gipuzkoa

2015-10-092015-10-09Albisteak, gipuzkoa, Politika

Biko akordiotik, plan “bizi” bat

EAJk eta PSE-EEk gobernu akordioa hitzartu zutenean, "garbi" ikusi zuten behar-beharrezkoa zela kudeaketa plan estrategiko bat definitzea. Imanol Lasa diputazioko bozeramailearen hitzetan, legealdi oso baterako inportantea da helburu nagusiak eta proiektu estrategikoak ondo zehaztea. Konpromiso politikoaz gain, herritarrekiko konpromisoa dute, jendeari adierazteko ez bakarrik zer egin nahi duten, baizik eta nola egin nahi duten. Horregatik, ebaluatze sistema bat jarriko dute, plana zenbateraino betetzen den neurtzeko. Aldundiak joan den astean aurkeztu zuen plana Donostian, lurraldeko 250 eragileren aurrean.

Bost helburu estrategiko zehaztu dituzte: ekonomiaren errekuperazioa finkatzea; gizarte ongizate eta kohesio eredua sendotzea; gauzatzeko dauden hainbat proiekturi heltzea; gobernua berrasmatzea; eta herritarren arteko elkarbizitza finkatzea. Helburu bakoitzari dagozkion proiektuei errepasoa egin die Lasak Hitza-rentzat:

EKONOMIA SUSPERTZEKO
PLANA
Bultzada industriari

Aldundiaren lehen helburu estrategikoaren ardatza da. Ez diote "krisiaren kontrako plana" deitu nahi. Lasak dioenez, zenbait eragile ekonomiko eta sozialek izugarrizko lana izan dute krisiari aurre egiteko, eta orain beste babes batzuk behar dituzte, suspertzeko. Hori horrela, aldundiak 50 milioi bideratuko ditu ekonomia suspertzeko planera, batez ere industriari lotutako enpresei. "Gipuzkoa lurralde oso industriala da, pisu handia dauka gure BPGan, eta industriak plan berezi bat behar du". Horrez gain, lehen sektoreari ere emango diote laguntza, batez ere baserritar munduari. Dendari eta ostalaritza elkarteei lotutako erronkak ere badituzte, baita ekintzaileei begirakoak ere. Ikerketari lotuta, Miramon inguruan sare bat antolatu nahi dute. "Batzuetan iruditzen zaigu bakoitza bere aldetik dabilela".

GIZARTE ZERBITZUEN MAPA
Dagoenari eustea

2015-2017ra arteko plana da, eta diputazioaren bigarren helburu estrategikoaren barnean kokatzen da. Gaur egun dauden zerbitzuei eustea izango da legealdiko erronka nagusiena; horretarako, mapa sozial berri bat egituratuko dute.

Lasaren arabera, Gipuzkoa "eredu" da gizarte politiketan; Menpekotasun Legean, adibidez: "Hiru maila daude, eta Gipuzkoan legea osotasunean betetzen dugu; beste lurraldeetan ez". Horrez gain, etxeko laguntzaren arloan ere lurraldean zerbitzu zabalagoak ematen direla dio. "Zerbitzu hobe bat ematen dugu, beste zerbitzu maila bat emateko adostasuna daukagulako".

Baina ez hori bakarrik. Dioenez, kudeaketa sisteman ere aldundiak lan berezia egiten du hirugarren sektorearekin. Horren adibide da Gureak: "Gureak bezalako sistemarik ez dago, esango nuke Europako beste herrialdeetan ere ez. Europatik etortzen dira ikustera aniztasun funtzionala dutenak nola integratzen diren elkarte baten bitartez". Horrelako ereduen adibide gisa zerrendatu ditu Atzegi, Matia fundazioa... "Oso garrantzitsua da ez bakarrik zer ematen den, baizik eta nola ematen den. Administrazioaren eta enpresa pribatuaren arteko lankidetzaren emaitza da".

HONDAKINAK
Aurreikusitako azpiegiturak egitea

Heldu beharreko proiektuen artean kokatu du aldundiak hondakinen alorra. Aurreikusitako azpiegitura guztiak egitea izango da helburu nagusietako bat. "Erraustegia da gauza bat, baina hondakinen kudeaketan hor daukagu Gipuzkoako Hiri Hondakinak Kudeatzeko Plan Orokorra. Plan horren ildo nagusienak berreskuratzen ditugu". Plana egin zenetik egoera batzuk aldatu egin direla dio Lasak, eta eguneratu egin behar dela.

Beste helburu bat birziklatze tasari lotutakoa da: %10 gehitu nahi dute tasa. "Europara begira gaude; gehien birziklatzen dutenen eredua jarraituko dugu. Adituek esaten digute badaukagula horretarako gaitasuna". Aurrerantzean, udal eta mankomunitateekin harremanetan ariko dira, eta erakunde bakoitzak hondakinen kudeaketan hartzen dituen erabakiak errespetatuko dituzte: "Usurbilen, esaterako, galdeketa egin zen, eta atez atekoaren alde atera. Guk, bere garaian, nahiz eta diputazioan egon, errespetatu egin genuen, eta orain ulertzen dugu batzuek kontsulta egingo dutela, eta beste batzuek ez, gehiengo politikoak aldatu direlako".

METROA ETA BIRIBILGUNEA
Itunak eta obrak

Egiteko dauden proiektu estrategikoetako bi dira Donostia aldeko metroa eta Gipuzkoako Biribilgunea diputazioarentzat. Lasak dioenez, auto eta kamioientzat azpiegitura garrantzitsuak egin dira —Gipuzkoako Biribilgunea jarri du adibide—. Bukatzear da biribilgunea, Deskargako proiektuarekin. "Legealdi honetako erronka nagusiena da hori, eta bizpahiru urtetan bukatuta edukitzea espero dugu".

Garraio publikoari dagokionez, autobus sisteman egin beharreko hobekuntzak egiten joatea da asmoa, baina dagoeneko nagusiena egina dagoela uste du. "Etorkizuna trena da. Hemen gaia da horren kostua, nondik finantzatu". Proiektuaren azken definizioa falta zaie, eta baita finantzaketa ere, erakunde bakoitzak zenbat jarriko duen. Printzipioz, Eusko Jaurlaritzaren eta aldundiaren artean finantzatuko lukete. "Donostiako Udalak, nahiz eta dirurik ez jarri, haren lur askotan sartuko gara, eta horrek balio bat dauka. Hori nola baloratzen den ikusi beharko da". Diruaren kontua aurrekontuek argituko dutela uste du: "Jaurlaritza ere hemendik gutxira aldatzera doa, eta ikusi beharko da talde berriak bat egiten duen". Obrak legealdi honetan hastea gustatuko litzaieke.

PASAIALDEA
Biziberritzea, martxan

Pasaialdea biziberritzeko plan berezian aurreikusitako ekintzak egitea izango da xedea. Urtero, aurrekontuan adieraziko dute zein ekimen zehatz egingo dituzten. "Oraingo honetan bai, administrazioek bat egin dugu, eta badator biziberritze plana. Egia da ez dela erraza izan, baina azkenean adostasun zabal bat lortu dugu".

TABAKALERA
Lekua ikus-entzunezkoei

Tabakaleraren etorkizuna "oso lotuta" ikusten dute ikus-entzunezkoen ekoizpenarekin. Batik bat euskal kulturarekin lotutako ekoizpenak sustatu nahi dituzte, eta euskarari garrantzia eman. "Loreak da azken adibide garbiena. Horrelako produktuak egiten dira, eta orain saiatu behar dugu halakoei ahalik eta etekin handiena ateratzen". Aldundiak, Kultura sailak, Tabakalerara eramango duen apustu garbiena ekoizpen produktu euskaldunak izango dira: "Tabakalera izan dadila makina bat horrelako produktuak sortzeko". Gipuzkoan sortzen diren ikus-entzunezko eduki kulturalak %25 handitzea jarri dute helburu.

GOBERNANTZA ONAREN
ESTRATEGIA
Gardentasuna eta teknologiak

Gobernu eredua berrasmatzeko helburuaren barruan, gobernantza onaren estrategia landuko dute. Eredua definituta dago, baina berrikuntza batzuk behar dituela uste dute. Gardentasun aldetik, esaterako. Martxan jarriko duten proiektuetako bat Guztion Gipuzkoa izango da. Oraindik ez dute definitua aldizkari bat izango den, webgune bat... Edonola ere, horren bidez herritarrei hiru hilean behin adieraziko diete aldundiaren betetze maila nolakoa den, zer egin duten, eta zer ez duten bete. "Gizartearen exijentzia gero eta handiagoa da, arduradun politikoei gehiago eskatzen zaigu, nahi berri batzuk daude, eta horiei erantzun behar diegu".

Teknologia berriak "oso garrantzitsuak" izango dira, gazteei begira, batik bat. "Gaur egun oso urrun sentitzen duten administrazioa da batzuetan aldundia, eta nahiz eta harrera zerbitzu txukuna izan, oraindik jendeak nahiago du kontsultak edo dena delakoak mezu bidez egin". Parte hartzeko plataforma digital bat eratu nahi dute. Administrazio elektronikoaren inguruan ere, erronka daukate: "Ia inbertsio gehienak eginda daude, eta orain zerbitzu hori eman behar diegu herritarrei, elektronikoki, zenbait zerbitzu jasotzeko aukera izan dezaten". Horrez gain, datu irekien inguruan lanketa egin nahi dute, eta parte-hartze prozesuen kudeaketa moldatu.

Legegintzaldiko ardatzetako bat elkarlana izango da. Batetik, udalek garrantzia hartzea nahi dute. "Lan hobeak egin behar ditu diputazioak. Ikusten dugu 88 udalerrien artean, kasu askotan, ez dutela egiten dutenaren berri. Hor lidergo puntu bat hartu nahi du aldundiak". Batzar Nagusiek ere garrantzia hartuko dute. Lasaren ustez, zenbait momentutan diputazioa eta Batzar Nagusiak urrun ibili dira, eta lanketa berezi bat egin nahi dute "herri ordezkariek esaten dutena planetan txertatzeko".

Era berean, eragileekin ere gertutik gertura jardun nahi dute. Plana definitzerakoan ere, batik bat etxe barruan egin arren, eragileekin landu dute. "Ehun bisita baino gehiago izan ditut; bakoitza bere proiektuekin dator, eta horietako batzuk dagoeneko txertatu ditugu. Beste batzuk tiraderan geratu dira, aurrekontutik aukera badago lantzeko". Gipuzkoan dauden 5.000 elkarterekin baino gehiagorekin harremanak estutzea dute helburu. "Gure plana bizia da, aldiro aldaketak izango ditu: udalekin, eragileekin eta herritarrekin elkarlanean, eta Batzar Nagusietako ideiak jasoz joango gara proiektu estrategikoak garatzen".

KULTURA POLITIKOA ETA
DEMOKRAZIA SAKONTZEKO
PROGRAMA
Pausoak elkarbizitzan

Bosgarren helburuaren barnean dago programa, elkarbizitza finkatzean. Arlo horretan, bi lanketa egin asmo dituzte: bata, indarkeriarekin zerikusia duena —memoria historikoa lantzea...—; eta bestea, urteetan egondako ezinikusiei, errespetu faltei eta abarrei heltzea. "Badira zenbait gai hainbat herritan oso polemikoak direnak, ez dietenak elkarbizitzari mesede egin. Lan mardula dago egiteko". Auzi horien artean aipatu ditu alardea, hondakinen auzia —"ez dauka zerikusirik biolentziarekin, baina oso gai polemikoa izan da"—, zezenketak...

Sesiorik gabeko obsesioa
2015-10-092015-12-10Albisteak, Bertso-Erreportaiak, gipuzkoa, Gipuzkoako Bertso Txapelketa, Kultura

Sesiorik gabeko obsesioa

Autoa toki ona da entrenatzeko. Anaiarekin puntuka aritzen da Mikel Artola. Bolantea hartuta Oihana Iguaran ere, bakarka eta ozen, erlojua parean duela. Lanean, Iñigo Gorostarzuk burutik kendu ezinda ibili ditu errimak eta doinuak. Imanol Irazustabarrenak puntukako saio bakarren bat egina du aitarekin, eta Unai Mendizabalen azkenetariko bertsoak haren anaiak entzun ditu: "Sasi-garbitzeko makina pasatzen ari nintzen, bertsotan; geratu, eta anaiak, ondotik: 'Ederra huan!'". Tolosaldeko bost bertsolariak Zizurkilgo Iriarte jatetxean bildu dira astearte arratsaldez; entrenamendu saioa egin aurretik, Gipuzkoako txapelketarako prestaketez hitz egin dute.

Obsesioa. Hitz hori darabilte azken egunetakoa definitzeko. Artolak dioenez, ia ez du "beste ezertan" pentsatzen lehian dabilen bitartean. Iguaran ere bat dator: "Zeure burua errimak egiten harrapatzen duzu". Whatsappean duten taldean honako hau izan da azken bi asteetan gehien errepikatu den mezua: "Bidali bakarkako gaiak".

Bakarkako lanketa, hala ere, ez da bereziki jorratu duten zerbait, Artolaren arabera: "Denetik dago, baina guk gutxiago egiten duguna etxeko lan pertsonala da. Elkartu asko, aritu asko, serio, baina etxeko lanak gutxi". Prestaketaren hasieran Andoni Egañarekin elkartu ziren, klabe batzuk jasotzeko. Oinarrizko gako batzuk badituzte: etxean landu beharreko garrantzitsuena errimak dira, eta bakarkakoa.

Errimetarako, margaritaren formula proposatu zien Egañak: lorearen erdian errima jarri, eta petaloak bukaera hori duten hitzekin osatzea. "Esan zigun txapelketara lasai joateko 70 bat egin behar zirela. Gu gabe ere lasai joan gara ba!", dio Artolak, barre artean. Paperean egin ez arren, errimak buruan badituztela uste du Iguaranek: "Inkontzienteki, zuk badituzu 70 errima kaxoi buruan bertso bat osatzeko adina. Beste gauza bat da errima berberekin gabiltzala toki guztietan...".

Errimak ez ezik, doinuak lantzea ere garrantzitsua da. Bakoitzak bere galbahea pasatzen du; hala ere, gustukoenekin entrenatu ohi dira. "Doinu berriak ateratzen ere saiatu gara, baina komeni da neurri bakoitzeko bizpahiru kontrolatuta edukitzea", dio Gorostarzuk.

Taldeko lana

Tolosaldekoek ondo ezagutzen dute elkar. Badira hiru urte Harituz bertso eskolan elkarrekin dabiltzala, eta urte osoan, astean gutxienez behin elkartzen dira; asteazkenetan, normalean. Txapelketarako bereziki, martxotik dabiltza. Biltokia txandakatzen doaz: Amasan, Alegian, Zizurkilen... Lehia arrimatzen zihoan heinean, nahi duenak ia egunero izan du kideekin bertsotan egiteko aukera. Egindako entrenamendu saioen kopuruan ez ezik, intentsitatean ere badago aldea, Mendizabalek dioenez: "Besteetan kontu batzuk esan, lasai, ariketa gehiegi egin gabe... Txapelketa prestatzen ezberdina da. Bakoitzak txapelketako ariketa bana egiten du behintzat". Taldea zatikatu ere egin izan dute; seiko taldetik hiruko bi osatu, bertsotan gehiago egiteko.

Bertsokera aldetik, norberak landu du berea, baina nabaritu dute entrenamenduetan elkarrekin aritu direla. Artolaren arabera, sailkapen fasean nabarmendu egiten zen elkarrekin arituta zeudela: "Kantatzeko moduak eta gaiei heltzeko moduek bazuten taju bat". Horregatik ere betiko taldetik ateratzea aberasgarria da Mendizabalentzat, bertsotan egitera ohituta ez dagoen talde bat bilatzea: "Guk bertso eskolan elkarrekin egiten dugu, eta plaza gehienetan ere elkarrekin. Elkar harritzea oso zaila da". Hernani eta Lasarte ingurukoekin elkartu dira, tarteka Iker Iriarte izan dute, Amaia Agirre, Felix Irazustabarrena... Ondo etorri zaie kantatuko ez zuen jendea ondoan izatea, ikuspuntu objektibo batetik begiratzeko. Hala dio Irazustabarrenak: "Gaiari heltzerakoan, gehienbat, esaten digute 'hortik ez hartu, edo'... Kantaeran ere laguntzen gaituzte". Ate irekiko saioak ere antolatu dituzte eskualdean, entrenamendu gisa, euren buruari "presio pixka bat jartzeko".

Norberak bere ohitura edo trukoak ditu. Egañak kontatutakoak ekarri dituzte gogora: "Berak esaten zuen bazkaldu eta gero hobeto kantatzen zuela. Goizean saioa bazuen, goizeko lauretan jaikitzen zen, bederatzietan bazkaldu... Erritmo biologikoa berdina eramateko goizeko saio batera". Horrelakorik egitera iritsi gabe, belar dendako lasaigarriak hartutakoa da Artola: "Lehen saiorako hartu nituen. Gero ia ez, eta hobe hartu izan banitu!". Goizeko saioa tokatzen zaionean, Iguaranek garrantzi berezia ematen dio ahotsari: "Oso inportantea da ahotsa esna izatea; buruak baino gehiago larritzen nau ahotsa ondo izateak".

Hizketaldiaren ondoren hasi da entrenamendua. Saiora batu zaie Haritz Mujika ere. Gaiak prest ekarri ditu Mendizabalek orri batean; normalean, pasatako txapelketetako gaiak aprobetxatzen dituzte. Mikrofonoarena egiteko, berriz, atril bat jarri dute mahai parean. Altxatzeko esan die Mendizabalek Iguaran eta Irazustabarrenari, eta ama-semeen rolean jarri ditu. Semeak arropa berri asko dakar azkenaldian, eta ama gaur konturatu da lapurreten aurkako gailuarekin dakartzala. "Poltsa hortan ez al dezu amantzat ezer ekarri?", galdetu dio Iguaranek. Bertsoak entzun bitartean, errimak orrian apuntatzen ari da Mendizabal. Ariketa amaitzean, iritziak: "Oso ondo"; "bigarrena asko gustatu zait"... Horrela doa aurrera saioa, txapelketako ariketa guztiak egin arte.

Bederatzitik sei

Txapelketa "aspaldi" hasi zen haientzat. Hasierako Gipuzkoa Bertsotan fasean hasi ziren lehian, maiatzean. Bederatzi ordezkari ziren Tolosaldetik: sei horiez gain, Beñat Iguaran, Adur Gorostidi eta Txomin Azpiroz —eskualdeko Jexux Mari Irazu final-laurdenetan hasiko da lehian, hilaren 24an—.

Bederatziko taldea elkarrekin aritu da prestaketan, "beti ez batera, baina bai boladaka". Lehian, berriz, bakantzen doaz pixkanaka: Gorostidi, Azpiroz eta Irazustabarrena Gipuzkoa Bertsotan fasean geratu ziren; datorren asteburuko saioen faltan, Oihana Iguaran eta Mendizabal final-laurdenetan dira dagoeneko, "Beñat ere ia seguru"; eta gainerako hirurek zail dute sailkatzea. "Nik behar dut milagro txiki bat... Handi xamarra", dio Artolak, barrez. Asteburuko bi saioetako emaitzen zain egon beharko dute.

Lehenengo Gipuzkoako txapelketa dute Mendizabalek, Irazustabarrenak, Azpirozek eta Mujikak. Bigarrena da, berriz, Artola, Gorostidi eta Oihana Iguaranentzat, eta, hirugarrena Gorostarzu eta Beñat Iguaranentzat. Gustura daude orain artekoarekin. Mendizabalek, esaterako, helmuga jakinik gabe eman zuen izena, parte hartzeko intentzioz, eta hasierako fasea pasatzea eta orain final-laurdenetara pasatzea sekulakoa izan da harentzat. Eta ez pasatze hutsa bakarrik: "Maila horretan, izen handiko bertsolariak daude. Zeure burua horien pare ikustea eta haiekin bertsotan erritmoan zabiltzala ikustea gauza ederra da".

Pertsonalki egiten dutenetik aparte, talde modura bizi dute txapelketa: "Txapelketak denei eman digu; prestaketa horretan, gure bertso maila koska bat igo da. Gure bertso eskolak urtebetean asko hobetu du". Ados da Iguaran: batzuk atzean geratu dira, baina denek hobetu dute. Argi dute egun bateko aldagai askok erabaki dezaketela saioa hobea edo okerragoa izatea: gaiek, zorteak, bakoitzaren egoerak... "Ez da Tourrean bezala etapa pila bat dauzkazula; bat daukazu, eta hor huts egiten baduzu, geratu egiten zara".

Hala ere, azkeneko astea edo egun parea urduri pasatzen duten arren, prestaketan aritu izanak lasaitasun pixka bat ere eman die. Segurtasuna. Duela lau urteko txapelketa ekarri du gogora Artolak: "Egunean bertan oso larri gogoratzen dut neure burua, trabatuko ginelako eta...". Asko prestatzeak laguntzen duela konturatuta dago, aurrez pentsatzen zuenaren kontra: "Nik esaten nuen astean behin elkartuta nahikoa zela, gero ideia freskoagoekin egoteko... Baina ez. Gero eta gehiago aritu, gero eta hobeto". Aurreko lan hori baliatuta, beste jarrera batekin doaz bertso saioetara, Iguaranek dioenez: "Ni orain saio batera noa, eta badaukat eskaintzeko, eta pentsatzen dut: 'ea asmatzen dudan daukadana ematen', eta ez ea huts egingo dudan. Oso ezberdina da jarrera".

Aurrera pasatu edo ez, gustura daude taldean lortutakoarekin. Hasieran "espero baino gehiagok" egin dute aurrera. Apustuak ere egin zituzten euren artean: bederatzietatik erdiz atzera geratzen zirenek aurrean geratzen zirenei afaria pagatu beharra. Eguna jartzeko daukate oraindik.

2015-10-092015-10-08gipuzkoa, Iritzia

Ametsetan bagara norbait

Zure bizitza ez da oso interesgarria. Gaueroko zure ametsak bai, zure ametsetan asteburua pasatzeko gonbita pozarren jasoko nuke nik. Onar dezagun: jaio ginenetik, biotako inork ez du antzezlan edo nobela batean erregistratuta geratzea merezi duen eki...

“Ikerlarioi begirune gutxi zaigu, egiten duguna kontuan hartuta”
2015-10-092015-10-09Elkarrizketa, gipuzkoa

“Ikerlarioi begirune gutxi zaigu, egiten duguna kontuan hartuta”

Zarautzen martxan da Zarautz On udazkeneko zikloa, Zientzia eta teknologia bertatik bertara izenburu hartuta. Zientziaz Blai saioan, hitzaldi bat emango du Ander Ramos ikertzaileak (Donostia, 1980) azaroaren 10ean. Iaz, Alemaniako Etorkizun Handiko Ikertzaile Gazte Onenaren Walter Kalkhof-Rose saria jaso zuen. Egun, Donostia eta Alemania artean dabil: Donostian, Tecnalian; eta Alemanian, Tubingengo Unibertsitateko Institute of Medical Psychology and Behavioral Neurobiology-n, neuroteknologiako ikerlari.

Donostia eta Tubingen artean ari zara lanean; nolatan?

Unibertsitate ikasketak egin, eta Fatroniken hasi nintzen lanean, 2004an; gero, Tecnalia bihurtu zen. Ordutik, Tecnaliari lotuta jardun dut, baina, aldi berean, ikasten jarraitu dut: master bat egin nuen Munich eta Ameriketako Estatu Batuen artean, eta gero doktoretza Tubingenen. Duela zortzi urtetik, Tubingen eta Donostia artean nabil joan-etorrian, gero eta sarriago bidaiatuz.

Neuroteknologiako ikertzaile zara. Zer da zehazki neuroteknologia?

Oinarrian, teknologiaren —ingeniaritza elektronikoa, softwarea edo mekanikoa— eta neurozientziaren —neurologia, neurokirurgia...— artean interfazeak edo interakzioak egitea da. Gure kasuan, adibidez, burmuineko infartua eduki dutenak birgaitzeko helburuarekin darabilgu. Baina neuroteknologia erresonantzia magnetikoa ere bada. Neuroteknologian, teknologia nerbio sistema zentralaren disposiziora ipiniko genuke, diagnostikorako, tratamendurako edo elkarreraginerako tresna izateko.

Gaur egun, garuneko infartua eduki dutenak birgaitzeko erak ikertzen ari zara, beraz.

Neuromakina interfazeekin ari naiz orain lanean. Horiek burmuineko aktibitatea erregistratzen dute; gero, algoritmoekin prozesatzen dugu, interesatzen zaizkigun seinaleak dekodifikatuz. Burmuineko infartu baten ondorioz galdutako funtzioak berreskuratzea dugu helburu; funtzioetako bat mugimendua da. Neurona lesio batean by-pass teknologiko bat egitea litzateke. Hau da, neurona mailan teknologia eta giza gorputza fusionatzea.

Gaur egun, ikerkuntza horren zein fasetan zaudete? Frogatu al duzue emaitzarik ba al duen?

Lehen fasean, gorputzetik kanpoko teknologia erabili genuen, eta aukera izan genuen burmuineko aktibitatea erregistratu eta hainbat gauza dekodifikatzeko. Hainbat gauza antzematea ez genuen lortu, ordea. Hala ere, urteetan erabat geldirik eta mugimendurik gabe egondako pazienteak zentimetro gutxi batzuk mugiarazteko gai izan ginen. Horrek itxaropenerako ate bat zabaldu zigun pazienteei eta guri. Gure ikerketarako oso garrantzitsua izan da: teknologiaren bidez mugitzeko intentzioa eta mugitzeko akzioa bera lotzea lortu dugu. Hau da, lesioaren ondoren nerbio sistema giharrak kontrolatzeko gai izatera bideratu dugu. Orain, lortu dugunaz jabetu eta hobetu nahi dugu. Beste maila batera joan nahi dugu, informazio gehiago emango diguten seinaleak jasotzeko. Horretarako, kirurgia txiki batekin, garunaren azalean mikroelektrodo batzuk jarriko genituzke, seinaleak hobeto dekodifikatzeko aukera izateko.

Ikerketa horri esker, iaz, Alemaniako Zientzia eta Letren Akademiak ikertzaile gazte onenaren saria eman zizun.

Walter Kalkhof-Rose saria da. Sariak kimikari aleman ospetsu bat zenaren izena du. Haren alargunak —egun bizi da, 90 urtetik gora ditu— bere bizitzan ikerketa lagundu eta zientzia bultzatu du. Saria niri eman didate, baina ikerketa hau jende askoren lanaren emaitza da, tartean Nerea Irastorza zarauztarrarena.

Alemaniarra ez den aurrenekoa zara sari hori jasotzen. Ilusio handia egin al zizun sariak?

Bai, noski, ilusio handia egin dit; lanean segitzeko motibazioa ematen du. Zientzialariok bakoitzak eduki dezakeen motibazioaz gainera, ez dauzkagu motibatzen gaituzten tresna asko. Gaur egun gizartean dugun rola eta egiten duguna kontuan hartuta, ikerlarioi begirune gutxi zaigu. Mundua eta gizartea zientziari esker doaz aurrera: ikertzen delako, gauzak hobetzen eta ulertzen direlako, gauzek zergatik funtzionatzen duten azaltzen delako... Gaur egun, honetan jende gutxi ari da; ez daude ondo ordainduak, eta espero da jendeak besterik gabe egin behar duela. Horrelako sariak urteetan egindako lanean segitzeko bultzada dira. Nahiago nuke jendea zientziaren garrantziaz kontzientziatuko eta jabetuko balitz, eta positibotik duen guztia ikusiko balu.

Sariak, ikertzen segitzeko akuilu izateaz gainera, zuen lana gizarteratzeko ere balio al du?

Tira, gure lanak nazioarteko aldizkari zientifikoetan argitaratzen dituzte bestela ere. Baina gizartean gehiago ezagutarazteko balio dute sariek.

Zientzian eta ikerketan nahikoa inbertitzen al da hemen?

Gauza askotan, beste herrialde batzuen desberdinak gara. Alemanian, niri eman didatena bezalako sari asko daude, eta hemen, ia batere ez. Bestalde, han ikerketarako dirua emateko ohitura dago; erakunde askok gizartetik jasotakotik funtzionatzen dute, eta hemen hori arraroa da. Baina, paradoxa da, organoak ematen hemen gehiago gara, eta katastrofe natural bat gertatutakoan ere gehien ematen dugunetakoak gara. Finantzaketa aldetik, berriz, zorionekoak gara, beste lurralde batzuetan (Espainia, Italia, Grezia...) ikerketarako finantzaketa bideekin gertatu dena kontuan hartuta; ez, ordea, iparraldeko beste lurralde batzuekin alderatuta, diru publiko eta pribatu gehiago jartzen baita zientziarako. Tecnalian ari naizelako zorioneko naiz, zientzia eta teknologia berritzailearen alde egiten baita han. Ditugun elementu baliotsuak —pertsona oso kualifikatuak, erakundeak, balioak...—zaindu beharra daukagu, ordea.

Zarautz On-ek antolatutako udazkeneko zikloan, Zientziaz Blai-ko hitzaldia emango duzu.

Horrelakoak antolatzen dituztenen lana eskertzekoa da; oso garrantzitsua da euren denbora eta gogoa era honetako gauzak antolatzen erabiltzen dutenen lana. Gainera, ohore bat da han parte hartzera gonbidatu izana. Gure ardura ere bada horrelako hitzaldi bat ematera goazenean teknologiaz eta zientziaz bakarrik ez jardutea; gure esperientzia kontatu eta interesgarria egin eta parte hartzea bultzatu behar dugu.

“Aste bat surf egin gabe pasatzen badut, aztoratu egiten naiz”
2015-10-092015-12-22gipuzkoa, Itsasoari begira

“Aste bat surf egin gabe pasatzen badut, aztoratu egiten naiz”

Hamar urterekin hasi zen surf egiten Iker Muñoz (Donostia, 1986), eta Irunen bizita, Hendaiako hondartzara joateko ohitura zuen. "Beraz, bizikletaren edo gurasoen menpe ibili behar izaten nuen". 25 bat urte zituela hasi zen Zurriola surf eskolako begirale gisa lanean, eta egun surf eskolako begiraleen arduraduna da. Ikasketak beste norabide batean egin zituen arren, Euskal Herriko Surf Federazioan atera zuen begirale titulua, eta horri esker ofizioa eta afizioa bateratzea lortu du. "Aitortu behar dut zortea dudala gustuko dudan zerbaitetan lana egiteko dudan aukeragatik". Itsasoarekin lotuta, sakontasun txikiko urpekari titulua ere badu, itsasoko obretan eta portuetan lan egiteko aukera ematen diona.

Surfa edozeinek egiteko moduko kirola dela dio Muñozek, eta ukatu egiten du aberatsen kirola dela eta kirol garestiegia dela. "Surferako taula eta neoprenoa erosterakoan inbertsioa egin behar da; 500 eurotara hel daiteke. Baina, behin hori eginda, beste kirolekin alderatuz gero, merkea dela esango nuke. Adibidez, snowboardaren kasuan ere taula eta arropa erosi behar dituzu, baina gero elurra dagoen tokira bidaiatzera behartuta zaude, forfait-a... Gure kasuan, olatuak izatearekin nahikoa da; itsasoaren egoeraren iragarpenak ikusi eta horren arabera irteten gara itsasora".

Surfa egiten hasi nahi dutenentzako ikastaroak eta aritzen direnentzako entrenamenduak prestatzen dituzte surf eskolan; bodyboard ikastaroak ere eskaintzen dituzte, hastapenekoak nahiz entrenamendukoak. Baina hori baino gehiago ere bai. "Itsasoak errespetua ematen du, eta guk itsasoa ezagutzeko aukera eskaini nahi dugu: arriskuak saihesteko ezagutu egin behar da itsasoa". Muñoz ez dago bere burua itsasorik gabe imajinatzeko prest: "Aste bat surf egin gabe pasatze hutsarekin aztoratu egiten naiz; ezingo nuke itsasorik gabe bizi".

Itsasoa ezagutzea eta ingurumena zaintzea, horixe da surf ikastaroetan eskaintzen duten balio erantsia. Muñozen arabera, saiatzen dira gazte-gaztetatik ingurunearekiko kontzientzia sustatzen: "Hondartzatik bueltan gatozenean bakoitzak zerbait hartu behar izaten du, plastiko zati bat edo bestelako zaborren bat". Horrez gain, Galiziako Surf and Clean dinamikakoekin kolaboratzen dute, eta haiekin batera noizbehinka hitzaldiak nahiz hondartzen garbiketak antolatzen dituzte.

"Horrez gain, urtean behin irteera bat egiten dugu; normalean, Portugalera. Horretan gaztetxoek nahiz gurasoek eman dezakete izena, eta autobusa antolatuta joaten gara".

Erreferentea

Zurriola surf eskola "erreferentea" dela dio Muñozek, neguan surf egiten ikastera edo entrenatzera doazen talde dezente dituztelako. "Berez, datuak orokorrean hartuta, Pukas da kopuruz klase gehien eskaintzen duena. Baina guk hilabeterik zailenetan, otsailean-eta, 80-90 ume izaten ditugu, eta hori asko da". Izan ere, urtaroak eta eguraldiak asko baldintzatzen dute surferako aukera: "Udan surf ikastaroak eskaintzen ditugu, hastapena deitzen diogun modalitatekoak gehienbat. Jende pila egoten da orduan, eta taldeka antolatu eta uretara jotzen dugu. Neguan, ordea, hastapeneko talde gutxiago izaten da, eta urte osoan gurekin aritzen den jendearen entrenamenduak antolatzen ditugu: itsasoan, igerilekuan, gimnasioan... egin beharreko ariketak".

Bost urtetik hasi eta helduetara arteko eskaintza dute Zurriola eskolan; noizbehinka, 70 urtekoren batzuk ere joaten omen zaizkie. Surf Federazioak ratio batzuk ezartzen ditu, eta, horien arabera, kurtso batean sei ikasleko begirale bat aritzen da lanean. Adinaren arabera egokitzen dute hori: "Gazteenekin begirale gehiago aritzen gara lanean; 5 urtekoen kasuan, ikasle bakoitzeko begirale bat, adibidez".

Gaur egun, 10 eta 18 urte artekoak dira ikasle gehienak; normalean, Donostia, Hernani eta Errenteria ingurukoak, eta futbolaren edo saskibaloiaren ordez surfa euren kirol gisa hartu dutenak.

2015-10-092015-10-09gipuzkoa

‘En erdera, mesedes’

Astelehena da, goizeko 08:30ak pasatxo. Autoa Aieten (Donostia) utzi, eta autobusa hartzera abiatu da kazetaria. Helburua, Donostibuseko autobus gidariak bidaiariari euskaraz erantzuteko gai diren ikustea. Lau autobusetan bidaiatu du, batetik bestera,...

Atez atekoa, edukiontzira
2015-10-062015-10-06Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Atez atekoa, edukiontzira

Hondakinen kudeaketa. Horixe joan den maiatzeko udal eta foru hauteskundeen kanpaina eta hauteskundeetako emaitzak goitik behera markatu zituen gaia. Gipuzkoan atez ateko sistema duten hainbat herritan gai erabakigarria izan zen hondakinen bilketarena; eta EAJk eta PSE-EEk EH Bilduri irabazitako herrietan udal gobernuek mahai gainean duten lehendabiziko gai potoloa da bilketa sistemarena. Batzuek hartu dute atez atekoa kentzeko erabakia jada, beste batzuek galdeketa prestatzeari ekin diote, eta badira oraindik erabakitzeko duten herriak ere.

EH Bilduk aurreko legealdian atez ateko bilketaren alde egindako apustua polemika iturri izan zen legegintzaldi osoan, eta EH Bilduren kontra erabilitako argudio nagusietako bat bilakatu zen EAJ, PSE-EE eta PPrentzat. Inposaturikoa, zikina, garestia, ezerosoa... adjektibo ugari jarri zizkioten atez atekoari, eta hiru alderdiek atez ateko bilketa sistema kentzea jarri zuten jomuga gisa.

Uda igaro da, gobernu berrien lehen 100 egunak igaro dira, eta EAJren eta PSE-EEren esku dauden udal gobernuak hasi dira urratsak egiten. Gipuzkoako Hitza-k atez atekoa duten eta gobernu aldaketa izan duten herrietara jo du, atez ateko sistemarekin zer egingo duten jakiteko.

PASAIA

Atez ateko sistema kenduko duen lehen herria da Pasaia. Gobernua osatzen duten bi alderdiek, PSE-EEk zein EAJk, hauteskunde programan jasoa zuten atez atekoa kenduko zutela, eta urriaren 27tik hasi eta hilabeteko epean gauzatuko dute aldaketa. Bosgarren edukiontzia jarriko dute, giltzarekin. Boluntarioa izango da edukiontzi horren erabilera, eta, printzipioz, ez dute birziklatzen duen herritarrari hobaririk ematea aurreikusten.

Pasaian 2013an hasi ziren atez ateko sistema jartzen, eta 2014ko irailean ezarri zuten sistema herri osoan. 2014ko azken hiruhilabeteko datuak —Pasaia osoa hartzen dutenak— orduan EH Bilduren esku zegoen Pasaiako Udalak eman zituen: birziklatze tasa %76,6ra igaro zen atez ateko sistema ezarriz geroztik. 2012an, birziklatze tasa %32,7koa zen.

ARETXABALETA

Atez atekoari buruzko herri kontsulta egingo dute Aretxabaletan; hala baieztatu dio Hitza-ri udal gobernuak. Erabakia hartuta dagoen arren, oraindik gaia nahiko berde dagoela azaldu dute. Oraindik pauso asko daude emateko herritarrei galdetu arte: galdera zein izango den, zein sistema alternatibo proposatuko den, nola gauzatu galdeketa... Halere, herritarrei galdetu eta haiek erabakitakoa errespetatzeko asmoa du Aretxabaletako Udalak (EAJ).

Aretxabaletan 2014ko uztailean jarri zuten atez ateko bilketa sistema, eta, EH Bilduren udalak emandako datuen arabera, %83,4ko birziklatze tasara iritsi ziren lehen hilabeteetan.

ASTIGARRAGA

EAJren programak herritarrei galdetzea jasotzen zuela, eta horretan buru-belarri dabiltzala azaldu dio Nerea Zusberro Astigarragako Parte Hartze zinegotziak Hitza-ri. Atez atekoa bai ala ez galdetu nahi zuen EAJk, baina, EH Bilduk eskatuta, atez atekoaren ala sistema alternatibo baten arteko aukera egin beharko dute astigartarrek. Sistema alternatibo hori zein izango den erabakitzen ari dira parte-hartze prozesu baten bidez. EAJren aukera txipa duen bosgarren edukiontzia jartzea litzatekeela azaldu du Zusberrok. Herritarrek erabakitzen dutena errespetatuko dutela ziurtatu du zinegotzi jeltzaleak. Galdeketa 2016ko urtarril-otsailean egitea aurreikusten dute.

2013ko apirilean jarri zuten martxan atez atekoa Astigarragan, eta 2014ko birziklatze tasa %84koa izan zen.

BERGARA

2014ko otsailetik biltzen dituzte hondakinak atez ate Bergaran. EAJk du orain gobernua, eta, udalak Hitza-ri adierazitakoaren arabera, datozen asteetan jakinaraziko dute zer egingo duten hondakinen bilketari dagokionez.

Hauteskunde kanpainan gai nagusietako bat izan zen hondakinen bilketarena. Juanje Alberdi alkategaiak kanpainan zera adierazi zuen gaiari buruz: "Iraganeko zorigaiztoko erabakiei buelta emango diegu, bosgarren edukiontzia jarriz, betiere bergararren gehiengoaren erabakiari jarraituz". Azken esaldi horrekin gaia irekita utzi zuen Alberdik.

Atez atekoaren lehen hilabeteetan emaniko datuen arabera, %80tik gorako birziklatze tasak lortu zituzten sistema berriarekin.

ESKORIATZA

2014tik Eskoriatzan atez ate egin dute gaikako hondakinen bilketa, baina sistema hori galdeketara eramango dute. Irailaren 22an egin zuten gaiari buruzko osoko bilkura, eta bertan aho batez onartu zuten galdeketa egitea. Hiru sistema izango dituzte aukeran eskoriatzarrek: lehen aukera atez atekoa izango da; bigarrena, bosgarren edukiontzia; eta hirugarren aukera, mistoa —edukiontzi kolektiboa eta indibiduala—. Galderak zeintzuk izango diren onartuta, urratsak egiten hasiko direla azaldu du Joserra Zubizarreta alkateak. EH Bilduk ere galdeketa egitearen aldeko botoa eman zuen osoko bilkuran.

Eskoriatza Garbia plataformak galdeketa antolatu zuen 2014ko otsailean. Parte hartzea %40koa izan zen, eta %97,9k bosgarren edukiontziaren alde bozkatu zuten.

Atez atekoa ezarri zutenean Eskoriatzako Udalak emandako datuen arabera, %81eko birziklatze tasa lortu zuten lehen hilabetean.

IRURA

EAJren hauteskunde programaren puntu nagusietako bat izan zen atez atekoa kentzea Iruran. Eta udal gobernua jada hasia da horri begirako urratsak egiten. Ana Leunda alkateak Hitza-ri esandakoaren arabera, dagoeneko egin diote eskaera Tolosako Mankomunitateari atez atekoa kentzeko. "Orain, nolako sistema ezarriko dugun erabakitzeko, zain gaude mankomunitateak zer erantzuten digun". Herri galdeketarik ez da egingo Iruran. "Guk programan jarri genuen, eta herritarrek gure programaren aldeko botoa eman zuten; beraz, gure hitza betetzera goaz".

2013ko ekainean jarri zuten martxan atez ateko bilketa sistema Iruran, eta, gorabeherak tarteko, %75eko birziklatze tasak lortu dituzte batez beste.

LAZKAO

Lazkaoko Udalak hartua du erabakia, eta Sasietako Mankomunitateari egina dio eskaera atez atekoa kentzeko. "Oraindik erabakitzeko dago zein izango den sistema, baina aldaketa egin egingo da. Atez atekoa kenduko da, eta bosgarren edukiontzia jarri", azaldu dio Hitza-ri Sasietako Mankomunitateak. Bosgarren edukiontzia txiparekin izango den, giltzarekin edo irekia izango den erabakitzeko dute oraindik. "Lanketan ari gara". Mankomunitatea eta udala ari dira sistema bakoitzaren ezaugarriak eta alde on zein txarrak aztertzen.

2015eko lehen zortzi hilabeteetan, Lazkaoko birziklatze tasa %75ekoa izan da, Sasietako Mankomunitatearen arabera.

LEGAZPI

Atez ateko bilketa sistemak hautsak nabarmen harrotu zituen Legazpin. Mobilizazioak, protestak eta atez atekoaren kontrako plataformak antolatutako herri kontsulta tarteko, Legazpin sistema mistoa ezarri zuten. Herritar bakoitzaren esku dago materia organikoa atez ate atera edo edukiontzi marroira botatzea; errefusa, berriz, soilik atez ate atera daiteke. Sasietako Mankomunitateko datuen arabera, %82koa izan da birziklatze tasa 2015eko lehen zortzi hilabeteetan.

Erik Galvez zinegotziaren (EAJ) arabera, errefusa ateratzeko edukiontzi grisak jarriko dituzte orain herrian. "Eta behin hori probatuta, herritarrei galdetuko diegu. Espero dugu urte amaiera bitartean-edo bi sistemak martxan edukitzea, eta ea urtea amaitu aurretik egin dezakegun galdeketa". Herritarrek erabakitzen dutena errespetatuko dute Legazpin, izan atez atekoa edo izan bosgarren edukiontzia. Baina sistema mistoa kendu egingo dute.

LEZO

Herritarrei kontsulta egingo dien herrietako bat da Lezo. Kepa Garbizu alkateak (EAJ) baieztatu dio Hitza-ri herritarrei galdetu egingo zaiela nolako hondakinen bilketa egin nahi duten aurrerantzean. Hala ere, oraindik galdera zehazteke dutela, baina gaiaren aterabidea udazkenean landuko dutela aurreratu du. Udalaren lehentasunetako bat da hondakinen bilketarena, baina, uda tarteko, gaiari behar bezala eusterik ez dutela izan azaldu du Garbizuk.

2013ko maiatzean hasita ari dira lezoarrak hondakinen gaikako bilketa atez atekoaren bidez egiten. 2014ko urtarrilean Ainhoa Zabalo alkateak (EH Bildu) emandako datuen arabera, hilabete horietan %28tik %85era igo zen birziklatze tasa.

ORDIZIA

Ordizian EAJk ere mahai gainean du atez ateko bilketa sistemaren etorkizuna. Hala ere, alkatetzak Hitza-ri esandakoaren arabera, oraindik ez dute erabakia publiko egin nahi, eta hurrengo egunetan jakinaraziko dute. Sasietako Mankomunitateak, ordea, Ordizian eta Legazpin galdeketak egingo direla adierazi dio hedabide honi. Bestalde, EAJk udaleko osoko bilkuran zein batzordeetan aipatu du kontsulta antolatzen hasteko asmoa.

2013ko uztailean jarri zuten martxan atez atekoa Ordizian. Sasietako Mankomunitateko datuen arabera, 2015eko urtarriletik abuztura bitarteko birziklatze tasa %73koa izan da.

VILLABONA

Iban Agirre Villabonako alkateak (EAJ) azaldu duenez, galdeketa egin baino lehen EH Bildurekin hondakinen bilketari buruzko akordio bat lortzen saiatuko dira. "Gaia adosten ahaleginduko gara, eta posible izango ez balitz, galdeketa antolatuko genuke", azaldu dio Hitza-ri Agirrek. Galdeketaren aukera baztertu gabe, beraz, Villabonan akordioaren bidez konpondu nahi dute hondakinen bilketarako sistemak sortzen duen tirabira.

2013ko ekainean jarri zuten atez ateko bilketa sistema Villabonan, eta, Tolosako Mankomunitatearen datuei erreparatuta, %80 inguruan ibili zen birziklatze tasa 2014. urtean.

ZESTOA

Zestoako Udalean ere mahai gainean dute atez ateko bilketa sistema aldatzea. Josetxo Mendizabal alkateak (EAJ) hedabide honi azaldu dionez, hondakinen bilketarako proiektu bat eskatu dio udalak Urolako Mankomunitateari, eta horren zain dago erabaki bat hartzeko. Hala ere, udalaren helburuak honako hauek direla azaldu du Mendizabalek: "Egutegi eta ordutegien lotura bukatzea; ekonomikoki, oraingo sistema baino merkeagoa izatea; eta gaur egun ditugun sailkako bilketaren batez bestekoak mantentzea, edo igotzea". EAJren aukera bosgarren edukiontzia jartzea litzateke, baina mankomunitatearen erantzunaren zain daude erabaki bat hartu aurretik.

2015-10-022015-10-02gipuzkoa, Iritzia

ETB1ek, berriz ere kale

Irailaren 27a, arratsaldeko zortziak. Egun osoan, irrati eta Twitter bidez Katalunian gertatzen ari zena segitzen. Hauteslekuak itxita, telebistaren ordua iritsi zen, botoa eman osteko galdeketak, lehenengo boto-ontzien emaitzak. Jakinda Espainiako telebistekin haserretu egingo nintzela, ETBra jo nuen.

Lehenengo eta behin, ETB1era. Pilota partidua zegoen! Ordurako, ETB2n ari ziren benetako emaitzak irten arteko denbora betetzen egunak emandakoarekin eta egindako galdeketekin. ETB1, pilotari bat elkarrizketatzen. Gaztelaniaz.

Zortzi eta erdietan, albistegia. Ostean, Maddalen Iriarteren saio berezia: Katalunia, agur!. Gustura ikusi nuen. Bitartean ETB2n albistegia eta Bartzelonatik saio berezia, Kataluniako parlamentuko lorategietan, aurkezle bi eta gonbidatu birekin, gehi zuzeneko hainbat lotura, eta itzultzailea.

ETB1era pasatu nintzen ea zein gonbidatu zeuden. Bilbotik eginda, aurkezle bakarra eta gonbidatu bakarra!!! Haluzinatu egin nuen! Zer zen hura? Nola liteke halako hauteskunde-gau batean pertsona birekin egitea saioa, etxe bereko beste kateak programa oparoagoa eskaintzen zuen bitartean. Gainera, ETB1ekoa bukatu zenean film bat jarri zuten, baina ETB2koa amaitutakoan, beste saio bat egin zuten Bilboko estudioetatik, aurkezle bakar eta lau kazetarirekin! Konparazioak gorrotagarriak dira, ezta?

Ez dut baloratu nahi saio bakoitzean zeuden beharginen lana, profesionalak dira eta ondo egiten dutelakoan nago, gehiago ala gutxiago gustatu bakoitzaren profila. Ez naiz horretan sartuko. Lotsagarria iritzi nion telebista kate biek, etxe publiko berekoak izanda zelako desberdintasunak zituzten baliabide eta errekurtsoetan. Latzena da, baina, euskaraz informatzeko genuen telebista bakarra (edo bitarteko nahikoa zuen euskarazko telebista bakarra) berriro ere hirugarren mailako kate bihurtu zela. Euskaldunok baztertuta, atzera ere.

Baztertuta ez ezik, minduta ere sentitu nintzen. Nire moduan jende asko. Euskarazko telebista publikoak berriz ere defraudatu gintuen, bigarren mailakotzat tratatu gintuelako beste behin ere. Ohituta egon beharko genuke, baina ez gara ohitzen, ondo gogoan dugulako ETBren hasierako asmoa euskara sustatzea zela. Ez da horrela izan, ordea. Kirolez, saio mutuz eta herrietan grabatutako varietées emanaldiekin bete duelako programazioa. Albistegiak ere laburragoak dira (betiere erdarazko katearekin konparatuta), ia guztia produktu aurre-izoztua, mila aldiz errepikatua. Etxe handiko ahizpa pobrea, besteen hondakinak jatera behartuta dagoena.

Aspaldian gabiltza horrela. Zapping egitean ere, pasatzen ez dugun katea da ETB1, sarriegi desengainatu gaituelako. Kontua da ezagutu genuela beste ETB1, hasierakoa, denetatik zuena. Beharbada, amateurregia, baina gehiago asetzen zuena, publiko guztiendako, film, telesail eta etxean egindako saioak zituena. Gazteendako programak zeuzkana, baita umeendako ere. Elkarrizketak ere bazeuden eta umorea. Baliteke gaur egun orduko saio horiek naif-egiak edo modaz pasatuta egotea iriztea. Baina sasoi hartarako egokiak ziren. Ilusioa ere pizten zuten.

Ezinezkoa litzateke halakorik egitea orain? Ala ahizpa erdaldunak fagozitatu behar du euskalduna? Euskadi irratian lortu da kalitateko irrati euskaldun aniztuna egitea. Telebistan hain zaila litzateke? Ezezkoan nago!

“Ez dakit zer eginez, baina euskarari eutsi egin behar diogu”
2015-10-022015-10-02Elkarrizketa, gipuzkoa

“Ez dakit zer eginez, baina euskarari eutsi egin behar diogu”

Ama zena oso irakurzalea eta bizkorra zuela kontatzen du Ixabel Olanok (Beasain, 1925). Berak ere gogoko du irakurtzea; gurpil aulkiko poltsan gordeta eramaten du liburu elektronikoa. Beasaingo ikastolako lehen andereñoa izan zen. 25 urtez jardun zuen bertan irakasle, 1990ean erretiroa hartu zuen arte. Eskoletara joatea gustukoa zuela dio; aurrena kontabilitatea eta gero irakasletza ikasi zituen.

Irakasle ikasketak bukatu ahala, Aiako San Pedro auzoko eskola sortu berrian jardun zuen bi urtez. Gero, ordezkapen bat egitera joan zen Azkoitiko Madariagara. "Ondoren, oposizioetara aurkeztu nintzen, baina ez nituen atera". Ezkondu eta lau seme-alaba zituela jaso zuen Beasainen sortu nahi zuten ikastolan andereño aritzeko proposamena.

Gure Esku Dago-k eta Agirre Lehendakaria Center fundazioak datorren asteazkenerako Beasainen antolatu duten mahai inguruan parte hartuko du Olanok. Harekin batera solasean Juan Jose Ibarretxe Jaurlaritzako lehendakari ohia, Jose Manuel Castells zuzenbide arloko katedraduna eta Angel Oiarbide Gure Esku Dago-ko bozeramailea ariko dira. Beasaingo Usurbe antzokian izango da, 19:00etan.

Beasainen ikastola sortu behar zutela-eta andereño izateko proposamena jaso zenuen orain 50 urte.

Beasaingo gizonezko talde bat etorri zitzaidan; beste herrietan ikastola funtzionatzen ari zela, eta Beasainen sortzekotan zirela-eta beraiekin hasiko al nintzen galdezka. Beasainen euskararen egoera triste-triste zegoen; etxean bakarrik egiten genuen euskaraz, ez eskolan, ez kalean, ez inon-inon. Niri egoera horretan egoteak pena ematen zidan, eta nik zerbait egitea baneukan egingo nuela, eta hasi egin nintzen.

Nola gogoratzen duzu Beasaingo ikastolaren hasiera?

Oso egoera txarrean hasi ginen. Etxebizitza bateko portalean sartu, dozena bat eskailera zeuden behera, eta han behean zegoen bi etxebizitzaren azpiko alde guztia zen lehen lokala. Zorua porlana zen. Aurretik, Lazkaoko ikastolan egin nituen praktikak. Han apaiz etxe batean zeuden; zorua gaztain egur zabal gozokoa zuten, eta umeak alfonbra gainean egoten ziren. Guk, ordea, ez geneukan materialik eta ez dirurik alfonbra borobil bat erosteko ere. Alfonbra estu eta luze bat erosi, lauki itsusi bat osatu, eta hantxe gainean esertzen ziren haurrak. 4 urteko 26 ume ziren, eta gustura joaten ziren ikastolara. Komunik ere ez genuen, eta etxetik pixontzi txiki bat eta baldea eraman nituen. Pixontzian gustura egiten zuten umeek, eta gero nik garbitzen nituen ondo-ondo pixontzia eta baldea.

Gero ikastola handitzen joan zen.

Bai, eta beste lokal hobeago batzuetara joan ginen. Herriaren Porteri aldean eta gaineko aldean sukurtsalak genituen; leku handi bat ez geneukan, eta batetik bestera ibili behar izaten genuen. Aurrena ni nintzen andereño, gero bi, gero dozena erdi... eta umeak ere gehitzen joan ziren, eta gero Lizeoa sortu zen.

Zuk ikasketak erdaraz eginda edukiko zenituen. Ikastolan eskolak euskaraz emateko materiala nondik lortzen zenuen?

Hasieran ez zegoen ezer, Martin Txilibitu eta Xabiertxo besterik ez. Ikastola Elbira Zipitriak hasi zuen Donostian, eta erabiltzen genuen metodoa harena zen. Idazten eta irakurtzen txotxekin ikasten zuten umeek: hizkiak, zenbakiak... Hizki larritan, noski, eta gero arkatza hartzen zutenean ere hizki larriz hasten ziren idazten. Baina gogoa jarriz gero eta saiatuz gero dena lortzen da. Umeentzat erakargarria izan zedin ahalegintzen ginen.

Jardunez gero emaitza ikusten dela diozu. Asteazkeneko mahai inguruan ere hori azalduko al duzu?

Ekinez egin-edo du gaia mahai inguruak, eta zerbait nahi duzunean, nahiz eta izugarri kostatu, saiatzen bazara lor dezakezula azaldu nahi dut. Beste ikastoletan errazago egingo zuten agian, baina Beasainen bertan, hasierako bost guraso horiek arduratu ez baziren, ez zen ikastolarik izango. Ikastolen mugimendu hau Elbira Zipitriak hasi zuen, Donostian, eta zabaltzen joan zen. Beasaingoaren aurretik Lazkaon martxan zegoen, han apaiz bat bazegoelako horretan jardun zuena. Beasainen ere elizaren menpean hasi zen: Escuela Parroquial Nuestra Señora de Loinaz bezala hasi zen ikastola, elizaren babesean. Bestela ez zen hasiko, eta, hala ere, Guardia Zibila etortzen zen.

Zertara joaten zitzaizuen Guardia Zibila ikastolara?

Lehenengo urteetan guardia zibilek ez ziguten bakean uzten. Aurreneko etxe azpi hartatik beste lokal batera pasatu ginen, eta gero mojek eduki zuten ikastetxe batera. Handik berehala, Beasaingo festetan, guardia zibilak etorri zitzaizkidan etxera, ikastolak ematen genituen tokia miatu behar zutela esanez. Ni eta beste andereño bat han joan ginen bi guardia zibilekin ikastolara. Lurrean sarreran zegoen kirolerako poltsa bat irekitzeko eta sabaian zegoen ganbararako tranpala irekitzeko eskatu zidaten, eta nik miatzera etorri zirenak eurak zirela erantzun nien. Orduan, irakasletza ikasketarik ez zeukaten laguntzaileak ibiltzen ziren ikastolan, eta maistrarik ez zegoen susmoa zeukaten. Irakaslea al nintzen galdetu zidaten, eta etxeraino bila joan eta ikasketetako titulua erakutsi behar izan nien.

Zuek zuenari eutsi eta aurrera egin zenuten ikastolarekin. Gaur egun nola ikusten duzu egoera?

Ikastolena sortuta dago, eta ari dira. Orain, nik ez dakit zer egin behar dugun, baina euskarari behintzat eutsi egin behar diogu; ez dakit zer egin behar bada ere, horri eutsi egin behar zaio. Euskarari bultzada handi bat eman zaio, eta jarrai dezala horrelaxe. Nire ume denboran oso-oso tristea zen; etxean bakarrik hitz egin genezakeen euskaraz. 90 urte beteko ditut azaroan, eta nik zer egin behar dut ba orain... Guk egin genuenak zerbaitetarako balio badu, konprenitzen badute zer egin genuen... Ikastolan lanean nenbilela haur bat izan nuen, beste gazteenarekin 12 urteko aldearekin. Gabonetako oporrak santomas inguruan izaten dira; oporrak hartu, Gabon egunean 24an haurra izan, eta urtarrilaren 7an ikastolan hasi nintzen berriro. Izeba bat neukan etxean, eta asko balio zuen, eta baneukan norekin utzi umea. Gero, eguerdian ordu erdi lehenago ateratzen nintzen ikastolatik umeari bularra emateko.

Asteazkeneko mahai inguruan parte hartzeko gonbita gustura hartu al duzu?

Asko aztoratu nintzen; jende aurrean tutik ez dut balio. Andereño nintzela ere, okerren-okerren gurasoen bileran pasatzen nuen. Guraso bakoitzarekin bakarka ondo moldatzen nintzen. Baina nire aurrean guraso piloa ikusten nituenean, puf! Eta nik ez dakit zergatik den. Ordea, bukatutakoan gustura ateratzen nintzen.