Olatz Mitxelena
Emakume askorentzat kezka iturri izaten da jaietan gauez irten eta etxera buelta nola egingo duten erabakitzea. Tamalez, beldurrez etxeratzen dira asko jaietatik itzultzean, eta gaiari lotutako azken albisteek, gainera, ez dute batere ...
Julene Frantzesena
Joan den uztailaren 3an Gipuzkoako Herriarteko Pilota Txapelketa bosgarrenez irabazita, Euskal Herriko finalera begira dira Azpeitiko pilotariak. Izan ere, txapelketa horretako Gipuzkoako ordezkariek bideratuta daukate Zigoitiaren (Araba) aurkako kanporaketa, joanekoa 3 eta 0 irabazita. Gaur jokatuko dituzte itzuliko partidak, etxetik kanpo, 19:00etan hasita.
Lan erdiak eginda, finala pauso txiki batera dute azpeitiarrek. Dena den, "partidak irabazi edo, gutxienez, tanto batzuk egin" beharko dituztela eta finalerako sailkatzea lortuko duten ikusteko dagoela diote Julen Egigurenek (Azpeitia, 2000), Gorka Iriartek (Azpeitia, 2000) eta Markel Etxanizek (Azpeitia, 1992).
Egigurenek kimuetan jokatzen du Unai Alberdirekin; Gorka Iriarte Jon Alberdirekin aritzen da gazteetan, eta Etxanizek eta haren bikote Dani Murgiondok seniorretan ordezkatzen dute Azpeitia. Dena den, lesioak direla medio, hainbat aldaketa izango dira azpeitiarren artean gaurko partidetan; izan ere, min hartuta daude Egiguren eta Etxaniz, eta kanpoan da Murgiondo. Hala, bikote guztiek jasango dituzte aldaketak: kimuetan, Unai Alberdik eta Gorka Iriartek jokatuko dute; gazteetan, Jon Alberdik eta Mikel Unanuek; eta, seniorretan, Jurgi Larrañagak eta Andoni Aizpuruk.
Hirugarrenaren bila
Azpeitiko pilotariek 2008an jantzi zuten aurrenekoz Euskal Herriko txapela, eta iaz bigarrenez. Aurten, Gipuzkoako Txapelketa irabazita, Euskal Herriko finalera iristeko pauso bat emateko faltan dira. Azpeitiarrek badakite esku-eskura dutela finalerako pasea, eta, haien aburuz, Doneztebe (Nafarroa) izango da beste finalista. Hala dio Etxanizek: "Lehenengo guk sailkatu behar dugu finalerako, eta, sailkatzen bagara, itxura guztien arabera, Doneztebe izango dugu aurkari". Egigurenek uste du "zaila" izango dela nafarrei irabaztea. "Kluben arteko Berria Txapelketan pilotari horien aurka jokatu genuen finala, eta antzeko taldea aterako dute herriartekoan: kimuen partida gogorra izango da; gazteena, oso zaila, eta seniorrena ere, zaila. Hala eta guztiz, saiatuko gara irabazten".
Badira desberdintasunak herrialdekako herriarteko txapelketen artean. Gipuzkoan, adibidez, herri baten izenean jokatzeko, herri horretan erroldatuta egon behar du pilotariak; Nafarroan, aldiz, ez. Hori "desabantaila" moduan ikusten dute azpeitiarrek. "Orain, uste dut aldaketak egin dituztela legedian, eta, erroldatuta zauden herriak taldea ateratzen badu, han jokatu behar du pilotariak. Normala ere bada, herri txikiak dira-eta asko. Doneztebeko taldean, esaterako, kimuetako atzelaria soilik da herrikoa", azaldu du Etxanizek.
Zaleen beroa, "eskertzekoa"
Azpeitiko Frontoi Txikia leporaino bete izan da Gipuzkoako eta Euskal Herriko txapelketetan etxean jokatutako partidetan. Etxanizek dio "eskertzekoa" dela zaleen berotasuna: "Partidetan asko laguntzen dute. Aurreko astean Zigoititik etorritako jarraitzaileak txundituta gelditu ziren frontoian zegoen zale pilarekin. Sanferminak ziren, eta gazte ugari joan zen Lesakara eta Iruñera, baina, hala ere, bete egin zen frontoia. Horrela jokatzea ikaragarria zela esan ziguten. Ez dugu kexatzerik".
Iriarteren aburuz, "herriartekoan eta, Azpeitiaren izenean jokatzean, jendeak bere egiten du pilotarien taldea. Herriarteko Txapelketa bere sentitzen du jendeak, eta hori ederra da". Ildo beretik hitz egin du Iriartek: "Edozein txapelketatako partidetan ez da hainbeste jende izaten. Aldiz, Azpeitiaren izenean jokatzean, bete egiten da Frontoi Txikia".
Hiru pilotariak gustura dira zaleekin, eta harrokeriarik gabe baina harrotasunez diote Azpeitian "indar handia" duela pilotak. "Gipuzkoako Herriarteko finalean, 1.400 lagun izan ziren Atano III.a pilotalekuan, eta horietako asko azpeitiarrak ziren. Azken urteetako jende gehiena izan zen, eta giro ezin hobea. Etxean jokatu ditugun partida guztietan goraino bete da Frontoi Txikia. Eskertu egiten da hori; izan ere, gustura jokatzen dugu jendearen aurrean eta haien babesarekin".
Badute segida
Ilunpe Azpeitiko pilota elkartea "osasuntsu" dago, eta gustura dira elkarteko kideak. 70 haur eta gaztetxo inguru aritzen dira gaur egun herriko pilota eskolan, eta Etxanizek dio horietako asko "ondo moldatzen" direla. Horregatik, uste dute herriarteko txapelketetan-eta "aurrera egiteko aukera" izango dutela etorkizunean, "zorte pixka batekin". Egigurenek azaldu duenez, "jarraipena badago", eta "datozen urteetan ere talde polita" atera ahalko dute Herriarteko Txapelketan. Iriartek dioenez, beraiek gaztetxo zirenean baino gaztetxo gehiago dabil orain pilotan, eta horrek poza ematen dio.
Pilotariek diote oso giro ona dutela beren artean. Eta, Iriartek dioenez, oso garrantzitsua da elkarrekin ondo konpontzea, taldea sendo egon dadin. Hala eta guztiz, jakitun daude pilota munduan aurrera egitea "oso zaila" dela. Hala dio Etxanizek: "Herriartekoaz gain, gehienbat torneo pribatuak egiten dira, eta zaila da aurrera egitea. Hastea da errazena, baina gero jarraipena ematea zaila. Horrela dago pilota mundua. Bakarkako kirola da, eta kirol gogorra".
Maite Alustiza
"Jazzaren Eurovision jaialdia" nolakoa izango litzatekeen imajinatu zuen Improvised Music ekoizleak duela hamar urte. Lehia aparte utzita, proba egitea erabaki zuen, eta Europako jazz musikari gazteen jaialdi bat sortu. Onenen artean onenak bildu nahi zituen, hamabi puntu mereziko lituzketen bakarlari edo taldeak —puntuazio hori da Eurovisionen jaso daitekeen handiena—. Uztailaren 20tik 23ra, Donostiak hartuko du 12 Points jaialdiaren hamargarren aldia. Jazzaldiaren programazioaren barruan prestatu dute, Donostia 2016 kultur hiriburutzarekin elkarlanean.
Hamabi herrialdetako musikariak ariko dira: Frantzia, Alemania, Austria, Norvegia, Irlanda, Portugal, Suitza, Herrialde Katalanak, Belgika, Erresuma Batua, Danimarka eta Suedia. Jazzaren "talentu gazteak" deskubritu eta sustatu asmo ditu jaialdiak; hori hala, parte hartzaile guztiak 30 urtez azpikoak izango dira. Gazteak izan arren, "prestatuta" dauden musikariak aukeratu dituzte, eta "Europara begira aurrerapauso bat emateko prest daudenak".
Hiru egunetan, lau kontzertu egingo dira. Arratsaldeetan eta iluntzeetan izango dira ekitaldi nagusiak; gauez, berriz, "inprobisazio puntu bat" emango diote festari. Artistak elkarren artean nahastuta aritu ahal izango dira, eta norberak bere gaitasuna erakutsi ahal izango du. Musikeneko ikasle eta irakasleez osaturiko taldeek emango diete hasiera saio horiei.
Baina musika ez ezik, parte hartzaileen arteko harremana ere bultzatu nahi du jaiak. Horretarako, goizetan, Jazz Futures mintegiak egingo dituzte. Horietan, musikari lotutako hainbat eragilek parte hartuko dute: musikariek, ikasleek, kritikoek, programatzaileek... Hausnartzeko eta eztabaidatzeko plaza izango da, beraz. Hain justu, helburu hori aintzat hartuta Elkarrizketak lerroan sartu du jaialdia Donostia 2016 kultur hiriburutzak; horren xedea, berriz, inguruko kultur eragileekin itunak egitea eta elkarlanean aritzea da.
500 musikaritik gora
12 Points jaialdiaren berezitasunetako bat da ez duela egoitza finkorik; txandakatu egiten dute: urte bakoitietan Dublinen izaten da, eta bikoitietan, Europako beste hiriburu batean. 2014an, esaterako, Suedian egin zuten, Umean; eta 2012an, Portugalen, Porton. 12 Points Gipuzkoara ekarrita, "Donostiako Jazzaldiak Europan duen difusioa zabaldu" egingo dela uste du Miguel Martin Jazzaldiko zuzendariak, egitasmoaren aurkezpenean azaldu zuen bezala.
2007tik, 500 musikarik baino gehiagok eman dute izena 12 Points proiektuan parte hartzeko. Batzuentzat salto bat emateko plataforma izan da; horri esker, artista gazteetako bik Donostiako Jazzaldian jo ahal izan dute: Danimarkako Ibrahim Electric taldeak —2008ko 12 Points-en parte hartu zuen eta 2014ko Jazzaldian—; eta Norvegiako Mari Kvien Brunvoll abeslariak —2010ean jo zuen gazteen jaialdian, eta bi urte geroago Donostian—.
Uztailaren 20an, asteazkenaViktoria Eugenia antzokian. The Embla, Marco Mezquida eta Eva Klesse Quartett (20:00). Sarrera: 12 euro.Uztailaren 21ean, ostegunaViktoria Eugenia antzokian. Water Boogie System, Insufficient Funs eta Chromb (20:00). 12 ...
Donostiako Jazzaldiak marka berri bat ezarriko du bere 51. aldian, emanaldi kopuruari eta erabilitako agertokiei dagokienez. Uztailaren 20tik 25era, 132 emanaldi programatu ditu hogei espaziotan —horietatik 84 doakoak izango dira—.
Urtero bezala, entzute handiko hainbat musikarik joko dute Donostian; horien artean daude Diana Krall, Gloria Gaynor, Jan Garbarek, John Scofield, Brad Mehldau, Ellis Marsalis, Branford Marsalis eta Kurt Elling, Snarky Puppy, Ibrahim Maalouf, Jack DeJohnette, Dave Douglas eta Steve Coleman. Jazzaldiaren webgunean eskura daitezke kontzertuetarako sarrerak: www.heinekenjazzaldia.com
Olaia Iraola
Juan Martin Elexpuruk (Bergara, 1950) 25 urte daramatza irakasle lanetan. Idazlea eta itzultzailea ere bada. Beste hainbat lanen artean, Leintz-Aramaio, Oñati eta Eibar inguruko berbekin hiztegi bat sortu zuen, 2005ean.
Nola aldatu da herria txikia zinenetik?
Nire ustez, orain herria apainagoa dago, baina ez dauka orduko bizitasunik: era guztietako dendak, baserritarrak astoekin, tailertxoak alde guztietan, motokarroak kalean...
Zein izan da zuretzat Bergararen sasoirik politena?
1975-1985 epea. Bergara Euskal Herriko ardatz politiko eta kulturala izan zen: alkateen mugimendua, Monzon, Elkoro eta Herri Batasunaren sorrera, UNED eta Euskera Departamendua...
Eta zer aldatuko zenuke herritik?
Bergara-San Juan-Ubera bidegorria egingo nuke.
Herriko toki kutunenak?
Ubera-San Juan bailara, Irukurutzeta gaina, Munibe-Plaza-Olaso ingurua...
Zein da Bergara bisitatzeko garairik onena?
Edozein garai da ona eguraldiak laguntzen badu.
Eta idazteko afizioa, txikitatik al duzu?
Irakurtzekoa bai, baina idazten Zarauzko ikastolan maisu nengoela hasi nintzen, beharrak eraginda.
Ofizioa afizio al duzu?
Irakasle izan naiz ofizioz 25 urtez. Idaztea afizioa izan da gehienbat, nahiz eta urte batzuetan idaztetik, itzulpenetatik eta gidoiak egitetik bizi.
Beste hainbat lanen artean, Bergara aldeko hiztegia argitaratu zenuen 2005ean.
Oso gaztetatik hasi nintzen berbak jasotzen. Mendez mende pilatutako jakinduria —hori da hizkuntza, azken batean— betiko galtzeko arriskuak eraman ninduen hiztegia egin eta argitaratzera.
Zein da gustuen egin duzun liburua?
Zaila da zure ume kutunena zein den erabakitzea, baina agian Bergara aldeko Hiztegia.
Blog bat ere baduzu. Zerk bultzatu zintuen hori sortzera?
Iruña-Veleiako gaiarekin zeharo aztoratuta nengoen. Zazpi urte negargarri pasatu dira, baina ematen du dena ondo bukatuko dela laster.
Zer proiektu edo helburu dituzu orain buruan?
Euskararen aztarnak Sardinian? liburua. Bat baino gehiago harri eta zur geratuko da hango mapa toponimikoak ikustean.
![[Herriz herri] Bergara. Parterik aparte gera ez dadin](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/BERGARA.jpg "BERGARA")
Maite Alustiza
Lehen aldiz, ikastolaren aldeko jaialdi batean igo ziren oholtzara. 1966. urtean izan zen, Bergaran, herriko jaien inguruan. 50 urte geroago, Urretxindorrak taldeak Aitorren hizkuntz zaharra, Mendiko puntatik eta beste hainbat kantu abestu ditu herritarren aurrean. Joan den larunbatean, omenaldi hunkigarria egin zieten udal pilotalekuan, Urretxindorren Lagunak taldeak antolatuta. Herriko eragile ugarik parte hartu zuten ekitaldian; ikusleen artean, berriz, herrikoak zein kanpokoak. Duela 50 urte bezala, ikastolaren aldeko jai bat hartuko du aurten Bergarak, urriaren 2an. Egun horri begira, prestaketetan buru-belarri dabiltza Aranzadi ikastolakoak, Demasa izan dadin. Besteak beste, 2.000 boluntario lortzeko erronka martxan dute. Urria iritsi arte, kirol eta kultur arloko ekintza ugari antolatzen dihardute: gaurko, emakumeen txirrindulari lasterketa prestatu dute (18:30ean, erdigunetik). Irailean, berriz, Kultura Hamabostaldia egingo dute, bi urteurren aprobetxatuta: Aranzadi ikastolaren 45. urtemuga eta Kilometroak jaiaren 40. aldia.
Parte hartzeari garrantzi berezia eman diote Bergarako Kilometroen egitaraua osatzeko. Jaia herritarrentzat antolatu beharrean, herritarrekin antolatu nahi izan dute. Besteak beste, haurrena izango den espazio bat eratzeko, Blai-blai prozesua gauzatu dute.
Udala eta parte hartzea
Bergarako udal gobernuarentzat ere garrantzitsua da herriko eragileekin hartu-emanean aritzea. Elena Lete alkateak azaldu duenez, hainbat alorretako herritarrekin lanean ari da udala; horren adibide, kultur eragileen batzarra, jaietako batzarra, kirol eragileena eta gizarte eragileena osatu izana. "Nabarmendu behar da berdintasunaren mahaia osatzeko pausoak eman direla, berdintasun esparruan lan egiten duten eragileekin lehenengo ekintza egin dela, eta hurrengo pausoa emateko oinarriak ipintzen ari garela". Ekonomia sustatzeko ere, bi forotan ari dira parte hartzen, Berelan foroan —Bergara, Elgeta eta Antzuolako udal eta eragileak batzen dira— eta Bergara Bizi programan —merkataritza arloan—.
Urtebeteko jardunean, udal gobernuaren "adierazle nabarmen bat" parte hartzea izan dela dio Letek: "Zeharkako helburua dela ulertzen dugu gobernuaren eginkizun guztietan". Abian jarritako hainbat prozesu aipatu ditu, herrian egindako lehen galdeketa, esaterako: hondakinen gaikako bilketari buruzkoa. Azaroan egin zuten, eta prozesuarekin ez ezik, emaitzarekin eta ondorenarekin ere pozik agertu da alkatea: "Oso ondo joan zen bosgarren edukiontziaren ezarpena". Gaineratu duenez, maiatzeko datuen arabera gaikako bilketa %83,81 izan da. "Oso datu ona da, herria zoriontzeko modukoa. Bergararrok arduraz jokatzen dugula erakusten digu, hezitako herri bat garela".
Kultur esparruan ere sustatu nahi izan dute parte hartzea: Errege Seminarioan, Obretan baina zabalik programa martxan izan dute. Gasteizko Andre Mariaren katedraletik hartu zuten ideia, eta, obretan ere, herriko ondarea erakutsi nahi izan diete herritarrei. Leteren arabera, Errege Mintegiko aretoko obrak aurreikusitako martxan doaz. "Ondareak emandako izendapenaren barruan lanean gabiltza, monumentu izaera berezia daukan eraikuntza bat da, eta bere baldintzak eta erronkak ipintzen dizkigu. Eraikuntzak berak bere mugak eta aukerak ematen dizkigu".
Obra eta erretaularen berreskuratzea aurten bukatzea espero dute, eta gero hornitu egingo dute: "Eszenan aditua den enpresa bat kontratatu dugu, eta proiektu hori garatzen ari da, kultur eragileekin lanean, eta, noski, udal kultur teknikariekin elkarlanean; azken finean, horiek izango dira ekipamendua erabiliko dutenak eta Bergarako ezaugarriak ezagutzen dituztenak". Parte hartze bidez bideratutako beste proiektuen artean aipatu ditu Zubieta kaleko urbanizazio proiektua, Agorrosingo harmailena —hilabete honetan bukatuko dute— eta Labegaraieta auzoko kirolgunea eta haren inguruko aisialdi eremuaren erabilera definitzeko prozesua.
Landa eremuari lotuta, auzo guztien beharrak batzeko eta koordinatzeko lanketa egiten ari dira. "Plangintza bat osatu nahi dugu, non gure ondorengo lana adierazita geratuko den". Lan horretan auzoen artean "oreka eta garapen berdintsua" bilatuko dute.
Koherentea eta eraginkorra
Parte hartzeaz gain, "koherentzia" da gobernuaren zutabeetako bat. Letek dioenez, euren jardunak oposizioan zeudenean egindako lana eta esandakoa dauzka oinarrian: "Gobernuaren ardura hartu genuenean ez ginen hutsetik hasi, baizik eta aurrelan horren guztiaren jarraibidea egin dugu".
Udaleko alderdien artean, lehen aldiz bozeramaileen mahaia osatu dute. Aurten hasi dira martxan, eta udaleko lau alderdiak daude ordezkatuta —EAJ, EH Bildu, Irabazi eta PSE-EE—. "Lan egiteko gaiak ez daude faltan, eta osaketa hau sendotu egingo da; bere izaera propioa ematea da helburua".
Erakunde "eraginkorra, erabakitzailea, entzulea eta arduratsua" izan nahi du udalak, eta ezaugarri bakoitzari lotuta, hainbat proiektu ari da gauzatzen. Eraginkorra izateko, adibidez, teknologikoki "aldaketa nabarmenak" egin dituzte. "Hogei urte zeuzkan azpiegiturak moldaketa sakon batean daude murgilduta; horren bitartez udala etorkizunera eta administrazio elektronikora begira egotea nahi dugu".
Erabakien atalean, Espoloiko kioskoa eraitsi izana. "Egoera kaskarrean" zegoela eta, maiatzean bota egin zuen udalak: "Gure erantzukizuna zen, eta herritarren segurtasuna gure ardura da". 1924an inauguratu zuten kioskoaren beheko zatia, eta 1950ean erabili zuten lehenengoz. Hamalau urtez "erdi itxita" egon zen gero. Orain, udala Espoloirako aurreproiektu bat lantzen ari da, eta epeka gauzatzeko asmoa du, hiru fasetan. "Horretan ere parte-hartze prozesu bat egoki ikusten dugu". Egin dituzten beste hainbat obra ere zerrendatu ditu Letek: Errekalde lorategiko horma konpontzea, Elorregi hilerriko bidea eta Keresatsu baserriko bidea konpontzea...
"Gizartearen beharrak erantzuteko", diru laguntzen plan estrategikoa onartu zuten; horretan, diru laguntza guztiak daude, eta legealdi osorako. "Nabari geratzen da esparru guztietako zer ildo sustatu nahi den, eta ez bakarrik aurten, baizik legealdi osorako". Arduratsu izateari dagokionez, berriz, energia eraginkortasunez erabiliz "hobekuntzak" egin dituzte; besteak beste, argiterian eta kirol eta eraikuntza publikoetan.
Leire Narbaiza
Etxerako bidean libre izan nahi dut, ez ausarta!". Hala dio Iruñeko horma bateko pintaketak. Horrela izatea nahiko genuke emakume guztiok, etxerako bidean ez ezik, gure bizitzako momentu guztietan ere.
Pintada hau sinbolo bihur liteke, agertu den hiria bezala. Izan ere, San Fermin eguneko kontzentrazioak esango nuke inflexio puntu bat markatu duela eraso sexisten salaketa eta arbuiatze aldera. Hala sentitu nuen nik, behintzat. Sare sozialetan ere inpresio bera jaso zuen zenbaitek.
Beharbada, sentimendu hau ETBko albistegiak sortu zidan, pantailaren aurrean jarri nintzenean ez nuelako espero halako gaitzespen kontzentrazio handirik. ETB2ko Teleberria ikusteko telebista piztu, eta lehenengo titulua Iruñeko elkarretaratzea, kazetaria bertan eta zuzenean zela. Udaletxe plaza eta inguruak mukuru beteta, txupinazoan bezainbeste. Eta fondoko oihuak aho batez: "Ninguna agresión sin respuesta" (Erasorik ez, erantzunik gabe).
Tituluen ostean, berriro ere jo zuten bertara albistea garatzeko. Orduan beste oihu bat ere entzun zen: "Gora borroka feminista!". Ileak laztu zitzaizkidan, oilo ipurdia sortu zidan halako jendetza feminismoaren aldarria egiten entzuteak. Gizarteak norabidea alda lezakeela esango nuke, lehenengo mikro-urratsa izan litekeela. Asko esatea dela iritziko dio batek baino gehiagok. Baliteke, baina batutako pertsona kopuruak aldaketa adierazten digulakoan nago, Nahikoa da! ozen aldarrikatzeko beharra.
Dena dela, oraindik bidea luzea eta malkarra da. Hainbeste urtetako isiltasunari amaiera emateko lan egin beharko da gogoz. Lehenengo eta behin komunikabideetan, sexu erasoez informatzen dutenean nola egiten duten kontakizuna errebisatu beharra dago. Esate baterako, egunotan entzun eta entzun gabiltza "ustezko erasoa", "ustezko bortxaketa". EZ! Ustezkoak atxilotutako erasotzaileak dira, ez erasoak. Eraso sexualari ustezko hori erantsita biktimari sinesgarritasuna kentzen zaio, zalantzan jartzen da jasandako agresioa, sufritutako jazarpena. Kontuan hartuta sexu erasoei baino ez zaiela hitz hori eransten, areagotu egiten da susmoa. Izan ere, inori ez litzaioke bururatuko idaztea "ustezko lapurreta bat salatu du gizon batek", lapurretak sinistu egiten baitira; eraso sexualak ez, ostera. Hori adierazten baita "ustez/ustezko" gehituta.
Beste komunikabide batzuetan, ordea, ez dituzte zalantzan jarri salaketak. Baina askotan argazki desegokiak erabili dituzte albisteak ilustratzeko. Titiak erakusten dituzten neskenak esate baterako, edo lotan mozkor itxura duten emakumeenak. Subliminalki jaurtitzen duten mezua hauxe da: "Zer nahi duzue, bada, zeuen burua ez baduzue zaintzen, normala da erasoa". Kasu honetan, era inkontzientean, andrazkoei egozten zaie errua, ez erasotzaileari.
Adibide bi hauek zuzentzea erraz egin litekeelakoan nago. Lehenengo urratsak lirateke eraso matxistak zeharo deuseztatzeko bide luzean. Nahikoa da! esanda hasi dute bidaia Iruñean.
Hau idazten ari naizenean, sanferminak ez dira oraindik amaitu. Sexu eraso gehiago salatu dituzte hainbat emakumek. Ausartak izan direnek, baina libre izan nahiago zutenek! Libre izan gaitezen, ez ausart, denon aldarria ezinbestekoa da! Eraso matxista gehiagorik ez!
Eider Goenaga Lizaso
Ez gaitzazu utz". Horrelaxe egiten dio bisitariari ongietorria Zuhaitz-pe animalien babeslekura iristean topatzen duen afixak. Hiruzpalau poni eta asto parea hurbildu dira hesira; ogia ematera joandako ama-alaben eskutik ari dira jaten. Ondoren, hesiz inguratuta, untxiak daude; eta, barrura sartzean, kaioletan, txakurrak eta katuak. Kalean topatutako 140 txakur eta 350 bat katu dituzte gaur egun. Gemma de la Peña Zapirain babeslekuko langileak dioenez, ia egunero iristen zaie txakur bat babeslekura. "Astean iristen zaizkigun zazpietatik bost-edo galdutako txakurrak dira, eta jabeak etortzen dira bila; baina besteak abandonatutako txakurrak dira, jabeek kalean utzitakoak. Horiek gurekin gelditzen dira, norbaitek begiz jo eta etxera eramatea erabaki arte".
1997an ireki zituzten Zuhaitz-peko ateak, eta ia hogei urte daramatza De la Peñak bertan lanean. "Gipuzkoako Animalien Babeserako Elkartea, ordea, askoz ere lehenagotik ari da lanean. Gipuzkoan bazkide asko izan ditu beti elkarteak, eta horiei esker erosi zuten toki hau, eta horiei esker egiten dezakegu lan hau". Bazkideez gain, txakurrentzako ostatua, albaitaritza kontsulta eta denda daude Zuhaitz-pen, eta hortik ateratzen den diruari zein udalekin dituzten hitzarmenei esker eusten diote egitasmoari.
Hitzarmenak udalekin
Udaletatik abisua jasotzen dutenean joaten dira Zuhaitz-pekoak txakurraren bila. "Gu ez gara ibiltzen abandonatutako animalien bila, udalek deitzen digute. Animalien babeserako legeak behartu egiten ditu udalak kalean dabiltzan animaliak jaso eta 30 egunez mantentzera. Baina udalek ez dute azpiegiturarik txakurrak edukitzeko, eta hitzarmenak ditugu Gipuzkoako ia udal guztiekin". 30 eguneko tarte hori izaten dute jabeek txakurra berreskuratzeko; "eta behin 31. egunetik aurrera, haien bila inor etorri ez bada, gure kargu gelditzen dira". Udalak 30 eguneko egonaldia ordaintzen du, eta hortik aurrera babeslekuaren gain gelditzen da mantenua.
Animaliak adopzioan ematea da babeslekuaren helburua. "Gure helburu nagusia animalia hauei familia bat, jabe bat, etxe bat bilatzea da. Baina, inor etortzen ez bada, guk zaintzen ditugu". Txakurrak kaioletan egoten dira, eta tamainaren eta sexuaren arabera sailkatzen dituzte. Zortzi-hamar txakur egoten dira kaiola batean, eta egunean bitan zabaltzen diete atzeko atea, aldameneko belardian ibil daitezen, kaiola garbitu bitartean. "Txakur arriskutsu gisa sailkatutakoak, berriz, aparteko kaiola batzuetan izaten ditugu; kumeak ere bai; eta baita iritsi berriak direnak ere, bizpahiru egunez".
Gaur egun toki arazorik ez dutela dio De la Peñak. "Baina, garai batean, toki arazoak genituenean, txakurrak sakrifikatu egin behar izaten genituen. Jendeak ez du begi onez ikusten, eta askok ez dute ulertzen, baina toki arazoak daudenean ez dago beste irtenbiderik. Txakurrek samalda osatzen dute, zortzi-hamarreko taldea egiten dute, eta zuk kaiolan gehiago sartzen badituzu, beraiek dira sobera dagoena garbitzen dutenak". Halere, helburua animaliei bizirik eustea dela azpimarratu du De la Peñak, tarteka bestelako neurriak hartu behar izan diren arren. "Badakit gogorra dela, baina hori da errealitatea, eta argi dago honen erantzulea zein den: giza arduragabekeria".
Txakurrak abandonatzearen inguruko kontzientzia, "zorionez", gero eta handiagoa dela uste du De la Peñak. "Hainbeste hitz egin eta hainbeste kanpaina egin ondoren, nik esango nuke gero eta txakur gutxiago uzten direla kalean, baina oraindik abandonatzen dituzte. Eta gerta liteke, kasu bakanen batean, txakur jabeak beste irtenbiderik ez izatea, baina gehienetan utzikeria eta arduragabekeria dago horren atzean. Gezurra badirudi ere, oraindik badaude Eguberrietan umeei txakurkumeak oparitzen dizkieten gurasoak".
Txakurra kalean utzi baino lehen babeslekura eraman daitekeela nabarmendu du De la Peñak. "Arduraz jokatzen duenak, txakurra abandonatu beharrean, hemen uzten du. Normalki, guk ez dugu arazorik jartzen onartzeko". Hori esan eta berehala, bikote bat hurbildu da babeslekuko harrerara; banantzera doazela-eta, 15 urteko txakurra bertan utzi nahi dutela esan diote De la Peñari. "Ezetz esan diet. Nola utziko duzu 15 urteko txakur bat hemen? Bere burua hiltzen utziko luke, ez luke jango, ezta egunero txuleta bat emanda ere! Adin horrekin, zenbateko bizitza geldituko zaio, bada? Urtebete?". Txakurrarekin bueltan bidali du bikotea, eta txakurrari merezi duen moduan hiltzen uzteko eskatu die.
Gertatutakoa salbuespena dela azaldu du De la Peñak. "Normalean, denak hartzen ditugu, bestela kalean bukatuko dutelako. Espero dut hauek halakorik ez egitea". Adoptatzeko garaian ere ez dutela traba handirik jartzen adierazi du. "Hona datorrenak badaki zerbait, dendara joan beharrean abandonatutako txakur bat hartzea erabaki du, eta horrek erakusten du gutxieneko kontzientzia bat badutela". Txakurra eraman nahi dutenei elkarrizketa bat egin, datuak hartu eta txakurra aukeratzen uzten diete. Aukera handia da: arraza garbikoak (pitbullak, artzain txakur alemanak, setterrak, cockerrak...) zein nahasiak, handiak zein txikiak, kumeak zein helduak. "Adoptatzera etortzen direnean ez dituzte beti kumeak nahi, ezta beti arrazakoak ere. Denetik dago. Gehienetan, buelta bat ematen dute, txakurrak ikusten dituzte, guri galdetzen digute eta bat gustatzen zaienean, etxera eramaten dute".
Pozik hartzen dituzte Zuhaitz-pen txakur bat adoptatzera etortzen direnak. Baina txakurrik gabe bueltan bidalitakoak ere izaten dira. "Umearentzako txakur bila etorri ziren lehengoan guraso batzuk. Ez zegoela erantzun nion. 'Nola ez dagoela txakurrik?', galdetu zidan, harridura aurpegiarekin. 'Ez, ez, ez dago 5 urteko ume batentzako txakurrik', erantzun nion. Txakurra edukitzeak ardura handia eskatzen du. 15 urte biziko da, eta heldu baten beharra du zaintzeko. Esku hutsik joan ziren".
Ez zen izan Zumarragako Izaskun Zubimendiren eta haren bikotekidearen kasua. Donostiara joaten direnean, noizbehinka, gustatu egiten zaie babeslekura bisita egitea. "Duela hiru urte adoptatu genuen txakur bat hemen. Bagenuen beste bat garai hartan, baina zahartzen ari zen, eta bigarren txakurra hartzea erabaki genuen". Zuhaitz-pera bisitak egitearen ondorioz erabaki zuten txakurra adoptatzea. "Arraza nahastuko bat hartu genuen. Pintto. Emozio bidez erabaki genuen zein txakur hartu. Txakurkumea zen, amarekin zegoen goxo, eta gustatu egin zitzaigun".
Katuak, antzututa
Hala ere, Zuhaitz-pen gehiago dira katuak txakurrak baino. "Hogei urte daramatzagu kaleko katuen kolonia osoak antzutzen. Antzutu eta berriro askatu egiten ditugu. Baina, batzuetan, katu talde handiak biltzen dira komeni ez den tokietan —eraikinek jan dituzten tokietan, adibidez—, eta horiek hona ekartzen ditugu". Udalei katuen kargu egitea txakurrekin baino gehiago kostatu zaiela dio De la Peñak. "Asko kostatu zaigu, baina ari dira. Izan ere, katuak ere animaliak dira, eta animalien babeserako legeak denak babesten ditu".
E. Goenaga Lizaso
Badator opor garaia, eta laster Ttakun Aiako Manterola txakur hotelera eramango dute oporrak igarotzera. Edurne Aiuso (Irura) eta haren familia Frantzia hegoaldera doaz oporretara, eta kanpinean txakurrak onartu arren, ez zaie iruditz...
