Maite Alustiza
Korrikalari ugari dabil Kontxako pasealekuan. Jaieguna, eguraldi ona, eta Behobiarako prestatzeko azken txanpa askorentzat. Guztien artean atentzioa ematen dute Erlojuen inguruetan pilatu direnek. Kolore hori biziko kamisetak dituzte, et...
Maite Alustiza
Lau asterako egitaraua martxan dute Azpeitian. Asteartean hasi ziren Euskal Antzerki Topaketak, eta hilaren bukaerara arte askotariko antzezlanak eskainiko dituzte. Ezberdinak guztiak, baina oinarri berarekin: euskara. 34. aldi honetan aipamen berezia egingo diete aurten hil diren herriko bi aktoreri: Kontxu Odriozolari eta Iñaki Bergara Pio-ri. Azaroaren 26an egingo diete omenaldia, eta Eneko Etxeberria Azpeitiko alkateak adierazi duenez, modu horretan haien lana aitortu nahi dute, euren "arima" erakutsi, "etorkizunean harrobia eta transmisioa egon dadin".
Lehen aldiz Eusko Jaurlaritzaren diru laguntzarik gabe egiten ari dira Azpeitiko topaketak; erabaki hori salatu du udalak, eta guztia bere gain geratu den arren, alkateak ziurtatu du topaketak egiten jarraituko dutela. Saio guztietarako sarrerak Soreasu antzokian eros daitezke, antzezlana hasi baino ordubete lehenago. Helduen sarrerak bost euro balio du; 14 urtez azpikoenak, berriz, hiru. Ikusle guztientzako saioez gain, eskola eta ikastetxeetako haurrei zuzendutako antzezlanak ere antolatu dituzte egunotarako.
Astebeteko proposamenak dira honako hauek:
"Iraun beharraren gaitzak jotako komunitate baten hezurren eta gezurren erradiografia traumatologikoa" dakarte Artedramak, Le Petit Theatre de Pain taldeak eta Dejabu Panpin Laborategiak. Ospitale batean kokatzen da obra, eta han egingo dute bat, besteak beste, Migel eta Kristina medikuek, leuzemia duen Iñaki haurrak eta 36ko gerrako biktima izan den Joxanek. Ximun Fuchsek zuzendu du lana, Unai Iturriagak eta Igor Elortzak idatzi dute, eta aktore lanetan ariko dira Ander Lipus, Patri Urrutia, Manex Fuchs, Zoila Berastegi, Urko Redondo, Pako Revueltas eta Erika Olaizola.
Urteetan ikusi gabeko bi ahizpen istorioa aurkeztuko du Hika Teatroak. Begoñak eta Arratek ustekabean egingo dute topo, jaiotetxean. Ama hil berria zaie, eta aurrez aurre elkartzeak elkarri kontuak eskatzeko balioko die. Ezer gutxi daki, ordea, batak besteaz, nahiko lan izan baitute norbere bizitza eraikitzen. Arrate Itziar Ituño aktorea da; Begoña, berriz, Miren Gojenola. Arantxa Iturbek eta Agurtzane Intxaurragak zuzendu dute lana.
Obrak ez ezik, bestelako ekintzak ere badira topaketetan. 10:30ean, Plaza Nagusian, antzerki ikerkuntza tailerrak egingo dituzte, Euskal Herriko Antzerkizale Elkarteak antolatuta eta Kabia Taldearen eskutik. Ondoren, ogitartekoak egongo dira Sanagustin kulturgunean.
17:00etan, beste antzezlan bat Soreasu antzokian: Gu ez gaude bakarrik. Bost urtetik gorako haurrentzako eta helduentzako antzezlana da Borobil Teatroak dakarrena. Mundua koloretsua da, animaliaz beteta dago eta natura ederra du. Gizakia, ordea, tximiniak eraikitzen hasiko da, dirua lortzeko. Dirua lortu nahi horretan, baina, mundua kolorerik gabe utziko du. Anartz Zuazuaren gidaritzapean, honako aktoreak ariko dira oholtzan: Asier Sota, Julen Vega, Imanol Espinazo eta Hannah Berry.
Hiru emakumek terapia egingo dute ikusleekin. Nomofobikak taldeak umorez aurkeztuko ditu ofizio ezberdinak dituzten lagunen bizipenak, batzuetan esketx moduan eta bakarrizketa bezala besteetan. Nomofobia dute: sakelakoarenganako menpekotasuna. Ohartarazi dutenez, eritasuna diagnostikatu daiteke, baina kaltetuak ez dira gaitzaren garrantziaz ohartzen. Olatz Beobidek, Belen Cruzek eta Amaia Lizarraldek antzezten dute obra. Aurten Donostiako poltsiko antzerki sorkuntzako lehen saria jaso du lanak.
Kontxa amona hil berri zaie Egoitzi eta Mireni. Haren omenaldia prestatzen ari direla, amonaren egunerokoa topatuko dute etxeko ganbaran. Aurkikuntza horren bueltan, ordura arte jakin gabeko sekretuak agertuko dira Egoitzen eta Mirenen artean. Getari Etxegaraik zuzendu du Xake Produkzioak konpainiaren obra, eta aktore nagusi lanetan ariko dira Ane Pikaza, Kepa Errasti eta Ainara Ortega.
Azaroak 12. Bi izarren kalenturak, Txalo Produkzioak taldearen eskutik. 21:30ean, Soreasun.
Azaroak 13. Futbolariak eta printzesak, Eidaberen eskutik. 17:00etan, Soreasun.
Azaroak 18. Sweeney, Eromen Produkzioak taldearen eskutik. 21:30ean, Soreasun.
Azaroak 19. E, Petrel!, Astrolabium Teatroaren eskutik. 21:30ean, Soreasun.
Azaroak 20. Azken eguzkilorea, Patata Tropikalaren eskutik. 17:00etan, Soreasun, antzerki alternatiboaren IV. zikloan.
Azaroak 24. Zerura eroria, Anodino Teatroaren eskutik. 21:30ean, gaztetxean.
Azaroak 25. Mr. Señora, Metro-koadrokaren eskutik. 21:30ean, gaztetxean. 20:00etatik 21:15era jantoki bejetarianoa.
Azaroak 26. Amaierako Ikuskizuna, Soreasu antzokian. 21:30ean, Iñaki Bergara Pio eta Kontxu Odriozolari azken agurra. Keinu eta txalo zaparrada bat antzerkizale guztien partetik. Jarraian, kontzertu antzeztua: Ahantzitako oroitzapenak, Elkano abesbatzaren eskutik.
Maite Alustiza
Gipuzkoako grafikagintzako negoziazio mahaitik altxatuko zirela ohartarazi zuten sindikatuek urriaren 11n, eta greba iragartzear daude orain. Maiatzean eratu zen mahaia sindikatuen eta patronalaren artean, sektoreko langileen lan baldintzak berritu ahal izateko, eta ordutik zazpi bilera egin dituzte. Asteazkenean ziren zortzigarrengoz biltzekoak, baina Adegik bilera "atzeratzea" eskatu zuen, "sindikatuen proposamenak aztertzeko eta negoziazioak aurrera egiteko helburuarekin". Hala diote sektorean ordezkaritza duten LABek, ELAk, CCOOk eta UGTk. Atzerapena onartzea erabaki dute: "Sektoreko langile guztiekiko dugun erantzukizunagatik, sindikatu guztiek proposamena onartzea erabaki dugu, eta, horren ondorioz, bilera atzeratu egingo da, nahiz eta denbora sobera izan duela uste dugun". Azaroaren 8an dira biltzekoak —hurrengo asteartean—, eta horretan ere proposamenik ez badago grebara deituko dutela jakinarazi dute. "Negoziazioaren hasieratik erakutsitako jarrera immobilista berarekin jarraituko balu, sektorea konfrontaziora eramango luke". Egunak badituzte: azaroaren 16a eta 30a, eta abenduaren 12a.
211 enpresa eta 1.550 langile daude sektorean. Langileen ordezkarien artean, LABek du gehiengo osoa (%52,63); ELAk %42,11, CCOOk %3,51 eta UGTk %1,75. Patronalaren aldetik, Adegik %82,58 eta Garenek %17,42. Sindikatuetako ordezkariak ziur daude "hitzarmen duin bat" lor daitekeela, baina, diotenez, bileretan agerian geratu dira patronala ordezkatzen duten bi elkarteen arteko ikuspuntu ezberdinak. Garenen proposamena baloratu egiten dute; honako hauek biltzen ditu, besteak beste: itunaren urtebeteko indarraldia, Gipuzkoako KPIaren soldata igotzea, kontratazioa egonkortzeko neurriak hartzea, behin-behinekotasuna mugatzea, aparteko ordainsariak soldata osoaren arabera ordaintzea eta sektoreko gutxieneko soldata igotzea. Adegiren jarrera, ordea, bestelakoa dela diote: "Ez du inongo proposamenik egin, eta, gainera, sindikatuok egindako guztiak baztertu ditu".
Adegiren jarrera
Bilerek fruiturik ematen ez zutela eta, irail bukaeran mobilizatzen hasi ziren langileak. Elkarretaratzea egin zuten Lan Harremanetarako Kontseiluaren aurrean, Adegi hitzarmen kolektiboaren negoziazioa "blokeatzen" ari zela salatzeko. Adegiren arabera, ordea, bera "negoziatzeko prest" dago, "enpresen jardunari eta langilegoari eusteko". Era berean, ordea, uste du egindako proposamenak sektoreak "bizirik irauteko" behar duenaren "antipodetan" daudela. Soldatak ere aipatu zituen, iraileko bileraren ondoren kaleratutako oharrean: "Gipuzkoako enpresek estatukoen batez bestekoak baino %14 gehiago ordaintzen dute, eta sektoreko langileek urtean 76 ordu gutxiago lan egiten dituzte bere estatuko lehiakideen aldean". Patronalaren arabera, enpresak "ahalegin ikaragarria" egiten ari dira jardunari eusteko.
Iraileko bileraren ondoren, Garen patronalak ere oharra atera zuen —enpresari txiki eta ertainen interesak babesteko sortu zen Garen—. Salatu zuenez, arte grafikoetako sektorea "Gipuzkoan eta Euskadin orokorrean gutxienekoetan dago, duela urte askotatik ez du bururik altxatzen, eta sindikatuak zentzudunak izan beharko lirateke errealitate horren aurrean". Hala ere, uste du badaudela negoziazio mahaian adostu daitezkeen atalak: "Adegik proposamenik ez egiteak lan gatazka ekar dezake. Sektoreko hitzarmenean akordiorik ez badago, enpresaz enpresa egingo da negoziazioa, eta hori oso negatiboa litzateke beraientzat".
Aitziber Arzallus
Ekaingo koba guztientzat ikusgai da, teknologia berriei esker. Madpixelek, artelanen digitalizazioan munduko lehen enpresak, kobazuloaren barrualdea digitalizatu du, Eusko Jaurlaritzarekin elkarlanean. Horrela, aurrerantzean, edonork edonondik ikusi ahal izango du paleolitiko garaian haitzetan eginiko obrarik garrantzitsuenetakoa. Obra hori gizateriaren ondare da 2008tik, Unescok hala izendatu zuelako.
Ekaingo haitzuloa 1969ko ekainaren 8an aurkitu zuten Azpeitiko Andoni Albizurik eta Rafael Rezabalek. Aurkikuntzak biziki harritu zituen orduko espeleologoak, barnealdean gordetzen zuen altxorragatik: duela 10.000 eta 14.500 urte artean egindako margoak, besteak beste. Guztira, 70 animalia irudi daude: 64 margotuak eta sei grabatuak. Zaldia da gehien ageri den irudia. Kontserbazio arrazoiak tarteko direla, baina, Deba eta Zestoa arteko kobazuloa jendearentzat itxita dago 1969tik. Hango altxorraren berri izan nahi zuenak Ekainberri bisita zezakeen orain arte, benetako haitzuloaren erreplika. Margo originalak bertatik bertara ikusteko aukerarik, ordea, ez zegoen. Madpixelek eta Jaurlaritzak garatu duten proiektuari esker, benetako margolanak bertsio digitalean ikusteko aukera izango du jendeak, etxetik mugitu ere egin gabe.
Haitzuloko panel nagusiak, Zaldiei eta Artzei deiturikoak, bereizmen super altuan digitalizatu dituzte, hartze infragorri eta guzti, irudiak, siluetak eta haiek egiteko erabilitako teknika argitasun handiagoz ikusteko helburuarekin. Kobazuloko areto garrantzitsuenei dagokienez, berriz, 360 graduko panoramika interaktiboak ere sortu dituzte.
Lan hori guztia egoki garatu ahal izateko, Madpixelek moldatu egin behar izan du bere Art Gigapixel teknologia, koba baten barruan irudiak hartzeak eskatzen dituen behar eta baldintzetara. Esate baterako, argi hotzak erabili behar izan ditu, irudiak hartzerakoan obra originalari ahalik eta kalterik txikiena eragiteko; bateria eramangarriak erabili behar izan ditu, espazio txikietan eta sarbide zailekoetan errazago mugitu ahal izateko; egokitutako tripodeak...
Second Canvas plataforman
Ekaingo haitzuloa digitalizatzeko proiektua Eusko Jaurlaritzaren Kultura Ondarearen Zentroak bultzatu du, EHU Euskal Herriko Unibertsitateko Historiaurreko taldearen laguntzarekin. Azken hori arduratu da digitalizatutako edukiak definitzeaz. Erabilitako teknologia, Art Gigapixel, hain zuzen, Madpixel enpresak jarri du. Gigapixel eta super HD formatuei esker, giza begiak ikusi ezin dituen pintzelkada eta xehetasunak azaleratzeko gai den zoom bat erabili dute. Aurrez, artearen esparruan entzute handia duten beste hainbat erakundek teknologia bera erabili dute beste hainbat proiektu garatzeko, hala nola Madrilgo Prado Museoak, Banco Santander Fundazioak eta Telefonica Fundazioak.
Ekaingo koban egin duten lan hori guztia publiko zabalaren esku jartzeko, doako aplikazio bat sortu dute, eta Second Canvas plataforman eskura daiteke , smart-phone eta tabletetarako bertsioetan (iOS eta Android). Gigapixel irudiak ikusteko web bertsio bat ere sortu dute: www.euskadi. eus/eusko-jaurlaritza/ekain/. Plataformak beren edukiak bereizmen altuan eta oso modu errazean argitaratzea ahalbidetzen die museoei eta arte galeriei.
"Ekaingo koba teknologia bidez digitalizatu izanak haitzuloaren barrualdean dagoen altxorra modu erraz batean ezagutarazteko aukera ematen du", Koldo Garcia Madpixelen sortzaileetako baten hitzetan. Gizateriaren ondarea izaki, mundu guztiaren eskura egon beharreko edukiak direla iritzi dio. "Eta kontserbazio arrazoiengatik ezinezko zena teknologiak ahalbidetu egin du". Hala, edonork edonondik Ekaingo obra ezagutzeko aukera izango du aurrerantzean, duen balioa emango zaiola uste du, eta, aldi berean, jendea Ekainberrira erakarriko duela.
Joxean Muñoz Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuordeak ere proiektuaren garrantzia azpimarratu du. "Aplikazioaren helburua da mundu guztiko jendearen eskura jartzea haitzetako artearen ondarearen esparruan Euskal Herriak duen harribitxietako bat. Aplikazio honek Ekaingo margolanak hobeto ezagutaraztea ahalbidetzen du, ez bakarrik euskal gizarteari, baizik eta paleolitiko garaiko artean interesa duen edonori. Horregatik dago aplikazioa lau hizkuntzatan, eta horregatik eskaintzen dugu entzuterik handiena duten eta gehien zabalduta dauden plataforma digitaletan. Euskal Herriko kobazuloetako altxor paleolitikoa hedatzeko lehen urratsa da hau".
![[Herriz herri] Gabiria. Herrian, gaztetasuna potentzia](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/GABIRIAKO_HERRI_GUNEA.jpg "GABIRIAKO HERRI GUNEA")
Aimar Maiz
. Herri txikia izanda, 490 biztanlerekin eta jarduera ekonomiko apalarekin, auzolana eta herritarren lanerako konpromisoa ditu ardatz Gabiriaren orainaldiak. Etorkizunera begira, gazteak herrian bertan geratzea da erronka, etxebizitza ziurtatuta.
Ostirala, urriaren 21a, arratsaldeko bostak. Gabiriako kirol guneko kantxaren zorua margotu behar dela eta, 25 nerabe ari dira lanean; arrabolak eskuan hartu, eta margo gorrizta zabaldu dute, di-da batean. Beren jolaslekua da, eta, ondo zaintzeaz gain, ez dute makurrik lana egin behar denean ere arrimatzeko.
Larunbata, urriak 22, goizeko zortziak. Kultura Batzordeak sustatutako Hartu-Eman saio bat hastera doa. Perretxikoak dituzte gaur gai, eta, bi herritar aditu gidari hartuta —Iñaki Oiarbide eta Jon Ander Jaka—, basora joan dira gabiriarrak. Arratsaldean, bildutako 50 mota sailkatu eta erakutsi dituzte. Mokadutxoa janez bukatu dute ekitaldia, iluntzean.
Gabiriako herrian azkena izan diren bi auzolanen adibideak dira horiek. Herritar borondatetsuak ditu, lanerako, daukatena emateko eta erakusteko nagirik gabeak. Behar ere bai, udalerri txikia izanik, bizirik jarraitzeko horixe delako baliabide edo diru gabeziaren antidotoa: norberak egitea.
Goierri eskualdean dago Gabiria, 420 metroko garaieran, eta 15 kilometro koadro ditu. Urtearen hasieran 490 bizilagun zeuden erroldatuta. Bi auzo nagusi ditu: Alegia eta Aztiria.
Haur eskola badago —lau ume joaten dira—; HH eta LH ematen duten eskola publikoa ere bai, 29 ikaslerekin, eskola txikien familiakoa. Hiru elkarte daude bertan, eta beste bitan ere ibiltzen dira gabiriarrak, Gabiria parte den aldameneko herrietako auzoetan. Dantza taldea, musika eskola, bertso eskola, eskolaz kanpoko jarduerak haurrentzat, helduentzako yoga edo pilates saioak. Horixe du eguneroko eskaintza.
Urtean behin, han antolatzen dute euskal automobilismo egutegia hasten duen rallyesprinta. Bi mendi lasterketa ere egiten dira; baita bertsolari gazteen Osinalde bertso sariketa entzutetsua eta errezil sagarraren azoka ere. Oihartzuna ematen diote ekitaldi horiek herriari.
Gizarte gihar hori tenkatzeko, eta etorkizuna ziurtatzeko, gaztetasunari heldu nahi dio Gabiriako Udalak. 65 urtetik gorakoak bezainbeste (%21,8) dira ia 20 urte baino gazteagoak (%20,4).
Etxebizitzaren gaia kezka
Udalarentzat etorkizun hurbilerako zaindu beharreko arloa "herriko gazteak bertan geratzea" da. "Gure etorkizuna gazteetan dago, eta nola edo hala gazte horiek herrian bertan gelditzea lortu behar da", dio Arantxa Bidegain zinegotziak, kirol pista auzolanean margotzen ari diren nerabeei begira.
Etxebizitzaren gaia kezka iturri ikusten dute udal arduradunek. "Etxe solte batzuk badaude salgai, baina, noski, ekonomikoki ere egoera ez da oso egokia gazteentzat". Gabiriako etxebizitza dentsitatea 17,8 etxekoa da, hektareako (Goierrikoa 61,3, Gipuzkoakoa 60,3). Biztanle dentsitatea ere eskualdekoa eta herrialdekoa baino askoz txikiagoa du: 33 biztanle kilometro koadroko (Goierrin 194, Gipuzkoan 375). Hutsik dauden familia etxebizitzak, berriz, %25,4 dira: lautik bat, Goierrikoa (%15) eta Gipuzkoakoa (%12,7) baino altuagoa.
"Udalaren jabetzakoa den etxebizitza bakarra daukagu, une honetan, alokairuan. Hutsik dauden etxeak mugitzea bultzatu beharko litzateke, ea horiek nola martxan jarri. Biderik zuzenena hori dela uste dut", azaldu du Iñaki Etxezarreta alkateak (Gabiria Hautesle Elkartea).
Auzoetan begia jarrita
Gabiriako herri gunea 420 metrora dago, eta udalerriaren mutur banatan bi auzo gehiago ditu: Aztiria da herriko bizitoki garaiena (600 metro), eta Alegia beheren dagoena, Irizar autobus fabrikaren parean (207 metro). Gune horietan ere arreta jartzea da udalaren beste jardunbide bat.
"Badugu asmoa datorren urtean Aztiriko tabernara iristeko modua erraztekoa —udal jabetzakoa da eraikina—. Beste auzoetan ere landu nahi dugu zerbait. Gabiriar senti daitezela nahi dugu, eta ez dauzkagula baztertuta", dio Etxezarretak.
Horretarako, baliabide ekonomiko murritza da galga. Industria gutxi du, eta 2008tik jarduera are gehiago murriztu da, enpresa batzuk itxita, edo ekoizpena utzita. Gaur egun, 31 enpresak daukate Gabirian egoitza soziala. Lehen sektorean bakarra dago, bigarrenean hiru, eta gainontzekoak zerbitzuetan edo hornikuntzan.
Udalaren diru iturrientzat muga da hori, eta laguntzen menpe geratzen dira proiektuak: "Orain, adibidez, egin behar ditugun obra guztiek %50etik gorako finantzaketa laguntza daukate. Bestela ez dugu obra hasten", gaineratu du alkateak.
Ordainetan, auzolana, elkarlana eta gizarte konpromisoa indartzen dituzte. Iraupen ekonomia denak gizartearen bizitza suspertzen laguntzen du, azken batean. "Iritzi guztiak entzuten saiatzen gara, eta ondoren horrekin irtenbidea bilatzen. Batzordeak daude, eta babes handia dira udalarentzat. Etsenplua kirol zelaiarena da. Hamar metro laburtu nahi genuen, baina gazteek esan digute ez dutela mozterik nahi. Eta euren nahia egingo dugu. Azken batean, jendeak parte hartzen du, eta hori nahi dugu".
A. Maiz
Gabirian jaio ez zen arren, haurtzaroaren zati handi bat han igaro zuen Joxe Mari Gabiriak (Beasain, 1954). Beasainen jaio, aldi labur batean Gabirian bizi, eta Zegamako Otzaurteko Arbitro-etxera joan ziren bizitzera, aita diputazioaren zerga b...
![[Museora] Mirandaolako Parkea. Burdinak batzen ditu](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/JAZ_591228.jpg "JAZ_591228")
Eider Goenaga Lizaso
Legazpi. Burdin Harana. Bederatzi museok lurralde museo bakarra osatzen dute. Guztiak daude burdinaren jarduerari lotuta. Eta horien guztien bihotza: Mirandaolako Parkean dagoen 500 urteko burdinola. Martxoan hasi eta urria amaitu arte, igandero jartzen dute martxan burdinola, bisitariek bertatik bertara ikus dezaten nola lantzen zen burdina garai batean. Hurrengo astetik aurrera, azaroan 12an hasita, burdinolan gora eta behera dabilen Burdintxo olagizon txikiari beste pertsonaia batek hartuko dio txanda: Olentzero ikazkinak.
Leire Narbaiza
Sartzea egin dugu azaroan, heriotzarekin estuki lotuta dagoen hilabetean. Baliteke argi orduak murriztu eta egunak laburtzeak laguntzen duela konexioa egiten. Agian, udazkenak udaren amaiera dakarkigulako, eta iragartzen digulako naturaren lo-aldia. Horrek ere izango du eragina. Arbola askok ere hilda dirudite hostoak galduta. Tristura eta akabua irudikatuta izadian neguaren atarian.
Tradizionalki, heriotzaren errito eta jaialdiek bete dute urteko hamaikagarrena, Gaztainerre egunak, kasurako, Debabarreneko zati baten. Edo galiziarren Magostok. Jakina, Eliza katolikoak ere aprobetxatu zuen abagunea, eta aste honen hasieran izan ditugu Domu Santu eta Arimen Egunak. Eta nola ez, joan-etorriko Halloween dontsua, orain sustraietara itzuli ezinda darabilguna. Denetan Herio, guztietan hiltzea.
Kuriosoa egiten zait Halloweenen itzulera reloaded hau: bizirik dauden hildakoak, mamuak, fantasmak agertzen zaizkigu nonahi, heriotza inoizkorik taburik handiena denean. Saihesten den gaia, inork aitatu nahi ez duena. Eta elkarrizketan sartuz gero, mintzaide asko deseroso sentitzen dira. Izan ere, ostrukarena egiten dugu. Gaiari itzuri eginda, ematen du guri ez zaigula gertatuko; ez garela sekula hilko, alegia.
Hori ikasi nuen etxeko bat hil zenean. Harreman handiko ezagun batzuek ahaleginak eta bi egiten zituzten nirekin topo ez egiteko, izkin egiten zidaten. Ez zekitelako zer esan, nola zuzendu niregana. Gure amamek bazekiten, ostera. Gure aurrekoen heziketan bazegoen heriotzaren aurrean zelan jokatu, guri erakutsi ez zigutena, tabua delako horretaz berba egitea.
Horregatik nago oso ados Hedoi Etxartek Euskadi Irratiko Faktoria-ko tertulian esandakoarekin: boterearen ideologiak sinetsarazi nahi digula ez garela hilko, baina hil egiten garela. Eta familiako bati gertatutakoan etortzen direla koplak. Izan ere, gizarte laikoa erritoetan dabil makal. Eliza katolikoak eskaintzen digula agur esateko modua.
Batez ere, azpiegitura eskaintzen digu. Eliza asko ederrak dira, handiak. Estalita daude, eta jesarlekuak dauzkate. Zeremonia egituratua, abestiak, intsentsua, despeditzeko era bat. Baina, hildakoa erlijioso ez denean, zer? Etxartek dioen moduan, laga gaituenak inguruan badu kolektiboren bat, edo ondo berba egiten dakien norbait, salba daiteke. Baina ez badu?
Hileta zibilak hori dauka, inor ez dela arduratzen, leku egokirik ez dagoela. Berriak zaretela kontu honetan. Eibarren, aldiz, entiarro zibilla egon da mende batez, gutxienez. Baita frankismoan ere. PSOEko norbait arduratu izan da abade laikoarena egiteaz. Kontua da sasoi batean hileta hori aukeratzen zutenak sozialista zaharrak, errepublikanoak edota horrelako ideologia zutenak zirela —egia da, gaur egun, eskatuz gero, edonorena egiten dutela, gogaide ez bada ere—. Eibarren tradizio bat badugu, laguntzen diguna beste ideologia batzuetakooi bidea egiten. Hala ere, Etxartek adierazi bezala, zerbait gehiago beharko genuke hileta zibil horiek hornitzeko. Maite ditugunei agur esateko zeremonia behar-beharrezkoa delako.
Beraz, Halloween eraldatzen gabiltzan honetan, gure sustraietara itzuli nahian; aprobetxa genezake heriotzaz, Herioz, Balbeaz hitz egiteko. Eta era berean, zer-nolako agurra nahiko genukeen adierazi. Dena naturalagoa litzatekeelako.
Azaroan orbelak airez aire, ifartxo dultzean...
Imanol Garcia Landa
Gaurtik azaroaren 1era arte maila handiko koruak entzun ahal izango dira Tolosako Abesbatza Lehiaketan. Enrique Azurza (Tolosa, 1967) izango da aurtengo epaimahaiburua. Dagoeneko ibilbide luzea du Azurzak abesbatza musikaren munduan...
