Bihar amaituko da Azpiegitura Erraldoien Aurkako Plataformak azken asteotan antolatutako ekitaldi sorta, azpiegitura handien aurkako manifestazio batekin. Hainbat talde ekologista, sindikatu eta gizarte mugimendu elkartuko ditu protesta horrek; bihar ...

"Apurka-apurka" agerian ari dira geratzen EAJk, Gipuzkoako Foru Aldundian egon den urteetan, egindako kudeaketa "txarraren" ondorioak. Hala uste du Gipuzkoako ezker abertzaleak. Bidegin izandako desfasearen harira, asteazkenean, prentsaurrekoa eman zuten Idoia Aiastui eta Iñigo Balda ezker abertzaleko kideek eta, besteak beste, Bidegiko desfasea "eskandalua" izan dela adierazi zuten, eta horretan EAJk "erantzukizun politikoa" duela: "Itzela den eskandalu baten aurrean gaude eta honek irakurketa sakonago bat eskatzen du". Areago, "Europa osoan" halako tamaina duen desfaserik ez da ikusi ezker abertzalearen irudiko. Beraz, "%65 arteko desfasea nola onartu daitekeen" azaltzeko eskatu diote EAJri.

Eredu ekonomiko desegokia garatzeaz gain, EAJri arreta "desbideratzen" saiatu izana ere egotzi diote. "Dirudienez, ez dute herritarrek zer gertatu den jakiterik nahi". Ildo beretik, PPk eta PSE-EEk hartutako jarrera ere salatu dute: "Beste une batzuetan, edozein gertaeraren aurrean, interpelazioak eta batzorde bereziak eskatzera korrika eta presaka abiatzen diren bitartean, Bidegiren desfasearen kasuan itsu, mutu eta gor daude".

Bidegirekin gertaturikoa, ordea, eredu kontua da ezker abertzalearen arabera. Hala, EAJrenarekin oso kritiko agertu da. "Eredu horren funtsa eraikitzea eta eraikitzea zen", adierazi dute ezker abertzaleko ordezkariek.

Miren Gezala Sagarzazu (Lezo, 1912-Oiartzun, 2003) Euskal Pizkundea bizi eta bertan parte hartu zuen emakumea izan zen. Eta pizkundekoa izaki, hainbat arlotan aritu zen, ez zekiena jasotzen eta zekiena irakasten: euskaraz irakatsi zuen, Emakume Abertzale Batzako kide izan zen, dantzan eta antzerkian aritu zen...

Gezalaren ibilbidea biltzen aritu da Agustina Pontesta Lezoko bake epailea, beste hainbat herritarren laguntzarekin. Horrekin liburu bat prestatzen ari da orain. Pontestaren arabera, Gezala horrelakoa izatea familiaren testuinguruan ulertu behar da. "Aita Pasaiako Portuko aduanazaina izan zen, Lezoko alkate, Elias Salaberria pintorearekin batera batzokia sortu zuen, musika bandako musikaria izan zen... eta bederatzi seme-alabek, denek zekiten denetik egiten: txistua eta pianoa jo, josi... Kantuan ere ederki egiten zuten denek. Oso bereziak ziren, eta umorea zuten".

1912an Lezok 1.300 biztanle inguru zituen, eta oso herri elizkoia zen. Gezalaren gurasoak ere hala ziren, baina, pentsamolde "oso irekikoak" Pontestaren esanetan. "Oso argi zeukaten gurasoek haur guztiek eskolatuak izan behar zutela". Garai hartan, orokorrean, emakumeak etxekoandre izateko prestatzen zituzten.

Kale Nagusian, herriko plazan eta portu inguruan pasatu zuen haurtzaroa Gezalak. Ezagutu zutenen arabera, jenio bizikoa zen, bihurria, baina alaia. Bere jarreren ondorioz herriko apaizaren errieta bat baino gehiago ere jaso zuen. Eskolan ere buruargia zen Gezala.

18 urte zituela atera zen herritik, eta Donostiara joan zen Irakasletza ikasketak egitera. Lezoko girotik ateratzeak "espabilatu" zuen Gezala, Pontestaren hitzetan. Hala ere, 21 urte bete zituen arte ez zuen eskolak emateko baimenik. "Eskolak euskaraz ematea erabaki zuen. Garai hartan eskolak publifikatzen hasi ziren, eta II. Errepublika garaian gurutzeak kentzen aritu ziren. Berak, ordea, bere ikastolan jarri egin zuen, lezoarrentzako eskandalua izan baitzen kentzea". Baimenak lortzeko ikastolen bultzatzaile izan zen Elbira Zipitriaren gomendioak jaso zituen eta herriko plazan bertan ireki zuen ikastola. Egunez haurrei ematen zizkien eskolak, eta gauez, berriz, helduei. Ordubete irauten zuten eskola horiek, eta idazten eta irakurtzen irakasten zien.

Eskolak ematez gain, Emakume Abertzale Batzan militatu zuen Gezalak. "Mitinetan aritzen ziren hizlari moduan. Horrez gain, sentimenduak eta emozioak adierazi behar zituzten eta gizarte ekintza egin", azaldu du Pontestak.

Emakume taldearekin adierazpen abertzale guztietara joaten zen Gezala. Horrez gain, dantza, antzerki eta mendi taldeetan hartzen zuten parte. Esaterako, 1932ko Aberri Egunean Donostiako Atotxa futbol zelaian ekitaldia egin zuten, eta Lezoko dantza taldearekin joan zen ekitaldira, anai-arrebekin batera. Pontestak Gezalak berak esandakoak dakartza gogora. "Zinta dantzan aritu ziren Euskal Herriko hainbat dantza talde eta hala esan zidan berak: 'Ondoen dantzatu genuenak lezoarrak izan ginen, beste guztiak nahastu egin baitziren'".

1936an, gerra hasi zenean, familiak alde egin zuen herritik. Lehendabizi aita Salamancara (Espainia) joan zen, Koldobike alaba gazteena raketista moduan aritzen zelako bertan. Ondoren familia guztia joan zen aitaren atzetik. Hala ere, beste hainbat toki ere ezagutu zituzten, halabeharrez: Frantzia, Madril, Bartzelona... Donibane Garazira ere iritsi zen, eta bertan zeuden errefuxiatuei eskolak ematen aritu zen Zitadelan.

"Probintzia Baskongadoetatik" 150 kilometrora bizitzeko debekua ezarri zioten Gezalari. Hamabost bat urtez egon zen erbestean, eta 1950eko hamarkadan itzuli zen Gipuzkoara.

Itzulera, irakastera

Bidasoaren bestaldera itzuli zenean, irakasle izaten jarraitu zuen Gezalak. "Baserriz baserri aritu zen irakasten", dio Pontestak. "Horrela puntu gehiago irabaziko zituzten euren herritik hurbilen zegoen eskola bat hautatzeko". Azpeitia aldean ibili zen lehendabizi, eta ondoren Idiazabal inguruan. Artean, baina, Lezon bizi zen Gezala, eta Etxegarate inguruko eskolara iristeko bi ordu behar izaten zituen. Puntuak bilduta, Pasai Donibaneko eskolan aritu zen lanean, jubilatu zen arte. Bitartean, jaioterriko apaizarekin eztabaidak izan zituen, gerran errekisatua itzultzeko eskatuz.

Bere bizitzako azkeneko hiru urteak Oiartzungo zaharren egoitzan eman zituen. Pontestak "nahiko triste" ikusi zuen bertan: "Oraindik buru argia zuen, eta ingurukoek ez. Oso hiztuna zen, eta ez zuen hitz egiteko kiderik". 91 urte betetzear zituela itzali zen Euskal Pizkundean —baita gerora ere— euskara eta abertzaletasuna bultzatzen aritu zen emakumea.

Zirkulazioko Erregelamendu Orokorrak taxiei eta autobusei gordetako lerroak erabiltzea debekatzen die beste ibilgailuen gidariei; hala ere, Donostian arau hori modu leunean aplikatzen da motorrei dagokienez. Izan ere, ohikoa da hirian motozikletak eta...

Gipuzkoako urtegiak urtebeteko euri eskasiari aurre egiteko prest daude, eta lehorteak bi urte iraun beharko luke arazo larriak sortzeko. Goialdeetan dauden auzo eta gune jakin batzuk kenduta, lurralde osoa urez hornitzeko ahalmena dute. Banaketa kalitatea ziurtatuta egon arren, ordea, saneamendua eta erabilera murriztea dira, orain, lurraldeko baliabide hidrikoak ondo kudeatzeko erronkak.

Bederatzi urtegi daude Gipuzkoan, lurralde osoan barreiatuta. Horietatik bik, gutxi gorabehera populazioaren erdiari ematen diote zerbitzua: Añarbek eta Endarak. Txingudi, Oiartzualde, Donostia eta Buruntzaldeko hainbat herritara iristen da horietako ura. Biak, ordea, lur sailez Nafarroan daude: Irun eta Hondarribia Lesakako Enararekin lotuta daude; gainontzekoak, berriz, Aranoko Añarben.

Gipuzkoako ur sareko beste zazpi urtegiek ezaugarri ezberdinak dituzte, besteak beste, tamainari eta xedeari dagokionez. Esaterako, Ataungo Lareo urtegiko ura 1.500 pertsona inguruk soilik jasotzen dute, eta xedea Agauntza ibaiaren "emari ekologikoa bermatzea" da, Gipuzkoako Foru Aldundiko Ur Unitatearen buru Patxi Tamesen arabera. Besteek, berriz, bestelako tamaina eta betebeharra dute: edateko ura bermatzea. Hala eta guztiz ere, oraindik orain, hainbat populazio gune gelditzen dira saretik kanpo. "Altuera handian dauden herri txiki eta auzoak dira", argitu du Tamesek. Horiek beren baliabide propioak erabiltzen dituzte.

Tamesen arabera, Gipuzkoako urtegiak "urtekoak" dira; hau da, urtebeteko lehorteari aurre egiteko gaitasuna ematen diote lurraldeari. "Lehorteak bi bat urte iraun beharko luke arazo larriak egoteko"; baina bestela "osasun onean" dago sarea.

Gipuzkoako edateko uraren sarea azaleko uraz hornitzen da, oro har. Urtegiek euri ura eta ibaien emaria biltzen dituzte. Salbuespena Debabarrenaren ingurua da. "Putzuetatik ura hartzen duen inguru bakarretakoa da; lur azpiko ura eta Kilimongo iturburukoa erabiltzen dute han", azaldu du Tamesek.

Hiru erakundek kudeatzen dituzte Gipuzkoako bederatzi urtegiak: Txingudiko zerbitzuak mankomunitateak, Añarbeko Urak eta Gipuzkoako Ur Partzuergoak. Lehenengo biek urtegi bana kudeatzen dute, Endara eta Añarbe, hurrenez hurren. Gainontzeko zazpiak, berriz, partzuergoaren esku gelditzen dira.

Gipuzkoako urtegien sareaz hitz egin daiteke, loturarik gabeko sistemak izan beharrean; hainbatetan, konektaturik azaltzen direlako emariak ziurtatu eta istripuen aurrean erantzuteko gaitasuna bermatzeko. Horren adibidea da, besteak beste, Urkulu urtegia. Haren helburua Debagoieneko herriak hornitzea bada ere, "duela urte gutxi Urkulu eta Eibarko banaketa sarea elkartzen zituen lotura egin zen", Tamesen arabera.

Saneamendua eta murriztea

Zerbait naturala dirudien arren, Gipuzkoaren gehiengoan kontsumorako ura ur tratatua da. Izan ere, urtegietatik etxeetarako bidean landugabea izatetik edatekoa izatera pasatzen da. Hori da, hain zuzen ere, EUA edateko uren araztegi planten egin beharra.

Edateko on bilakatu ondoren, biltegietara garraiatzen da, eta bertatik etxebizitza eta lantegietara banatzen da. Duela urte batzuk, prozesuaren tarte horretan zegoen ur sarearen arazo nagusietako bat. Izan ere, kanalizazio zahar eta ezegokiaren ondorioz, ur asko galdu egiten zen. Azkeneko urteetan egindako lanen ondorioz, kopuru hori murriztu egin da eta egoera onargarritzat jotzen dute aldundiko arduradunek eta baita Eguzki talde ekologistako kideek ere. Aldundiaren ordezkariak azaltzen duenez, arrazoi ekonomikoa dago horren atzean: "Ura zenbat eta garestiagoa izan, orduan eta errentagarriagoa izan zaie udalei hori konpontzea".

Ur sareak dituen erronka nagusietan ere bat egiten dute Tamesek eta Eguzkiko kide Garikoitz Plazaolak. Saneamendua, hau da, erabilitako ura garbitzea eta berrerabiltzea, eta erabilera murriztea. Hala ere, Plazaolak azaldutakoaren arabera, erakundeek hitzez azkenekoaren alde egiten badute ere, "praktikan egiten diren politikek ez dute hori ziurtatzen, eskaintza zabalean oinarria dutelako".

Erregea eta bufoia ikuskizuna emango dute astelehenean Ander Lipus aktoreak eta Andoni Egaña bertsolariak. Unai Elizasu ariko da gai-jartzaile lanetan. Floreaga eskolako aretoan izango da emanaldia, 15:30ean. Protagonistek bertsoa eta antzerkia, antzezlea eta bertsolaria uztartzen dituzte oholtzan. Norgehiagoka horretan, ordea, nor izango ote da nagusi? Tokian tokiko egoeretara egokituta, bat-batekotasunetik ere badu emanaldiak.

Rocka, reggaea eta ska. Hiru musika estilo horiek eta hamar musikariren lana uztartuz, dantzarako eta festarako aukera ederra eman ohi du Ze Esatek! taldeak. 2009tik, sortu zenetik, bi disko kaleratu ditu taldeak; 2010eko martxoan lehena eta 2011ko az...

Donostia

Urteroko ekitaldi handia dute bertsozaleek bihar Donostian, Kursaalean: Bertso Eguna. Aurten, gainera, Euskal Herriko Bertsozale Elkartearen 25. urteurrena dela eta, ospakizun berezia egingo dute, eta urteurrena bera izango da jaialdiaren ardatza ere.

43. Bertso Eguna izango da biharkoa, eta domino jokoa irudikatu nahi izan dute egunaren karietara egindako kartelean, bertsozaleen bilguneak "piezaz pieza" egin baitu bidea. Hala, 25 zenbakia eta domino jokoa bera izango dira Bertso Eguneko gaien abiapuntu ere.

Egitarauari dagokionez, 18:00etan izango da ekitaldi nagusia, Kursaaleko areto nagusian, eta Jon Azpillagak emango dio hasiera. Orotara, 25 lagun arituko dira kantuan arratsaldeko ekitaldian. Besteak beste, Azpillaga bera, Andoni Egaña, Beñat Gaztelumendi, Odei Barroso, Maialen Lujanbio, Julio Soto, Oihana Bartra eta Nerea Elustondo. Gaiak jartzeko ardura, bestalde, Laxaro Azkune, Joana Itzaina eta Unai Elizasuren gain egongo da.

Lehenago, ordea, 12:00etatik aurrera, kalez kale Donostian zehar ibiliko dira hainbat bertsolari; Arrate Illaro, Xebastian Lizaso, Maddi Ane Txoperena, Xabier Sukia, Eneko Abasolo Abarkas, Alaia Martin eta Eneko Lazkoz, hain zuzen. Eta, besteren artean, Viktoria Eugeniako balkoitik, Bretxako merkatuan eta Konstituzio plazan arituko dira kantuan.

Ekitaldiaren ostean ere izango da bertsoaz gozatzen jarraitzeko aukerarik, 21:00etatik aurrera afaria eta festa izango baitira Kursaaleko NiNeu jatetxean. Bertan, bat-bateko bertsoez gain, bertso musikatuak ere kantatuko dituzte Ander Lizarralde eta Unai Muñoak. Eñaut Agirrek, bestalde, bertso historikoak abestuko ditu. Gainera, Bertsolari filmean oinarrituta egindako antzerkia eskainiko dute Zarauzko Bertso Eskolako kideek.

Emanaldira joaterik ez dutenek edo sarrerarik gabe geratu direnek www.bertsoa.com webgunean ekitaldi nagusia zuzenean ikusteko aukera izango dute.

Kanilatik irteten den ura edateko ona izan dadin, prozesu konplexu bat egiten zaio. Lehenik eta behin, burdina, manganesoa eta beste mineral batzuk herdoiltzeko, ozonoa eransten zaio. Aurreko oxidazioak sorturiko partikulak biltzea eta handitzea helbu...

Tolosako inauteriak fama handikoak dira, bertako eta inguruko biztanleek gogotik bizitzen dituztelako. Bisitariak behin baino gehiagotan harritu dira kaleetan ikusitako karroza erraldoiekin, plataforma jendetsuekin eta mozorrotutako milaka pertsonekin...