gipuzkoa

2016-06-242016-06-24gipuzkoa

“Nahiago nuke hemen bizi”

E. Goenaga Lizaso

Asteazkena. 11:30. Ia 30 gradu itzaletan. Fresko egoten da San Telmo museoan, baina ez dabil jende asko. "Atzo bai; asteartetan doan da sarrera, eta jende pila bat etorri zen erakusketa ikustera", dio harrerako langileak. Bake ituna erakusketaren zati bat dago San Telmon; ostiralean inauguratu zuten, Donostia 2016ko egitarauan garrantzi handiko erakusketa da, eta oihartzun handia izan du hedabideetan. Langileek diotenez, ari da jendea erakartzen. "Baina, gaurko beroarekin, jendeak nahiago du hondartzara joan". Hala da, gabarroian jende gehiago dago museoan baino.

Bertaratu direnen artean, turista itxura dute askok. Baina, eguraldiak praka motzak eta elastiko tiraduna janztera gonbidatzen du; ez da erraza turistak bereizten. Adin nagusiko emakume bati euskaldun itxura hartu dio kazetariak, eta hurbildu zaio. "Sorry, I don't understand. I'm from Bath, England", erantzun dio —"Barkatu, ez dut ulertzen. Bath-ekoa naiz, Ingalaterrakoa"—. Alex Kolaçovski du izena. Senarra ingeniaria dela, hura kongresu batera etorri dela eta berak hiria bisitatzeko aprobetxatu duela azaldu du. "Ez nekien ezer, eta oso sorpresa ona izan da kultur hiriburua zela jakitea". Erakusketaren berri izan, eta bertaratu egin da. "Itxura zoragarria du. Ea zerbait gehiago ikusterik dudan bost egunotan". Kultur hiriburutzaren kontua ez zaio arrotza. "Ingalaterran hainbat hiri izan dira kultur hiriburu, eta onura handia atera diote. Ea zortea duzuen".

Denak ez dira turistak, halere. Lore Jauregi Zarauzkoa da, eta Donostian bizi da. Lehen aldiz izan da Donostia 2016ko jarduera batean. "Ez dut parte hartu. Gauza asko egin dira, baina ez naiz etorri". Hernaniko Xabier Gurrutxagarentzat ere lehen aldia da. "Aspaldi nuen San Telmora etortzeko asmoa, eta aitzakia erakusketa honek eman dit".

Aurrerago, adineko gizon bat dago, adi-adi koadro bati begira. Ez du turista itxura. "Hogei urtez irakasle izan nintzen Donostian, baina orain Azkoitian bizi naiz. Egunero pentsatzen dut 'nahiago nuke aurten Donostian biziko banintz'. Propio etorri naiz erakusketa ikustera", dio Esteban Arrietak. Kultur hiriburutzaz zuen iritzia aldatu egin dela aitortu du. "Kongresu, hitzaldi eta halakoak espero nituen gehiago, baina ez, kultura oso zabala da, eta dena hartzen asmatu dutela dirudi".

Donostian bizi dira Itziar Arrizabalaga (Beasain), Maribel Lariz (Eibar) eta Inmakulada Arratibel (Beasain). Elkarrekin iritsi dira San Telmora. Donostia 2016ri buruzko iritzia eskatuta, "oso ondo" erantzun du Larizek. Arrizabalagak ere baietz dio buruarekin: "Jarduera pila bat daude, eta jende askorengana iritsi dela ematen du. Uda gau bateko ametsa ikustera joan nahi genuke, baina sarrerak amaitu dira". Larizek dioenez, 2016aren aurretik jendeak agian bazuen "beldur pixka bat": "Baina orain jendea pozik ikusten dut, eta parte hartze handia izaten ari da".

Erdi eta erdi

San Telmotik, Alderdi Ederrera; Donostia 2016k atondutako informazio gunera. Agus Aduriz, Silvia Santos eta Aloña Ganboa ari dira bertan lanean. Inork baino hobeto dakite jendeak nolako informazioa bilatzen duen eta zer dakien kultur hiriburuaz. 20 minututik gora egin du kazetariak zain, haiekin hitz egiteko tartetxo bat izan arte. "Gaur lasai gaude; egun askotan ilarak kaleraino luzatzen dira", dio Adurizek.

Etengabea da joan-etorria; tartean turista espainiar, frantziar eta ingelesak etorri dira informazio bila, baina baita bertakoak ere. "Nik uste dut erdi eta erdi izaten direla, turistak eta bertakoak —donostiarrak, gipuzkoarrak eta nafarrak, batik bat—", azaldu du Adurizek. Turismo bulegoa delakoan sartzen dira asko informazio gunera. "Eta ilara oso luzea ez bada, denbora hartzen dugu kultur hiriburutzari buruz informazio osatua emateko. Bestela, egitarauak ematen dizkiegu, astekoak eta hilabetekoak".

Urteroko oporrak Europako kultur hiriburuetan egiten dituzten turistak ere joan izan zaizkie informazio bila. "Ni harritu nintzen lehenengoak etorri zirenean. Ez dira asko, baina batzuk badira. Eta konparazioa egiten dute hiriburu baten eta bestearen artean. Gehienei asko gustatu zaie Donostiako eskaintza, eta esaten dute beste hiriburu batzuetan ez dela halako egitarau zabalik izan".

Bertakoei dagokienez, jendearen ezagutza eta jarrera "errotik" aldatu dela uste du Adurizek. "Iraultza moduko bat izan da, batez ere Aste Santuetatik hona. Ezezagutza handiagoa zen lehen. Orain, egun-pasa etortzen den jende asko dator hona, eta badakite eskaintza zabala dela; etortzen dira galdetzera ea zer egin dezaketen gaur, eta aukeratu egiten dute".

Pixkanaka ari da bustitzen
2016-06-242016-06-23Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Kultura

Pixkanaka ari da bustitzen

Eider Goenaga Lizaso

Donostia 2016. urtean Europako kultur hiriburu izango zela iragarri zenetik, 2011ko ekainetik, bide luzea egin da. Gorabeherak gorabehera, Donostia 2016 fundazioak ia bost urte pasatu zituen prestakuntzetan, eta tarteka herritarrei begirako mokadutxo txikiak ere aurkeztu zituen, aurtengoak ekarriko zuenaren aurrerapen gisa. Baina iritsi zen 2016a, eta dagoeneko pasatu da urte erdia. Eta sei hilabetek ematen dute balantzea egiteko modua. "Balantzea? Oso ona, oso ona", dio Fernando Alvarez Donostia 2016ko komunikazio arduradunak, Hitza-ren galderei erantzunez.

"Baina, balorazio horrek behar du esplikazio bat", gehitu du. "Honen jarraipen txiki bat egin duen edonork badaki hau oso konplexua izan dela, historia bat ere badaukala atzetik, eta ez dela erraza izan. Arazo batzuk ere izan genituen, baina gutxinaka-gutxinaka, hilabetez hilabete, astez aste eta ekitaldiz ekitaldi, jende askorengana eta komunitate askotara iritsi da gure edukia: artea dela, antzerkia dela, kirola dela, hizkuntza...". Eskaintza zabala bezain aniztuna dela dio, eta jendeak hori ulertu duelakoan dago. "Hori da nik jasotzen dudana; bai lagunen aldetik, bai kaleko jendearen aldetik, bai autobusean entzuten dudanagatik. Pixkanaka-pixkanaka gure euri mehe honekin bustitzen ari da jendea, eta herritarrak gero eta ideia argiagoa dauka gure proiektuari buruz".

Ahots kritikoak izatea normaltzat eta osasuntsutzat jotzen du Alvarezek. "Nik uste dut herritarrek proiektu honen euskarri eta partaide gisa ikusten dutela euren burua, eta guztiek sentitzen dute badutela zerbait esateko. Eta arrazoi dute, hori gure filosofian sartzen baita". Hala, herritar, eragile zein sortzaileen iritzi, ideia, nahi eta helburuak entzun eta programan txertatzeko ahalegina hasieratik egin dutela nabarmendu du. "Egunero egiten dugu ahalegin hori, baina ez dugu beti lortzen. Beraz, kritikak ondo ikusten ditut, horrek erakusten baitu jendea arduratuta dagoela bere hiriarekin, egiten ari garenarekin eta hiriak ematen duen irudiarekin. Hala ere, nire sentsazioa da ari garela jendearengana iristen, herritarrak ari direla gure egitasmoa ulertzen".

Hasiera gazia

Inaugurazioak utzitako aho zapore gazi-gozoaz, berriz, honela erantzun du Donostia 2016ko komunikazio arduradunak: "Gozoa baino gehiago gazia izan zela esango nuke. Egun horretarako uste dut 70 bat ekintza programatu zirela, eta denak bikain joan ziren, bikain. Baina justu ekitaldi nagusia ez zen nahi bezain ondo joan. Eta normala da ez zaizula gustatu esatea, baita akatsak izan zirela nabarmentzea ere; baina hain sutsua izan zen erreakzioa...". Jendeak kultur hiriburutzaz zuen jakin-mina handia zela eta erantzuna ulergarria dela dio, halere. "Bazen halako ezinegon bat, eta histeria moduko bat eragin zuen". Orduan jasotako kritikak eta jendearen erantzunak lanean jarraitu eta hobetzeko bultzada eman diela gehitu du Alvarezek. "Jendeak horrelako jarraipena egiten duela ikusteak erantzukizun handi bat jartzen dizu bizkar gainean, egiten duzun guztiaren gaineko ardura handia; baina ez ekitaldi handietan bakarrik, jarduera guzti-guztietan baizik".

Izan ere, Donostia 2016k hainbat jarduera handi programatu baditu ere —Uda gau bateko ametsa eta Bake ituna erakusketa, kasurako—, programazioan jarduera txikiak gailentzen dira. "Hori betidanik egon da idatzita, eta agian jende batek esperoko zituen ekitaldi handiak, eta horiek aurkitzen ez dituenean kexatzen da, baina guk hasieratik esan genuen gure filosofia beste bat zela".

Jendearen parte hartzearekin pozik agertu da Alvarez, gustu guztietarako programa atondu dutela uste baitu. "Baina gure programan badaude beste proiektu handi batzuk, ez dutenak helburu gisa jarraipen handia izatea. Handiak dira garrantzitsuak iruditzen zaizkigulako, ez jende asko erakarriko dutelako". Hitzargiak, elkar argitzen duten hizkuntzak programa jarri du adibide. "Aste honetan ari dira egiten, Orona fundazioan. Europako beste hizkuntza gutxituak eutsi eta indartzeko jarraitu duten bidea eta praktika onak dira aztergai. Elkarrekin partekatuko ditugu esperientziak, besteenak eta gureak. Guretzat egitasmo hori pisu handikoa da, baina ez da guztiontzako moduko jarduera bat". Beste adibide bat Adiorik gabe programa dela azpimarratu du Alvarezek. "Elkarbizitza da hiriburutza honen balio nagusia, eta ildo horretan indarkeriaren biktimak gogoan izango ditugu. Hiru ekitaldi izango dira, eta lehena uztailaren 2an egingo da, Antzoki Zaharrean".

Hala ere, uda bi apustu garrantzitsurekin abiatu du Donostia 2016k: hilabeteko emanaldi guztietarako sarrerak agortu dituen Uda gau bateko ametsa antzezlana eta urria bitartean irekita egongo den Bake ituna erakusketa. "Horiek dira gure udako apustuak, baina jarduera txiki pila bat ere izango dira. Eta baita Donostiako ohiko eskaintzekin egingo ditugun Elkarrizketak ere; Jazzaldian, Musika Hamabostaldian zein Zinemaldian. Joango gara berri ematen".

Etxean ikusia, plazan erakutsia
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Etxean ikusia, plazan erakutsia

Maite Alustiza

Urdanibia plazan nabari da sanmartzialen atarian daudela. Txosnak muntatuak dituzte, baina botilak barra gainean daude oraindik, eta lurrean. Lurrean ere jendea, gazteak eta helduak, giroa berotzen, nahikoa bero ez balego bezala: astearteko iluntzeko zortziak dira, eta 30 gradu markatzen ditu kaleko termometroak. Skola Musik akademiako nerabe eta gazteak kontzertuak ematen ari dira plazako agertokian. Lukas Grahamen 7 years abestia kantatzen ari da neska bat: "Once I was twenty years old...". (20 urte izan nituen behin...). 20 urte badituzte han dabiltzan lau neskak, eta laster plazara iristear den beste musika batez galdetu die kazetariak. "Alardea? Egunean bertan joango gara, baina entseguak ikustera... Hemendik ere entzuten da". Aurten, hogei urte dira emakumeek lehenengoz Irungo alardean parte hartu zutenetik, eta urteurren horren aitzakian, hogei urteren bueltako gazteen iritziak bildu ditu Hitza-k, entsegu egunak aprobetxatuta.

Hallelujah kantua hasi dute oholtzan, eta minutu gutxira iritsi da Urdanibia plazara Ama Xantalen konpainia, Peña kaletik barrena. Irungo alde zaharreko konpainia da, neskez eta mutilez osatua. Haiei begira ari da lagunekin Ane Erasun, 22 urteko irundarra. Bi urtez atera da alardean, baina, ikasketak kanpoan egiten ari denez, azken urteetan ez du parte hartzerik izan. Dena den, kanpotik bada ere, neska-mutilak babesten ditu. Dioenez, parekidean parte hartzeagatik ez du kontrako jarrera "bortitzik" jaso, baina kontra egote horrekin ez dator bat: "Ez dut ulertzen jarrera hori, are gehiago jende gaztearen partetik". Uste du etxetik jasotakoak zerikusi handia duela: "Niri betidanik erakutsi izan didate beste edozein gauzatan bezala, festatan edo kiroletan, neskek eta mutilek berdin-berdin parte har dezaketela". Txikitatik bizi baitute askok alardea Irunen. Horren erakusle dira Ama Xantalenekoei begira dauden aitona-amonak eta bi bilobak; txaloka ari dira guztiak, eta neska txikiak, karrotxoan eserita, txilibitua du eskuan. Berriro plazatik pasatu direnean desadostasun keinu bat egin die gazte batek; behin baino gehiagotan errepikatu du. "Ez zaizu gustatzen?", galdera. "Ez". Zergatiaz galdetuta: "Zergatik ez". Eta barrea.

Entseguari arreta handirik jarri gabe baina plaza inguruko giroan dabil mutil kuadrilla bat, 20-25 urte bitartekoa. Aritz Fernandezek eta Josu Antiak ondo ikusten dute nesken parte hartzea. "Lehengoa ez dut ulertzen, eta orain batzuek daukaten pentsamendua ere ez. Ze arazo dago? Berez kontzientziatuago egon beharko genuke, baina gai honetan ez du horrela funtzionatzen", dio Antiak. Bat dator Fernandez: "Denoi gustatzen zaigu festa egitea; beraiek lehengo modura nahi badute, behintzat utz diezaietela atera nahi duten neskei lasai ateratzen".

Auzia bertatik bizitzea

Urdanibia plaza utzita, Oiasso museo aldera doa kazetaria, Erromes plazatik aterako den konpainiarengana. Istillaga plazatik pasatzean, ordea, txistu hotsak entzun eta bidea desbideratu du. Neska-mutilen Santiago konpainia ari da ibilbidea egiten, eta haien bide bera egiten, espaloitik, dozena erdi bat lagun. Olatz Ugarte kantineraren taldeak ere gazte ugari biltzen ditu. Kale paraleloetako batean, errepidea noiz libratuko zain daude Maider Arana eta Iraia Jauregi, autoaren aldamenean. 20 urte ditu Aranak, eta 23 Jauregik. Hondarribitik eta Donostiatik etorriak dira Irunera, erosketak egitera. Alarde tradizionalaren alde egin du Aranak. "Nik uste gaia ulertzeko handik bizi behar duzula. Berdintasunaren alde nago, baina ondo ikusten dut alardea lehen egiten zen bezala egiten jarraitzea". Tolosako eskopetarietan neskak eta mutilak normaltasunez ateratzen direla azalduta, ildo beretik erantzun du: "Ez da gauza bera".

Familiako tradizioa

Erromes plazara bidean galdetzaileen artean lauzpabost gaztek uko egin diote gaiaz hitz egiteari. Plazara iristerako, 21:30 dira. Jai giroan dabiltza neska-mutilak, aita-amak, aitona-amonak. Plaza txikia da, balkoiez betetakoa, eta leihoetan jendea ageri da jada. 7-8 urteko mutiko bat danborra astintzen dabil; haren inguruan hiru neskatilak salto egiten dute, danbor kolpeen erritmoan.

Buenos Amigos konpainia tradizionalaren entsegua hastear, plaza erdialdera gerturatu da neska gazte talde bat. Nerea Telleria eta Junkal Amenabar dira horietako bi; 21 eta 22 urtekoak. "Aitona ateratzen zen, osaba ere bai, aita... Ondo iruditzen zait tradizioari jarraitzea, eta nik gozatzen dut ikusten aterako banintz bezainbeste", dio Telleriak. Alardeetan kantinera ez den beste postuetan andreen parte hartzeak sortzen duen gatazka aztertuko duela iragarri berri du diputazioak. Horri buruz galdetuta, alderdi politikoen arteko ika-mikak txarretsi ditu Amenabarrek: "Kontua gehiago nahastu nahi dute batzuek, eta ez esaten duten bezala berdintasuna eta abar".

Etxeko atarian sartzen ari da Julen Martin. 18 urte ditu, eta ez dio aparteko interesik eragiten alardeak. "Niri berdin zait bat ala bestea, ez zait interesatzen. Bakoitzak egin dezala nahi duena". Bien bitartean, plazan inguratu dute Sonia Villaverde kantinera, eta eman diote oparia, kantinerei oparitu ohi dieten upeltxoa. Jarraian, borobilaren erditik atera eta erdian jarri da txistua eskuan duen mutila. Hasi dira jotzen. Kide baten kamisetak hala dio: Irungo alardea 1880tik.

2016-06-242016-06-23gipuzkoa

1978an bi neska gazteren eskaera, parte har zezaten

Neskek Irungo alardean parte hartzeko lehen ahaleginak 1970eko hamarkadan egin ziren. 1976an hasi ziren planteatzen, Alardeko Musika Bandako zuzendariordeak hiru emakume sartzea proposatu zuenean. Alardearen Batzordeari egin zion proposamena, baina ba...

2016-06-242016-06-24gipuzkoa

Errenterian zarata mapa aurkeztu nahi du udalak

Errenterian zarata mapa aurkeztu nahi die udalak herritarrei, eta, horretarako, hainbat bilera egin ditu inguruko auzotarrekin. Azkenengoak Galtzaraborda, Igantzi, Kaputxinoak eta Alaberga auzoekin egingo dituzte, herriko udaletxeko areto nagusian, da...

Soinu maila baxuan
2016-06-242016-06-23Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Soinu maila baxuan

Olaia Iraola
Eskola Agenda 21 programaren barruan, Urnietako Egape ikastolako Lehen Hezkuntzako ikasleek soinu maparen inguruko lana egin dute. Proiektuaren helburu nagusia eskola eta herria garapen iraunkorrerantz bideratzea izan da. Ikastolako musik...

Euskal literatur zaleen bilgune
2016-06-242016-06-24Albisteak, gipuzkoa, Kultura

Euskal literatur zaleen bilgune

Maialen Igartua
Futbolak, auto lasterketek, txirrindularitzak, musika taldeek... zale ugari mugitzen dituzte. Ez da literaturaren kasua. Gutxi dira literatur zaleak, eta eremua are gehiago murrizten da euskarazko literaturari buruz aritzean. Hain zuzen...

2016-06-242016-06-23gipuzkoa, Iritzia

Kontuz ibili ni ez diren guztiekin

Danel Agirre

Joan den astean, Xabi Alonsoren txio bat bost bider partekatu zuten nire Facebookeko lagunek minutu gutxiren bueltan. Erraustegiak Zubietan aritzen diren futbolarien osasunarengan izango duen eraginagatik egonezina azaleratzen zuen ilegorri txit guapoak. Pozarren barreiatzeko moduko materiala zen hura nire Facebookeko lagunentzat, tamainako VIPak afera polarizatuetan bustitzea ez delako batere ohikoa, are gutxiago erakunde ofizialena ez den kamiseta jantzita. Eta tamainako VIPak afera polarizatuetan bustitzea —are gutxiago erakunde ofizialena ez den kamiseta jantzita— batere ohikoa ez denez, materiala susmagarria zela usaindu, eta benetakoa ote zen egiaztatzea otu zitzaidan. Dagoeneko ez zaitu harrituko partekatutako txio hori Xabi Alonsoren izena erabili nahi izan zuen norbaiten muntaketa bat izan zela irakurtzeak; haren Twitterrean ez dago erraustegiaren inongo aipamenik. Ilegorri txit guapoaren eguneroko kezkak gehiago dira Real Madril eta Espainiako selekzioa, ilegorri txit guapoaren eguneroko kezkak Twitterreko kontu ofizialean azkenaldian idatzitakoak badira behintzat.

Konturatu ez diren nire Facebookeko lagunek ekologiaren eta ardura sozialaren ikonotzat izango dute dagoeneko Alonso. Badaude, ordea, protagonisten ospearentzat askoz kaltegarriagoak izandako asmakizunak. Elkarrizketa batean irakurri nion Mikel Goñiri harrituta zegoela hango eta hemengo festetan basapiztiren batekin zartakoka amaitu zuela dioten kondaira guztiekin. Berari buruz kontatzen ziren trakeskeria asko egia zirela aitortuta, bataila mitologiko horietatik beste mordo bat nonzeberri fantasiosoen fruitua omen ziren, sekula gertatu gabeak. Karlos Argiñanok bere saioan guardia zibilei eta ibai bati buruzko txiste oso aldrebesa lasai bota zuela ere asmatu zuen gisako arduragabe batek. Kiebra jota, Javi de Pedro Murtziako gasolindegi batean lanean ari zela besteak. Lukainken zerrenda nahi adina luza nezake.

Horrelako istorio batek sinetsia izan dadin egiantza behar zuela uste nuen lehen. Inguruko gure informazio iturriek esandako guztiak frogatu ezin ditugunez, ziriak egiantzekoak direlako filtratu ezin ditugun datu eta istorio faltsuak zirela. Ez da hala, ordea, gezurrak zuritu eta gure egiteko mekanismoak ere baditugulako. Ez den informazio bat zabaltzea komenigarri edo dibertigarri suertatzen bazaigu, gezurra denaz erabat ahazteko kapaz gara. Argiñanoren txistea telebistaz zuzenean entzun zutela dioten bi ezagun dauzkat, urrutira joan gabe. Berdin du bi horiei sukaldariak berak pasadizoa gezurtatu izan duela esateak, gertatu izan balitz Argiñanok 24 ordu baino lehen Manos Limpiasen kereila bat izango zuela arrazoitzeak, edo klipa ezinbestean Youtuben egongo litzatekeela errepikatzeak. Gezur hori bizi izan zutela sinetsita daude, modu zintzoan. Oroitzapenak moldatu dituzte, faltsua eta eraikitakoa bere biografia ofizialaren pasarte bihurtzeraino.

Entzundakoez, ikusitakoez eta bizi izandakoez modu zintzoan idazteagatik ordaintzen didatenez, nik lortu dut mekanismo arriskutsu hori aztertu, identifikatu eta desaktibatzea. Fida zaitez nitaz, beraz.