Aitziber Garmendiaren txanda ez denean txoko honetara hurbiltzen zareten laurok ez duzue jakingo, baina zutabe hau astebeteko aurrerapenarekin helarazi ohi dugu Andoaingo erredakziora. Oraintxe idazten ari naizela, adibidez, ez dakit komunikabideek datorren ostiralera arte ditxosozko hotzaldiarekin matraka ematen jarraituko duten. Ziurxeagotzat daukat bere lana ondo samar egin dutela. Ibaialde ikastolaren festaz gozatzeko Sartagudara egitekoak ginen osteratxoa igandera arte duda-mudan egongo da, elurra dela-eta Gorriti aldean betirako bizitzera geratu beharko ote dugun beldurra barru-barruraino sartu baitigute. Baina, Oihana, Iñaxio eta hirurok joan ala ez joan, apartekoa izango da eguna, eta Lodosa inguruko haurrek euskaraz ikasten jarraitu ahal izango dute, bai edo bai.

Apartekoa eta galanta, halere, Nafarroako Gobernuaren amorrazioa Gipuzkoako aldundiarekiko, ikastola diruz laguntzeagatik. Che Guevara eta kubatar zoro kuadrilla Angolako iraultzaileei laguntzera joaten zirenekoa gogorarazi dit niri Martin Garitanoren operazio geoestrategikoak. Eta ausarta, bidezkoa eta aproposa iruditu zait, Yolanda Barcinak aurrerantzean Ultzamako perretxikoak txarrantxarekin defendatuko badizkigu ere.

Betiko biolentzia traketsa alde batera utzi eta halako ezkutuko jokaldi burutsuetan indarrak jartzea aurrerapauso itzela delakoan nago. Nazioarteko lagun taldea osatzen, sukalde lana egiten edo elkarrizketa bila ahitzen ditugun indarrak ere CIA koxkor bat antolatzen jarriko bagenitu, laster asko genuke Mikel Markez Eurovisionen euskal herritar askeon ohorea defendatzen. Diplomazia pitokeria konpletoa baita, aspaldi esan zigun Joseba Ariznabarretak; balio duena arerioa zur eta lur lagako duen indar erakustaldi sorta da.

Horrela, gure futbol selekzioak balentria handirik egiteko moduan ez dirudienez, onena arreta espioitzan ipintzea. Erriberako txerokiak munizioz hornitzea hasiera bikaina izan da, baina James Bond-ak ere beharko ditugu, misio benetan arriskutsuetarako. Madrilera eta Parisera dry-martini-ak edatera joan, neska-mutil sexyen eskaintza tentagarriak albo batera utzi… Azal berezia eskatzen du eliteko espioia izateak. Asisko Urmeneta hautagai nabaria da, adibidez. Arerio nagusiak ezin hobeto ezagutzen ditu —Iruñean jaio eta Nafarroa Beherean bizi da—, irudimena eta adorea ditu eta begi bistakoa da klabean hitz egiten badakiela, nik behintzat ez baitiot sekula ezer ulertzen.

Azkenik, behin giza baliabideetakoek lanak bukatuta, ezin edukiko dugu inteligentzia atal itxurazko bat glamour-a duen izenik gabe. Horra proposamena: Espioitza Sustatzeko Kristoren Agentzia Sekretua (ESKAS; nire gaurko zutabea bezala, alegia).

• Iaz Donostiako Onkologikoak artatutako pazienteak. 2011. urtean 72.000 pazientetik gora artatu zituen Donostiako Onkologikoak. Minbiziaren Munduko Egunaren harira —larunbatean izan zen— hainbat ekitaldi egin ditu Onkologikoak. Pazienteen artean fruta eta bizi ohitura osasungarriei buruzko dekalogoak banatu ditu, besteak beste.

• Mendekotasun arina dutenei aldundiak emango dien dirua. Mendekotasun arina duten pertsonentzat 350.000 euro jarriko ditu aurten Gipuzkoako Foru Aldundiak. Espainiako Gobernuak diru laguntza hori jasotzeko eskubidea blokeatu ostean hartu du erabaki hori diputazioak. Orain, 1.381 herritarrek jasotzen dute laguntza hori Gipuzkoan.

Unibertsitatean lan egiteak gazteekin egunero harremana izateko aukera ematen du. Gaur egun modan dago gazteei konpromiso falta egotzi eta iraganeko belaunaldiekin alderatuz horiek gutxiestea. Nik, ordea, gustuko dut gaur egungo gazteria orain urte ba...

• 2010ean I+G arlorako erabilitako dirua, milioi eurotan. Eustatek kaleratutako datuen arabera, 2010. urtean 546 milioi euro erabili ziren Gipuzkoan I+G Ikerketa eta Garapenerako; 2009an, 510 milioi erabili ziren; alegia, %7,1 gutxiago.

Euskaldunok leialak, hotzak eta lotsatiak omen gara, edo hala definitzen gaituzte askok behintzat. Sagardotegiko mahai luze batean bakailao tortilla dastatzen ari naizela, alboan neska kubatar bat dagoela konturatu naiz. Hizketarako duen graziak nahitaez erakarri du gure atentzioa, eta eskuetan duen edalontziari erreparatu diodanean, berealdiko barregura sartu zait; hori dun sagardo pila, neska! Gutxi falta zaio baso horri gainezka egiteko, baina berak ikaragarri gustura dirudi, sagardoa eskuen artean epeltzen duen bitartean.

"Txoootx!", kupelerako bidean, nongoa den galdetu diot. Habanatik gertu dagoen Viñales herrikoa omen da; duela hiru urte bertan izan nintzela eta bere herria ezagutu nuela kontatu diodanean, bere begietan orain arte ikusi ez dudan distira bat atzeman dut, herriminaren ziztada. Lagun batzuk bisitatzera etorri da, baina baimena amaitzear dauka, eta bere herrialdera bueltatzeko gutxi geratzen zaiola esan dit, eta ez dakit seguru bere aurpegian poza edota tristura ikusi ote dudan. Gogotsu bueltatuko omen da, baina batzuetan zaila egiten zaio hango bizitza, hau ezagutu ostean.

Ilaran gaude, eta gure txanda iritsi da kupelaren aurrean; berriz ere leporaino bete du basoa, eta zein naiz ni sagardoa gutxi eta maiz hartu behar dela esateko? Berari halaxe gustatzen zaio, eta bejondeiola! Euskaldunak jatorrak eta bihotz onekoak garela esan dit; "hemen ere, munduko bazter guztietan bezala, txotxolo batzuk badira", erantzun diot. Algaraka hasi da; "que grasiosa que tú eres...", eta bi algaratan, basoa hutsik.

"Txooootx!", eta hor goaz bigarren kupelerako bidean kalejiran. Benetan hain hotzak ote gara? Pentsatzen jarrita, askoz errazagoa da berotasun hori, Habanako kale epeletan saltsa doinuen artean azaltzea, kupel erraldoien arteko hezetasun hotzean baino. Izaera kontua ere bada, baina ez da hori bakarrik. Gure txanda iritsi bitartean esan dit hemengo jende askok hura ezagutu gabe miresten duela hango bizimodua; eta, orduan, bertako erregimenaz eta politikaz hitz egitera ausartu gara. Ba ote dakigu zertaz ari garen herrialde komunista bat aldarrikatzen dugunean? Kuban errazionamendu karta bat dute bertako biztanleek, hilero arroz pixka bat, litro bat esne eta arrautza batzuk izateko eskubide ukaezina onartzen zaielarik. Eta kito, hori da dena. Kalean zoazela, bertako herritarrek ezpainetako margoak, belarritakoak, gozokiak, garagardo bat eta antzeko gutiziak eskatzen dizkizute. Niri ez zidan inork dirurik eskatu, beraiek nahi dituzten gauza asko han saltzen ez direlako, turisten eskutik soilik lor ditzaketelako.

Orain, Raul Castroren eskutik egoera aldatzen ari dela dirudi, baina ni bertan izan nintzenean kubatarrek debekatua zuten hondartza batzuetara, hoteletara eta beste hainbat tokitara sartzea, turistei soilik erreserbatutako tokiak zirelako. Imajinatu herri honetako agintariek debekatu egiten digutela Donostia, Zarautz, Orio edo beste edozein herritako hondartzetara sartzea eta Txindoki nahiz Aizkorrira igotzea. Zure herriaz kanpotar guztiek nola gozatzen duten ikustera behartuta zeundeke egunero, eta turista horien limosnarekin kontentu egon behar gainera.

Hori al da gure herriarentzat nahi duguna? Minimoarekin konformatu, eta kanpotik datorrenaren hondarrekin gure gutiziak erdipurdian ase? Zaila da oreka bat mantentzea. Kapitalismo itogarriaren eta komunismo hutsaren artean mila kolore daude, baina badirudi muturreko erradikalean bizitzera kondenatuak gaudela beti.

• Gipuzkoan nekazaritza errentak iaz izandako jaitsiera. ENBAko presidente Mikel Arteagak sindikatuaren urteko batzarrean jakinarazi duenez, Gipuzkoako nekazaritza errentak %3,3ko jaitsiera izan zuen 2011. urtean.

EAEko Nekazaritza eta Elikagaigintzako Politikako abenduaren 23ko 17/2008ko legeak artisau produktuen definizio hau dakar 23. artikuluan: "Artisau ekoizpena: nekazaritza produktuak manipulatzeko eta eraldatzeko jarduera, nekazariek bakarka edo elkartuta beren ustiategietatik lortutako lehengaiekin egina".

Legearen helburua, dibertsifikazioari begira, baserriari lotutako artisau ekoizpenak sustatzea zen. Horretarako, baserriko ekoizpen txiki, autonomo eta familiartekoa baserrikoak ez diren beste ekoizpenetatik ezberdindu nahi zen.

Lege hori, ordea, orain arte ez da garatu, eta, definizio horretan oinarrituta, ez dago artisau produktu horiek merkatuan berezituko dituen zigilurik, ez eta horri lotuta administrazioak kontrolatuko lukeen ikuskaritzarik. Hau da, praktikan erosleak ezin du bereiztu artisau produktua eta industrialaren artean.

Gainera, EAEn artisau produktuen eraldaketa egin nahi duten baserritarrak industriak bete beharreko baldintza tekniko berak betetzera behartzen dituzte, baserritarra neurriz kanpoko inbertsioak egitera behartuz. Baserritarrak aspalditik ari dira, osasun erregistro industrialaz gain, baserri txikiei egokitutako osasun baimen sinpleago bat sortzeko eskatzen —Ipar Euskal Herrian indarrean dagoenaren antzekoa, edo hobea—, baina Eusko Jaurlaritzak ez ditu eskaera horiek inoiz kontuan hartu.

Orain, artisau ekoizpena erregulatuko duen dekretua aurrera eramateko asmotan dabil Eusko Jaurlaritza, eta, horren barnean, inork eskatu ez duen marka berri bat sortu nahi du. Nolatan bat-bateko Jaurlaritzaren interes hori? Baserritarrei lagundu nahi ote die behingoz?

Ba ez, irakurle maitea, ez da horrela… ezin horrela izan! Guztiz kontra, eta baserritarren izen ona aprobetxatuz, elikadura industriari lagundu nahi dio Jaurlaritzak; lurrik ukitzen ez duten baserriko Eusko Label tomate hidroponikoekin egin zuen bezala, eta herritarrak engainatuz beste behin.

Nola egingo duen hori? Nola engainatu nahi gaituzten? Ba, oso erraz: artisau produktuen definizioa aldatuz.

Definizioa berriro hasieratik idatziko dizuet, eta adi!, letra etzanez baitoa erantsi nahi dioten esaldia: "Artisau ekoizpena: nekazaritza produktuak manipulatzeko eta eraldatzeko jarduera, nekazariek bakarka edo elkartuta beren ustiategietatik lortutako lehengaiekin egina, eta, orobat, artisauak usantzazko metodoak erabiliz eta lehengaia autoktonoa izan edo ez zuzen-zuzenean gauzatzen dituen lantze prozesuetako jarduera".

Definizio berri horren barruan mikro-enpresak —hamar langile artekoak—, enpresa txikiak —50 langile artekoak— eta enpresa ertainak —250 langile artekoak— sartzen dira, eta lehengaiak munduko edozein txokotatik etor daitezke. Horiek dira definizio berriaren ondorio nagusiak.

Aaa… eta orain bai, definizioa aldatzearekin batera, legea garatuko dute, marka berri bat martxan ipiniko dute, propaganda lau haizetara zabalduko dute: —"Ei!, baserriko artisautza produktuak hemen!!! Gu bai baserritarren alde!"— eta abar, eta abar, eta abar.

Erabiltzen duten aitzakia zein den galdetzen diozu zeure buruari? Ezin daitezkeela hain lotsagabeak izan? Ba begira, irakurle zintzoa, EHNE sindikatuaren erreklamazioei Jaurlaritzak emandako erantzuna: "Legearen helburua bete dezaketen beste ekoizpenak babes gabe geratzeko arriskua zegoela" eta "artisau ekoizpenen errealitatera egokitu behar dugula". Horra hor arrazoia! Ez dago argiago esaterik: legearen helburua ez zela baserritarrak babestea, artisautza ekoizpena bera babestea baizik! Baina… ez al dira ba baserritarrak izan, industriatik ezberdinduz, artisau definizioa sortu dutenak? Orduan? Artisaua da edo industriala da?

Jaurlaritzak egin nahi duena artisautzari buruz jendeak daukan ideia eta baserritarren izen ona erabili, kontzeptua guztiz desitxuratu eta ondoren agro-industriaren eta enpresaburuen esku uztea da. Dirua mugitzen ez bada —langileen poltsikoetatik beraien kontu korronteetara, noski—, ezin dute ezertxo ere egin.

Eusko Jaurlaritzak ez ditu 250 baserritar autonomo eta baserri dibertsifikatu eta autogestionatuak nahi; enpresaburu bat eta haren agintepean egongo diren 249 soldatapeko baizik—gaizki ordainduak eta obedienteak badira, hobe, enpresa lehiakorragoa izango baita—. Horregatik egon dira agintari guztiak, betidanik, benetako baserritarren kontra, ez dutelako dirurik mugitzen.

Balio dezala adibide honek estatu, administrazio eta gobernu guztien gaitza eta gabea erakusteko; hauxe da: ez dutela benetan piperrik agintzen; benetan agintzen duena Dirua bera dela, eta agintaritza guztiak haren esanetara daudela, Diruaren komenentziara legeak ezarriz. Diruari obedituz agintzen.

Espainiako Auzitegi Nazionalak Segikoak izatea egotzita Oiartzualdeko sei gazteri seina urteko espetxe zigorra jarri diela salatzeko, manifestazio bat egin zuten Errenterian igandean, Euskal gazteria libre ta legala. Gazte 1+ ez! lelopean, Eleak mugim...

• 2011n Gipuzkoan izandako bidaiarien igoera. Iaz 2010ean baino %1 bisitari gehiago ailegatu ziren Gipuzkoara, Eustaten datuen arabera. Bisitariek igarotako gauei dagokienez, berriz, %2koa izan zen igoera.