Motorzaleek begi onez ikusten dute Donostiako Udalak Amara auzoan motorrak aparkatzeko dauden tokiak zabaltzeko hartutako erabakia. Dena den, "are gehiago" behar direla uste dute, azkeneko urteetan ibilgailu horien kopuruak "ikaragarri" egin duelako g...

Norvegiako Snohetta enpresa arduratuko da Donostialdeko metroaren sarrerak diseinatzeaz. ETS Euskal Trenbide Sareko ordezkariek adierazi dutenez, metroa hartuko duten pertsonak harekin "identifikatuta" sentiaraziko dituzten elementuak izango dituzte; ...

Gipuzkoako herri mugimenduko taldeek urte asko daramatzate gaur egungo garapen eredua kritikatzen eta "bestelako Gipuzkoa bat" aldarrikatzen; orain, hainbat arlotako talde eta plataformak elkartu egin dira, eta Gipuzkoako Azpiegitura Erraldoien Aurkako Plataforma sortu dute. Urtarrilaren 13az geroztik, hitzaldiak, eztabaidak eta beste hainbat ekitaldi antolatu dituzte Oiartzualdean, Donostia aldean, Tolosan eta Debagoienean; bihar azpiegitura handien aurkako manifestazioa egingo dute Donostian.Rikardo Ortega (Iruñea, 1956) Erraustegiaren Aurkako Plataformen Koordinakundeko kidea da. Hark azaldu duenez, orain arteko ekitaldiak "oso arrakastatsuak" izan dira, eta jende ugari gerturatu da: "Azpiegitura handiak gelditzeko, gizarteko eztabaida piztu behar dugu, eta orain une egokia da horretarako".

Zein jarrera du gizarteak azpiegitura handien inguruan?

Denetarik dago: halako ekitaldietara joaten direnak nolabaiteko kezka duten pertsonak izaten dira, baina badago apenas informaziorik daukan jendea ere. Dena den, uste dut orokorrean jendea nahiko kritikoa dela; are gehiago oraingoa bezalako krisialdi ekonomiko batean, ikusita nola bideratzen dituzten hainbeste baliabide halako proiektuetara, gizarte beharrizanetarako ez dagoenean.

Proiektu guztietan sortu dira aurkako mugimenduak. Zeintzuk gauzatuko da, zure ustez?

Espero dut gehienak ez gauzatzea; hala eta guztiz ere, baten batek aurrera egiten badu, saiatuko gara ondorioak ahal beste leuntzen. Baina oraindik garaiz gaude gelditzeko.

AHTa ere bai?

Batzuek uste dute jada ez dagoela ezer egiterik, dena erabakita dagoela. Baina orain arte %35 baino ez dute egin; hau une aproposa izan daiteke proiektua bertan behera uzteko. Begira nolako murrizketak egiten ari diren gizarte gaietan; ezin da dirua halako proiektu batera bideratu.

Errauste plantaren etorkizuna nola ikusten duzu?

Erraustegiaren egoera bestelakoa da: diputazioan eta partzuergoan gehiengo berri bat dago, eta proiektuarekiko guztiz kritikoa izan da orain arte. Dena den, uste dut gizarteak segitu behar duela presioa egiten, proiektua behin betiko bertan behera uzteko, eta ahalik eta lasterren alternatibak abiatzeko.

Eta kanpoko kaiarena?

Superportua airean dago; ingurumenean duen eragina izugarria da, eta Madrildik ere zalantza bat baino gehiago dituzte hura aurrera eraman edo ez erabakitzerakoan. Gainera, krisiagatik, ez dago baliabiderik; proiektu horrekin baikorrak izan gaitezkeela uste dugu.

Jardunaldi hauetan, azpiegiturek gizartean duten eraginaz aritu zarete. Zenbaterainokoa da eragin hori?

Txanpon beraren bi aldeak dira: desarrollismoa, kontsumismoa, produktibismoa... Kapitalismoak eragiten dituen dinamika geldiezinen ondorio dira azpiegitura basati hauek guztiak. Batzuek ezin dute geldirik egon, eta gehiago produzitu behar dute, negozio gehiago egiteko, jendeari kontsumitu arazteko. Eta argi dago horrek guztiak ez dituela gure beharrak asetzen, ez garela zoriontsuagoak horregatik. Ez dugu halako azpiegiturarik behar; bizimodu apalago batekin askoz zoriontsuagoak izan gaitezke. Eta naturak ere ez dio luzaroan eutsiko.

Nahikoa informazio badago beste ereduen inguruan?

Ez nahi genukeen adina. Badago alderdi politiko eta hedabide batzuen aldetik halako intoxikazio kanpaina etengabe bat, eta horri aurre egiten ari gara egunero; baina, pixkanaka, gero eta jende gehiago ari da informatzen.

Krisian hasi da 2012a; soiltasuna izan da urte berriko asmoei buruz gehien aipatutako hitza. Aurrekontuetan gastuak haziz eta diru sarrerak txikituz doaz, eta, apurka, zabaltzen ari da orain arteko garapen ereduaren aurkako jarrera: datozen urteetan ez dira posible izango hainbeste inbertsio eta eraikuntza berri.

Murrizketa eta erreformek orain arteko erritmoa apaltzea helburu duten arren, krisiaren aurretik erabakitako hainbat proiektu handik aurrera jarraitzen dute Gipuzkoan. Lurraldea obretan dago, eta, planifikatutako azpiegiturak gauzatzen badira, hala jarraituko du urte batzuetan; soiltasunaren diskurtsoak ez du balio garapena jokoan baldin badago. Azpiegitura handi horietako askok, ordea, etorkizun lausoa dute oso; horietara bideratutako baliabideen inguruko zalantzek eta ingurumenari egin diezaioketen kalteek herritar askoren errezeloa piztu dute.

Abiadura handiko trena

Urtetik urtera, diru gehiago

Presa handia du Eusko Jaurlaritzak AHT abiadura handiko trena Gipuzkoara ekartzeko: aurtengo aurrekontuetatik 350 milioi euro gorde ditu Gipuzkoatik igaroko den zatiko lanetarako, iaz baino %27 gehiago. Urtetik urtera, handitzen joan da kopuru hori; iaz 275 milioi bideratu zituen, eta 2010ean, 225 milioi.

Guztira, 76 kilometroko ibilbidea egingo du AHTak Gipuzkoan. Horietako hamahiru zatitan jada ari dira lanean; Ordiziatik Itsasondorako zatiko eta Beasain ekialdeko eraikuntza lanak martxorako amaitzeko asmoa daukate. Beste hiru zatitan aurki hasiko dira obretan: Ezkiokoan, Hernani eta Astigarraga artekoan, eta Zizurkil eta Andoain artekoan.

Gainontzeko zatietako lanak esleitu dituzte jada; Hernialdetik Zizurkilera doan 5,8 kilometroko tartea izan da azkena esleitzen. Hala eta guztiz ere, oraindik erabakitzeko dago nola sartuko den trena Donostiara eta Irunera.

Donostia aldeko metroa

Gipuzkoarren %65entzat

Donostiako eta inguruko herritarren garraio ohiturak "goitik behera" aldatzera dator Donostia aldeko metroa, ETS Eusko Trenbide Saretik adierazi dutenez. Euskotrenek gaur egun hirian egiten duen ibilbidea oinarri hartuta, maizago ibiliko den lur azpiko trena egitea da asmoa. ETSko ordezkariek emandako datuen arabera, Gipuzkoan bizi diren pertsonen %65i emango die zerbitzua metroak, Donostia inguruko beste zenbait herritara ere helduko delako; besteak beste, trenaren Lasartera-Oriarako linea luzatuko dute.

Guztira, hamazazpi geltoki izango ditu metroak hiriburuan: erdialdeko auzoetara ezezik, Morlans, Loiola, Intxaurrondo, Herrera eta Altzara ere helduko da. Bestalde, Errekalde eta Añorgako tren geltokiak berritu nahi dituzte, eta Pasaian, Errenterian, Irunen eta Hondarribian ere egingo dituzte geltokiak.Oraintxe, hiru zatitako lanak daude hasita: Lasartetik Errekalderakoak, Errekaldetik Añorgarakoak eta Loiolatik Herrerarakoak.

Egitasmoak 750 milioi euroko gastua izango du. Kopuru hori Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Sailarekin erdibana ordaintzea adostu zuen aurreko foru gobernuak; aldundi berriak, ordea, metroaren finantzaketan parte ez hartzea erabaki du. ETSk oraindik ez du azaldu zein irtenbide emango dioten finantzazioaren auziari.

Errauste planta

Sei hilabetez, etenda

Lur mugimenduak hasita dauden arren, zalantza handiak daude Zubietan eraiki nahi duten errauste plantaren etorkizunaren inguruan. Hainbat herri mugimenduk egitasmo horren aurka egin duten arren, berez, hasita daude azpiegitura eraikitzeko lanen kontratazioak. Gipuzkoako Hondakinen Partzuergoko administrazio kontseiluan gehiengoa duen Bilduk, ordea, proiektuaren aurkako jarrera azaldu izan du. Abenduan, 38 alkatek hondakinak biltzeko beste sistema batzuk ezartzeko asmoa azaldu zioten partzuergoari; administrazio kontseiluak erabaki zuen horrek errauste plantaren bideragarritasun ekonomikoa zalantzan jar zezakeela, eta eraikuntza lanak sei hilabetez geldiarazteko eskatu zion partzuergoko batzarrari. Aldundiko 2012ko aurrekontuen negoziazioetan, hura onartzea erabaki zuten Bilduk eta EAJk.

Orain, ekainaren 30era arteko tartea daukate hondakinen arazoa berriz aztertzeko eta irtenbideak bilatzeko. Tarte horretan ez dute errauste plantari buruzko erabakirik hartuko, eta ez dute kontratua eteteagatik kalte-ordainik ordaindu beharko, agiriak berak ematen baitu halako etenaldi baterako aukera.

Pasaiako kanpoko portua

Helegiteak aztertzeko txanda

Aste honetan amaitu da Pasaiako portuko ingurumen iraunkortasun txostenari helegiteak jartzeko epea. Portu Agintaritzak osatutako bigarren bertsioa da, lehenak ez baitzuen batere harrera onik izan, ez herritarren aldetik, ez eta instituzioen aldetik ere. Espainiako Ingurumen Ministerioak ere ohartarazi izan du kaia kanpora eramateak ingurumenean kalte larriak eragin ditzakeela, eta beste aukerak aztertzeko eskatu zion Portu Agintaritzari 2010ean.

Hark alde batera utzi ditu beste aukerak, eta, itsaso bidezko trafikoaren gorakadari erantzuteko modurik onena kanpoko kaia dela iritzita, ingurumeneko txostenari aldaketa batzuk egin dizkio. Orain, helegiteak aintzat hartu eta jasotako proposamenekin memoria txostena osatu behar du erakundeko administrazio kontseiluak. Azken hitza, ordea, Espainiako Ingurumen Ministerioak du; hark plana onartutakoan hasiko lirateke proiektua idazten. Cesar Salvador Portu Agintaritzako planifikazio eta ustiaketa buruak esan du urtea bukatu aurretik espero dutela ministerioaren erantzuna.

Zubietako kartzela

504 ziega, 28 hektareatan

Zubietan, errauste plantaren ondoan, egin nahi dute Martuteneko kartzela ordezkatuko duen Norte III espetxea; beste zenbait azpiegitura ere egin nahi dituzte gune horretan, eta oraingoz, lur mugimenduak egiten hasi dira. SIEP Presondegietako Hornikuntza eta Azpiegituretako Espainiako Elkartetik adierazi dutenez, azarorako amaitu nahi dituzte mugimenduok; ez dute zehaztu noizko hasi nahi duten obrekin.

Guztira, 28 hektarea izango ditu Zubietako kartzelak; horietatik hemezortzi hesiz inguratuta egongo dira. Iruñean aurki irekiko duten presondegiaren berdina izango da; hark bezalaxe, 504 ziega eta 120 gela osagarri izango ditu.

Tolosako inauteriak fama handikoak dira, bertako eta inguruko biztanleek gogotik bizitzen dituztelako. Bisitariak behin baino gehiagotan harritu dira kaleetan ikusitako karroza erraldoiekin, plataforma jendetsuekin eta mozorrotutako milaka pertsonekin...

Azkar gertatu zen dena: palan jokatzen hasi eta oso gutxira heldu zen punta-puntara Joxe Mari Iturzaeta (Andoain, 1964-1994), eta are denbora gutxiagoan eten zen haren ibilbide profesionala, gaitz batek jota. Haren heriotzak pala mundua hunkitu zuen, baina handik denbora gutxira gelditu zen hura ere ahanzturan; hala uste dute Joxe Mari Iturzaeta Batzordeko kideek. Iaz "palaren erregea" izandakoa omendu zuten, profesionaletan debutatu zueneko 25. urteurrena baliatuz; orain, haren bizitzaren nondik norakoak, lorpenak eta Iturzaeta ezagutzen zutenek esandakoak biltzen dituen liburu mardula argitaratu dute. Joxe Mari Iturzaeta. Pala belaunaldi bat Andoaingo liburu dendetan dago salgai.

Sorabilla auzoan jaio zen Iturzaeta, 1964an; aste honetan bertan beteko zituzkeen 48 urte. Etxe ondoko frontoia izan zen haren lehen pala eskola; hamabost urterekin jokatu zuen lehen partida. Ez zuen denbora asko behar izan afizionatuetan puntara iristeko, eta 23 urterekin egin zuen goi mailako debuta. Hiru aldiz irabazi zuen Euskadiko txapelketa, eta behin, bakarkakoa —urte haietan jokatutako bakarra—.

Xabier Lasa (Andoain, 1966) eta Mateo Ponce (Andoain, 1968) aritu dira liburuaren erredakzio lanetan; guztira, 611 orrialdeko lana osatu dute. Liburuaren atal handi bat palari gisa egindako ibilbideari buruzkoa da, eta beste batean, Iturzaeta ezagutzen zuten 67 pertsona elkarrizketatu dituzte. Ponceren ustetan, "beharrezkoa" zen Iturzaetaren bizitza papereratzea: "Orain, hogei urte eta gero, antolatzen baduzu pala txapelketa bat Joxe Mariren oroimenez, belaunaldi berriek ez dakite Joxe Mari Iturzaeta palista, harakina edo gozogilea zen. Tristea da, baina jendeak ez daki; liburuak oinarri hori ematen du".

Laudorio asko jaso arren, bere garaian behar bezainbesteko aitortzarik ere ez zitzaion egin, egileen arabera. Izan ere, "palaren hamarkada dekadentea" egokitu zitzaion Iturzaetari. Lasaren hitzetan, "pala gainbehera zetorren" Iturzaetak debuta egin zuenerako: "Garai hartako onentsuenak ere zahartuz zihoazen, eta Joxe Mari bezalako pilotari gehiago ez zeuden; horrek ez zituen frontoiak betetzen. Hura bezalako beste dozena erdi bat egon izan balira, desberdina izango zen".

Baldintzak, pilotalekuak, soldatak... Denak ziren palaren aurkakoak. Lasak azaldu duenez, pilotaleku gehienak eskupilotarako diseinatuta zeuden, eta Bilboko Deportivo pilotalekua zen palarako erabiltzen zen bakarra. Goi mailan aritu arren, soldata nekez ateratzen zuten, gainera, palariek: "Partida bakoitzeko lau mila pezeta irabazten zituzten, eta horiek gasolinan eta bidesarietan gastatzen zituzten".

Gazteek, oro har, ez zioten etorkizunik ikusten palari. Iturzaeta salbuespena zen: Poncek adierazi du Reala ere aritu zela haren atzetik, futbolerako ere gaitasun handia zeukalako, baina hark nahiago izan zuela pala. "Ikusgarriak" izaten ziren haren partidak, Ponceren hitzetan. Ezkerreko eskua baino ez zuen erabiltzen pilotari ematerakoan: "Lehen, ezkerrak gaizki ikusita zeuden. Frontoiak eskuin jokalarientzat daude diseinatuta; horregatik daukate ezker pareta hori. Ezker bat pala luzean ikustea eromena zen; ezinezkotzat zeukaten. Baina Joxe Marik molde guztiak hautsi zituen".

Ponceren hitzetan, "onena" zen, eta bigarrenari alde handia ateratzen zion, gainera. Horregatik, joko zailagoak jartzen zizkioten batzutan: "Pilota arinxeagoa, sakea atzetik, lesio batetik atera berri zen atzelaria jarri Joxe Mariri zuku gehiago ateratzeko...". Behin txapelketa batetik kanpo ere utzi zuten, lehiakideen artean parekotasun handiagoa egon zedin.

Prentsan ere sarri nabarmentzen zuten Iturzaetaren berezko gaitasuna. "Pala luzeak kilo bat pisatzen du, eta pilota harrizkoa bezala da", azaldu du Lasak. "Joxe Mariren kasuan, esaten zuten ping-pongeko pala hartuko balu bezala erabiltzen zuela pala; naturak oso gutxitan ematen duen indarra zeukan besoetan".

Horren gazte hil izan ez balitz, "lasai asko" egingo zituzkeen beste hamar edo hamabost urte pilotalekuan, Ponce eta Lasaren iritziz. Hartara, Iturzaetaren itzala ere luzeagoa zatekeela uste dute. Pertsonalki gehiegi ezagutu ez arren, Poncek ongi oroitzen du Iturzaeta lehenengoz jokatzen ikusi zuen aldia, artean afizionatu mailan jokatzen zuela: "Joxe Mari hasiberria zen pala luzearekin; gu hura ikustera joan ginen, eta harrituta gelditu ginen zeukan erraztasunarekin. Partida ofizialetako presiorik gabe jokatzen zuen; haiek errebesak, zartakoak eta boteprontoak! Txundituta gelditu ginen; ostiral gauero joaten ginen haren entrenamenduak ikustera, eta pentsatzen genuen: 'Hau horrela bada, nolakoa izango ote da profesional baten entrenamendua ikustea?'".

Bultzada behar duen kirola

Onena izan arren, Iturzaetak ere ez zion loraldirik ekarri palari. Aitzitik, gaurdaino maldan behera joan den kirola da pilota; horretan bat datoz Lasa eta Ponce. Eskola mailan, kosta egiten zaio futbolarekin edo beste kirol batzuekin lehiatzea, eta pilota aukeratzen duten gehienek eskupilotara jotzen dute. "Hamar urterekin uste dute [Juan Martinez de] Irujo izango direla, baina hogei urtetik aurrera oso gutxik jarraitzen dute". Goi mailan jarduteko aukerak are eskasagoak dira palan, eta horrek askori atzera eragiten die. Desinformazioari ere bota dio errua Lasak: "Umeei erakutsi behar zaie mundua ez dela bukatzen eskupilotarekin".

Enpresek eta komunikabideek ere palari arreta gehiago eman behar lioketela uste du Poncek: "Inon ateratzen ez bada, nork ezagutuko du?". Nahi izanez gero, eskupilotaren maila berean egon zitekeen pala, Lasaren ustez: "Irujo eta Olaizola idoloak diren bezala, Joxe Mari ere izan zitekeen. Eskupilota dagoen lekuan dago, EITBk haren aldeko apustua egin duelako".

Garai berriek erronka berriak eskatzen dituztela esaten da askotan. Euskarazko tokiko prentsak ere, aurrera egin badu, garai bakoitzeko beharretara moldatzen jakin duelako egin du. Goierrik eskualde osora begira egindako komunikazio proiektu berri bat...

Iaz ibiltokietan erakutsitako lana etxean, bere herrian erakusteko parada izan du Roberto Lopez Etxeberria moda diseinatzaileak (Eibar, 1976), urtarrilaren 13tik otsailaren 5era haren lanak ikusgai baitaude Eibarko Portalean. Pozik dago erakusketa jar...

Gipuzkoako Ur Partzuergoaren webgunean begiratu besterik ez dago ikusteko asko falta zaiola Baliarraingo Ibiur urtegiari beteta egoteko. Betetzen hasi ziren unetik bertatik izan dira edukierari buruzko kezkak, eta ur gehiago jasotzeko beharra ikusten ...

Gipuzkoako biztanle bakoitzak, batez beste, 260 ur litro kontsumitzen ditu. 1980ko eta 1990eko hamarkadetan arduradunek aurreikusi zuten egun kontsumo hori 460 litro izango zela.