gipuzkoa

Armiarma saretik bingo kantatzera
2016-03-182016-03-17Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Armiarma saretik bingo kantatzera

Maite Alustiza

Borobil bat osatu dute zortzi lagunek. Eskuan hari mataza bat hartu du lehenak, eta honela hasi da jolasa: "Nire izena Zuriñe da. Zein da zure izena?". Jarraian beste kide bati pasatu dio hari korapiloa: "Ni Itziar naiz. Zein da zure izena?". Auzoko egitasmoan parte hartzeko bildu dira zortzi lagunak, astelehen arratsaldez, Tabakalerako laugarren solairuan. Lide Lopetegi egitasmoaren dinamizatzaileak argi azaldu du hasieratik: "Hau ez da euskara klase bat, lagun arteko saio bat baizik". Xenofobiaren eta Arrazakeriaren Aurkako Nazioarteko Egunaren harira antolatu du ekintza Bagera Donostiako euskaltzaleen elkarteak.

Armiarma sare itxurako bat osatuz doaz pixkanaka. "Ni Camelia naiz. Zein da zure izena?". Errumaniarra da jaiotzez, baina badaramatza bi urte Donostian bizitzen. Tabakaleratik pasatzen ari zela, jarduera ikusi eta parte hartzera animatu da. "Nire izena Timo da. Zein da zure izena?". Antzuolatik datorren senegaldarra lehen pausoak egiten ari da euskararekin: "Gustatzen zait hizkuntzak ikastea, eta baita beste kulturen berri izatea ere". "Nire izena Asun da. Zein da zure izena?". Eta albokoak erantzun: "Nire izena Maite da". Ahizpak dira biak, donostiarrak, eta urtebete inguru daramate euskara ikasten. Aurretik ezagutzen zuten Bagera, eta, "pixkanaka", gero eta erosoago dabiltza.

Herritarrak euskarara hurbiltzeko egitasmoa da Auzoko, eta Lopetegik azaldu duenez, bi alde ditu: auzotarrak eta auzokideak. "Auzotarrek euskara ondo menperatzen dute, eta auzokideei laguntzen diete; bestetik, auzokideak daude, euskarara hurbildu nahi duten pertsonak". Hurbilketa hori jolasaren bidez egiten dute, gehienbat hitzak landuz. "Euskara praktikatzeko tokia da, eta guk nahi dugu kapazak izan daitezen gutxienez beren burua aurkezteko, oinarrizko hiztegia lantzeko, jende guztiak aukera izan dezan bertako hizkuntzarekin harremanetan jartzeko".

Bakoitzaren izena esan ondoren, jatorriaz eta bizilekuaz aritu dira borobilean. Gorputz atalak ikasteko fitxekin aritu dira jarraian, baita marrazkiak egiten eta kartekin bikoteak osatzen ere. Bingoan aritu dira gero: "Frutak ikusiko ditugu orain. Hau udarea da. Zer da hau, Zuriñe?", esan dio Lopetegik kideari. Zalantzak sortu zaizkie gereziak eta platanoak atera direnean. "Gereziak da edo gereziak dira?". Berdin pasatu zaie domino jokoan, zenbakiak aldameneko lagunari esaterakoan: "Bi edo bi, edo bi eta bi?". Bi kasuetan, batzuek besteei lagundu diete zalantzak argitzen, eta, hain justu, truke horri eman dio balioa Lopetegik: "Aberasgarria da auzokide eta auzotarrek elkar laguntzea. Auzokideentzat ona da, euskarara hurbiltzen direlako eta bertako jendearekin harremanetan jartzen direlako; auzotarrak, berriz, beste errealitate baten jabe egiten dira". Gaineratu duenez, hizkuntzarekin harremanetan jartzean, "modu batean edo bestean" kulturarekin edo tokiarekin ere harremanetan jartzen dira.

Saioaren bukaeran, ikasitakoaz galdetu die kazetariak parte hartzaileei. "Frutak ikasi ditugu, hiztegiari lotutako gauzak..." Baina, jolastearekin batera, arratsalde pasa ona egin dutela diote denek: "Barre asko egin dugu, ondo pasatu dugu". Tabakaleratik ateratzerakoan ere, euskaraz komunikatzen jarraitzeko aukera eskura jarri die Auzokok: mahai gainean dituzte poltsikoan eraman daitezkeen hiztegiak. Euskaltzaleen Topaguneak egin ditu, eta oinarrizko hitzak dauzka, beste hizkuntza batetik euskararako itzulpenarekin: lekuak, asteko egunak, hilabeteak, koloreak, urtaroak...

Asteleheneko saiotik aparte, Donostian astero elkartzen da taldetxo bat Auzoko egitasmoaren barruan. "Oso ondo funtzionatzen du". Auzotar zein auzokide, jatorri askotariko lagunak biltzen dira: "Izan daitezke Euskal Herrikoak baina ez dutenak euskaraz hitz egiteko aukerarik izan, edo izan dutenak, edo Kamerungoak, Senegalgoak, kolonbiarrak... Oso polita da denen artean sortzen den harreman hori".

Donostian ez ezik, Gipuzkoako herri ugaritan ere badago edo egon da martxan Auzoko: Eskoriatzan, Bergaran, Antzuolan, Aretxabaletan, Arrasaten, Azkoitian, Azpeitian, Ibarran, Oñatin...Herriko taldeetan bat egin nahi duen guztia animatu dute: "Denentzat irekita dago".

Euskara, batzeko tresna

2011tik ari da Bagera elkartea Auzoko egitasmoan lanean, Topagunearen babesarekin. Ez da, ordea, euskararen normalizazioaren eta hizkuntza aniztasunaren alde martxan duen proiektu bakarra. Bide horretan, Topagunearen hiztegiek beste bide bat hartuko dute aurki, Bagera-ren eta Donostia 2016ren eskutik: hiztegi makina bat sortuko dute. Dagoeneko lanean ari da hamar bat laguneko talde bat Tabakaleran, hiztegiak inprimatuko dituen makina sortzen. Hiztegiaren hizkuntzak aukeratu, eta momentuan bertan inprimatuko du makinak. Udaberrian Donostian instalatuko dute, handik pasatzen den edonork hiztegiak eskura ditzan.

Era berean, turistentzako hiztegi txiki bat sortzen ere lagundu du Bagera-k, udalarekin elkarlanean. 80.000 ale banatuko dituzte hiriko hainbat gunetan, zortzi hizkuntzatan: euskara, gaztelania, galegoa, katalana, frantsesa, ingelesa, italiera eta alemana. Euskararen inguruko hainbat datu ere biltzen ditu: besteak beste, historia, egoera eta hiztun kopurua.

[Herriz herri] Amezketa: Haurrek plaza hartuko dute
2016-03-182016-03-17Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Amezketa: Haurrek plaza hartuko dute

Imanol Garcia Landa

Udalgintza egituratzen duen araua da plan orokorra, eta Amezketak aurki helduko dio araua berritzeko prozesuari. "Legealdi honetan onartu nahi dugu plan orokor berria", azaldu du Iñaki Amundarain alkateak. Aurreko plan orokorra 2006koa zen, eta, besteak beste, ehun etxebizitza egiteko aukera onartu zen planean, baina ez dute ezer eraiki, krisi ekonomikoaren eraginez eskaera jaitsi delako. Sustatzaileak hiru alditan saiatu dira aurrera ateratzen proiekturen bat, baina azkenean ez da gauzatu. Plan orokorra berritzeari ekiten diotenean ikusi beharko dute etxebizitzen gaiaren inguruan zer erabaki hartu. Gai horren inguruan, orain urte gutxi egindako azterketa batek emandako emaitza gogora ekarri du Amundarainek: "Ehun etxebizitza huts daude herrian, eta udaletik ere zabalik gaude horien alokairua bultzatzeko".

Plan orokor berrian bi gai aztertuko dituzte. Batetik, egun txabolak egiteko dagoen debekua. "Amezketan landa eremuak garrantzia handia du, eta txabolak egiteko kontua mahai gainean jartzeko asmoa dago". Bestetik, Ugarte auzoan 50 ibilgailuentzat aparkalekua egiteko proiektua plan orokorrean txertatzea ere aurreikusi dute. Hil honetako osoko bilkuran plan orokorraren baldintzak onartzeko asmoa du udalak, horrela prozesua abian jartzeko. Prozesu horretan herritarren parte hartzeak bere lekua izango du.

Leku berria haur eskolari

Hainbat proiektu ditu Amezketako Udalak esku artean. Horietako batek Ugarte auzoarekin du zerikusia. Amezketatik Alegiara doan bidearen ondoan dago auzoa, eta hango haurrek autobusa hartzeko errepidea gurutzatu behar dute. Puntu horretan semaforoak jartzea aurreikusten dute, errepidea gurutzatzerakoan segurtasuna bermatzeko. Udalak irtenbide horren eskaria aspaldi egina dio Gipuzkoako Foru Aldundiari, erakunde horren ardura baita errepidea. Posible da proiektuari aurten ekitea.

Beste proiektu garrantzitsu bat herriko haur eskolaren lekualdatzea da. "Gaur egungoak irisgarritasun txarra du. Lehen solairuan dago eta eskaileren bitartez igo behar da", zehaztu du Amundarainek. "Guraso batzuek igogailua jartzea ere proposatu izan dute, baina azkenean ikusi dugu irtenbide egokiena herriko plazan dagoen erabilera anitzeko lokalera lekualdatzea dela". Alkateak gaineratu duenez, oraingo lekuarekin kanpora ateratzea zailagoa da, lehen solairuan egonik. Lekuz aldatzerakoan, eta plazan dagoenez, aukera gehiago izango dituzte kanpora ateratzeko.

Erretirodunek eta gimnastika ikastarorako erabili ohi dute lokala egun. Diputazioak ondo ikusi du egitasmoa, eta Europako Leader izeneko diru laguntzak erabiliko dituzte proiektua gauzatzeko. Aurrekontuaren %53a ordainduko litzateke laguntza horiekin.

Udalak hil honetako osoko bilkuran onartu nahi du lekualdatzearen proiektua. "Asmoa da irailerako obrak bukatuta egotea, hau da, ikasturte berria hasten denerako". Haur eskola berrian 0 eta 2 urte bitarteko hamabost haurrentzako lekua izango da.

Baserri bideen garrantzia

Aurtengo udal aurrekontua onartuta dute Amezketan, eta inbertsioetako atal nagusiena da haur eskolaren leku aldatzea. Beste atal nagusietako bat baserri bideen konponketa da. "Baserri bideak berritzeko kopurua handitu dugu aurten". Zehazki, 60.000 euro bideratzea aurreikusten dute. "Beharra ere handia dugu, eta baserri bideen kilometro asko daude. Dirudienez, aldundiak arlo honetan diru laguntza linea bat atera nahi du, Gipuzkoa osoan arazo berdina baitago".

Hil honetan, eguraldia hobetzen denean, bide batean brea jartzeko asmoa du udalak. "Proiektua onartuta dugu, 30.000 euroko aurrekontua du, eta erdia Tolomendi elkartearen diru laguntzekin ordainduko dugu". Azalera handia du Amezketak, baserri ugari daude, eta horregatik gai garrantzitsua da herriarentzat baserri bideen konponketa. "Asmoa da urtero diru kopuru bat jarri eta gai hori bideratzea". Beste proiektu bat herrigunea oinezkoentzat jartzeko egitasmoarekin jarraitzea izango da. Abaltzisketara joateko bidegurutzetik hasi eta plazarako bidean egingo dute aldaketa, aurretik egindakoarekin lotuz.

Kulturari begiratuz, aipagarria da aurreko bi urteetan izandako ekitaldi jarioa. 2014an Pernando Amezketarra jaio zela 250 urte bete ziren, eta iaz, Amezketak udalerri izendapena jaso izanaren 400. urteurrena ospatu zuen.

Batez ere mugitua izan zen Pernando Amezketarrari lotutako urtea. Hain justu, Fernandoren Urtea izena jarri zioten egitasmo osoari. "Hasi urtarriletik eta abendura arte ekitaldi asko antolatu genituen". Ibilbide bat ere egina gelditu da, panel batzuekin, Amezketarrarekin lotura izan zuten lekuetan. "Udalaren aldetik balantze oso ona egiten dugu, eta herritarren aldetik ere inpresio hori jaso dugu. Esfortzu handia egin zen egitarau zabala antolatzeko".

Kantuzko alfonbra Aste Santuarentzat
2016-03-182016-03-17Albisteak, gipuzkoa, Kultura

Kantuzko alfonbra Aste Santuarentzat

Asier Perez-Karkamo
Euskal Herrian egiten den eliz musika ziklo zaharrena da Hondarribikoa. Duela 34 urte antolatu zuen lehen aldiz Eskifaia elkarteak, eta harrezkeroztik ez dute hutsik egin. Aurreneko ekitaldia berrikuntza izan zen, ordura arte abesba...

2016-03-182016-03-17gipuzkoa, Iritzia

Beste teoria oportunista bat

Danel Agirre

Kontsumoan oinarritutako gizarte estandarizatua ezartzeko atezainik gabe sartu dizkiguten gol guztien artean, badira batzuk gure aurrelariak buruz plantxan lortu balitu bezala ospatzen ditugunak. Konforta eta askatasuna erosten genituelakoan, gure orkatilari zepoak lotuz joan gara, eta giltzak besarkada irribarretsu batekin etsaiari oparitzen. Etxe bat ordaintzeko dirurik ez daukatenek banketxeekin tratu esklabistak sinatzea normaltzat jo dugu, mekanismo horren maltzurkeria intrintsekoari erreparatu gabe. Heldutasunera eta probetxuzko bizitzara behingoz iritsi garela ofizial bihurtzen duen beste zigilu batez, autoaz, are zalantza gutxiago egin dugu.

Ez dakit non bizi zaren, Lezon, Itsasondon, Elgoibarren. Azken hamarkadetan, zure auzoko kale eta espaloiak garaje itogarri bihurtuko zituen, nirean bezala, familia bakoitzak bizpahiru kotxe gabe ezin bizi horrek. Donostiakoa are okerragoa da; han, Michelin izar bakoitzeko lurpeko sei aparkaleku ezin garestiago dituzte. Aspaldi, amak Abenidan arratsaldeko zazpietan jasotzeko eskatu zidan batean, eguerdian irten nintzen etxetik, Amaratik erdigunerako ilaraz gozatzeko kafe termoa eta liburu parea hartuta. Doan aparkatzea ezinezkoa da bertan: edo gasolioa bukatu arte zirkuluka gidatu, edo Lermaraino joan beharra duzu.

Hori guztia, halere, enbarazu sinpatikoa litzateke, autoa dirua zanpa-zanpa jateko makina deabruzkoa ez balitz. Berria denean, ordaindu beharra dagoelako. Zahartzean, hilabete amaierara iristeko kreditu txartelekin truko magikoak egiten ari zaren egun hartantxe porrot egiteko ohitura hartzen duelako. Bitartean, erregaiak, zergek, inspekzio teknikoek, bidesariek, konponketek, karrozeriak eta isunek osatzen duten konbinazio efizientea dela medio. Adegiko Whatsappeko taldean ez gaudenontzat, motorizatzea negozio itogarri samarra da.

Duela hamabi bat urte —bizitzan aurrenekoz eta azkenekoz— milaka euro batzuk aurreztu nituen. Eta patrikak ez hain hutsik eramateak izterrak kiskaliko zizkidalakoan edo, furgoneta bat erosi. Bizkor konturatu nintzen tranpa makur batean erori izanaz. Urte batzuk pasatutakoan, hiri handi batera mugitzearekin, eta aitak autorik ez zuenez, berari pasatzea proposatu nion, betebehar eta guzti. Inozenteak, furgoneta dotorea ikusi, eta amuari kosk egin zion. Seme penagarria naiz, baina seme penagarri obsesionatua: gastu finkoen, faktura errepikakorren aurkako nire gudan murgilduta nabil aspaldi, eta bataila garrantzitsu bat irabazi nuen horrela —kreditu txartelekin magia egin beharrean jarraitzen dut, hori bai, marka da gero, urteetarako gerra geratzen zait—.

Badakit zer esatera zoazen. Hau guztia oso ongi dagoela, zuk ere gustura egingo zenukeela gauza bera, aspaldi dakizula autoa sakakuartos bat dela. Baina Aretxabaletan egiten duzula lan, eta bizi, berriz, Hendaian, eta ez duzula beste erremediorik. Zure arazoa ez zait batere inporta, ordea, hau ez delako Zuzendariari saila. Hau nire bizitzako gertakariei erantzuten dieten teoria oportunistak plazaratzeko espazio bat da, ezer bainoago. Eta hona gaurko teoria: autoaz nola edo hala libratu, eta zoriona zure leihotik sartuko da. Leiho hori hipotekatua baduzu, ordea, zurea bizioa da, eta ez dakit erremediorik ote duen.

32 urte, eta atzo balitz bezala
2016-03-112016-03-10Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Politika

32 urte, eta atzo balitz bezala

Julene Frantzesena

Martxoaren 22an, 32 urte beteko dira Pasaiako segada gertatu zela. Egun hartan, Komando Autonomo Antikapitalistetako lau kide hil zituen Espainiako Poliziak Pasaiako badian: Dionisio Aizpuru Kurro eta Pedro Mari Isart Pelitxo azpeitiarrak, eta Rafael Delas Txapas eta Jose Maria Isidro Izura Pelu iruindarrak. 113 bala zulo zituzten lau gorpuek.

Hainbeste urte pasatu arren, kasua argitzeke dago oraindik; are gehiago, auzia artxibatu du Donostiako 2. Instrukzio Epaitegiak, "delitu zantzuak badaude ere, nork egin zuen ez delako frogatu". 1984ko martxoaren 22an Pasaian hildako Kurroren eta Pelitxoren anaia eta arreba dira, hurrenez hurren, Peio Aizpuru (Azpeitia, 1963) eta Arantxa Isart (Azpeitia, 1958). Haiek diotenez, "garai hartan bezalaxe, pena, inpotentzia eta amorrua" sentitzen dituzte, "berdin" jarraitzen dutelako. "Urteak pasatuta eta froga nahiko garbiak egonda, ulertezina da kasua ezin dela argitu entzutea", dio Isartek. Ildo beretik hitz egin du Aizpuruk ere: "32 urte pasatu dira, baina atzo balitz bezala da guretzat. Senideak hil zituztenetik izan dugun ezina eta sufrimendua latzak izan dira, eta horiek gainetik kendu ezinik gaude".

"Ikertzeko interes falta"

Joan den otsailaren 27an, agerraldia egin zuten segadan hildakoen senideek, Pasai Donibanen. Han Miguel Castells abokatuak esandakoa ekarri du gogora Aizpuruk: "Franco hil zenetik egon den estatu krimenik handiena da hau, eta kontua da estatuak eta Poliziak inoiz ez duela beren burua ikertzen. Ikerketa haien esku denez, dena esana dago". Hala uste du Isartek ere: "Poliziak deklaratzera deitu dituztenean, bat ez zegoela han, bestea ez dakit non zela... Espainiako Gobernua dago tartean nahastuta, Polizia inplikatuta, eta nola ikertuko dituzte, ba, beren buruak! Hilketa batzuk daude tartean".

"Dena zintzo eta legearen barruan egin bazuten, zer arazo dute deklaratzeko? Batzuek deklaratu zuten, eta esan zuten beraiek ez zirela izan. Baina horiek ez al dakite zein lankide zituzten eta nortzuk joan ziren Pasaiara? Ez dute nahi gogoratu; ez zaie komeni", azaldu du Aizpuruk. Gogoratzen du esan zutela orduko gobernadore zibilak, Julen Elgorriagak, Pasaian gertatutakoaz garai hartan emandako bertsioa zela "benetakoa eta bakarra". Haren ustez, ez da kasualitatea 1983ko azaroan, Pasaiako hilketak gertatu baino hilabete batzuk lehenago, Lasa eta Zabala bahitu eta hil izana. "Gobernadore zibilak ahalbidetu zuen Lasa eta Zabala hiltzea; han izan zen, eta ez zuen ezer egin bidegabekeria hura gelditzeko. Garaiak halakoxeak ziren, baina, sasoi hartan, bertsio ofizialak Pasaiakoa enfrentamendua izan zela zioen. Jendeak hori du gogoan, baina gobernadorearen kontuak-eta ez".

"Nazkatuta gaude"

Aizpuruk dioenez, "nazkatuta" daude: "Noiz egin behar dute zerbait? Ikaragarria da kasu honetan epaileek hartu duten jarrera. Paco Etxeberria auzi medikuak egin zituen hildakoen autopsiak, eta esan zuen posta kartutxoekin egindako hainbat tiro zituztela. Gure abokatuak epaileari eskatu zion probak egiteko; izan ere, zenbat metrora egin zieten tiro frogatzeko, peritu eta balistika azterketak egin behar dira. Baina epaileak ez ditu probak egin. Horiek ez baditu egin, nola izango du epaileak ikertzeko eta egia jakiteko asmorik?".

Azaldu duenez, 2001ean, Etxeberriak berriz deklaratu zuenean, esan zion epaileari beste autopsia bat egiteko, "lagungarri" izan zitekeelako kasua argitzeko: "Hori ere ez dute egin. Autopsiak zehatz dio Delasen kasuan tiro bat behetik gora egina zela. Hori horrela izanda, eta poliziak hamabi metrora goitik behera ari baziren tiroka, nola liteke bala garun azpitik sartu eta kopetatik ateratzea? Ezin liteke. 'Beharbada erorita egongo zen ordurako', esan zigun behin batek, eta Etxeberriak erantzun zion: 'Hori erremateko tiroa da'".

Pasaiako segadaren kasuan, Joseba Merino, handik bizirik atera zen kidea, lekuko zuzena dela azpimarratu du Aizpuruk. "Hark dena ikusi zuen. Poliziaren bertsioa eta Merinorena daude, eta autopsia gehiago gerturatzen da Merinoren testigantzara. Dena den, poliziek esan dezakete Merino terrorista bat dela eta pelikula bat kontatu duela, baina... Tiroak entzun zituztenen lekukotzak ere badira, eta baita zerbait ikusi zutenenak ere. Horiek guztiak eta Merinok kontatutakoa norabide bereko lekukotzak dira".

32 urtez gorabeherak

Pasaiako hilketen ostean abiatu zuen ikerketa Donostiako Lurralde Auzitegiak. Handik bi urtera itxi zuten auzia behin-behinean lehenengoz, 1986an; baina ikertzen jarraitzea galdegin zuen epaitegiak, kasua ez zegoelako preskribatuta. Ordutik, hainbat gorabehera izan du auziak. Hildakoen senideen arabera, "2006tik hona ez da ezer egin, ez dago-eta ezer egiteko borondaterik".

Joan den otsailean, berriz, kasua artxibatzea erabaki zuen epaitegiak, eta helegite bana jarri dute hildakoen senideek eta Azpeitiko Udalak. Gainera, udaleko bi alderdiek, EH Bilduk eta EAJk, auzia ez artxibatzea eskatzeko eta hildakoen senideei babesa emateko mozioa onartu zuten, aho batez, joan den martxoaren 1eko udalbatzarrean.

Oraindik ez dakite helegiteek zer erantzun izango duten, eta ezta kasua itxiko duten ere: "Azken urteetan bezala jarraitzeko, igual, hobe itxita. Horrela, beste bide batzuk jorratuko ditugu". Izan ere, kasua behin betiko itxiko balitz, ez dute baztertzen Espainiako Auzitegi Konstituzionalera edo Europako Giza Eskubideen Epaitegira jotzea. "Jarraitzeko asmoa dugu, baina oso gogorra da. Castells berak esan zuen joan den asteko agerraldian ez garela geldituko, eta prentsaurrekoa bukatzean malkoak atera zitzaizkion, hunkituta zegoen. Segitu behar dugu, bai, baina hark ezagutzen ditu epaitegietako kontuak, eta inpotentzia daukagu. Izan ere, kasua zabaldu, itxi, probak aurkeztu, urtebete pasatu, kasua artxibatu, helegitea jarri, eta ezerk ez du aurrera egiten".

Dena den, Aizpuruk dio "tristea" dela etsipenez hitz egitea: "Inork ez du ezer esaten gaiaz. Inork ez du iritzirik ematen. Tristea, benetan, hori da. Segada gertatu zen garaiko politikariek garbi esaten zituzten 'fusilatze bat izan da', 'GALekoa bezalakoa izan da...' edo 'heriotza zigorraren aplikazioa izan da, in situ' gisakoak. Hilketa hitza erabiltzen zuten. Garai hartan, horrela hitz egiten zen, eta, gaur egun, isilik egon eta beste aldera begiratzen dute".

Horri ñabardura eginez, halakoak esan zituztenak "segituan isildu" zirela dio Isartek. "Berehala isiltasuna sortu zen, eta gehiago inork ez zuen ez ezer esan eta ez ezer egin. Beraz, hitz haiek ez gaituzte ez inora, ez ezertara eraman. Esan horiek ez dute inor behartu deklaratzera edo ikertzera; presiorik ez da egon".

Hitz egiteko eskaera

Hitz egin beharra azpimarratu dute Isartek eta Aizpuruk, baita Pasaiako segadan hildakoen familien abokatu Santiago Gonzalezek ere. "Garai hartako politikariei eskatzen diegu mesedez hitz egiteko", diote.

PSOEko Jose Bonok liburu batean Pasaiako segadari egiten dio erreferentzia, eta hura gogoratu du Aizpuruk: "'Bazkaria Joaquin Leguinarekin [...]: eta kontatu dit Enrique Casas senatari sozialista hil zutenean bilera bat egin zutela EAJrekin, eta PSOEko gureek, Danborenea buru zela, [EAJkoei] esan zietela ulertzeko erreakzionatu egin behar zutela, eta, gau batean, hiltzaileek Bidasoa zodiak batekin gurutzatzen zutenean, beren merezia izan zutela'. EAJkoekin bildu zirela dio, eta agian mendeku bila zebiltzala esan zieten. Garai hartan Euskadi Buru Batzarrak kaleratu zuen oharrean gogor zioen 'galdetzen dugu hau guztia aurrez prestatuta ez ote zegoen'. Hori eta Bonok dioena bat datoz. Beraz,badira kasua beste alde batetik bizi izan zuten pertsonen testigantzak. Gainera, ziurrenik politikari horiek bizirik egongo dira, eta hitz egin behar lukete".

Egia eta aitortza

"Orain, politikariek bakeaz eta bizikidetzaz hainbeste hitz egiten dutenean, gu ahaztuta eta baztertuta gauzkate. Hori da 113 balek eragindako zaurietan gatza botatzea. Oraindik eta gogorrago egiten dute egoera. Ez da erraza sentitzen duguna adieraztea".

Auziaren tirabirak tarteko, eta bide judiziala agortzear zela ikusita, euren artean Arartekora edo instituzioetara jotzeaz hitz egin izan zutela azaldu dute. Pausoa, baina, joan den urtarrilean eman zuten. "Orain arte ez dugu jo, ez zuela merezi uste genuelako, baina gugana ez da inor etorri; inor inoiz ez".

"Garai berriak direla eta", Eusko Jaurlaritzaren Gogora Institutura jo zuten duela pare bat hilabete: "Hango pertsona batekin hitz egin, eta biktimen sailera bideratu gintuzten. Han esan ziguten poliziaren biktimen kontua lantzen ari direla Eusko Legebiltzarrean, eta hiruzpalau hilabetera kaleratuko duten zerrendan ez bagaude erreklamatzeko aukera izango dugula. Esan genien gurekin inork ez zuela hitz egin, eta zerrendan sartu edo ez aztertzeko baliagarri izan dakizkiekeen nahikoa froga bagenituela eta oso garrantzitsua iruditzen zaigula harremana edukitzea. Baina urtarrilean izan zen hori, eta, gaur arte, ez dugu deirik jaso".

Eusko Jaurlaritzak herriz herri egindako Bizitzeko eskubidearen aurkako urraketen argazkiak txostenean, gehiago ikertu beharreko kasuetan agertzen direla diote: "Baina gehiago nork ikertu behar du?". Aranzadiren eta Azpeitiko Udalaren Sufrimendu Mapan ere gehiago ikertu beharreko kasuetan agertzen dira.

"Bere garaian, danbateko handia izan zen, eta ez genuen hitz egiteko ganorarik ere. Ez zitzaigun hitzik ateratzen", dio Isartek. Orain, berriz, "nahiz eta judizialki justiziarik ez den egingo, jendeari gertatutakoa jakinarazi" beharra dagoela diote. Horregatik, uste dute "oraingoek eta ondorengoek" gertatutakoa jakiteko garrantzitsua izango dela Pasaiako segadaz bi azpeitiar gaztek egingo duten dokumentala.

Urteotan "krudelkeriaren beste alde bat ere" ezagutu dutela dio Aizpuruk: "Isarten ama duela bi urte hil zen, eta aita hilda dago. Gure aita duela hiru urte zendu zen, Delastarren aita Gabonen bueltan hil da... Gure amak 32 urtean ez du semearekin zerikusia zuen ekitaldi batean ere parte hartu. Sufrimendu ikaragarria dauka barrenean, eta ez du nahi izaten. Lehengoan agertu zen aurrenekoz prentsaurrekoan, eta hilaren 19ko ekitaldira joateko esanaz ari naiz. Esan diot negar pila egingo duela, baina nola ez du ba egingo, neuk egiten dut eta. Gurasoak hiltzen ari dira, eta kasua argitu gabe dago. Pena horrekin ari zaizkigu joaten".

Isartek dio "ahal den guztia" egingo dutela egia, justizia eta erreparazioa lortzeko: "Kasuarekin lotura duen edo izan dezakeen inor epaitu, behintzat, ez dutela egingo oso argi daukat. Asko hitz egiten da orain egiaz-eta, eta guk horixe eskatzen dugu. Hitz politak dira, baina egiaren bila lan egitea garrantzitsua da".

Irakurtzeko eskubidea
2016-03-112016-03-10Albisteak, gipuzkoa, Gizartea, Kultura

Irakurtzeko eskubidea

Asier Zaldua

Irakurtzea plazer bat da, eta, gainera, aberasgarria da. Jende askok, ordea, zailtasunak ditu testu arruntak irakurtzeko: harrera herriko hizkuntza menperatzen ez duten etorkinek, irakurtzen berandu hasi direnek, eskolatze urrikoek, ikasteko arazoak dituztenek, ezgaitasun intelektuala dutenek... Horien irakurtzeko eskubidea bermatzeko, Irakurketa Erraza ekinbidea sortu dute. Ardura bereziarekin landutako liburuak eskaintzen ditu, zailtasunak dituzten pertsona horientzat. Ordizian eta Legazpin hitzaldiak eta erakusketak antolatu dituzte egitasmoa ezagutarazteko.

Ekinbide horien guztien helburua gizaki guztiek kulturaz gozatzeko duten eskubidea bermatzea da. Horretarako, Irakurketa Erraza egitasmoak ardura bereziarekin landutako liburuak eta dokumentuak eskaintzen ditu. Irakurtzeko zailtasunak dituzten pertsonek irakurri eta ulertzeko moduko idatziak dira. Izan ere, populazioaren zati handi batek —%30ek, hain zuzen ere— irakurtzeko zailtasunak ditu. Hori dela eta, batzuek ez irakurtzea erabakitzen dute, eta beste batzuek sufritu egiten dute: badakite irakurtzea plazer bat dela eta aberasgarria dela, baina ezinezkoa zaie irakurtzea.

Irakurtzea behar soziala, nazioarteko zenbait lege testutan aitortutako eskubidea, eta ideiak, pentsamenduak eta esperientziak partekatzea baimentzen duen gozamena da, ordea. Gainera, irakurketaren bidez, hainbat taldek gizarteratzea lortzen dute. Hori guztia dela eta, irakurtzeko zailtasunak dituztenei moldatutako liburuak, webguneak eta dokumentuak prestatzen ari dira mundu osoan. Testu horiek Liburutegien Nazioarteko Federazioaren arauak betetzen dituzte, hizkuntzari eta formari dagokienez.

Oñati, Arrasate, Eibar, Elgoibar, Azpeitia, Donostia eta Errenterian irakurketa errazeko taldeak daude, eta Donostiako Kaxilda eta Errenteriako Mirentxu erreferentziazko liburu dendak dira. Orain, egitasmoa Goierrin ezagutarazi nahi dute. Bultzatzaile nagusiak Legazpiko eta Ordiziako Garagune zentroak dira. Hango langile eta egoiliarrak oso gustura daude jaso duten erantzunarekin.

Asun Jauregi da bi Garagune horietako arduraduna. Irakurtzeko eta ulertzeko zailtasunak dituzten pertsonekin lan egiten dutenez, Ordiziako eta Legazpiko udalei irakurketa erraza ezagutzera ematea proposatu zieten. Beraiek lau bat urte daramatzate egoiliarren artean irakurketa bultzatzen. Horretarako, piktogramak eta irakurketa errazeko testuak erabiltzen dituzte. "Hainbat barne dokumentu irakurketa errazera moldatu ditugu, egutegiak eta gonbidapenak ere irakurketa errazean idazten ditugu...".

Jauregiren ustez, egitasmoa oso garrantzitsua da. "Bi gauza daude jokoan: informazioa jasotzeko eskubidea eta kulturaz gozatzeko eskubidea. Gurekin daudenei bi mundu irekitzen zaizkie: informazioarena eta kulturarena. Batzuek egitasmo honi esker hartu dute lehenengoz liburu bat esku artean".

Proiektuak Ordiziako eta Legazpiko udalen babesa du. Isa Sanz Legazpiko Udaleko Hezkuntza teknikariak azaldu duenez, irakurketa erraza zabaldu nahi dute Legazpin: "Jendea erakusketa ikustera, hitzaldira joatera eta ikastaroan parte hartzera animatu nahi dut. Bestalde, testuak moldatzeko eta irakurketa errazeko talde bat sortzeko asmoa dugu".

Irakurketa errazeko liburuek ezaugarri jakin batzuk dituzte: irudi deskriptiboak dituzte, testu guztiak ezkerretara justifikatuta daude, lerroek testuen sintaxi unitateak errespetatzen dituzte, bazterrak zabalak dira eta lerroen arteko hutsuneak, zuriuneak eta tipografia ohiko liburuetan baino handiagoak dira. Gainera, hizkuntza erraza eta zuzena erabiltzen dute, istorio zehatz eta logiko bat kontatzen dute —argumentu lerro bakar batekin—, ekintza zuzen eta sinpleak kontatzen dituzte —pertsonaia gutxirekin—, esaldiak laburrak dira eta esaldi bakoitzak ideia nagusi bana du.

Irakurketa errazeko lehenengo liburua Suedian argitaratu zuten, 1968an. 1997an irakurketa errazeko materialak egiteko jarraibideak zehaztu zituzten. EAEko Irakurketa Erraza Elkartea, berriz, 2012an sortu zen. Ordutik, materialen argitalpena, erakundeekiko lankidetza hitzarmenak, sare bat sortzea eta dinamizazioa bultzatu ditu. Horrez gain, hainbat zerbitzu eskaintzen ditu: testuak egokitu, berrikusi eta argitaratzen ditu, logotipoa ematen die, idazkera erraza egiteko teknikak irakasten ditu, eta erakunde eta enpresentzat lege testu eta azalpen testuak moldatzen ditu.

Ekinbideak geroz eta jarraitzaile gehiago ditu. Hala, mundu osoan irakurtze klubak sortzen ari dira. Klub horietako kideek irakurketa errazeko liburuak irakurtzen dituzte, eta, ondoren, liburuari buruz eztabaidatzeko elkartzen dira. Saio horietan ozenki irakurtzen dute, dinamizatzaile baten gidaritzapean. Espainiako Estatuan 130 klub baino gehiago daude: liburutegietan, zaharren egoitzetan, ospitaleetan, helduen hezkuntza iraunkorreko zentroetan, espetxeetan...

2014an Gaumin argitaletxeak irakurketa errazeko euskarazko lehen nobelak argitaratu zituen. Lehen bilduma horrek katalanetik itzulitako eta zuzenean euskaraz idatzitako euskal egileen nobelak ditu. Argitaletxea Fernando Morillo idazleak sortu zuen, eta Santiago bidearen misterioa da irakurketa errazean argitaratu duen lehen nobela. Laida Martinezek haurrentzako bi liburu idatzi ditu: Max oporretan doa eta Max Bilbon bizi da. Ander Izagirrek, berriz, Txernobil txiki bat etxe bakoitzean.

2016-03-112016-03-10gipuzkoa

Erakusketa, hitzaldiak eta ikastaro bat

Erakusketa hilaren 16ra arte egongo da Ordiziako kultur etxean, eta hilaren 18tik apirilaren 8ra, berriz, Legazpiko kultur etxean. Bestalde, hitzaldiei dagokienez, Ordiziakoa gaur izango da: 19:00etan, kultur etxean. Legazpikoa apirilaren 6rako antola...

[Herriz herri] Altzo: Eginkizun faltarik ez dute
2016-03-112016-03-10Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Altzo: Eginkizun faltarik ez dute

Imanol Garcia Landa

Mahai gainean hainbat egitasmo ditu Altzoko Udalak, bai martxan jarritakoak, eta baita aurki abian jartzekoak ere. Euskararen arnasguneetako bat da Altzo, eta bide horretan jarraitzeko, euskara ikasteko helduen talde bat jarri dute martxan ikasturte honetan. Horrekin batera, mintzalaguna egitasmoa ere abian jarri dute, hainbat herritarren konpromisoarekin. "Aurrera begira hori finkatu eta indartzen joan nahi dugu", esan du Joseba Elduaien alkateak.

Hondakinen gaiari dagokionez, bide onetik doazela dio alkateak. "Etxez etxeko erronda bat egin da, azaltzeko berriro nola sailkatu behar ziren hondakinak, zalantzak argitu, eta kezkak elkarbanatzeko. Egun, gaikako bilketaren portzentaia oso altua dugu. Organikoa herrian bertan kudeatzen dugu dena. Horregatik, birziklatzen dugunaren datu erreala jakitea zaila da, organikoa ez baita jasotzen. Konpostari dagokionez, hobeto nola txikitu dezakegun aztertzen ari gara".

Zenbait obra bideratu dituzte herrian legealdi honetan, tartean udaletxe azpiko lokala berritzea. "Eguraldi txarra egiten duenean eta asteburuetan asko erabiltzen da. Zaharkituta zegoen, eta hori berritu dugu". Hamabi urte inguru arteko haur eta gaztetxoek erabiltzen dute lokala. Beste bi lokal ere badaude gazteek erabiltzen dituztenak. Eskola azpian dagoen lokal bat 12 eta 16 urte bitartekoek erabiltzen dute: "Beraiek kudeatzen dute, laguntza pixka batekin". Eta 16 urtetik gorakoek orain gutxi gaztetxea sortu dute, udalak utzitako beste lokal batean.

Otsabiope gaztetxea hango kideek autogestionatzen dute. "Lokala uzterakoan eskatu zitzaien bakarra izan zen urtero ekitaldi batzuk antolatzeko konpromisoa hartzea". Elduaienek azaldu duenez, oso positiboa da gaztetxe bat sortu izana: "Badakigu etorkizuna herri batentzako gazteak direla. Eta ikusten da giro ona dutela. Oso pozik gaude martxan jarri delako".

Egindako beste egitasmo batek udaletxe azpian jarritako desfibriladorearekin zerikusia du. Lehen sorospenen inguruko bi ikastaro egin dituzte, eta 35 herritarrek parte hartu dute. Udalaren asmoa da urtero ikastaroak errepikatzea.

Aurrera begira

Mahai gainean ere baditu udalak aurki martxan jarriko diren egitasmoak. Horietako batek kaolin meategiekin zerikusia du. Papergintzarako ateratzen zuten bertatik kaolina, eta orain dela hamarkada batzuk itxi ziren. "Azalera handia hartzen dute meategi horiek. Hasieran behe aldera hasi ziren zuloa egiten, baina gero pixkana lur azalera joan ziren, eta horrek arriskua sortu zuen". Alkatearen arabera, zuloak egiterakoan zutabeak jartzen zituzten, ez hondoratzeko, baina urak pixkana zutabeak higatu ditu, eta hondoratzeak izan dira. "Bere garaian bi baserri jan zituen. Zulo handi bat dago eta horri irtenbidea eman nahi diogu".

Zuloa dagoen lursailak pribatuak dira, eta horrek esku hartzea zailtzen du. "Eusko Jaurlaritzarekin bilerak egin ditugu gaiari heltzeko, eta irtenbidea modu ordenatuan emateko akordio batera iritsi gara", zehaztu du alkateak. "Zuloa sortu zen lursaileko jabeekin akordioa lotzen ari gara, eta udalak hektarea bat erosiko du. Eusko Jaurlaritzarekin harremanetan gaude, hektarea horren berreskuratzea lantzeko. Aurreneko pausoa ematen ari gara meategien arazoari irtenbidea emateko".

Bestalde, Batzarremuño eraikinean zenbait berrikuntza egiteko asmoa du udalak. Hain justu, han dagoen erabilera anitzeko gela handi bat hornitu nahi dute: proiektorea, bozgorailuak, taulatua... Beste berrikuntza batzuk Elordi elkartearen ondoan dagoen zelaian egin nahi dituzte. "Iturri bat jarri, mahai eta eserleku batzuk, argiteria indartu...".

Ur ustiapena hizpide

Aurki landuko duten beste gai garrantzitsu bat ur ustiapenarena da. Egun herriak Ur Partzuergoarekin zerbitzu integrala kontratatuta du. "Orain hamar urte sinatu zen hitzarmena, eta aurten bukatzen da. Gure asmoa da gai honen inguruan informatzea. Ur Partzuergoko zuzendaria etorriko da Altzora azalpenak ematera. Horretarako batzarrak antolatuko ditugu, gai honen inguruko eztabaida egiteko eta denon artean erabakitzeko aurrera begira zer egingo dugun".

Beste gai bat garraio publikoarena da. Tolosaldean herri txikientzat eskaripeko zerbitzua jarri zuten iaz, eta Altzo da zerbitzua gehien erabiltzen duen herria. "Ikusten dugu sistema horri oraindik eta etekin handiago atera diezaiokegula. Harremanetan gaude aldundiarekin ordutegian zenbait aldaketa egiteko, eta geltokiak izango direnetan egokitzapen batzuk egiteko". Elduaienek esan duenez, helburua da ahalik eta auto gutxien erabiltzea. Gaiarekin lotuta, eskolarekin batera kontzientziazio kanpaina bat egingo dute udaberrian. Bestalde, bidegorri bat margotuko dute plazatik eskolaraino.

Uda aurretik martxan jarri nahi dute Altzoko Erraldoiari buruzko egitasmo bat. "Laguntza eskaera egin genuen turismoa bultzatzeko. Ezezkoa eman digute, baina gutxieneko bat egin behar dela uste dugu", dio alkateak. Erraldoiari buruz informazio panelak jartzea aurreikusten dute plazan, frontoian eta Altzo Azpin.

Era berean, herriko webgunea berritzen ari dira, eta berrikuntzen artean Elduaienek bat nabarmendu du: "Nekazarien txokoa jarri nahi dugu. Helburua da herrian norbaitek zerbait eskaintzeko badu, horren berri ematea. Horretarako Arrima elkartearekin jarri gara harremanetan".