzea", dio Beñat Apalategi Eleak mugimenduko kideak. Ildo beretik egiten du irakurketa Joxemi Zumalabe fundazioko Jokin Azpiazuk: "Erabakiak hartzeko modua, oligarkia txiki zein handiak babesteko apustua... Ez da soilik errauste planta edo hondakinen kudeaketa, baizik eta horri buruz hartzen diren erabakiak non eta norekin hartzen diren, zeinen interesak babesten diren, eta non gelditzen diren herritarrak".

Baimenik gabe

Ertzainek eta udaltzainek Gipuzkoa plaza hutsarazteak oihartzun eta zabalpen handiagoa eman dio mugimenduari. "Espazio publikoa okupatu behar bada, eskatu egin behar du norbaitek", erantzun zuen gaiari buruz galdetuta Eneko Goia Donostiako alkateak, BERRIAri emandako elkarrizketa batean. Baimena ez eskatzea, ordea, erabaki kontzientea dela eta salaketa egiteko modu bat dela diote Apalategik eta Azpiazuk. "Baimenik ez badute eskatu, ez da ahaztu zaielako edo burutik eginda daudelako. Espazio publikoaren erabilerari buruzko eztabaida mahai gainean jartzen ari dira; nork erabil dezake espazio publikoa, nola erabil daiteke, norena da. Ez dut uste eztabaida baimenen gainekoa denik, zerbait sakonagoa da; baina agintariek, segur aski, ez dute eztabaida horretan sartu nahi", dio Azpiazuk.

"Desobedientzia ariketa praktiko eta teoriko ikaragarri" gisa ikusten du Apalategik Gipuzkoa Zutik-en jarduna. "Kaleak herritarronak direla, gureak direla aldarrikatzen dute, kaleak protestarako espazioa direla, eta ez zaiola inori baimenik eskatu behar horretarako". Hala, "beraiek hainbeste darabilten" Espainiako Konstituzioak kalean protesta egiteko eskubidea aitortzen duela azpimarratu du Eleak-ekoak. "21. artikuluak era baketsuan biltzeko eskubidea aitortzen du, eta esplizituki esaten du ez dela baimenik behar horretarako".

Horrez gain, azken hamarkadan Donostiak espazio publikoaren galera izugarria pairatu duela eta Gipuzkoako Zutik-en kanpaldiak horri buruzko gogoeta egitera ere bultzatzen duela uste dute Azpiazuk eta Apalategik. "Espazio publikoaren okupazioaz hitz egiten dugunean, nik uste dut dena jarri beharko genukeela mahai gainean, baita Donostian ematen ari den espazio publikoaren pribatizazio basatia ere", dio Apalategik. Terrazekin eta ostalarien interes pribatuen mesedetan, Donostia "irensten" ari direla uste du. "Parte Zaharrean badaude kale estuak, non terraza bat jarri duten eta oinezkoa ezin den pasatu. Eta hori espazio publikoa esku pribatuetan uztea da; Gipuzkoa Zutik-en batzarrak, berriz, irekiak dira, eta herritar orok parte har dezake".

Ordena publikoa

Afera honek ordena publikoaren gaia erdi-erdian jartzen duela uste du Joxemi Zumalabekoak ere. Azpiazuren arabera, azken 10-15 urteetan hainbat aldaketa eman dira, herritarren bizimodua goitik behera aldatu dutenak. "Donostiako toki batzuetan ibiltzea bera ere oso zaila bihurtu da, Parte Zaharreko toki batzuetan ia ezinezkoa da mugitzea, turista kopuruaren ondorioz. Egoera horrek esklusio bat sortzen du, bertako bizilagunen esklusioa. Baina hori ez da ordena publikoaren alterazio gisa ikusten, agintariek onartutakoa delako". Ildo horretan, 50 lagun Gipuzkoa plazan biltzeak eta 50 japoniar aterki baten atzetik batera eta bestera ibiltzeak eragin antzekoa dutela iritzi dio, baina sistemak bat onartu eta bestea deslegitimatu egiten duela.

Agintarien erantzunarekin ere kritiko agertu da Azpiazu. "Argi dago agintean daudenek ez dutela inoiz txalotu kalearen erabilera hori". Joxemi Zumalabekoaren arabera, gizarte osasuntsu bat da bere desadostasuna adierazteko gaitasuna daukana, eta horrek agintariak "posizio zail" batean jartzen ditu. "Aukeratu egin behar dute hori osasun sintoma gisa ulertu eta, hortaz, planteatzen diren eskaerei kasu egin eta euren politikak birplanteatu; edo pentsa dezakete gertatzen ari dena anomalia bat dela, gaixotasun seinale bat dela, eta patologia bat bezala tratatu". Lehen aukera "arduratsuagoa" litzatekeen arren, oro har, sistemak bigarren aukeraren alde egiten duela uste du Azpiazuk.

Indarra eta indarkeriarik eza

"Kanpaldiak elkarbizitzarako arauak ez dituela betetzen esan du Goiak, eta nik uste dut oso adierazpen larriak direla. Aurpegi galanta behar da horrelako adierazpenak egiteko, jende guztiak ikusi duenean zein izan den ertzainen eta udaltzainen jokabidea, nork erabili duen indarkeria", nabarmendu du Apalategik. Haren ustez, hala ere, "agintariak jarrera horretan atzera egiten ari dira". Izan ere, Gipuzkoa Zutik-ek manifestaziorako bakarrik eskatu du baimena, eta gainerako ekintza guztiak jakinarazpenik egin gabe gauzatu ditu. "Adierazgarria da Gipuzkoa Zutik-ek diputazioa eta Kutxabank dauden eraikina inguratu duenean, nahiz eta mozal legeak espresuki debekatzen duen, ez dutela poliziarik bidali. Ikusten da beraiei ere ez zaiela interesatzen, jada nahiko irudi kaskarra eman dutela, eta hori zaintzen ari direla", iritzi dio Eleak-ekoak.

Ildo horretan, Joxemi Zumalabekoak dio agintean dagoenak indarra erabiltzen duela hori kapitalizatzeko modua ikusten badu. Etxe kaleratzeen kontrako plataformak jarri ditu Azpiazuk adibide. "Etxe kaleratzeen kontrako mugimenduak diskurtsoari buelta ematea lortu zuen; imajinario kolektiboari buelta ematea oso konplikatua da, eta beraiek lortu dute. Alegia, 'errua gurea da, gu sartu gara zorretan eta orain ezin dugu ordaindu' esatetik, beste aldera pasatu ziren: 'guk ez dugu errurik, honen ardura beste batzuena da, zuena da, zuek sartu gaituzue egoera honetan' esatera. Horren kontra jo nahi bada, oso zaila da justifikatzen".

Kanpaldian daudenen erantzuna, beraz, "oso inportantea" dela eta izaten ari dela iritzi dio Azpiazuk. "Ertzaintzak egindako hesiaren aurrean dantzan hastea, edo eseri eta batzarra egitea... Argi gelditzen da ez dutela inolako asmorik akzio-erreakzio dinamika batean sartzeko, mugimenduak berak eta bertan dagoen jendeak berea egiten jarraitu nahi dute". Azpiazuren hitzetan, "jende gehiago batu dezaketen erantzunak" dira horiek.

Apalategiren aburuz, "erantzun kultura berri bat" garatzen ari dela ikusten da. "Jendeak barneratua dauka polizia agertzen denean zein jarrera izan behar duen, eta bai ertzainen eta bai udaltzainen aurrean, jendearen jarrera automatikoki eman da, modu natural batean, eta da 'hemendik bota nahi gaituzue; bada, lurrean eseri eta elkarri helduko diogu'".

"Segur aski protestak egiteko modua aldatu da, baina nik uste dut asko dagoela sakontzeko gogoeta horretan", gaineratu du Azpiazuk. Indarkeriarik eza aktiboaren aldeko apustuak motibazio ezberdinak dituela eta horri buruz eztabaida luzea eta sakona izan daitekeela dio Joxemi Zumalabekoak. "Batzuentzat apustu estrategikoa da, beste batzuentzat, apustu etikoa. Ez da gauza bera esatea 'honek funtzionatzen digu eta horregatik erabiltzen dugu' edo esatea 'hau da egin behar duguna, honetan konprometituta gaude eta sinistuta gaude hau dela bidea'". Eztabaida hori ematen ari dela eta inportantea dela iritzi dio Azpiazuk.

Laborategia

Desobedientzia eta borroka molde berrien harira, herri harresien esperientzia aipatu dute biek aurrekari gisa; baina Gipuzkoa Zutik-en kanpaldiak M-15 mugimenduarekin dituen antzekotasunak gehiago nabarmendu dituzte, mugimendu bakoitzaren tamaina gorabehera. "Nik ez nuke Gipuzkoa Zutik-ekoa ohiko herri mugimendu gisa definituko; ez dakigu oso argi zer den, ez dakigu nola identifikatu, baina ez nuke herri mugimendu hitza erabiliko. Laborategi esperimental moduan ikusten dut gehiago, gizarte eredu berri bat sortzeko esperimentu moduan. Ildo horretan, azken hamarkadan hemendik gertu izan dugun laborategi ikaragarriena M-15ekoa izan zen. Hura ere, hau bezala, oso parte hartzailea, irekia, aniztuna, transbertsala eta kaotikoa izan zela esan dezakegu. Baina oso-oso gauza interesgarriak atera ziren handik, oso bide ezberdinak egin dira". Adibide bat jartzearren, etxe kaleratzeen kontrako mugimenduaren arrakasta aipatu du berriro Azpiazuk.

M-15 eta Gipuzkoa Zutik-en artean "hamaika paralelismo" ikusten ditu Apalategik, "eta oso interesgarriak, gainera". Eleak-ekoaren arabera, hasi da etorkizuneko fruituak izan daitezkeenak ematen. "Ez dakigu kanpaldiak zenbat iraungo duen, baina Gipuzkoako herri eta eskualdeetan hasi dira mugitzen eta antolatzen. Kanpaldiaren harira espazio bat sortzen ari da, aldarrikapen ugariren bilgune izan daitekeena. Gipuzkoa Zutik pizgarri moduan ari da funtzionatzen. Ikusiko dugu zer gertatzen den".

Amaierarik gabeko ilarak
2016-06-172016-06-16Albisteak, Ekonomia, gipuzkoa, Gizartea

Amaierarik gabeko ilarak

Aizpea Amas

Biriatuko ordainlekuaren erabiltzaileentzat, auto ilarak eguneroko traba bihurtu dira. Egun batean bai eta hurrengoan ere bai, ilarekin egiten dute topo. Azken zazpi hilabeteetan, 170 egunetan behintzat bai: hamar egunetik zortzitan. Luzeagoak edo motzagoak, gehiago edo gutxiago irauten dutenak, baina ohiko bihurtu dira, eta dagoeneko jendea nazkatzen hasia dago. Eguneroko erabiltzaile horien artean daude kamioilariak. "Etsita daude. Egoera hau pixka bat jasangaitza bihurtzen ari da. Egunero igarotzen dute muga, eta normala da haserre egotea", esan du Jaione Ugalde Hiru garraiolarien sindikatuko komunikazio arduradunak.

Eurokoparen harira eta muturreko talde islamisten mehatxuak direla medio, Frantziak kontrolak zorroztu ditu, hala nola bidesarietan. Biriatun sortzen diren ilarak horregatik dira, hein handi batean, baina ilarak ez dira sortu futbol ekitaldiarekin batera; areagotu bai, ordea. "Parisko atentatuen ondorenetik hasi ziren sortzen, kontrol gehiago jartzearekin batera. Hilabete batzuk daramatzagu horrela".

Egun guztietan ez dira izaten ilara berdinak, eta badira arazo gehiago sortzen dituzten egunak; normalean asteartea eta ostirala izaten direla azaldu du Ugaldek: "Egun horietan iristen dira mugara penintsulan kargatu eta Europa iparraldera joaten direnak. Lau ordu ere galdu izan dituzte". Horrek, batetik, ondorio ekonomikoak ekartzen ditu. "Gidatzea araututa dago, eta takografo bidez kontrolatzen da: ordu finko batzuetan gidatu behar dute, eta beste hainbat orduz atseden hartu. Gidatzeko lau ordu badauzkate atseden hartu aurretik, eta geldituta bi badaude, kilometro horiek egiten ez dituzten orduak dira". Horrek karga berandu iristea eta galera ekonomikoak ekar litzake, baina, Ugaldek nabarmendu duenez, lan egoera ere okertzen da. "Azkenean, estres edo deserosotasun bat sortzen du itxaroten egon beharrak, badakizulako ez duzula beteko zure bezeroarekin, geldirik zaudela eta ez zarela lanean ari".

Joan den astean, horixe gertatu zitzaion Raul Gaspar kamioilariari; haren kasuan, ordea, ostegunean izan zen: "Hiru ordu egin nituen gasolina zerbitzugunean geldirik, eta, gero, beste bat errepidean. Denbora tartea badugu entregak egiteko, baina ez nuen iristerik izan". Valentzia-Paris ibilbidea egiten du astero Jose Ramon Ibañezek, eta ilarek denbora estutzen dietela dio hark ere: "Normalean aurkitzen ditugun oztopoei —obrei, adibidez—, beste bat gaineratu behar zaie orain". Azaldu du, gainera, kontrola tokatuz gero beste 30 minutu gehitu behar zaizkiola. Horietan, takografoa, gasolioa eta karga begiratzen dituzte, garraiolariaren esanetan. Horrenbestez, helmugaren arabera, lauzpabost ordu edo egun bat beranduago iristea eragin dezake horrek guztiak, Ugalderen arabera, "eta horrek eragina izan dezake garraiatze osoaren prezioan".

Mugetako kontrolak ez daude Biriatun bakarrik. Baina kamioilariek adierazi dute beste toki batzuetan ez dela horrelako ilararik izaten. Gasparrek bezala, Ibañezek ere Junquerako (Herrialde Katalanak) muga igarotzen du, eta, dioenez, han ere tarteka badira ilarak, baina ez hain luzeak; "Gehienez, 25 minutukoak". Ugaldek dio Frantzia eta Belgika areko mugetan ere ez direla horrelako ilarak sortzen: "Ez dugu ondo ulertzen zein den arrazoia".

Kabina gehiagoren beharra

Ilarak kudeatzeko modua egon daitekeela iritzi dio Ugaldek: "Kontrolak egitea ulertzen dugu, baina agian gauzak beste modu batera bideratu behar dituzte. Adibidez, kabina gehiago irekiz edota polizia gehiago jarriz".

Kabinak dira, kontrolekin batera, inbutua sorrarazten dutenak, kamioilarien esanetan. Horiek irekitzearen alde agertu da Joao Ervideira, Lisboa-Paris ibilbidea egiten duen kamioilaria. Izan ere, Biriatun bi kabina baino ez dituzte bideratzen kamioientzat, eta horri egotzi dio ilarak sortzea Salvador Ponce kamioilariak, haserre. "Kontrolak? Ze kontrol? Ez dute ezer begiratzen eta! Ez niri, ez inori. Hogei kamioitik bat begiratzen dute. Kabina bat edo bi ireki beharrean, guztiak edo lauzpabost irekiko balituzte, ez lirateke ilarak sortuko. Joan den astean, ordu eta erdi galdu nuen. Beti berdin!".

Kabina gehiago irekitzearekin batera, pasabide gehiagorekin zirkulazioa azkartuko litzatekeela uste du Ugaldek. Lan egiten ari denari lan egin ahal izateko moduak jarri beharko litzaizkiokeela gaineratu du Hiruko kideak, eta zehaztapen bat egin du: "Azkenaldian entzuten ari gara kamioiek sortutako ilarak direla. Eta kamioiek ez dituztela ilarak sortzen, pairatu baizik".

Ez dago argi honek guztiak noiz arte iraungo duen, eta luze joko duelakoan dago Ugalde: "Eurokoparen ondoren, Tourra dator. Gainera, udan sartzen ari gara, eta zirkulazioaren gorabeherak handiagoak izaten dira, turismoa dela eta. Uda partean errepideetan komeriak edukitzen baditugu, pentsa honekin zer gerta daitekeen". Horregatik, uste du egoerak lehenean segituko duela edo okerrera egingo duela: "Printzipioz, ez dugu ikusten hobetuko denik".

Oraingoz, beraz, itxarotea tokatzen zaie kamioilariei. Ibañezek filosofiaz hartu du egoera, eta honako hau du ilaran egotea tokatzen zaionetarako erremedioa: "Pazientzia edukitzea".

Geldiarazi eta galde dezaten
2016-06-172016-06-16Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Geldiarazi eta galde dezaten

Maite Alustiza
Bi helmuga argi jarrita martxan dabil Satorralaia bizilagunen mugimendua Donostian: metroaren proiektua gelditzea eta herritarrei galdetzea. Informazioa ematen ez ezik, atxikimenduak bilatzen ere ari da. Aste honetan, hain justu, metroar...