GIPUZKOAKO HITZA

Aurreko batean auzoko supermerkatuan erosketak egiten niharduela, gizon bat hurreratu zitzaidan, eta "hamabost zentimo emango dizkidazu barra bat erosteko?", esan zidan. Eskua jaso eta ogia zuela erakutsi zidan. Oso erreakzio arraroa izan nuen. Begira...

Duela 25 urte, 1990. urtean, Itsas Mendi taldeak lehenengoz antolatu zituen Pasaia Donibaneko musika jardunaldiak. Azken urteetan, musikaren erakusleiho garrantzitsu bihurtu dira herrian, eta, urteurrena baliatuta, "ohorezko egitaraua" prestatu dute aurten. Bihar, Donostiako Orfeoiak —irudian— emanaldia eskainiko du, 20:15ean, San Joan Bautista bataiatzailearen elizan. Igandean, Itsas Mendi txistulari taldea ariko da ordu eta toki berean. Hurrengo asteburuan bukatuko dira jardunaldiak, Ametsa Gazte abesbatzaren eta Konstantzia musika bandaren saioekin.

Gaztetan irakasle izan zen Iñaki Zubeldia (Ikaztegieta, 1945). Irakasle izanik konturatu zen 1970eko hamarkadan euskarazko materiala oso eskasa zela, batez ere haurrentzat. "Tolosako Isaac Lopez Mendizabalen Xabiertxo, Umearen laguna eta Martin Txilibitu, beste libururik ez zegoen". Horrek eraman zuen hizkuntzaren pedagogia ikasi eta materialak egiten hastera. Irakaskuntza utzi, eta testuliburuak eta haur literatura jorratzera dedikatu izan da. Lanetik erretiroa hartuta badago ere, ez dio idazteari utzi, eta haurrentzako bere 34. argitalpena atera berri du, Leize-zuloko misterioa, Ibaizabal argitaletxean.

Irakurle gazteentzako liburua da Leize-zuloko misterioa. Zeri buruzkoa da istorioa?

Neska kuadrilla bat Arrikruzko leize-zuloan sartzen da. Han dago Iberiar Penintsulan aurkitu den leize-lehoi hezurdura oso bakarra; haren irudia dago, eta iruditzen zaie begirada tristea duela, baina ez dakite zergatik. Gauean, neska horietako batek amets bat izaten du: lehoi amak esaten dio bere kumearen hezurrak leizearen barruan daudela, hiru kilometroko sakoneran, eta nahi lukeela hezur horiek atera eta bere ondora eramatea, babesean egon dadin. Neskak ametsa kontatzen dio kuadrillari, eta taldeak beretu egiten du proiektu hori.

Zure bizipen batean oinarrituta dago istorioa, ezta?

1966an, zortea izan genuen batetik, eta zoritxarra bestetik: Maroto Valladolideko lagun bat eta biok, Arantzazun ikasle ginela, sartu ginen leize-zulora sei orduko baimen batekin. Hezurdura oso bat topatu genuen, handia, baina hasieran pentsatu genuen leize-zuloetako hartza zela, eta gero jakin genuen leize-zuloetako lehoia zela. Berandutzen ari zenean, nahastu, eta ezin atera geratu ginen. Izugarrizko estresa izan zen momentuan lur azpian hiru kilometroko sakoneran itxita sentitzea, kaiola batean bezala, eta ezin atera. Hamabi ordu pasatu genituen, eta haluzinazioak izan genituen. Pentsatzen genuen ez ginela handik aterako. Bazekiten kobazuloan geundela, baina ez zen inor etortzen gure bila. Azkenean, goizeko bostetan, Berastegiko Jesus Nazabal eta haren lagunak etorri ziren behi-adarra joaz, eta salbatu gintuzten.

Askok pentsa dezakete erraza dela gazteentzat edo haurrentzat idaztea. Zuk zer diozu?

Niretzat nahiko erraza da; agian, helduentzat idaztea baino errazago. Gaztetatik, haurren munduan hasi nintzen Zarautzen, irakasle, eta behar handiak ikusi nituen orduan: Txanogorritxu ez zegoen euskaraz garai hartan. Hasi nintzen umeentzako lanak egiten, literatur lanak ere bai, eta batzuk, album modukoak. Ohitzen zara teknika horretan, umeentzako lan atseginak egiten, eta niretzat ez da hain zaila. Bai egin behar duzu esfortzua umeen mentalitatean jartzeko. Haien adin psikologikoa kontuan hartu behar da: izan dezakeen lexikoa eta hizkuntz bagajea.

Zeri ematen diozu garrantzia gazteentzat idazten duzunean?

Normalean, istorio polita etor dadila burura. Polita izateak ez du esan nahi oso poetikoa izatea; izan liteke tristea. Badut liburu bat Ama izena duena, eta, horretan, kontatzen da bularreko minbizia duen 36 urteko ama bat hil egiten dela. 7-8 urteko alabak kontatzen du istorioa. Gogoratzen dut liburua pasatu niola Ikaztegietan asko irakurtzen zuen neska bati; nire liburu asko haren eskuetatik pasatzen ziren publikatu aurretik. Neskak, liburua bukatu zuenean, esan zion amari: "Penagarri-penagarria da, baina irakurri dudan gauzarik politena". Beraz, polita izan daiteke gogorra, umorezkoa ere bai, edo fantasiazkoa, baina izan dadila istorio bat umearengan zerbait utziko duena.

Helduentzako libururik idatzi duzu?

Haur literatura aztergai izeneko bi liburu mardul: haur literaturako kritikak, analisiak, elkarrizketak eta abar jasotzen ditu. Gero, hasia dut, 50 folio idatzita, arrantzale galiziar baten istorioa, baina bukatu gabe dago oraindik.

Guztira, haurrentzako 34 argitalpen atera dituzu. Zure eskarmentutik, nola ikusten duzu haur literatura?

Produkzio aldetik, oso egoera onean; irakurle aldetik, egoera kaxkarragoan. Pena hori da. Bestalde, Idazleak ikastetxeetan egitasmoak asko mugitzen du, eta irakurketa bultzatu: eskolak konpromisoa hartzen du liburua irakurtzeko; gelan analizatzen dute; galderak prestatzen dituzte idazlea joaten denerako... Horrek feedback fenomeno bat sortzen du. Tolosako liburutegian esan didate, adibidez, idazleren bat eskoletara etortzen denean haren obra gehiagoren bila joaten direla liburutegira.

Leize-zuloko misterioak liburuak nolako bidea izango duela uste duzu?

Idazle denek nahi izaten dute euren liburuak asko irakurtzea. Interesgarria da guretzat irakurlea izatea atzean. Irakurleak irakur dezala, eta, gustatu bazaio, egin duzun lana balekoa da. Konkretuki liburu honekin, esperantza handia dut; dezenteko zabalkundea egiten ari naiz.

Legealdia “motxilarik gabe” bukatuko dute Gipuzkoako udalek. Udaletxera iritsi zirenean, 2011. urte erdian, zorpetze handia jaso zuten herentzian aurreko agintalditik. Lau urte geroago, zorra kontrolatuta edo ia kontrolpean dute gehienek. Azken bi urteetan, gainera, inbertsioak mugitzen eta gerakinak erabiltzen hasi dira. “2011n baino egoera askoz hobean daude, eta ez dago egoera larririk uneotan”. Itziar Miner Gipuzkoako Aldundiko Ogasun eta Zerga...

Azkoitian, Floreaga Berri plazan meskita berri bat eraikitzeko asmoa du herriko musulmanen komunitateak, eta kezka sortu du horrek bertako auzotarren artean. Horregatik, "harrituta" daude komunitate horretako kideak. Hala dio Azkoitiko meskitako presi...

UDALEN ZOR BIZIA MILIOITAN2014ko abenduko datuen arabera, Gipuzkoako udalen zor bizia 378,5 milioi eurokoa da. 2006tik areagotzen joan zen zorra; maila gorenera 2010ean iritsi zen, 482 milioira. Geroztik nabarmen jaitsi da: 464 milioi eurokoa zen 2011...

Gipuzkoan dozenatik gora gunetan biltzen dira musulmanak errezorako: Eibarren, Elgoibarren, Arrasaten, Oñatin, Bergaran, Zumarragan, Villabonan, Tolosan, Errenterian, Irunen, Orion, Zumaian, Azkoitian... Meskita gisa dira ezagunak, baina batzuk kultur elkarte islamikoak dira.

Oriokoa 2007an inauguratu zuten. Aste barruan batik bat oriotarrak biltzen dira otoitzerako, baina musulmanek ostirala dute errezatzeko egun nagusia, eta orduan inguruko herrietatik etorritako musulmanak ere elkartzen dira Oriokoan: Aia, Zarautz, Getaria, Usurbil eta Lasartekoak. Horrez gain, astean hiru egunetan arabierako klaseak jasotzen dituzte haurrek.

"Herrietako bilgune edo meskita hauek musulmanon kulturako tokiak dira, eta gure seme-alabei arabiera irakasteko toki moduan ere erabiltzen ditugu. Euskaraz gainera arabiera jakitea ere garrantzitsua baita haurrentzat, gero aitona-amonekin komunikatzeko", dio Elaouni Elghailani Orioko meskitako kideak.

Orioko meskita sortu zutenean ere bizilagunekin arazoak izan zituztela dio Elghailanik, baina gaur egun elkarbizitza ona dute. "Askotan bizilagunek ez dakite zer egiten dugun meskitetan, eta ezezaguna duten horrek kezka sortzen die. Guk ere hasieran izan genuen arazotxoren bat. Baina, behin zabaldutakoan, bakean bizi gara. Hasieran, meskita barrutik ezagutu nahi zuenarentzako ate irekien egun bat ere egin genuen". Orioko kasuan ere, bizilagunek esaten zuten ez zela meskitarentzako toki egokiena: "Aparkaleku arazoa zegoela jarri zuten aitzakia orduan ere".

Meskita baten funtzioa ez ezagutzeak sortzen ditu jendearengan zalantzak. Baina kultur aniztasuna herriarentzako aberatsa dela nabarmendu du oriotarrak: "Era guztietako jendea egoteak, kultur desberdinen elkarbizitzak herria aberasten du. Elkarrekin bizi eta elkar errespetatzea da herri bat aberats egiten dutena".

Zumaiakoa da Gipuzkoako berrienetakoa; iaz inauguratu zuten. Kultur Zentro Islamiarreko kideek diotenez, herrian bada musulmanen komunitate bat, eta erlijioa praktikatzeko toki bat edukitzeko sortu zuten. Errezorako elkartzen dira, eta, horrez gain, hitzaldiak eta haurrentzako arabierako klaseak ematen dituzte.

Hau ez iezaiozu inori kontatu, faborez, baina atzerrian bizitzen hiru urte badaramatzat ere, alferkeria hutsagatik ez naiz oraindik Espainiako enbaxadan erroldatu. Egia esan, halakorik egiteak dakartzan onurak zeintzuk diren ez dakit. Gomendagarria al...

HONDAKINEN %60 gaika BILTZEN DitUzTEN HERRIAKZero Zaborrek aste honetan emandako datuen arabera, Gipuzkoako 88 udalerrietatik 64k %60 baino gehiago biltzen dute gaika. Materia organikoaren gaikako bilketa 2011n halako lau izan da 2014. urtean. "Gipuzk...