Udal hauteskundeei begira, herri txikietan ez da erraza izaten bertako herritarrekin zerrendak osatzea, ez alderdiak aurkezten direnean, ezta herritarren zerrendak osatzerakoan ere. Baliarrain Gipuzkoako herri txikienetako bat da biztanle kopuruari da...
Kostata, baina iristear dira autobusak Atotxako geltoki berrira. Pio XII. plazako geltokia hogei urtez erabili ostean, hil honen amaierarako edo urtarrilerako espero da aldaketa. Datorren ostegunean, hilak 17, ziren zabaltzekoak, baina asmoa atzeratu...
Zortzi egun besterik ez dira falta Gipuzkoako bertsolari onenari txapela janzteko. Zortzi egun, duela zortzi hilabete hasi zuten ibilbidea bukatzeko. Prest dute agertokia: Donostiako Ilunbe zezen plaza. Eta prest da txapelagatik lehiatuko duen zortzikotea ere: Jon Maia, Unai Agirre, Alaia Martin, Beñat Gaztelumendi, Agin Laburu, Iñaki Apalategi, Arkaitz Oiartzabal Xamoa eta Oihana Iguaran, hain zuzen. Egun handiaren ostean aterako dituzte txapelketaren inguruko ondorioak eta egingo balioespenak. Baina, finalaren atarian eta irabazle ofizialaren faltan, Gipuzkoako Bertsozale Elkarteak dagoeneko badu bere txapeldun partikularra: publikoa.
"Zerbait nabarmendu beharko banuke, saioetan izan den giroa izango litzateke: harrigarria izan da, luxu bat, publikoari dagokionean", Saroi Jauregi Gipuzkoako Bertsozale Elkarteko lehendakariaren hitzetan. "Eibarren, finalaurreko azken saioan, egundoko giroa egon zen, finaleko saio bat zirudien. Eta zaleek ez ezik, bertsolariek ere gustura zeudela ematen zuten, nahikoa eroso ari zirela kantatzen". Bataren jarrerak bestearena elikatzen baitu, eta alderantziz.
Orain aste batzuk halaxe zioen Aitor Mendiluze bertsolari eta Bertsozale Elkarteko langileak ere: "Ni izan naizen saioetan bertsotarako oso giro aproposa sortu da. Aurreko zenbait txapelketetan baino lasaiago ikusi dut jendea, errespetu aldetik. Bertsoak entzuten ari diren bitartean txorakeria gutxi. Beti izaten da norbait zarata pixka bat handiagoa egiten duena, baina, oro har, entzule ona doa, bertso onak entzuteko eta txalotzeko gogoz, eta plaza beroak".
Plazen beroan, erabat ados Jauregi ere. "Gogoratzen naiz, Zarauzko saioan, aurkezle nintzela, momentu batean isilik egoteko eta guzti eskatu behar izan niola publikoari, Agin [Laburu] kartzelatik etorri eta jertsea kentzen hasi zenean, batzuk txistu joka hasi zitzaizkiolako", dio, barrez. "Horrelako zerbait izan da, baina normala ere bada, ezta? Zarata pixka bat ere egon behar du. Bakarrik, momentu horietan nahiko trantzea izaten dela bertsolarientzat, erabat kontzentratuta datozelako". Baina, gainontzean, jendea errespetuz aritu dela nabarmendu du, komunera joan- etorrietan, ez dela inolako gorabeherarik izan.
Kopuruei dagokionean ere, "bikain" erantzun dute zaleek, Jauregiren irudiko. 500 bat lagun bildu ditu saio bakoitzak. "Beasainen uste dut, aurreneko saioan, kanpoan geratu behar izan zuen jendeak, eta Zestoan ere komeriak izan genituen denak sartzeko. Gainontzekoetan ez da horrelako jende olderik izan, baina gustura egoteko moduan gaude. Jende asko mugitu du txapelketak".
Beste horrenbeste espero du finalerako ere, kopuruari zein jarrerari dagokionean. "Egia da, normalean, zarata arazo gehienak finaletan izaten direla. Azkenean, jende gehiago izaten da, jendea gehiago mugitzen da eta bertso saioetan-eta gutxixeago ibilitako jendea izaten da". Bertsozale asko bilduko diren arren, ez da aparteko arazoen beldur.
Dagoeneko 5.000 sarrera inguru saldu dituzte eta egunotan besteren batzuk saltzea espero dute. "Duela lau urte, 8.000 pasatxo izan zirela uste dut, aurten ez dakit horretaraino ailegatuko garen ala ez, baina egia esan ez gaude kopuruekin itsututa ere", Jauregiren arabera. "Saio on bat ateratzea eta bertsolariak eta bertsozaleak gustura geratzea da guk nahi duguna". Eta horretarako osagaiak badaudela uste du. "Zortzikote polita osatu da finalerako: beteranoak daude, gazteak ere bai, neskak, mutilak... denetarik dago. Ziur naiz guztien artean finaleko saio oso polita egingo dutela".
Aitortzak eta justiziak beste urrats bat egingo dute bihar Villabonan. Kontzentrazio esparruetan egon ziren herritarrak omenduko dituzte herrian, memoria jorratzen diharduten bi elkarteren eskutik: Villabonako Aritza Kultur Elkarteak eta Errenteriako La Ilusion elkarteak antolatu dute Akordatzen garelako bizirik daude omenaldia. 12:00etan izango da, Errebote plazan. Zehazki, La Ilusion elkarteak martxan duen proiektuaren barruan kokatzen da ekitaldia: Mauthausenen (Austria) egondako gipuzkoarren etxe atarietan plakak jartzeko ekinbidea gauzatzen ari da. "Historiak ez die inoiz aitortzarik egin pertsona horiei. Kontakizunaz hitz egiten da, baina noiz hasten da kontakizun hori? 1960. urtean? Hori da, esaterako, arlo horretan Jaurlaritzari egin diezaiokegun kritika", dio Esti Amenabarro Iraolak, Aritza Kultur Elkarteko kideak.
Mauthausen, Argeles (Herrialde Katalanak) eta Gurseko (Frantzia) kontzentrazio esparruetan egon ziren billabonatarrak preso. Bederatzi herritar ditu dokumentatuak Aritza elkarteak, eta bihar bi gogoratuko dituzte bereziki: Adolfo Lozano Olazabal II.Errepublikan armadako teniente izana eta Alberto Beafourt Mauthausen kontzentrazio esparruan egondakoa —1940ko udatik Mauthausen-Gusen deitua—.
Biharko ekitaldian egongo direnetako bat da Concepcion Lozano Bengoa, Lozanoren alaba. Ez zuten elkar ezagutu: "Oso gutxi genekien Adolforen kasuari buruz. Arakatzen aritu gara, eta alabarekin egin dugu topo. 90 urte ditu. Honela esan zidan: 'Zuk nire aitaz nik baino gehiago dakizu'. Berarentzat ilusioa sekulakoa da". Aita gerran zela geratu zen haurdun Concepcion ama, senarrari egindako bisita batean.
Irakaslea zen ogibidez Lozano Olabazal, Hernanin, eta ofizio hori utzita, armadan egin zuen bere ibilbide profesionala. 36ko gerraren lehen lerroan borrokan aritu zen. Artilleriako teniente izan zen 1937an, 137. Brigada Mistoan, eta kapitain urtebete geroago. Herrialde Katalanetan jardun zuen nagusiki.
Gerra galdu zuten errepublikano askok bezala, ihesari ekin zion, Frantziarantz. Alemanek lurraldea okupatu zutenean, ordea, ihesean zihoazen errepublikanoak atxilotzen hasi zen Gestapo, nazien polizia. Hark atzeman zuen Lozano ere. Hainbat kontzentrazio esparrutatik igaro zen: Saint Cyprien, Gurs, Treves, Mauthausen-Gusen... Azken horretan hil zen, 1941eko azaroaren 7an. Aritza elkarteak dokumentu bakarra topatu du haren heriotzaren inguruan, Mauthausenetik bertatik jasoa: biriketako pneumoniak jota hil zen, idatzi horren arabera. "Kasu askotan ageri da arrazoi hori, eta artxiboan lan egiten dutenek ere esaten dute, ez dela oso fidagarria".
Lozanoz gain, Alberto Beafourt billabonatarra ere Mauthausenen eduki zuten. Herrikideak ez bezala, hura libre geratu zen, 1945eko maiatzean. Europan III. graduko eremu izendatzen zituzten kontzentrazio esparruetako bat zen Mauthausenekoa, eremu gogorrenetariko bat. "Auschwitz modukoa zen; han gehiago zeuden errusiarrak-eta; Mauthausenen, berriz, Espainiatik ihes egindakoak gehienbat". Alemania nazian sortutako lehen eremu jendetsuetako bat izan zen, eta heriotza tasarik handienetakoa zuen. Guztia legez babestutako esparru batean gertatzen zen: "Biolentzia erabiltzeko egiturak ziren, estatu baten aparatuak, legez onartuta zeudenak".
Informazio gehiagorako, bisitatu webgune hau:
www.amasavillabonaoroitzen.net
Satorralaiak mugimenduak argi du: Donostia aldeko metroaren proiektua ez da beharrezkoa. Hori horrela, egitasmoa geldiarazteko eskatu dio Eusko Jaurlaritzari, eta, horrekin batera, prozesu parte hartzaile bat hasteko. Asmo horrekin antolatu du manifes...
Dena ongi konpostatu, etxe bat bota eta balio duten materialak jaso; auto zahar bati motor berria jarri eta berrerabili; bi teknikari sailkatze plantara eraman, ekosistema garbitu eta animaliak bertaratu; eta sailkatutako materiala garraiatu. Hori guz...
1. Ekainaren 19an erabakitzeko eskubidearen herri galdeketa egingo da Goierrin. Zer iruditzen zaizu?2. Zergatik da garrantzitsua?3. Zein mezu emango zenieke goierritarrei, bai antolaketa lanean aritzeko, bai egunari begira?Ilusioa. Horixe izan zen jo...
Hasi da hauteskunde kanpaina. Abenduaren 20an hautatuko dira Espainiako Kongresuko eta Senatuko eserlekuak beteko dituzten ordezkari politikoak. Gipuzkoan, 11 hauteskunde zerrenda aurkeztu dira —EAJ, EH Bildu, PSE-EE, PP, Podemos Ahal Dugu, Ciudadanos, UPD, PACMA, Recortes Cero-Grupo Verde, Orain Batera, Libertate Nafarra—, baina, hasiera batean, horietako bostek bakarrik izango lukete diputaturen bat edo gehiago eskuratzeko aukera.
Sei eserleku daude jokoan, eta ikusteko dago nola banatuko diren. 2011ko hauteskundeetan Amaiurrek irabazi zituen sei eserlekuetako hiru, eta EAJ, PSE-EEk eta PPk bana eskuratu zuten. Orain lau urte, Amaiurrek (129.655 boto) abantaila handia atera zion EAJri (83.445 boto), baina ikusteko dago bi alderdi horien bilakaerak maiatzeko udal eta foru hauteskundeetako emaitzen norabidea jarraitzen duen, EAJ gailendu baitzitzaion EH Bilduri, boto kopuruan oso paretsu egon arren.
PPren beheranzko joerak ere zalantzan jartzen du eserlekua lortzeko gai izango diren; eta Podemos Ahal Dugu-ren sarrerak kalte egin diezaieke popularrei.
"Orain arte, inposatutako sistemarekin, diotenez, %75era iritsi bagara, borondatezko sistemarekin zergatik ez? Bosgarren edukiontziak ez du esan nahi anarkia absolutua". Hondakinen bilketa sistemaz ari da Joserra Zubizarreta Eskoriatzako alkatea (EAJ). Herrian kontsulta egin berri dute, eta atez atekoaren ordez bosgarren edukiontzia jartzea hobetsi dute herritarrek. Berdin egin dute Bergaran, eta iritzi berekoa da Juanje Alberdi alkatea ere (EAJ): "Inportanteena da jendeak nola egiten duen etxean sailkapena; ondo egiten badu, gero ez da hain garrantzitsua zintzilikarioak edo edukiontzia jartzea. Bosgarren edukiontziarekin gutxienez emaitzak berberak izan beharko lirateke".
Eskoriatza eta Bergarako alkateak pozik agertu dira herri galdeketak utzitakoarekin, bai emaitzaren aldetik, baita herritarren parte hartzearekin ere —%54koa Bergaran eta %59koa Eskoriatzan—. "Prozesua ez da azkar joan, eta, hala ere, pazientzia osoz itxaron dute herritarrek; jarrera oso positiboa izan da", dio Zubizarretak. Eskoriatzan, hiru aukeraren artean bozkatu zuten: bosgarren edukiontzia babestu zuten %67k (1.300 lagun), atez atekoa %29k (566) eta sistema mistoa %3k (59). Bergaran, berriz, 6.668 herritarrek parte hartu zuten herri kontsultan, eta 4.132 lagunek bozkatu zuten bosgarren edukiontziaren alde (%62). Atez atekoa, berriz, 2.506 bergararrek babestu zuten (%38).
Dagoeneko hasi dira sistema berria ezartzeko lanetan Eskoriatzan. Gaur egun, herrigunean atez ateko sistema dute, eta auzoetan, birziklatze guneak. Zubizarretak azaldu duenez, non eta nola jarriko dituzten zehazten hasiko dira lehenik, eta behin gauza horiek finkatzen dituztenean, "kontraste lan bat" egingo dute herritarrekin. Gabonak tartean izan arren, gehienez martxo bukaerarako ezarrita eduki nahi dute bosgarren edukiontzia.
Prozesuan udaleko alderdi politikoen artean izan den adostasuna nabarmendu du Zubizarretak. Ordezkaritza duten alderdi guztiek aho batez erabaki zuten galdeketa egitea irailaren 22an: "Nahiz eta bukaeran pixka bat trakestu, adostasunak erraztu du gauzak hobeto bideratzea". Herritarren aldetik, askotariko iritziak jaso dituzte galdeketa egitearen kontura; batzuek "haserre" ere hartu zuten udal gobernuaren asmoa: "Uste zuten hauteskundeak irabazi genituenez nahikoa eskubide geneukala aldatzeko. Hasieran nahiko pedagogia egin behar izan genuen esateko ezetz, guk garbi esan genuela herri galdeketa egingo genuela, eta horretan ateratzen zena beteko genuela". Zubizarretak dioenez, oso garrantzitsua izan da herritarrek eurek zer nahi duten erabaki ahal izatea: "Eskoriatzak irabazi duena da guk geuk erabaki dugula zer nahi dugun". Dioenez, gainera, kontsultan ateratako emaitzak ez du "inolako eztabaidarik" zabalik uzten, eta konfiantza du herritarrek berdin birziklatzen jarraituko dutela: "Zer nahi duten erabaki eta gero, pentsatzekoa da ez dela aldrebeskeriarik egongo. Jarraipena egingo dugu, noski, eta ikusten badugu helburuak ez direla betetzen, garbi dago lan dezente izango dugula hori betearazteko".
Bergaran ere, martxan
Bergaran bilketa sistema mistoa izan dute orain arte: organikoa eta errefusa atez ate jasotzen dute, eta gainontzekoa, edukiontzi bitartez. %77-82 inguruan dago orain tasa. Galdeketaren ondoren, herri guztian bosgarren edukiontzia jarriko dute. Alberdi alkateak azaldu duenez, orain barneko batzordeetan landuko dute gaia, gero osoko bilkuran onartuko da, eta ondoren mankomunitateari jakinaraziko diote eredua aldatu nahi dutela. "Azken horrek hartu behar ditu neurriak aldaketa egin ahal izateko, eta 2016ko lehen hiruhilekoan espero dugu martxan izatea".
Galdeketarekin "nabarmen" gelditu da herritarren nahia zein den, Alberdiren ustetan: "Inportantea zen parte hartzea, emaitzak legitimitatea izateko, eta ikusi dugu jendeak benetan hori nahi zuela. Ikusten da horrelako prozesuak erabilgarriak direla udal mailan hainbat gai kontsultatzeko". 2013tik eztabaida eragin du herrian hondakinen bilketak, eta udal gobernuak garbi zuen galdeketa egingo zuela: "Argi ikusten genuen azken bi urteetan kalean eztabaida izan duen gai bat izan dela; hauteskundeak irabazi eta eskumena genuelako guk erabaki izan bagenu, gaia ez litzateke zeharo amaituko".
Prozesuaren hasieran, akordio bat lortzeko proposamena egin zion EAJk EH Bilduri, baina, Alberdik dioenez, koalizioak baztertu egin zuen, eta orduan planteatu zuen udal gobernuak kontsulta egitea. "Sozialistak zioten ez genuela zertan kontsulta egin, eta Irabazikoak kontsultaren alde agertu ziren".
Galdeketako aukeren artean ere desadostasunak izan ziren; bilketa sistema mistoa jarri beharrean, atez atekoa jarri zuten aukera gisa. EH Bildu eta Irabaziren ustez, ez zen egokia izan aukeretako bat atez ateko bilketa izatea, jendea "nahas" zezakeelako.
Orain urtebete heldu zen Euskal Herrira Katerina Kirsanova (Ukraina, 1986), bikotekide Roman Sadovnikekin. Donetsketik ihesi atera ziren. Lana bazuen, baina hura galdu eta beste bat lortzeko aukerarik gabe eta dirurik gabe gelditu zenean erabaki zuen ...
