Eider Goenaga Lizaso
Araiatik [Araba] etorri zen familia bateko kideak bizi izan ziren etxe honetan". Horrela edo antzeko beste esaldiren bat erabilita egiten du Langileen Etxebizitzako bisita gidatuaren aurkezpena Olatz Conde Lenbur fundazioko kideak (Legazpi, 1947).

Unai Zubeldia

Oso leku lasaia da Nere Borda parke botanikoa. Lorategi erromantiko baten parekoa da; irakurtzeko, paseoan ibiltzeko eta hausnartzeko inguru ezin hobea". Iker Bidarte Gureak enpresako langileak eta parke botanikoko lorezain teknikariak onartu du jendeak ez duela gehiegi ezagutzen parkea, eta, ondorioz, ez dutela jasotzen bisita askorik. "Baina Hernanin bertan leku gutxi egongo dira hobeak egunerokoari ihes egin ahal izateko". Teknikariak hitzez atera dio argazkia parkeari: "Irudikatu zuhaitz arteko musika kontzertu txiki bat; hori da parkea".

Eider Goenaga Lizaso

Ez da museo bat, baina bisita gidatuak egiten dira; ez da interpretazio zentro bat, baina interpretazio zentroa ere badu. Oñatin, Arantzazu eta Araotz auzoen artean dago Arrikrutz; bai kobazuloa eta bai interpretazio zentroa. Milioika urte dira urak Arrikrutz zizelkatu zuela; bai tantaz tanta eta bai errekak bere bidea eginda, gruiere gazta baten forma eta 14 kilometroko luzera hartu dute galeriek. Horietako batean sartu ziren 1966-67ko neguan Arantzazuko ikasle batzuk, eta ozta-ozta lortu zuten handik ateratzea, aurkikuntza egin ostean.

Eider Goenaga Lizaso

Realak museo bat merezi zuela sinetsita zeuden klubean aurretik ere, baina ideia ez zen gauzatu taldearen mendeurrenera arte. Iñaki Mendoza (Donostia, 1962) Real100 museoko arduradunaren arabera, "Realaren historia ezagutzen ez duten gazteek ezagutzea eta ezagutzen duten zale zaharragoek oroitzea" da helburua. Kluba, ofizialki, 1909ko irailaren 7an sortu zen; museoa 2009ko irailaren 7an inauguratu zuten.

Eider Goenaga Lizaso

Txokolatearen usain gozoa lagun, gosaltzeko prestatzen ari dira Oihana Diaz eta Anton Azpiazu. Kanpoan dagoen hotzari eta euriari aurre hartzeko, katilukada txokolate baino erremedio hoberik ez da, eta hura berotzen ari da Azpiazu. 10:30ak dira, eta Oñatiko Txokolateixia interpretazio zentroak ireki berri ditu ateak; baita museo txikiari atxikita dagoen dendak ere. Txokolateixiako arduraduna da Oihana Diaz (Oñati, 1980), eta berak azaldu du zergatik ireki zuten txokolateari buruzko interpretazio zentro bat Oñatin.

Eider Goenaga Lizaso

Eduardo Txillidak tamaina handiko eskulturak nola egiten zituen azaltzeko eta pieza haiek lantzeko prozesua ezagutarazteko xedez ireki zuten, 2010eko uztailean, Chillida Lantokia museoa. Pieza handiak bertatik bertara ezagutzeko aukera ugari ditu herritarrak, baina museoa ireki arte ez zitzaion bereziki erreparatu artistak lan egiteko moduari. Lanketa prozesu horri balioa emateko beharra ikusi zuen, ordea, Lenbur fundazioak, eta Txillidak Legazpirekin izandako harremanari erreparatuta —hango Patricio Echeverria burdinolan egin zituen obra handi asko—, museoa ireki zuten, paper fabrika zahar batean.

Eider Goenaga Lizaso

Apirilaren 1ean ireki zituen ateak Errenteriako Jantziaren Zentroak. Zazpi hilabeteko ibilbidearekin gustura azaldu da Ainhoa Mendiburu zentroko komunikazio arduradun eta Iraultza dantza taldeko kidea (Errenteria, 1972). Izan ere, museoak gurasorik badu, Iraultza taldeko kideak ditu; eurek elikatu dute museoa, eurek egin dute jantzi guztien bilketa, eta eurek egiten dute kudeaketa ere, Errenteriako Udalak eraberritu eta utzitako Kapitain Etxean (XVIII. mendekoa). Urte askotako lana dago Jantziaren Zentroaren atzean, eta museoa irekitzea Iraultza taldeko kideentzat "egia bihurtutako ametsa" dela dio Mendiburuk.

Eider Goenaga Lizaso

Herri txikia da Larraul, 250 biztanle ingurukoa, baina, udalaren eta herritarren elkarlanetik sortuta, badu museo bat 1998tik. Bi urtez herriko baserri eta etxeetan gordeak zituzten tresnak bildu, katalogatu eta txukundu ostean, museo etnografikoa atondu zuten, eta udaletxearen eraikin berean dago ordutik. Erakusketa iraunkor hori indarberritzeko beharraren ondorioa izan zen, bestalde, Larraulgo Ekomuseoaren sorrera. "2009ra arte, herritar boluntarioen eskutik egiten ziren museoko eta San Esteban elizako bisita gidatuak; 2009tik aurrera, Dina7 kultur elkarteak hartu zuen egiteko hori, eta ekomuseo bihurtu zen museo etnografikoa", azaldu du elkarteko kide Pili Otaegik.

Eider Goenaga Lizaso

Euskal gudariek tropa faxistak atzera egitera behartu zituzten Intxortako frontean (Elgeta), 1936ko urriaren 4an. Lehen aldia zen, Gipuzkoan, halakorik egiten zutela, eta lorpen horrek izan zuen oihartzuna. Eusko Gudariak abestiak honela jasotzen du gertatutakoa: "Arratiarren borroka / izan da Intxortan / Mola ta erreketek / gelditu dira bertan". Hiru egun geroago, urriaren 7an, lehenengo Eusko Jaurlaritzari sorrera emango zion estatutuak ere oroitu zuen Intxortako frontean izandako arrakasta, eta Elgetako Estatutua deitu zioten. Ondorioz, 1936ko gerra oroitzeko eta memoria historikoa berreskuratzeko museoa Elgetan egiteak ere bazuen zentzua. 2010ean inauguratu zuten.

Eider Goenaga Lizaso

Urte askotan Amara Berriko Familia Sakratuaren elizan egon ondoren (1974tik), iaz Donostiako Parte Zaharreko Santa Maria elizan ireki zuten Donostiako Elizbarrutiaren Museoa. Kokapen berriarekin, obra gehiagorekin eta museografia landuagoarekin, indarberritu egin zuten museoa, eta horren erakusgarri da urtebetean izandako bisitari kopurua: 50.000. Edorta Kortadi (Tolosa, 1946) Santa Mariako erretore eta museoko arduradunak dioenez, kokaleku berria faktore garrantzitsua izan da museoari beste ikusgarritasun bat emateko: "Turista ugari pasatzen da hemendik, baina bertako jendea ere ibiltzen da, bai paseoan bai baxoerdiak hartzen; Parte Zaharrean denetariko jendea ibiltzen da, eta askotan aprobetxatzen dute museoa bisitatzeko".