Beasaingo alkate da Aitor Aldasoro jeltzalea (Beasain, 1967) joan den ekainaz geroztik. Sasieta mankomunitatean Beasain ordezkatu zuen aurreko agintaldian, eta lehendakaria da orain. "Kezkatuta" dago mankomunitateak duen 1,65 milioi euroko zorrarekin,...
Gazte hasi zen Belen Nevado (Gasteiz, 1969) antzerki tailerrak ematen institutuetan. Gaur egun Zapalduen Antzerkia tailerra ematen ari da, besteak beste, Azkoitian, Elkargunean; eta Arrasaten, Emakume Txokoan. Arrasaten dagoeneko ikasturte bat baino ...
Tantaz tanta lortzen da litro erdia. Kantitate horixe da, hain zuzen ere, odol emaileek odol ateraldi bakoitzean ematen duten odol kopurua. Tantaz tanta, litro erdiz litro erdi, beste herritarren baten bizitza salbatzeko egiten duten lan ikusezina da ...
Aire zikinari aurre egiteko mozorroa edo lore-errota. Bi aukera horien artean, bigarrenaren aldeko hautu garbia egin du Lasarte-Oriako Aire Garbia plataformak. Zubietan egin asmo duten errauste plantaren aurka batu dira hainbat herritar, eta haien kez...
Ogibidea aparte badu ere, denbora dezente eskaintzen dio Beñat Ibaietak (Zumaia, 1982) Euskal BatelEroak elkarteari. Inork nahi ez dituen egurrezko ontziei beste bizitza bat ematen saiatzen dira, eta garai batean euskal kostaldean nola nabigatzen zen jendeari erakusten. "Ez da lan erraza; ez da instituzioen aldetik interes berezirik egon gaiari heltzeko. Frantzian, Herbehereetan, Alemanian eta Bretainian itsas ondarea oso ongi zaintzen dute, eta ontziak mantentzeko nahiz berriak sortzeko diru laguntzak ematen dituzte. Gurean, berriz, euskal ontzi tradizionalik ez da ia geratzen, erreplikak dira gehienak".
Batel bat lortu zuen garaian ezagutu zuen elkartea; Zumaiako Beduaolako kideek eman zioten haren berri. "Batelekin eta belan ibiltzen zen jendearentzako elkartea zela esan zidaten, eta hala eman nuen izena". Handik gutxira elkarteko idazkari izendatu zuten, eta duela bi urtetik bera da Euskal BatelEroak-eko zuzendaria. "Egurrezko ontziak dituzten bazkideen eta zaleen elkartea da gurea. Badaude bazkide batzuk euren herrian egurrezko ontzi bat mantendu ezin dutelako elkartearen esku uzten dutenak".
Elkartea Bretainiara egindako bidaia baten ondoren sortu zen. "Euskal Herria gonbidatua izan zen topaketa batzuetan. Hemendik batel pila bat joan ziren hara, eta han nabigatzen ari zirela ohartu ziren bazkide pila bat bilduko zituen zerbait falta zela". Harritu egin ziren zenbait herrialdek beren itsas ondarea nola zaintzen zuten, eta antzeko zerbait egitera animatu zen lagun talde bat. Izan ere, batela euskal ontzi tradizionala da, eta "oso geurea". XIX. mendekoak izan ziren lehen batelak, eta ez zuten gidatzeko tripulazio handien beharrik. Erabilpen domestikoa ematen ziotela uste da, kostako familiek baliatzen zituztela.
Gaur egun, urtero egun bat antolatzen dute Euskal Herriko itsas ondarea eta egurrezko ontzien nabigazioa sustatzeko. Batelero Eguna deitzen diote; normalean uztailaren 31n egiten dute. Gipuzkoako zenbait herritan antolatu dute jada. Elkarte handia ez diren arren, Ibaietak uste du kostako jendeak baduela euren berri, hainbat herritan daudelako batelarien elkarteak.
Elkarte horientzako egoitzak lortzen ere saiatzen dira. "Kultur ondare diren ontziolak badaude oso egoera txarrean, eta ederra izango litzateke horiek konpontzea eta batelarien elkarteek lokal gisa baliatzea". Ibaietaren eta gainerakoen ilusioa kanpotik etor daitezkeenei Euskal Herrian itsas ondarea zaintzen dela erakustea da: "Egurrezko ontziek ondare bizia izatea nahi dugu, eta itsasorako moduan egotea".
Euskal BatelEroak taldeko bazkide bakoitzak bere txalupa du, nahiz eta zenbaitek falta duten oraindik. Uretan edukitzen dituzten ontziez gain, lokal barruetan ere izaten dituzte, eta horiek konpondu behar izaten dituzte. "Polita izaten da erakusketak egitea ere, negu partean jendeak batelen berri beste era batera jaso dezan. Badugu erakusketa finko bat Lekeition, Euskal Herriko ia ontzi tradizional guztien maketekin".
Batelero Egunaz gain, datorren urterako beste zita garrantzitsu bat du buruan Ibaietak: "2016an beteko dira 150 urte Aita Mari marinel zumaiarra hil zela, eta urtemugarako zerbait berezia prestatu nahi genuke". Jose Maria Zubia itsasgizona, Aita Mari ezizenez ezaguna, arrantzaleen semea zen. Aitarekin ibili zen hasieran, eta baxurako arrantzale gisa urte batzuk igaro ondoren, Ameriketarako itsasbidea egiten zuten merkantzia-ontzietan ere izan zen, 1830etik aurrera. "Donostiara itzuli, txalupa bat erosi, eta horrekin ibili zen arrantzan hil arte. Famatua egin zen itsaso txarra zegoenean jendea salbatzera bere txaluparekin irteten zelako, baita uretara salto egiten zuelako ere, itsasoak bizirik lapur ez zezan".
Donostia aldea eta Bidasoa Beheko Lurralde Plan Partzialak eragiten duen herrietan mugimendu handia sortu da, planean jasotako azpiegitura handien kontra. Joan den larunbatean, adierazpen bateratua aurkeztu eta dozenaka sinatzaileren ordezkariek agerr...
Zer sentitzen ote da munduko aberatsena izanda? Zer ote da eguneroko arazo txikiei prezioari begiratu barik aurre egitea? Ingurukoei estutasunetan laguntza materiala eman ahal izatea, inporta barik zenbat eta nolakoa den beharra. Kapritxo apetatsuenean gastatuta ere dirua agortuko ez dela jakitea ikaragarria izan behar da. Ikaragarria, zentzu guztietan.
Pasa den astean iragarri zuten Amancio Ortega zela munduko aberatsena. Nola hartu du berak albistea? Aberatsena izateko lehia bizia zuen, ala hirugarrena izanda konforme zegoen? Nolakoa da bere bizimodua? Goizean goiz jaikitzen jarraituko du? Zein tristea! Milaka milioi euro izan eta lanean segitu diru makina asegaitz hori elikatzeko. Zertarako? Zer nezesidade?
Hori alderdirik fribolo eta hutsalenetatik begiratuta. Gure amamak esaten zuen ondradu izanda inor ez zela aberats bihurtzen. Are gutxiago munduko aberatsena, gehituko nuke nik. Ortega jauna ohean sartzen denean, eta loak hartzeko zain dagoen momentutxo horretan, zer pentsatuko du? Akorduan izango ditu bere menpekoak? Indiako ume eta neskatila horiek, kontratu barik lanean dauzkanak, 0,88 euro eguneko kobratzen dutenak, astean 72 orduz?
Komunean, obratzen dabilenean, ez dio ezerk ausiki egingo kontzientzian? Baina izan liteke maila horietan dabiltzanen kontzientzia aspaldi egotea ezkutatuta, ahaztuta, euren gurasoen etxeko gelako armairu gaineko tiraderan lagata edukitzea… Izan liteke.
Telebistarik ikusiko du? Albistegirik? Egunkaririk irakurriko? Ikusi ote ditu sahararren errefuxiatu kanpalekuetan jasandako uholdeak? Tira, hemengo jende normaltxoak ere ez du jakin, toki gutxitan agertu delako. Baina gerratik eta miseriatik ihesi joandakoen argazkirik iritsi zaio begien aurrera? Zer sentitu du? Mekanismorik martxan jarri zaio barruan, bere dendetako soberakinak ematea, adibidez, karitate makurren eta klasistenaren izenean baino ez bada ere? Hutsaren hurrengoa litzatekeena? Ala txindurriei begiratzen diegun bezala behatuko die? Beste galaxia batean gertatuko balitz legez?
Don Amanciok justizian pentsatuko ote du inoiz? Zer begitantzen ote zaio munduko hiritarren %1ek beste %50ek adina aberastasun izatea? Justizia dibinoa dela iritziko dio "nik balio dudalako"? Jainkoen aukeratua?
Ezin dut imajinatu zer sentituko den Amancio Ortega izanda. Berarentzat normalitatea zer ote den. Zertarako behar duen hainbeste diru. Inkognitak besterik ez dit sortzen pertsona horrek eta inguruan dagoen guztiak.
Baina harrigarriagoa iruditzen zait zenbait espainiarren harrotasuna munduko aberatsena espainiarra delako. Ez zait buruan sartzen. Beraiek ere aberastasun horren partea jasoko dute? Banatuko die zerbait Gabonetan, esate baterako?
Era berean, ez ditut konprenitzen aho-betez diotenak munduko bigarren Zararik handiena Donostian dagoela, New Yorkekoaren pareko ia. Gipuzkoar horiek komisioa izango dute? Deskontua erosketetan?
Guinness errekorra haustea da helburua, kosta ahala kosta. Pobrezia eta esplotazioa tartean egoteak bost axola, familia batek Forbes-en top-ean jarraitzea da xedea, abertzalekeriaz aldarrikatuta gurean ere munduko handiena, aberatsena... badagoela. Diruzalekeriak sinetsarazi nahi digun zoriontasunaren espejismoa, errealitate gordina ezkutatzen duena.
Natura 2000 Sareak Gipuzkoako hemezortzi gune jasotzen ditu bere zerrendan. Babestu beharreko naturguneak dira; zaindu beharreko naturguneak; biodibertsitatean aberatsak diren naturguneak; flora, fauna, habitat eta paisaiarengatik zaintza eta arreta b...
Hondarribiko Gurutze Gorriak badaramatza 33 urte itsas salbamendua egiten. Horretan dabiltzan gehienak bezala, soldadutza egitean sartu zen Andoni Larra (Zarautz, 1975), eta koordinazioaz arduratzen da orain. Itsas salbamenduko arloan, Gurutze Gorriko...
Iñaki Erauskin Sasieta mankomunitateko zerbitzuburua da. Ez daude ataka errazean, ez baita erraza 2015eko aurrekontuetan ageri den 1,6 milioi eurotik gorako "desfaseari" aurre egitea. Zulo hori mankomunitatearen geldikinarekin —aurrezkiekin— eta udalek egin beharko duten ekarpen gehigarriarekin konponduko dute. Beste kontu bat da herri bakoitzak ekarpenean izango duen aldaketa. "Horrek ez du zerikusirik zabortegia ixteak eragindako zuloarekin". Orain dela hogei urte egindako ekarpen banaketa egokitu dute herri bakoitzak dituen kostuetara.
Sasietako 2016ko aurrekontuetan aldaketa handia izan da udal bakoitzak egin beharreko ekarpenean. Mankomunitatearen zorra ordaintzeko al da hori?
Ez, bi gauza ezberdin nahasten dira hor. Batetik, 2015eko aurrekontuan egon den desfasea daukagu, non Sasietako zabortegia urrian berriro irekitzea aurreikusten zen eta horrek diru sarrera bat ekarriko lukeen, 1,7 milioi euro ingurukoa. Zabortegia ez da ireki, eta, beraz, udalek 2015ean aurreikusitako ekarpena handitu egin beharko dute, zulo hori estaltzeko.
Bestetik, udalen ekarpenak egokitu ditugu 2016rako. Udal bakoitzak hondakinak jaso eta tratatzeko garaian dituen gastuak eta sarrerak kalkulatu ditugu, eta aurrerantzean horren arabera ordainduko du udal bakoitzak. Udal ekarpena herri bakoitzaren kostura egokitu besterik ez da egin; ez du zerikusirik zorrarekin.
Eta zergatik egin da aldaketa hori orain?
Mankomunitateak urteak daramatza udalei egokitzapena egin behar zela esaten. Baina, azken lau urteetan hondakinen bilketan aldaketa asko egin dira, herri bakoitzak bere sistema ezarri du, —izan atez atekoa, izan bosgarren edukiontzia...— eta esaten ziguten itxaroteko sistema berriak ezarri eta horien emaitzak ezagutu arte. Orain, printzipioz, aldaketak eginda daude, eta badakigu herri bakoitzean hondakinak bildu eta tratatzeak zein kostu duen, eta herri bakoitzak birziklatzen duen paper, ontzi eta kartoiarengatik zenbat diru jasotzen duen. Kalkulua egin dugu, eta ekarpenak finkatu. Bakoitzak gastatzen duena ordainduko du aurrerantzean. Alegia, denek denena ordaintzen zuten, eta orain bakoitzak berea.
Sistema justuagoa dirudi.
Bai, noski. Orain arteko sistema zaharkitua zegoen. Orain dela hogei urte egin ziren batez besteko batzuk, eta horren arabera ordaindu dute udalek. Biztanleen eta herri bakoitzean zeuden enpresa eta industriaren arabera egin zen banaketa, baina garai hartan bilketa bera zen herri guztietan, edukiontziekin egiten zen, eta birziklatze tasak oso txikiak ziren, %20-25ekoak. Egoera asko aldatu da, batez ere azken urteetan, eta egokitzapena behar zen. Sistema horrekin herri batzuk ordaintzen ari ziren beraiek erabiltzen ez zituzten zerbitzuak. Gabiriak, adibidez, herrian bertan egiten du organikoaren tratamendua, baina bere ekarpenarekin organikoaren tratamendua ere ordaintzen zuen. Ez zen justua.
Orain, herri batzuen ekarpena izugarri haziko da. Beasainen, esaterako, %60tik gora.
Bai, hala da. Ekarpenak egiteko kalkulu oso konplexuak egin ditugu, baina, azkenean, herri bakoitzeko hondakinen bilketak eta tratamenduak duten kostu erreala daukagu, eta bakoitzak berea ordainduko du. Batzuek lehen baino gehiago ordainduko dute, eta beste batzuek, gutxiago.
Aurrerantzean herri bakoitzaren esku dago ekarpen hori jaistea. Bi aukera daude horretarako: batetik, hondakinak jaso eta tratatzearen kostuak jaistea, bilketa sisteman egokitzapenak eginez; eta, bestetik, gehiago birziklatzeko ahalegina egitea. Izan ere, gero eta errefusa gutxiago sortu, merketu egiten dira tratamendu kostuak; eta, aldi berean, errefusara joaten ez diren paper, kartoi eta ontziak birziklatzeagatik dirua jasotzen du udalak.
Ekarpen horietan zorrak nolako pisua du?
Kontua da 2016ko aurrekontuan bi kontuak nahastu direla. Baina zabortegia ixtearen 1,6 milioi pasatxoko kopuru hori 2015a bukatzerako konponduko dugu, aurtengo aurrekontuari dagokion zuloa delako. Bi modutan ordainduko da. Batetik, udalek 665.000 euro ordaindu beharko dute, eta bakoitzak bere batez bestekoaren araberako ekarpen gehigarria egin beharko du. Bestetik, mankomunitateak milioi bat euroko geldikina baliatuko du gainerakoa ordaintzeko. Horrekin urtea hutsean bukatuko dugu, eta ez du eraginik izango aurrera begira.
Kontua da zabortegiak diru kopuru handia ematen ziola mankomunitateari, eta, ondorioz, udalek diru gutxiago ordaindu behar zutela. Noski, dirua ez jasotzeak eragina du aurrekontuan. Baina hori lehenago edo geroago iritsiko zen. Izan ere, zabortegia berriro irekita ere, ia beteta dago, eta urtebeteren edo bi urteren ostean berriro itxi beharko zen; beraz, diru sarrera hori amaitu egingo zen, ezinbestean. Orain, bi kontuak batera etorri dira, eta nahasten ari dira, batak bestearekin zerikusirik ez duen arren.
Ekarpenaren igoerak badu zerikusirik atez ateko bilketarekin?
Ez; igoera duten herri batzuetan atez atekoa dago, eta beste batzuetan bosgarren edukiontzia, eta bakoitzak bere modura egiten du bilketa, gainera. Ez dago hiruko erregela egiterik ekarpenaren igoeraren eta bilketa sistemaren artean.
