gipuzkoa

2016-04-292016-04-29gipuzkoa

Berdinbidean. Herrien zerrenda

Hauek dira, behin-behinean, Berdinbidean programan parte hartzen ari diren herriak. Zerrenda hau osatzen ari da pixkanaka, 10.000 biztanletik beherako herrietako udalekin.AizarnazabalAlegiaAltzoAnoetaAramaAsteasuAstigarragaBerastegiBideberri mankomuni...

Betaurreko moreak janzten
2016-04-292016-04-28Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Betaurreko moreak janzten

Eider Goenaga Lizaso

Udal kudeaketan genero ikuspegia txertatzeari aspalditxo ekin zioten Gipuzkoako udalek; aurreko hamarkadakoak dira zenbait udalen lehenengo berdintasun planak. Baina udal txiki ugari daude lurraldean, eta horiek zail dute euren kabuz berdintasun plangintza bat landu eta garatzea. Horri erreparatuta, 2011n Gipuzkoako Foru Aldundiak Berdinbidean programa jarri zuen abian; 10.000 biztanletik beherako herrientzako laguntza programa bat, herri horietan berdintasun politikak abian jartzeko. "Programan sartu ginen, eta betaurreko moreak janzten hasi ginen udaleko denak", azaldu dio Hitza-ri Urnietako EAJko zinegotzi Miren Martiarenak (Urnieta, 1981).

Berdinbidean martxan jarri zenetik dago Urnietako Udala programaren barruan, eta baita Elgeta, Leintz-Gatzaga eta Antzuola biltzen dituen Bideberri mankomunitatea ere. Karmele Korta (Arrasate, 1969) da Bideberriko gizarte langileetako bat. "Gu geure kabuz hasi ginen berdintasun gaia mugitzen, nola egin oso ondo jakin gabe. Diagnostiko bat egin eta plana lantzen ari ginen Berdinbidean sortu zenean, eta guretzat sekulako aukera izan zen". Berdinbidean-eko teknikariengandik ezagutza, esperientzia, aholkularitza, dinamizazioa eta orientazioa jaso dituztela dio.

Berdintasun teknikari bat izatea ezinezkoa zaie 10.000 biztanletik beherako herriei, eta are zailagoa da hori 1.000 biztanletik beherako herrientzat. Hutsune hori borondate hutsarekin eta gogoarekin betetzea ezinezko jotzen dute. "Teknikariek dute halako gaietan ezinbestekoa den ezagutza hori, eta guk gogoa bai, eta borondatea nahi adina daukagu, baina borondateak ez du teknikarien ezagutza eta esperientzia ordezkatzen", dio Amaia Azkuek (Villabona, 1983), Berdinbidean programan sartu berri den Berastegiko Udaleko alkateak (EH Bildu). Aurten izena eman duten 11 udal berrietako bat da Berastegi. "Aurkezpen bileran izan ginen, otsailean, eta guretzat oso interesgarria izan zitekeela iruditu zitzaigun", dio Azkuek. Ondoren, herri guztien partaidetzarekin egin diren bi mintegietan izan dira, eta maiatzean teknikariak Berastegira joan eta haiekin batera lanerako plangintza bat egiteko desiratzen dago alkatea.

Berdinbidean-en izena eman duten udal berrien zerrendan dago Villabona ere. Eneko Urdangarin (Zarautz, 1965) zinegotzi jeltzaleak dioenez, hasi dira berdintasun arloko bide orria zehaztuko duen lan mahaia osatzen. "Otsaileko bileran izan ginen, ondo iruditu zitzaigun han aurkeztutakoa, eta buru-belarri sartu gara honetan. Aldundiak bi teknikari bidali dizkigu, dinamizatzaile eta aholkularitza ematen digutenak, eta haiekin ari gara".

Teknikariek eta arduradun politikoek osatutako mahai bat izendatzea da udalak egin behar duen lehen egitekoa, eta Villabonan, gobernuko kideez gain, oposizioko alderdietako ordezkariak (EH Bildu eta PSE-EE), gazteria eta gizarte arloetako teknikariak, gaztelekuko dinamizatzaileak eta gazteekin aritzen diren begiraleen ordezkariak daude mahaian.

Kezka handiena, izan ere, gazteekin dutela azaldu du Urdangarinek. "Mikro-indarkeria jarrerekiko joera eta onarpena sumatzen dugu gazteen artean, bai hizkuntza aldetik, bai irudi aldetik, eta horrek kezka eragiten digu; horregatik sartu ditugu gazteria arlokoak mahaian". Aurrerantzean egingo duten lanaren bizkarrezurra izango da lan mahaia, eta, ondorioz, bertan daudenek lanerako konpromiso erabatekoa dutela azpimarratu du zinegotziak. "Ibilbide luzeko lan bat da, eta lantaldeak hori bermatu behar du. Berdintasunaren gaia lehen mailara ekarri behar dugu; ezin dugu utzi sei hilabetean porrot egin dezan, udalgintzan hainbat proiekturekin gertatzen den bezala".

Zeharkakotasuna

Bost urte daramatzate Urnietako Udalean Berdinbidean-eko teknikariek zedarritutako ibilbidea egiten. Aurreko berdintasun planaren ebaluazioa lantzen ari dira orain, eta bestea abian jarri nahi dute, urtea amaitzerako. Martiarenaren esanetan, genero ikuspegia udalean txertatzea izan da bost urteotako lan esanguratsuena. "Guk badugu genero arloko prestakuntza duen teknikariren bat, baina hasieratik argi geneukan ez genuela berdintasun gaia soilik gizarte zerbitzuekin lotu nahi, udaletxe guztiaren lana zela. Ildo horretan, oso ondo etorri zaigu programa hau, zeharkakotasun hori lantzen lagundu digutelako, udaletxeko sail eta teknikari guztiak barne hartuta".

Udaleko langileen artean kontzientziazio lan handia egin dutela nabarmendu du zinegotziak, sentsibilizazioari pisu handia eman diotela. "Gizarte zerbitzuetan nahiko argi zuten beraiei bazegokiela, baina beste alor asko ere ukitzen ditu berdintasunaren gaiak. Hirigintzan, esaterako, ez zekiten nola landu genero ikuspegia; eta hor, adibidez, puntu beltzen gaia landu da. Hasieran, arkitektoak ere —emakumea da bera— esaten zigun baietz, ikusten zuela berdintasunaren gaia inportantea zela, zerbait egin behar zela, baina iruditzen zitzaiola bere arloarekin ez zuela zerikusirik. Kosta egiten zitzaion betaurreko moreak janztea, baina jantzi ditu". Martiarenak dioenez, dagoeneko udaleko arlo guzti-guztietan dago txertatuta genero ikuspegia: "Sail guztietan hartzen da kontuan genero ikuspegia; udaletxeko idazkariarengandik hasi, eta kontratu guztietan, diru laguntza lerro guztietan, berdintasun klausulak dauzkagu ezarrita; herriko elkarteei laguntza ematen diegu, ikastetxe eta gurasoekin ere ari gara...".

Bideberri mankomunitateak bestelako bidea egin duela azaldu du Kortak. "Gu gizarte zerbitzuetarako mankomunitate bat gara, Debagoieneko hiru herri txikik bat eginda sorturikoa. Eta guk egin dugu lan hau orain arte; baina berdintasunaren gaiak gizarte zerbitzuak gainditu egin behar ditu, zabaldu egin behar da, bai herrietara eta bai udaletara". Orain artean, herritarrengana iristea izan da Bideberri mankomunitateak egindako lanaren ardatza. "Gauza asko egin ditugu herritarrei begira —autodefentsa ikastaroak, maskulinitate tailerrak, gaztetxeekin elkarlanean egindako ekintzak—, aktibazio bat lortu da, eta iruditzen zait lan hori nahiko ondo egin dugula", dio Kortak. Beste pauso bat eman nahi dute, ordea. Mankomunitatetik atera, eta gaia udaletan txertatu behar da, herri bakoitzeko erakundeetan. "Gure erronka, orain, zeharkakotasun hori lantzea da, udalak eta udaletako organo guztiak gai honetan inplikatzea. Hori da Berdinbidean-ek orain ipini digun lan ildoa, genero ikuspegia udaleko arlo guztietan txertatzea".

Elgeta, Antzuola eta Leintz-Gatzaga herri txikiak izan arren mankomunitatean antolatuta egotea egin beharreko lana garatzeko lagungarria izan dela aitortu du Kortak: "Herri txikientzat oso zaila da gizarte arloko edozein programa abian jartzea". Berastegik, ordea, bakarka hasiko du bidea, eta lan mahaia, hasiera batean, alkateak eta gizarte langileak osatuko dute. "Gu herri txikia gara, 1.000 biztanle ingurukoa, eta gure gizarte langilea ere astean bitan bakarrik etortzen da, egunean sei ordu. Herri handiagoetan gizarte langile bat baino gehiago izaten dute, guk osoa ere ez. Beretzat gain karga bat izango da, baina gogoz dago, eta ni ere bai. Lan mahaia teknikariak eta nik osatuko dugu, baina prest gaude gaia serio hartzeko, eta astean denbora tarte bat horri eskaintzeko. Berdinbidean-ek kronograma bat aurkeztu digu, eta hori bete beharra dago", dio Azkuek. Partaide berriak bidea egin ahala gehituko direlakoan dago. "Nik harrera ona espero dut; herriko eragile guztiengana joango gara, eta denen inplikazioa bilatuko dugu".

Besteengandik ikasi

Berdinbidean-ek beste herri txikien esperientziak ezagutzeko eta trukatzeko ematen duen aukera oso baliagarritzat jo du Berastegiko alkateak. "Gure tamainako herriekin egotea, haien esperientziak entzutea, beti da aberasgarri. Adibidez, Asteasuk aurreko legealdian ere parte hartu zuen programan, eta atera zituzten ondorio batzuk; guk ere hortik ikas dezakegu".

Biztanleriari erreparatuta, Asteasu, Irura, Altzo, Lizartza, Ikaztegieta edo Legorreta izan litezke Berastegirentzat ispilu. Villabonarentzat, berriz, Zestoa, Urnieta, Astigarraga, Lazkao edo Oiartzun. Programak Villabonari ispilu egokia bilatzen lagun diezaiokeela uste du Urdangarinek. "Zuk ikus dezakezu Zarautzen proiektu batek oso ondo funtzionatu duela, eta saia zaitezke martxan jartzen. Baina Zarautzek 20.000 biztanle baino gehiago ditu, berdintasun teknikari bat du, herriaren soziologia ere ezberdina da. Ezin da guretzat eredu izan. Beste herri batzuetan bilatu behar dugu ispilua".

Oraingoz parte hartu duten bi mintegietan besteen esperientziak entzute hutsa lagungarri izan zaiola dio Urdangarinek. "Adibidez, Zestoako alkateak komentatu zuen nola bere alaba etxera joan zitzaion futboleko praka batzuekin, eta nola galdetu zion zertarako zen praketako sare hori. Tontakeria dirudi, baina horrelakoak etengabeak dira. Harro-harro, ahoa betetzen zaigu nesken futbol taldea aterako dugula esaten, baina neskek mutilen arropa erabili behar dute, eta mutilentzat arropa berria erosteko, berriz, diru pila xahutzen da. Eta horrelakoak pixkanaka gainditzen joan behar dugu".

Ezagutzaren garrantzia

Herriak elkartzen diren mintegietako batean aipatu zuen udal ordezkari batek herrian izandako bortxaketa baten kasua ere. "Guk halakorik ez dugu izan, zorionez, baina mintegi batean atera zen gaia. Teknikariak eta politikariak prestatuta gaude horri aurre egiteko? Nik, zinegotzi gisa, noski, adierazpenak egingo ditut hurrengo egunean, gertatutakoa salatzeko. Eta gero, zer? Norbaitek joan beharko du neskaren etxera, babesa eman beharko zaio, aurrera egiten lagundu, agian ikastetxean ere lanketa bat egin behar da...". Urdangarinen arabera, gaiari buruzko ezagutza ezinbestekoa da halako egoera batean, eta hori abiatu berri duten bidean eskuratuko dutelakoan dago. "Gai hauetan ezin duzu hanka sartu. Pentsa, gertatzen da bortxaketa ostiral gauean, eta zuk larunbatean edo igandean erantzun bat eman behar duzu. Baina, noski, nola ez dakizun zer egin eta aldundian ez dagoen inor, neskari esaten diozu bueltatzeko asteartean... Bada, hori ez da modua".

Martiarenak ere halako gaiek udaletxeko langile eta ordezkariengan kezka sortzen dutela dio. "Gertatzen dena da gauzak egin nahi dituzula, baina gai batzuk ez dakizula nondik hartu. Borondatearekin ez da nahikoa. Gai konplexuak dira, egoera oso bortitza. Gerta liteke neska zein mutila herrikoak izatea, biak adingabeak izatea; eta, adingabeak badira, babestu egin nahi duzu pertsona hori, baina nola babestu? Emango dugu izena edo ez? Salaketa publikoa eginez gero, emakumea biktimizatuko dugu edo ez? Hori ondo egin nahi duzu, eta ezinbestekoa da adituen aholkularitza".

“Prezioa da puntu ahulena”
2016-04-292016-04-29Albisteak, Ekonomia, gipuzkoa

“Prezioa da puntu ahulena”

Maite Alustiza

Gaur ez da antxoetara ontzirik aterako. Azken asteetan asko arrantzatzen ari dira, eta, salmentak dezente merkatzen ari direnez, hala adostu dute Kantauriko kofradiek. "Ostirala izaten da egunik txarrena salmentarako prezio aldetik, eta horregatik hartu da erabaki hori". Miren Garmendia Gipuzkoako Arrantzale Kofradien Federazioko idazkariak azaldu duenez, kuota kontsumitzen doa pixkanaka, eta ez dute kanpaina "azkarregi moztu nahi". Asteazkenean, esaterako, Ondarroako (Bizkaia) salmentak eten behar izan zituzten, guztientzat kutxarik eta izotzik gabe geratu zirelako —milioi bat kilo porturatu ziren—. Aste honen ondoren, berriro balorazioa egingo dute kofradiek; arrantza nola doan ikusten joango dira, eta horren arabera hartuko dituzte erabakiak.

Ondo doa antxoaren kanpaina. Arrantzak erregularki egiten ari dira, eta barku gehienak egunero ekar dezaketen gehieneko kopurua ekartzen ari dira: ontzi handiek 10.000 tona antxoa arrantzatu ditzakete; txikiek, berriz, 8.000 tona. Era berean, arrantzaleak gertu harrapatzen ari dira antxoa, eta hori ere positibotzat jo du Garmendiak: "Egoera onean dagoenez, antxoa zabal dago, gertu kostatik. Horrela gastu gutxiago izaten dira".

Kanpainari alde txarrik ateratzekotan, bat aipatu du Garmendiak: "Prezioa da puntu ahulena". Dioenez, gorabeherak daude antxoaren tamainaren arabera, baina orokorrean ez da oso ona izaten ari. Kofradien federazioak emandako datuen arabera, antxoa oso handiak lau edo bost euroan egon daitezke, baina batez bestekoa bi eurotik beherakoa da, 1,30 eta 1,50 euro artekoa. "Bi eurotik gora ondo legoke, baina hori ere tamainaren arabera. Oraingoz egon da fabrikatarako antxoa, lehengo urtean kexatzen ziren, baina prezioan ez dugu ikusten alderik egon denik iaztik".

Arrantzaleek oraindik ez dakite zenbateko kuota izango duten. Bruselak iaz egin zuen banaketa kontuan hartuta, Espainiari 22.500 tona antxoako arrantzua dagokio, baina Madrilek ez du oraindik erkidegoen artean kuota banatu. Uneotan Madrilekin negoziatzen ari dira kuota zehatzaren inguruan; aste honetan bilerak izan dituzte. "Aldaketa bat eskatzen dugu. Guk kudeaketa plan bat adostuta daukagu frantses arrantzaleekin eta zientzialarien babesarekin, eta plan horretan baditugu formula batzuk non kuota hori igotzen den". Esperantza badauka Garmendiak: "Aukera badago, eta hori baliotu nahi dugu. Komite kontsultiboan administrazioaren aldetik hori baliotzen bada, gero tramite administratiboa bakarrik geratuko litzateke".

Kuota igo ahal izateko arrazoien artean, arrantzaren egoera ona aipatu du Garmendiak, biomasaren eta stockaren aldetik. 2005. urtetik 2009ra debekatuta egon zen antxoa arrantzatzea, asko gutxitu zirelako, baina azken urteetan susperraldia izan du: iazko datuen arabera, antxoaren biomasa 142.000 tonakoa da Bizkaiko golkoan, kopururik handiena 1987. urtetik. "Biomasak balio historikoak eman ditu bai iaz eta bai aurten, eta horren baitan ikusten dugu aukera badagoela zerbait gehiago arrantzatzeko. Gauzak gaizki daudenean denok egin behar dugu esfortzua gauzak murriztuz; ba, ondo daudenean ere zergatik ez. Aukera gehiago baldin badago, aprobetxatu egin behar dugu".

Berdela eta hegaluzea

Berdelaren kanpaina martxoan hasi zen, eta azkenetan da. "Kuota oso mugatua daukagu, erraz betetzen da. Gutxi batzuei geratzen zaie zerbait arrantzatzeko, baina laster bukatutzat emango dugu". Prezioei dagokienez, iazkoarekin alderatuta "zertxobait" igo dela dio Garmendiak, baina "oso gutxi". Urteko lehen berdelak kiloko 0,77 euroan saldu zituzten, batez beste.

Hegaluzearen kanpaina, berriz, uztailean hasiko da. Iazkoa betez gero pozik leudekeela dio Garmendiak. Iaz guztira 5 milioi kilo hegaluze harrapatu zituzten —2014an 2,9 milioi eta 2013an 3,6 milioi—. Stocka ondo dago, Garmendiaren arabera, baina hegaluzearen kanpaina beti dute kezka: "Itsasoak agintzen du. Hegaluzea migratorioa da, eta batzuetan gehiago sartzen da golkoan, besteetan urrutiago dago... Ikusi beharko da".

Maiatzean urtebete da Bizkaiko eta Gipuzkoako arrantzaleek Euskal Kofradien Federazio Nazionala sortu zutela. Sektorearen interesak elkarrekin defendatzeko batu ziren, eta elkarlana bide onetik doa: "Kuoten banaketan, berdelarena eta txitxarroarena elkarrekin kudeatu ditugu, eta hori positiboa da. Gure berezitasunak ditugu alde batean eta bestean, baina gero eta harreman hobea dago euskal arrantzaleen artean, eta horrek eramango gaitu elkartasun osora".

Erabakiaren alde, ados
2016-04-292016-04-28Albisteak, gipuzkoa, Politika

Erabakiaren alde, ados

Erik Gartzia Egaña

Ikusmiran dute 2017ko martxoaren 19a. Egun horretan, Oiartzualdeko lau udalerrietan —Errenterian, Pasaian, Oiartzunen eta Lezon— erabakitze eskubidearen gaineko herri kontsulta egingo dute. Demoarso izena jarri diote prozesu horri guztiari.

Herri galdeketa izan baino urtebete lehenago aurkeztu zuten iniziatiba, joan den martxoaren 19an. 70.000 bat lagun bizi diren eskualde batean herri kontsulta bat egitea ez da nolanahiko erronka. Horregatik, herri kontsultaren balioak eskualdeko biztanleen artean hedatzeko eta prozesua bera bururaino eramango dela bermatzeko, Adosgunea lantaldea aurkeztu zuten joan den larunbatean.

Euskal Herrian badira antzeko beste hainbat prozesu. Herri galdeketak egitea dute zerumugan. Hala ere, Gure Esku Dago dinamikako Jexux Olaziregik jakinarazi duen bezala, Oiartzualdekoa izango da Adosgunearen ezaugarriak beteko dituen lantaldea. Udalerri bakoitzak bere galdeketa egingo badu ere, lantaldeak eskualdeko izaera izango du. Jatorri ezberdinetako berrogei bat lagunek osatzen dute Adosgunea.

Demoarso egitasmoaren koordinatzailea da Imanol Esnaola. Prozesuari "arkitektura eta formalitatea" emateko asmoz sortu dute Adosgunea, "herri galdeketa herritarrek antolatu dutelako". Horrela, lantaldea osatuko duten pertsonak ibilbide luzekoak eta prestigiodunak dira. "Gure kasuan, formalitate puntu bat ematen dio erreferentziazko eta irizpidea duten pertsonek gainbegiratzeak eta prozesuari bermea emateak, bai parte hartzeari dagokionez, bai aniztasunari dagokionez, bai gardentasunari dagokionez".

Lantaldearen funtzioak zeintzuk diren xehatu ditu. Prozesua jarraitzeaz gain, gardentasuna eta izaera irekia ere eman nahi diote. "Horregatik, lan egiten dugu ahalik eta jende gehien hurbildu dadin, kriterioduna, plurala eta eskualdean ezaguna dena". Urte osoko lana dute Adosguneko kideek. Prozesuaren fase bakoitzari dagozkion dokumentuak jasoko dituzte, eta ongi doan ala ez ebatziko dute. Gauzak bide okerretik joanez gero neurri zuzentzaileak aplikatuko lituzketela iragarri du Esnaolak.

Hamaika iritzi, aldarri bera

Kolore politiko ezberdinetako pertsonen bilgune da Adosgunea, baina guztiak bat datoz Demoarsoren funtsarekin: erabakitzeko eskubidearen alde egiten dute. Ion Collar Errenteriako Ahal Dugu-ko kidea da, eta udalean Irabaziz hautesle elkargoaren eleduna. Adosgunean egotearen arrazoiak azaldu ditu: "Erabakitze eskubidea beti defendatu behar dugu, pertsona bakoitzak bere etorkizuna zein den hautatzeko. Partaidetza oinarrizkoa da. Oinarrizko unitatea pertsona da, eta bere nondik norako guztiak erabakitzeko ahalmena izan behar du". Horrela, Collarren ustez, Gure Esku Dago-k eta Adosguneak herritarren parte hartze hori bultzatzen dute: "Partaidetza ez da bakarrik lau urtean behin botoa hautetsontzi batean sartzea".

Horren atzean bakoitzaren jarrera aktiboa ikusten du Irabaziz-eko zinegotziak: "Norberak aktibo izan behar du politikagintzan, iniziatiba sozialetan eta beste hainbat gauzatan". Gure Esku Dago-k hori bermatzeaz gain, egitasmo "oso irekia" dela uste du. "Familia politiko guztietako herritarrak gaude. Bereziki Errenterian kolore askotakoak gaude, eta hori babestu egin behar dugu, bertan parte hartuz".

Agustina Pontesta Lezoko bake epaile izan zen. Hitz gutxitan azaldu du bere engaiamendua: "Erabakitzeko eskubidearen alde gaudelako nago hemen, eta lan egiteko eta jendea animatzeko gogoz. Nahi eta nahi ezkoa da gure etorkizuna erabakitzea, eta horretarako herri galdeketak beharrezkoak dira".

Paco Alvarez Barral PSE-EEko Ezker Sozialista korronteko eleduna da. "Guk erabakitzeko eskubidearen alde egiten dugu, duela urte askotik. Uste dugu Espainiako Estatuan dauden lurraldetasun aferak konpontzeko bide egokiena dela". Gainera, uste du galdeketak legezkoak izan daitezen artikulatu behar dela. "Ez dira lotesleak, baina gizarte zibilaren iritzia jakiteko balio dute, eta horren arabera egin beharko lirateke legeak gero".

[Herriz herri] Arrasate. Sorkuntzarako fabrikak
2016-04-292016-04-29Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Arrasate. Sorkuntzarako fabrikak

Maite Alustiza

Ekainean 110 urte beteko dira Union Cerrajera fabrika sortu zutenetik. Arrasaterentzat motor ekonomiko garrantzitsua izan zen, baita bailara osoarentzat eta Gipuzkoarentzat ere. Herriaren erdigunean, fabrikaren atezaintza zenari eusten diote oraindik, Erlojuaren eraikina izenez da ezaguna —bereziki babestutako kalifikazioa du—. Ondoan, bere garaian Aprendices eskola izan zena dago. Maria Ubarretxena alkateak azaldu duenez, eskola hori Union Cerrajerak ireki zuen, beraien langileen ondorengoentzat. "Hortik hasi zen gaur egun hemen daukagun mugimend u guztia: hor hasi ziren ikasten, gero Jose Maria Arizmendiarrieta etorri zen, ikasle batzuk hartu eta Ulgor kooperatiba sortu zuen, gero Fagor izango zena". Urrian hiru urte beteko dira Fagor Etxetresnen porrotetik, baina Ubarretxenak ez du uste denbora nahikoa denik zauria ixteko: "Ez da zenbat langileri eragin zien bakarrik, baita enpresa horrek zer suposatzen zuen ere. Tristezia izan da herrian, denentzako oso notizia txar eta gogorra".

Erlojuaren eraikina eta Aprendices berritzea da udal gobernuaren proiektu nagusienetako bat. Guztiz berritzea eta erabilera ematea: "Inguru horretan gune kultural bat sortu nahi dugu". Ubarretxenak dioenez, Erlojuaren eraikinean herriko hamazazpi kultur talde daude egun, baina "oso modu prekarioan" dabiltza: ez daukate berogailurik, leihoak ez daude isolatuta... Sorkuntzarako gune egoki bat sortu nahi dute, "batez ere belaunaldi berriak animatzeko". Asmoa da askotariko diziplinak han biltzea: dantza, trikitia, bertso eskola, txalaparta, batukada... Dagoeneko eraikinean dauden kultur taldeez gain, herrian egoera txarrean dauden beste batzuk han kokatzea da udalaren asmoa. "Otxoteari, adibidez, eskaini egingo diogu".

Euskaltegia ere hara eramango dute, "urteetan" leku berri bat eskatzen ibili eta gero. "Iruditzen zaigu euskara ikastera joaten den pertsona horrek euskal kulturarekin hartu-emana edukitzea ona dela guk bilatzen badugu pertsona hori hemen integratzea eta kultura bereganatzea". Kalkulatu dute 1.500 lagun inguru egongo direla Erlojuaren eraikinean.

Aprendices eraikina, berriz, urte askoan Arrasate Musikal herriko musika eskolaren egoitza izan zen —500 bat ikasle ditu—. Eraikina egoera txarrean zegoenez, beste batera lekualdatu zituzten, behin-behinean. "Behin-behineko egoera horrek darama zortzi urte edo gehiago, eta gaizki daude". Aprendices eraikina berriro musika eskola bihurtu nahi dute. Hor egongo dira Arrasate Musikal, Goikobalu abesbatza, euren balleta eta auditorium txiki bat.

Espaloiak zabaltzea

Mugikortasunari lotuta ere, hainbat egitasmo ditu udalak: bidegorria egitea, bizikletaren erabilera sustatzea... Espaloi batzuetan obrak egiten dabiltza, horiek zabaltzeko. "Korriente hori dator: oinezkoari ematea lehentasuna eta bizikletentzako ere egokitzea. Ea kultur aldaketa hori eragiten joaten garen".

Proiektu konkretuen artean, Arbolapeta-Muzibar zatia aipatu du. Inguru hori berrantolatu nahi du udal gobernuak: "Espaloia oso estua da, jende asko pasatzen da. Ikusten da espaloia handitu behar dela, baina hori egitearekin batera eta bidegorria ezarri nahi badiogu, horrek eragingo du aparkalekuak kentzea...". Nola egin erabakitzen hasteko, 21 alternatiba planteatu zituzten, eta erakusketa batean azaldu zituzten, jendeak iradokizunak egin zitzan.

Aste honetan bertan bilera izan dute inguruko kale bateko bizilagunekin: "Alternatiba batzuek proposatzen dute beraien kaletik trafikoa desbideratzea. Orain trafiko gutxikoa da, eta horrek sekulako aldaketa ekarriko lieke". Erreka azpitik doa zati horretan, eta erreka bistaratzea ere proposatu dute: "Hori eginda leku gutxiago legoke, baina esaten dute erreka biziberritzeko ireki egin behar dela, eguzkia sartu behar dela nahi badugu bizitasuna sortzea...".

Onena zer litzatekeen "garbi" ez dutenez, erabaki dute lehenengo aproposa litzatekeela mugikortasun plan bat edukitzea, Arrasate guztian trafikoa nola antolatuta dagoen eta nola egin beharko litzatekeen ikusteko. "Luzerako izango da. Lehenengo esleitu beharko da mugikortasun plana, gero egin... Nahiago dugu luze joatea baina jendea ahalik eta kontentuen uztea, azkar egin eta arazo bat konpondu ondoren beste bat sortzea baino".

Garbiketa ordenantza

Herrian zeresan handia ematen ari da kale garbiketari dagokion ordenantza. Martxo bukaeran hasierako onarpena eman zioten, EAJren eta PSE-EEren aldeko botoekin eta gainerako alderdien kontrakoarekin. Batik bat pintaketak, pankartak eta kartelak arautzen dituen artikuluak sortu du zalaparta gehien. Hainbat herritar eta eragileren arabera, adierazpen askatasuna mugatzen du. "Maiatzaren 17ra arte daukagu epea alegazioak aurkezteko, eta gu horretara animatzen ari gara, gainera. Denon gustura ez da irtengo, hori argi dago, baina nik beti esaten dut: 'Irteten bagara zeozerekin denak gustura ez gaudena baina desadostasun handiegirik gabe... hori da kontua'". Gaiak luze joko duela dio Ubarretxenak: "Alegazioen ondotik aztertu egin behar dira, jendearekin egon, egin beharreko aldaketak egin...".

Dioenez, euren asmoa ez da polemika edo egonezina sortzea, baizik eta jendea kontzientziatzea: "Herria zaindu egin behar da, guk gure etxea zaintzen dugun moduan gure herria zaindu behar dugu. Helburua ez da debekatzea, kontzientziatzea eta herria zaintzea baizik". Gaineratu duenez, antzinako kasko historikoa dute, eta Arrasateko harresiak zeuzkan bost ateetatik hiru mantentzen dituzte. "Horri balioa emateko gauza bat dela uste dugu".

Udal mailan, martxan jartzekotan dira memoriaren eta bizikidetzaren mahaia. Lehen bilera maiatz hasieran egingo dute: "Hitz egin dugu, oinarri moduan dokumentu bat helarazi genien gainerako alderdiei, eta gutxi gorabehera denek ikusi dute ondo hitz egiten hasteko". Ubarretxenaren arabera, benetako pausoak egin nahi badituzte, beharrezkoa izango da guztien adostasuna: "Nahiz eta mantso joan, behintzat erabaki dugu mahai horretan alderdi guztiak esertzea, eta hastea hausnarketa bat egiten eta ikusten zein pauso eman ahal ditugun".

Bestetik, parte hartzearen inguruko lanketa egiten ari dira udal barruan. "Saiatzen ari gara denon artean erabakitzen parte hartzearen ordenantza bat sortzeko, zelan izan beharko litzatekeen parte hartzea udaletik landua: zein gauzatan bai, zeintzuetan ez, zeinekin..." Gutxieneko adostasun batera ailegatzea jarri dute helburu: "Adostasun hori gera dadila udaletxean propio bezala, eta datorrena datorrena denok erabiltzea hori gutxi gorabehera eredu bezala. Kostatuko da, baina lortu nahi badugu, denok izan beharko dugu gurean apur bat malguak".

“Teknika ugari ditut ikasteko, eta horiek ditut jomugan”
2016-04-292016-04-29Elkarrizketa, gipuzkoa

“Teknika ugari ditut ikasteko, eta horiek ditut jomugan”

Julene Frantzesena

Argazki kamerak edonoren eskura diren garaiotan, argazkigintzaren hastapenetara egin du jauzi Jon Andoni Martinek (Azkoitia, 1964). Duela pare bat mende sortutako kolodio hezea teknika erabiliz egindako argazkiekin osatu du Barne marrak erakusketa. Azkoitiko Torre Zuri aretoan ikus daiteke, maiatzaren 8a bitartean.

Zertan datza kolodio hezea teknika?

Teknika oso zaharra da, 1851. urte ingurukoa. Ferrotipoak —metalezko plaketan egiten diren argazkiak— eta anbrotipoak —kristalezkoetan— egiten dira teknika horren bidez. Argazkiak sortzeko prozesu osoa jarraian egin behar da, kontu handiz, eta, 15-20 minutu behar dira. Dagerrotipoaren ostean, argazkigintzan sortu zen lehenengotako teknika da.

Nolakoa da halako argazki bat ateratzeko prozesua?

Kamera plakadun bat daukat, egurrezkoa. Ez dauka ezer berezirik: objektiboa eta bi plano fokal. Atzean plaka bat eta aurrean obturadorearen ordez plastikozko tapa bat jartzen ditut, azken horretatik argia sar dadin. Aurretik, baina, osagai kimikoak bota behar zaizkie kristalezko edo aluminiozko plakei. Horrela, material hori argiaren aurrean jartzeko sentsibilizatzen da. Objektibotik sartzen den argia soilik hartu behar du plaka horrek, bestela erre egiten da. Hogei segundo-edo behar izaten dira argazkia ateratzeko, eta modeloak segundo horietan geldirik egon behar du. Horregatik jarri diot Barne marrak izena erakusketari; modeloak barnean duena ateratzen da segundo horietan egindako irudian.

Azkoitiarren argazkiekin osatu duzu Torre Zuriko erakusketa.

Bai, protagonista gehienak azkoitiarrak dira. Kolodio hezea teknikaren berri izan, eta probatzen hasi nintzen duela pare bat urte inguru. Erosi nuen beharrezkoa zen materiala, eta tailer bat egin nuen. Hainbat azkoitiarri egin nizkien erretratuak. Ikusgai diren irudiak bakarrak eta errepikaezinak dira. Dena den, asko dut oraindik hobetzeko.

Zumaian, berriz, argazki esteinopeikoak izan dituzu erakusgai.

Horiek izan daitezke kaxa, poto, freskagarri lata edo kalabaza batekin ateratako argazkiak. Barrutik beltzez pintatu eta zulotxo bat egin behar zaie argia sartzeko, eta barruan jarri behar da argazkiak egiteko papera. Berezitasuna da ez duela objektiborik eta zulo txiki batetik sartzen dela argia. Zulotxotik argi izpiak sartzen dira, eta kanpoko irudia iraulita proiektatzen da argazki paperean. Argiari zenbat denboraz utzi behar zaion sartzen kalkulatu behar da, argazkia ilunegi edo erreta atera ez dadin.

Nolatan hasi zara argazkiak egiteko teknika zaharrak erabiltzen?

Argazkigintzari buruzko saio bat ikusi nuen behin telebistan. Antzinako tekniken ingurukoa zen, eta hura ikusi ostean hasi nintzen probatzen. Beste mundu bat da. Argazkigintza digitala alde batera utzi dut, baina oraindik erabiltzen dut irudi azkarrak egiteko. Konplikatuak dira, eta izugarrizko lana eskatzen du halako argazkiak egiteak. Hasteko, gauza ugari erosi behar dira. Horrez gain, argazkiak egin baino astebete lehenago-edo osagai kimikoak prestatu behar dira. Eta ondoren hasten zara lanean. Ordu asko eskatzen duen arren, oso gustura nabil. Esan ohi den moduan: gustuko lekuan, aldaparik ez.

Denetariko teknikak probatu dituzu, beraz?

Analogikoarekin hasi nintzen. Gero, argazkigintza digitalera pasatu nintzen. Digitala dena zela uste nuen, baina teknika hauek ezagutzean ikuspuntua aldatu zitzaidan. Probatu behar nuela eta, honaino iritsi naiz.

Gaur egun, argazki guztiak moldatu daitezke. Teknika horiekin, berriz, ezin da aldaketarik egin.

Ateratzen dena ateratzen da. Egun, munduko gauzarik errazena da argazkiak ateratzea, eta edonork egin ditzake. Azkoitiko erakusketarako argazkiak atera nituenean, batek esan zidan kokospea kentzeko. Esan nion ezin nuela halakorik egin teknika hori erabilita. Argazkia ikusi zuenean galdetu zidan ea nola egin nizkion erretokeak. Nik ez nuen hura ukitu, halaxe atera zen argazkia, argiagatik. Bestalde, ni argazkiak paperean edo euskarriren batean edukizalea naiz. Gaur egun egiten ditugun argazkiak gailuetan geratzen dira, eta ez dira errebelatzen. Ondo dago ordenagailuan edukitzea, baina gustatzen zait eskuetan izatea. Digitala erabiltzen nuenean ere, argazki batzuekin bilduma osatzen nuen.

Noiz hasi zinen argazkigintzan?

Txikitan hasi nintzen argazkigintzan murgiltzen, eta neure kabuz ikasi dut. Liburuak irakurtzen nituen lehen, eta orain Interneten ere begiratzen dut. Aipatutako teknika zahar horiek ikasteko sei orduko tailer bat egin nuen, baina ikasi praktikatuz egin dut. Alferrikakoak dira ikastaroetako azalpenak, etxera joan eta ez bada praktikatzen.

Ikasitakoetatik, zer teknika duzu gustukoen?

Azkenaldian erabiltzen ari naizen teknikak. Argazkigintza digitala ere gustatzen zait, baina orain besteekin nabil buru-belarri. Teknika ugari ditut ikasteko, eta horiek ditut jomugan.

Kolodio hezea teknikarekin argazkiak egiten irakasteko tailerra eskainiko duzu larunbatean Azkoitian.

Bai, hala da. Sei lagunek hartuko dute parte saioan, eta 09:00etatik arratsaldera arte arituko gara. Argazkiak egiteko prozesua luzea da, eta pauso guztiak ezagutu ahal izango dituzte parte hartzaileek.

Etorkizuneko bidaiarien bila
2016-04-292016-04-28Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Etorkizuneko bidaiarien bila

Iñigo Terradillos

Bidaiatzeko zaletasuna gazte-gaztetatik sustatu nahi du Tolosako Antxon Bandres Bidaiarien Txokoak antolatutako Bidaia Bekak. Abenturazale eta bidaiariak daude bidaiarien txokoaren atzean, eta gisa honetako egitasmoen bitartez euren pasio hori gazteengan suspertzen ikusi nahi dute.

Izan ere, Josu Iztueta bidaiari tolosarrak argi du bera bezalako bidaiarien grina nondik datorren: "Gutako askok bidaiatzeko aukera izan dugu beste askok horretarako aukera eman zigulako, mendi elkarteek, skout taldeek, edo auzoko mendizaleak, esaterako, eta horrek gure bizitza baldintzatu du, jakin-mina sortu zutelako gugan". Bada, haiek jaso zuten hori zabaltzeko beharraren ondorioz sortu zen ekinbidea joan den urtean. DBH4ko ikasleei eman zieten parte hartzeko aukera, eta aurkeztu zirenen artean, Laskorain ikastolako sei neska-mutilez osaturiko taldearen proposamena izan zen aukeratua. Euskal bitxikeriak izenburupean osatu zuten ibilbidea, Orio, Gernika, Urdaibai, Agurain, Eunate eta Gares zeharkatuz eta arrantza, gerra eta bakea, natura eta musika bezalako gaiak jorratuz. Hori guztia sei eguneko bidaia batean egin zuten, iazko ekainean, zortzi lagunentzako lekua duen furgoneta batean eta 500 euroko aurrekontuarekin.

Lehendabiziko esperientzia "oso baikorra" izan zela adierazi dute bai antolatzaileek, bai eta bidaiaz gozatu zuten gazteek ere: "Oso ondo pasatu genuen, oso aberasgarria izan zen; taldeko inork ez zuen lehenago furgonetaz bidaiatu, eta esperientzia asko gustatu zaigu", kontatu du Maitane Iruin iazko irabazleetako batek.

Bidaiatzeko beste era bat

Hain justu, bidaiatzeko zaletasuna sustatzearekin batera, ekinbideak baditu beste helburu batzuk, eta horietako bat bidaiatzeko era asko egon daitezkeela ikusaraztea da. Iztuetak dioen moduan, "bidaia honetan ez dago ez luxuzko autokarabanarik, ez eta hoteleko egonaldirik ere". Toki batetik besterako mugimenduak furgonetaz egiten dituzte, eta furgoneta bera erabiltzen dute lotarako ere. Era berean, aurrekontu mugatua dute erregai, kanpinetarako sarrera, museoren batera joateko txartel edota janaritarako. "Baliabide askorik gabe eta urrutira joan gabe gure herrian gauza politak egin daitezkeela erakutsi nahi diegu gazteei", dio bidaiari tolosarrak.

Gazteengan balio gehiago erakustea ere aurreikusten du egitasmoak, elkarren arteko harremanak sendotzea, esaterako. "Izan ere, bospasei egunez eremu txiki batean egin behar dute elkarbizitza". Horretaz gain, berdintasunari dagokion pisua emate aldera, neska-mutilez osaturiko taldeak dira parte hartzaileak.

Iparraldea ezagutzeko

Joan den urteko esperientzia "polita" ikusita, bigarrenez egitea merezi zuela ikusi zuten Bidaiarien Txokoan. Otsailean zabaldu zuten deialdia, eta aurkeztu ziren guztien artean epaimahaiak Ibarrako Uzturpe ikastolako gazteen proiektua aukeratu du aurtengo irabazle moduan.

Euren proposamenak aurreikusten duenaren arabera, lehendabiziko egunean Tolosatik Sara (Lapurdi) alderako bidea egingo dute. Egun horretan bertan Zugarramurdi ere bisitatuko lukete. Bigarren egunean, Amaiur eta Orreaga ezagutu nahi dituzte. Ituren eta Zubietara joango dira hirugarren egunean; laugarrenean, Anboto eta Mungiara jo nahi dute, eta azken horretan Olentzeroren Etxea bisitatu asmo dute gazteek. Bosgarrenean, berriz, Gaztelugatxera joango dira, eta handik buelta, etxera.

Ipar Euskal Herrian hainbat geldialdi ditu irabazleen bidaia proposamenak; izan ere, baldintzetako bat zen aurtengoan Iparraldea barne hartzea: "Euskal Herria ezagutaraztea ere bada Bidaia Bekaren xedeetako bat, eta maiz ezagunago zaizkigun Bizkaiko edo Gipuzkoako herrietara jotzeko joera izaten dugunez, baldintza hori jarriz, Ipar Euskal Herria ezagutaraztea ere lortu nahi genuen".

Bidaia honen bitartez euren arteko harremana sustatzeko eta elkarren artean gehiago ezagutzeko asmoa dutela esan du Ibon Lopetegi Uzturpeko taldekideak. Bidaia egituratzeko orduan, bestalde, adierazi du ikastolan bertan jorratutako gaiak izan dituztela buruan. "Bertan ikasi edo entzundako gai batzuk aukeratu, Euskal Herriko mapan puntuak ezarri, eta batetik besterako bidea osatu dugu". Iazkoek bezala, ez dute sekula furgonetaz bidaiatu, eta irrikaz daude esperientzia berri hori ezagutzeko. Ekainean egingo dute lehiaketarako idatzia duten eta norbere irudimenean egina duten bidaia.

Bigarrena egin duten moduan, hirugarrena ere izango dela espero dute antolatzaileek, eta, horrela, gazte gehiagorengan barruan daramaten bidaiari sena azaleratzen eta etorkizuneko abenturazaleak bultzatzen segituko dute.

2016-04-292016-04-29gipuzkoa, Iritzia

David gnomo bat, gerta ala gerta

Danel Agirre
Bizitza askoz modu baikorragoan ikusi nahi baduzu, zure suizidio oharra idatzi behar zenuke, nik duela pare bat hilabete egin bezala. Eta ez larritu, ama, beti bezain felixiano jarraitzen dut eta, bizarrik gabeko David gnomo bat bezala, ni...

2016-04-222016-04-22gipuzkoa

Intxorta Eguna. Omendutakoak

Hauek dira igandean, Intxorta Egunean, Iñigo Arregi eskultorearen Egiaren iturria artelana jasoko duten emakumeak. Eskutik eskura emango diete eskultura bizirik daudenei; hildakoen kasuan, euren senideak izango dira Elgetan.

Aitortza jasoko dutenak

Isidora Casaban. 99 urte, Sestao. Errepresaliatua.

Teresa Nadal. 98 urte, Tolosa (Okzitania). Gerran erizain ibilia.

Pilar Garziandia. 97 urte, Tolosa. Tolosako eta Ondarretako kartzeletan egondakoa.

Angeles Florez. 97 urte, Gijon. Saturrarango espetxean preso egondakoa (1938-1941).

Teresa Harina. 95 urte, Gasteiz. Zornotzako emakumeentzako espetxean atxilotua.

Felisa Garai. 94 urte, Elgeta. Errepresaliatua.

Trini Ruiz de Alegria. 92 urte, Arrasate. Errepresaliatua, erbestean egondakoa.

Bittori Barcena. 92 urte, Hernani. Preso politikoei elkartasuna.

Maria Dolores Anasagasti. 88 urte, Bilbo. Habana ontzian Belgikara erbesteratua.

Maria Luisa Bilbao. 88 urte, Gamiz. Gerran zauritua.

Kontxi Urkijo. 85 urte, Errenteria. Erbestean egondakoa.

Mirentxu eta Mikele Agirre. 80 urte, Lizarra. Errepresaliatuak.

Maria Luisa Urra. 80 urte. Donostia. Errepresaliatua.

Tere Ponton. 80 urte, Gasteiz. Martxoak 3ko Emakume Taldekoa.

Mamen Moreno. 74 urte, Bilbo. Sindikalista, kartzelan egondakoa, lanetik kaleratua.

Begoña Gorospe. 74 urte, Hernani. Feminismoaren hastapenak.

Arantza Amezaga. 73 urte, Iruñea. Idazlea, erbestean jaioa.

Miren Clemente. 72 urte, Hernani. Lanetik kaleratua.

Arantxa Arruti. 69 urte, Zarautz, 1970ean Burgosen epaitua. Torturatua.

Arantxa Zabalegi. 68 urte, Zarautz. Gerrako alargunen laguntzailea.

Agurtzane Juanena. 59 urte, Legazpia. 1975ean torturatua.

Eli Nosellas. 56 urte, Tolosa. 1975ean torturatua.

Omenduak izango diren hildako emakumeak

Isabel Biritxinaga. Elgeta. Milizianoa, bonbardaketan hildakoa.

Clara Moran. Gallarta. Milizianoa, Kanpazarko erresistentzian hildakoa.

Kaxilda Hernaez. Donostia. Milizianoa, feminista, erbesteratua.

Esther Zilberberg, 'Estoucha'. Belgica. Brigadista. Villarrealgo frontean zauritua, idazlea.

Amaia Tello. Madril. Milizianoa. Bilbon, militante klandestino.

Emeteri Aranburuzabala. Eskoriatza. Gerra garaian fusilatua.

Cecilia G. Gilarte. Tolosa. Gerra erreportaria, erbesteratua eta idazlea.

Avelina Marcos. Bilbo. Larrinaga kartzelan egondakoa, erbesteratua.

Edurne Galarza. Oñati. Maistra depuratua, kartzelatua eta desterratua.

Normi Mentxaka. Santurtzi. Gerra zikina. Parapolizialek hildakoa, 1976an.

Norberta Ezpeleta. Bergara. Ondarretako kartzelan egondakoa; kaskamotz utzi zuten.

Amada Morentin, Asuncion Bergara eta Felipa Pueyo. Lodosa. Kolpe militarraren ondoren fusilatuak.

Maria eta Eusebia Etxarri. Miranda Arga. Iruñeko kartzelan egondakoak.

Isabel Zubia. Bilbo. Errepresaliatua.

Benita Asas. Donostia. Maistra depuratua, idazlea, feminista, sufragista.