Olaia Iraola / Eider Goenaga Lizaso Hasi dira Aralarren pista berriak eraikitzen. Joan den astean ekin zioten Intzensaotik Goroskintxura 1,5 kilometro luze izango den pista berria egiteari. 2003tik onartutako pista bat izan arren, urtarrilaren 30ean eman zion Enirio-Aralar mankomunitateak oniritzia proiektu horri, aho batez, eta hamar hilabete geroago gauzatuko da. Bost bat aste beharko dituzte...
Ikerne Zarate
Harresirik Gabeko Lurraldeak egitasmoko hamalau kide Italiako Lampedusa uhartean izan ziren abuztuan. Entzun, ikusi eta ikastera joan ziren errefuxiatuen krisian sinbolo bihurtu den uharte horretara; beraiek dioten moduan, ascoltare teknika —entzun esan nahi du— praktikatzera joan ziren. Orain, esperientzia hori konpartitu eta errenteriarrak gaiaren gainean sentsibilizatzea dute helburu. Bide horretan urratsa egin zuten joan den astean. Batzar irekia egin zuten Mikelazulo kultur elkartean. Mediterraneoko uharte horren kontrasteak agerian utzi zituzten: turismo masifikatuaz, Atzerritarrak Barneratzeko Zentroaz, uhartearen militarizazioaz... mintzatu ziren, eta migranteen krisiaren gaiaren sozializazioa eta sentsibilizazioa lantzen jarraitzeko hurrengo pausoak jakinarazi zituzten.
Esperientzia sakona eta interesgarria izan da guztientzat. "Eta, nahiz eta pentsatu aurreiritzirik ez genuela, bagenituela ikusi dugu. Gaiarekiko ideia bat eraikitzen duzunerako, hankaz gora jartzen zaizu". Lampedusa aukeratzeko bi arrazoi izan dituzte: "Errefuxiatuen krisiaren sinbolo bihurtu da, salbamendurako irla, eta baita Europaren lotsaren sinbolo ere". Bestalde, Askavusa Lampedusako elkartearekin harremana egin zuten. Hanka hutsik esan nahi du Askavusak, eta elkarte horrek errefuxiatuen krisiaren gaineko ikuspuntu oso kritikoa duela diote: "Ideologikoki oso gertuko sentitu genituen, haiek gonbidatu gintuzten joatera".
Lampedusan zirela 300 migrante heltzen ikusi zituzten uhartera. "Gauez eta diskrezioz ekarri zituzten itsasontzi batean, eta, hori gertatzen ari zen bitartean, ehun metrora yate batean turistak jai izugarria egiten ari ziren. Oso gogorra izan zen une hori guretzat".
Kontrastea izugarria da bertan, turismo masifikazio handia baitu irlak —6.000 biztanle ditu uharteak, eta udan 30.000—; eta, bestetik, Europara heldu nahi duten errefuxiatu askorentzat atea da. Egitasmoko kideren batek migranteak pateran heltzen ikustea espero zuela aitortu zuen Lampedusara heldu aurretik: "Uste nuen itsasertzean zain izango ginela, hara helduko zirela eta lagundu egin beharko geniela. Inondik inora ez da horrela. Han ohartu ginen guztiz sistematizatuta dagoela migranteen ekarrera. Ez dira etortzen, ekarri egiten dituzte. Sistema oso konplexua da, eta ekonomikoki irabaziak ere ematen ditu".
Argi dute migranteen gainean negozioa dagoela. "Atzerritarrak Barneratzeko Zentroak migrante bakoitzeko dirua jasotzen du: heldu bakoitzeko, 30 euro, eta haur bakoitzeko, 90 euro. Zentroa udalaren eskuetan zegoenean, urtean 3.000 migrante jasotzen zituzten, baina, estatuaren eskuetara igaro eta lehiaketa publikoan Misericordia enpresak hartu zuenean, 30.000 jasotzen hasi ziren. Mafiarekin harremanak dituela ere badiote".
"Arrantzatuak"
Gaur egun, salbamendu itsasontziek Libia eta Aljeriako kostetan jasotzen dituzte migranteak, eta Lampedusaraino eramaten dituzte; "arrantzatuak dira". Portura heltzen direnerako zain dituzte militarrak; autobusetan sartu, eta Atzerritarrak Barneratzeko Zentrora eramaten dituzte: "Hori guztia gauez egiten dute. Zentroan zer gertatzen den ez dakigu, inor ez delako bertan sartu. Lampedusarrek ere ez dakite zer dagoen bertan. Kartzela da".
Bi mundu daudela diote, bat agerikoa eta bestea ezkutukoa, migranteena. Horien arteko selekzioa egiten dutela gero azaldu dute, "ekonomikoak eta politikoak bereizten dituzte". Heldu berri direnei ez dietela informazio pertsonalizaturik eskaintzen salatu dute: "Ziurrenik beren hizkuntzan ere ez diete hitz egingo; beraz, ezin ulertu. Izen eta abizenak, jaioterria eta bertara zergatik iritsi diren zehaztu behar dute. Askotan, bete gabe uzten dute atal hori, eta horrek, zuzenean, migrante ekonomiko gisa sailkatzera eramango ditu. Akats ugari daude prozesu guztian".
Legez, zentroan 72 ordu baino gehiago ezin dituzte eman, baina hilabeteak pasatzen dituzte bertan. "Kartzela publikoa da. Duintasunaren kontrakoa da erabat". Ateratzen dituztenean Siziliara eramaten dituzte, ferryan, ilaran eta polizia artean. Migrante politikoak direnei asiloa emango diete. Paperak lortzeko bi urtez itxaron beharko dute, ordea, eta bitartean ezingo dute ez lanik, ez ikastarorik egin, ezta asiloa lortu duten herrialdea utzi ere: "Bizitza eteten zaie. Askok badakite, gainera, familiak Europako beste herrietan dituztela, eta itxarotea ez die merezi, nahiz eta automatikoki ilegal bihurtzen diren". Migrante ekonomikoen kasuan, astebete ematen diete euren kabuz euren herrira itzultzeko.
Uharteak errefuxiatuen krisiaren aitzakian jasaten duen militarizazioa izugarria izan dela salatu dute egitasmoko kideek: "Halako uharte txikian —20 kilometro koadro da— hamaika radar, azken teknologiako tresneria... Izugarria da bertan dagoena". Asko ikasita eta asko entzunda, aurreiritzi asko bidean utzita eta hunkituta heldu dira Lampedusatik: "Elkarte solidario batean ari den mutil batek egindako marrazkia ikusi genuen. Telefonoz ari zen mutil bat azaltzen zen. Egileak esan zidan etorkin bat zela. Lampedusara heldu bezain pronto etxera deitu zuen, eta 'ama, bizirik nago' esan zuen. Horrek izugarri hunkitu ninduen". Horietako marrazki batzuk Mikelazulon dituzte.
Etorkinen gainean dauden usteak eta aurreiritziak desagerrarazi nahi dituzte, begirada kritikoz so egin, eta migrantearen definizio zehatza ere egin dute: "Bizitzaren alde borrokatzen den pertsona da etorkina. Ez diegu mesederik egiten, guk jasotzen dugu mesedea, munduan milioika pertsona ari direlako erakusten zer den bizitzaren alde borrokatzeko egiteko prest daudena, bidean izugarrizko infernua pasatu behar badute ere".
Harresirik Gabeko Lurraldeak egitasmoaren webgunean (Harresirikgabe.eus) idazten eta irudiak biltzen, ikuspegi kritikoa lantzen jarraituko dute. Baina, harago joan, eta sarea sortzea dute orain helburu: "Ikuspegi kritikoa duen jendea bildu nahi dugu sare horretan, eta Mikelazulok parte bat izan nahi du hor". Horren harira, tokian tokiko errefuxiatuekin lanean ari diren pertsonak ekarri nahi dituzte Errenteriara beren esperientziak parteka ditzaten, ikusten dutena, bizi dutena, entzuten dutena… konta dezaten eta ikuspegi kritiko hori eraikitzen lagun dezaten.
Hitzaldiak, 21etik 27ra
Parte hartzaileak zein izango diren erabat zehaztu gabe badago ere, azaroaren 21etik 27ra hitzaldiak egingo dituzte Mikelazulo kultur elkartearen egoitzan. Askavusako kideak (Lampedusa), Hendaiako Atzerritarrak Barneratzeko Zentroaren inguruan lanean ari diren elkarteetako kideak, Melillako talde solidario bateko kideak, Grezian lanean ari den elkarte bateko ordezkari bat eta Calaisen (Frantzia) ari den beste pertsona bat izan nahi dituzte esperientziak kontatzen.
Hitzaldi horiek Mikelazulok antolatzen duen Herrien Astearekin paraleloki antolatuko dituzte; beraz, hitzaldiez gain, kultur ekitaldiak ere egingo dituzte.
Maite Alustiza
Pasaiako badia izango da erabakitzeko eskubidearen aldeko hurrengo geralekua. Igandean, 8,4 kilometroko giza katea osatu asmo dute, Oiartzualdean egingo duten galdeketarako "giroa epelduz joateko". 2017ko martxoaren 19an eman ahal izango dute botoa Errenterian, Pasaian, Lezon eta Oiartzunen; eguna iritsi bitartean, "lehen erronka nagusi" gisa igandeko giza katea jarri du Demoarso mugimenduak.
Zortzi kilometro pasa horiek osatzeko, Errenterian 4.000 lagun biltzeko helburua jarri dute, 2.100 Pasaian, 1.600 Oiartzunen eta 800 Lezon. Orotara, 71.000 lagun bizi dira lau herriotan. 12:00etan eratuko dute katea, eta, ordubete geroago, boto sinbolikoa eta ekitaldia egingo dituzte Errenterian, Gamon zumardian. Iluntzera arte musika eta bestelako jarduerak izango dira.
Goierrin, Debagoienean eta Azpeitian badakite zer den herri galdeketa bat antolatzea eta gauzatzea —ekainaren 5ean egin zituzten—. Oraindik ere lanean jarraitzen dute, ordea. Bihar, adibidez, batzar irekia egingo dute Seguran, Hemendik aurrera zer? izenburuarekin. 10:30ean izango da, kultur etxean.
2017ari begira, Gipuzkoako beste zenbait herritan martxan dira. Euskal Herri osoan ehun herri ingurutan izango dute botoa emateko aukera hurrengo urtean, eta horiek antolatzen laguntzeko prestakuntza saioak eman dizkie Gure Esku Dago-k 150 bat laguni, Eibarren.
Hernanin eta Astigarragan azaroaren 12an dute begirada jarria. BagaGiltza dinamika ekainean abiatu zuten, eta 2017ko udaberrian bukatuko dute prozesu hori, galdeketarekin. Azaroaren 12an, hain justu, galdeketaren eguna zein izango den jakinaraziko du antolaketa batzordeak. Data ezagutzera ematearekin batera, sinadura bilketa abiatuko dute; 500 atxikimendu bildu nahi dituzte asteburu horretan. Hori guztia festa giroan egingo dute, Udaberri Festaren barruan. Ave Maria parkean izango da —eguraldi txarrarekin Gay Murreko patio estalira lekualdatuko dute—.
Usurbilgo Gure Esku Dago-k 2017rako iragarria du kontsulta, data zehaztu gabe, eta Lasarte-Orian ere lanean ari dira hurrengo urtera begira, Loratu prozesuan. Sinadura bilketan 1.832 atxikimendu jaso zituzten —1.700 zuten helburua—, batzorde sustatzaile bat eratu dute prozesua gidatzeko, eta lantaldeak osatzen ari dira gaika antolatuko diren zereginetarako: ekonomia, kale presentzia, protokoloa, komunikazioa...
Datorren udaberrian egingo dituzte galdeketak Azkoitian, Getarian, Orion, Zarautzen, Zestoan eta Zumaian. 54.000 herritar bizi dira herriotan, eta tokiko batzordeak hasiak dira prestaketa lanetan: Ontziratu (Zumaian), Zarahitz (Zarautzen) Urrats (Azkoitian), Baliza (Orion), Brankan (Getarian)...
Azpeitiak, eskualdean galdeketa egiten lehena izanda, lekukoa pasatu die seioi. Hala mintzatu zitzaien Laxaro Azkune Hitzartuko kidea talde antolatzaileei: "Subiranotasun edo herri antolaketa auziak modu baketsuan, demokraziaren arauei jarraituz eta herritarron parte hartzean sakonduz bideratu behar dira, aukera guztiak errespetatuz eta posible eginez, erabakiak herritarron borondatean eta nahieran oinarrituz". Azpeitian egin zuten moduan, berme gisa sinadurak bilduko dituzte sei herrietan, eta gutxieneko bat lortu ondoren deituko dute ofizialki galdeketara.
Eskualdeko 28 herrietan badute estatus politikoaren inguruko galdeketarako eguna: 2017ko martxoaren 19a, Oiartzualdekoen egun bera. 38 laguneko batzorde sustatzailea aurkeztu berri du Giltzarria dinamikak, eta eskualdean "ilusioa berreskura" dadin lan egingo dute —bideo bat sareratu dute jendea animatzeko—. Herri bakoitzeko ordezkari bana dago taldean, beste hamar lagunekin batera. Galdeketa "baldintza egokietan" egin dadin, sinadura bilketa jarriko dute martxan datozen asteetan, Gure Esku Dago-ren protokoloan zehazten den bezala.
Datorren urtean antolatu nahi dute galdeketa Soraluzen. Duela bi aste aurkeztu zuten antolaketa taldea; hemezortzi lagun inguru bildu dira, "adin eta sentsibilitate ezberdinekoak", baina taldea zabalik dago. Asteazkenero bilera egingo dute Elkargunean, eta 16 urtetik gorakoei parte hartzeko deia egin diete, "soraluzetarren esku" egongo delako Soraluzen ere herritarrei galdetzea. Lanean ari dira beste hainbat herritako batzordeak ere; Deba eta Mendarokoak, besteak beste.
Maite Alustiza
Korrikalari ugari dabil Kontxako pasealekuan. Jaieguna, eguraldi ona, eta Behobiarako prestatzeko azken txanpa askorentzat. Guztien artean atentzioa ematen dute Erlojuen inguruetan pilatu direnek. Kolore hori biziko kamisetak dituzte, et...
Maite Alustiza
Lau asterako egitaraua martxan dute Azpeitian. Asteartean hasi ziren Euskal Antzerki Topaketak, eta hilaren bukaerara arte askotariko antzezlanak eskainiko dituzte. Ezberdinak guztiak, baina oinarri berarekin: euskara. 34. aldi honetan aipamen berezia egingo diete aurten hil diren herriko bi aktoreri: Kontxu Odriozolari eta Iñaki Bergara Pio-ri. Azaroaren 26an egingo diete omenaldia, eta Eneko Etxeberria Azpeitiko alkateak adierazi duenez, modu horretan haien lana aitortu nahi dute, euren "arima" erakutsi, "etorkizunean harrobia eta transmisioa egon dadin".
Lehen aldiz Eusko Jaurlaritzaren diru laguntzarik gabe egiten ari dira Azpeitiko topaketak; erabaki hori salatu du udalak, eta guztia bere gain geratu den arren, alkateak ziurtatu du topaketak egiten jarraituko dutela. Saio guztietarako sarrerak Soreasu antzokian eros daitezke, antzezlana hasi baino ordubete lehenago. Helduen sarrerak bost euro balio du; 14 urtez azpikoenak, berriz, hiru. Ikusle guztientzako saioez gain, eskola eta ikastetxeetako haurrei zuzendutako antzezlanak ere antolatu dituzte egunotarako.
Astebeteko proposamenak dira honako hauek:
"Iraun beharraren gaitzak jotako komunitate baten hezurren eta gezurren erradiografia traumatologikoa" dakarte Artedramak, Le Petit Theatre de Pain taldeak eta Dejabu Panpin Laborategiak. Ospitale batean kokatzen da obra, eta han egingo dute bat, besteak beste, Migel eta Kristina medikuek, leuzemia duen Iñaki haurrak eta 36ko gerrako biktima izan den Joxanek. Ximun Fuchsek zuzendu du lana, Unai Iturriagak eta Igor Elortzak idatzi dute, eta aktore lanetan ariko dira Ander Lipus, Patri Urrutia, Manex Fuchs, Zoila Berastegi, Urko Redondo, Pako Revueltas eta Erika Olaizola.
Urteetan ikusi gabeko bi ahizpen istorioa aurkeztuko du Hika Teatroak. Begoñak eta Arratek ustekabean egingo dute topo, jaiotetxean. Ama hil berria zaie, eta aurrez aurre elkartzeak elkarri kontuak eskatzeko balioko die. Ezer gutxi daki, ordea, batak besteaz, nahiko lan izan baitute norbere bizitza eraikitzen. Arrate Itziar Ituño aktorea da; Begoña, berriz, Miren Gojenola. Arantxa Iturbek eta Agurtzane Intxaurragak zuzendu dute lana.
Obrak ez ezik, bestelako ekintzak ere badira topaketetan. 10:30ean, Plaza Nagusian, antzerki ikerkuntza tailerrak egingo dituzte, Euskal Herriko Antzerkizale Elkarteak antolatuta eta Kabia Taldearen eskutik. Ondoren, ogitartekoak egongo dira Sanagustin kulturgunean.
17:00etan, beste antzezlan bat Soreasu antzokian: Gu ez gaude bakarrik. Bost urtetik gorako haurrentzako eta helduentzako antzezlana da Borobil Teatroak dakarrena. Mundua koloretsua da, animaliaz beteta dago eta natura ederra du. Gizakia, ordea, tximiniak eraikitzen hasiko da, dirua lortzeko. Dirua lortu nahi horretan, baina, mundua kolorerik gabe utziko du. Anartz Zuazuaren gidaritzapean, honako aktoreak ariko dira oholtzan: Asier Sota, Julen Vega, Imanol Espinazo eta Hannah Berry.
Hiru emakumek terapia egingo dute ikusleekin. Nomofobikak taldeak umorez aurkeztuko ditu ofizio ezberdinak dituzten lagunen bizipenak, batzuetan esketx moduan eta bakarrizketa bezala besteetan. Nomofobia dute: sakelakoarenganako menpekotasuna. Ohartarazi dutenez, eritasuna diagnostikatu daiteke, baina kaltetuak ez dira gaitzaren garrantziaz ohartzen. Olatz Beobidek, Belen Cruzek eta Amaia Lizarraldek antzezten dute obra. Aurten Donostiako poltsiko antzerki sorkuntzako lehen saria jaso du lanak.
Kontxa amona hil berri zaie Egoitzi eta Mireni. Haren omenaldia prestatzen ari direla, amonaren egunerokoa topatuko dute etxeko ganbaran. Aurkikuntza horren bueltan, ordura arte jakin gabeko sekretuak agertuko dira Egoitzen eta Mirenen artean. Getari Etxegaraik zuzendu du Xake Produkzioak konpainiaren obra, eta aktore nagusi lanetan ariko dira Ane Pikaza, Kepa Errasti eta Ainara Ortega.
Maite Alustiza
Gipuzkoako grafikagintzako negoziazio mahaitik altxatuko zirela ohartarazi zuten sindikatuek urriaren 11n, eta greba iragartzear daude orain. Maiatzean eratu zen mahaia sindikatuen eta patronalaren artean, sektoreko langileen lan baldintzak berritu ahal izateko, eta ordutik zazpi bilera egin dituzte. Asteazkenean ziren zortzigarrengoz biltzekoak, baina Adegik bilera "atzeratzea" eskatu zuen, "sindikatuen proposamenak aztertzeko eta negoziazioak aurrera egiteko helburuarekin". Hala diote sektorean ordezkaritza duten LABek, ELAk, CCOOk eta UGTk. Atzerapena onartzea erabaki dute: "Sektoreko langile guztiekiko dugun erantzukizunagatik, sindikatu guztiek proposamena onartzea erabaki dugu, eta, horren ondorioz, bilera atzeratu egingo da, nahiz eta denbora sobera izan duela uste dugun". Azaroaren 8an dira biltzekoak —hurrengo asteartean—, eta horretan ere proposamenik ez badago grebara deituko dutela jakinarazi dute. "Negoziazioaren hasieratik erakutsitako jarrera immobilista berarekin jarraituko balu, sektorea konfrontaziora eramango luke". Egunak badituzte: azaroaren 16a eta 30a, eta abenduaren 12a.
211 enpresa eta 1.550 langile daude sektorean. Langileen ordezkarien artean, LABek du gehiengo osoa (%52,63); ELAk %42,11, CCOOk %3,51 eta UGTk %1,75. Patronalaren aldetik, Adegik %82,58 eta Garenek %17,42. Sindikatuetako ordezkariak ziur daude "hitzarmen duin bat" lor daitekeela, baina, diotenez, bileretan agerian geratu dira patronala ordezkatzen duten bi elkarteen arteko ikuspuntu ezberdinak. Garenen proposamena baloratu egiten dute; honako hauek biltzen ditu, besteak beste: itunaren urtebeteko indarraldia, Gipuzkoako KPIaren soldata igotzea, kontratazioa egonkortzeko neurriak hartzea, behin-behinekotasuna mugatzea, aparteko ordainsariak soldata osoaren arabera ordaintzea eta sektoreko gutxieneko soldata igotzea. Adegiren jarrera, ordea, bestelakoa dela diote: "Ez du inongo proposamenik egin, eta, gainera, sindikatuok egindako guztiak baztertu ditu".
Adegiren jarrera
Bilerek fruiturik ematen ez zutela eta, irail bukaeran mobilizatzen hasi ziren langileak. Elkarretaratzea egin zuten Lan Harremanetarako Kontseiluaren aurrean, Adegi hitzarmen kolektiboaren negoziazioa "blokeatzen" ari zela salatzeko. Adegiren arabera, ordea, bera "negoziatzeko prest" dago, "enpresen jardunari eta langilegoari eusteko". Era berean, ordea, uste du egindako proposamenak sektoreak "bizirik irauteko" behar duenaren "antipodetan" daudela. Soldatak ere aipatu zituen, iraileko bileraren ondoren kaleratutako oharrean: "Gipuzkoako enpresek estatukoen batez bestekoak baino %14 gehiago ordaintzen dute, eta sektoreko langileek urtean 76 ordu gutxiago lan egiten dituzte bere estatuko lehiakideen aldean". Patronalaren arabera, enpresak "ahalegin ikaragarria" egiten ari dira jardunari eusteko.
Iraileko bileraren ondoren, Garen patronalak ere oharra atera zuen —enpresari txiki eta ertainen interesak babesteko sortu zen Garen—. Salatu zuenez, arte grafikoetako sektorea "Gipuzkoan eta Euskadin orokorrean gutxienekoetan dago, duela urte askotatik ez du bururik altxatzen, eta sindikatuak zentzudunak izan beharko lirateke errealitate horren aurrean". Hala ere, uste du badaudela negoziazio mahaian adostu daitezkeen atalak: "Adegik proposamenik ez egiteak lan gatazka ekar dezake. Sektoreko hitzarmenean akordiorik ez badago, enpresaz enpresa egingo da negoziazioa, eta hori oso negatiboa litzateke beraientzat".
Aitziber Arzallus
Ekaingo koba guztientzat ikusgai da, teknologia berriei esker. Madpixelek, artelanen digitalizazioan munduko lehen enpresak, kobazuloaren barrualdea digitalizatu du, Eusko Jaurlaritzarekin elkarlanean. Horrela, aurrerantzean, edonork edonondik ikusi ahal izango du paleolitiko garaian haitzetan eginiko obrarik garrantzitsuenetakoa. Obra hori gizateriaren ondare da 2008tik, Unescok hala izendatu zuelako.
Ekaingo haitzuloa 1969ko ekainaren 8an aurkitu zuten Azpeitiko Andoni Albizurik eta Rafael Rezabalek. Aurkikuntzak biziki harritu zituen orduko espeleologoak, barnealdean gordetzen zuen altxorragatik: duela 10.000 eta 14.500 urte artean egindako margoak, besteak beste. Guztira, 70 animalia irudi daude: 64 margotuak eta sei grabatuak. Zaldia da gehien ageri den irudia. Kontserbazio arrazoiak tarteko direla, baina, Deba eta Zestoa arteko kobazuloa jendearentzat itxita dago 1969tik. Hango altxorraren berri izan nahi zuenak Ekainberri bisita zezakeen orain arte, benetako haitzuloaren erreplika. Margo originalak bertatik bertara ikusteko aukerarik, ordea, ez zegoen. Madpixelek eta Jaurlaritzak garatu duten proiektuari esker, benetako margolanak bertsio digitalean ikusteko aukera izango du jendeak, etxetik mugitu ere egin gabe.
Haitzuloko panel nagusiak, Zaldiei eta Artzei deiturikoak, bereizmen super altuan digitalizatu dituzte, hartze infragorri eta guzti, irudiak, siluetak eta haiek egiteko erabilitako teknika argitasun handiagoz ikusteko helburuarekin. Kobazuloko areto garrantzitsuenei dagokienez, berriz, 360 graduko panoramika interaktiboak ere sortu dituzte.
Lan hori guztia egoki garatu ahal izateko, Madpixelek moldatu egin behar izan du bere Art Gigapixel teknologia, koba baten barruan irudiak hartzeak eskatzen dituen behar eta baldintzetara. Esate baterako, argi hotzak erabili behar izan ditu, irudiak hartzerakoan obra originalari ahalik eta kalterik txikiena eragiteko; bateria eramangarriak erabili behar izan ditu, espazio txikietan eta sarbide zailekoetan errazago mugitu ahal izateko; egokitutako tripodeak...
Second Canvas plataforman
Ekaingo haitzuloa digitalizatzeko proiektua Eusko Jaurlaritzaren Kultura Ondarearen Zentroak bultzatu du, EHU Euskal Herriko Unibertsitateko Historiaurreko taldearen laguntzarekin. Azken hori arduratu da digitalizatutako edukiak definitzeaz. Erabilitako teknologia, Art Gigapixel, hain zuzen, Madpixel enpresak jarri du. Gigapixel eta super HD formatuei esker, giza begiak ikusi ezin dituen pintzelkada eta xehetasunak azaleratzeko gai den zoom bat erabili dute. Aurrez, artearen esparruan entzute handia duten beste hainbat erakundek teknologia bera erabili dute beste hainbat proiektu garatzeko, hala nola Madrilgo Prado Museoak, Banco Santander Fundazioak eta Telefonica Fundazioak.
Ekaingo koban egin duten lan hori guztia publiko zabalaren esku jartzeko, doako aplikazio bat sortu dute, eta Second Canvas plataforman eskura daiteke , smart-phone eta tabletetarako bertsioetan (iOS eta Android). Gigapixel irudiak ikusteko web bertsio bat ere sortu dute: www.euskadi. eus/eusko-jaurlaritza/ekain/. Plataformak beren edukiak bereizmen altuan eta oso modu errazean argitaratzea ahalbidetzen die museoei eta arte galeriei.
"Ekaingo koba teknologia bidez digitalizatu izanak haitzuloaren barrualdean dagoen altxorra modu erraz batean ezagutarazteko aukera ematen du", Koldo Garcia Madpixelen sortzaileetako baten hitzetan. Gizateriaren ondarea izaki, mundu guztiaren eskura egon beharreko edukiak direla iritzi dio. "Eta kontserbazio arrazoiengatik ezinezko zena teknologiak ahalbidetu egin du". Hala, edonork edonondik Ekaingo obra ezagutzeko aukera izango du aurrerantzean, duen balioa emango zaiola uste du, eta, aldi berean, jendea Ekainberrira erakarriko duela.
Joxean Muñoz Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuordeak ere proiektuaren garrantzia azpimarratu du. "Aplikazioaren helburua da mundu guztiko jendearen eskura jartzea haitzetako artearen ondarearen esparruan Euskal Herriak duen harribitxietako bat. Aplikazio honek Ekaingo margolanak hobeto ezagutaraztea ahalbidetzen du, ez bakarrik euskal gizarteari, baizik eta paleolitiko garaiko artean interesa duen edonori. Horregatik dago aplikazioa lau hizkuntzatan, eta horregatik eskaintzen dugu entzuterik handiena duten eta gehien zabalduta dauden plataforma digitaletan. Euskal Herriko kobazuloetako altxor paleolitikoa hedatzeko lehen urratsa da hau".
![[Herriz herri] Gabiria. Herrian, gaztetasuna potentzia](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/GABIRIAKO_HERRI_GUNEA.jpg "GABIRIAKO HERRI GUNEA")
Aimar Maiz
. Herri txikia izanda, 490 biztanlerekin eta jarduera ekonomiko apalarekin, auzolana eta herritarren lanerako konpromisoa ditu ardatz Gabiriaren orainaldiak. Etorkizunera begira, gazteak herrian bertan geratzea da erronka, etxebizitza ziurtatuta.
Ostirala, urriaren 21a, arratsaldeko bostak. Gabiriako kirol guneko kantxaren zorua margotu behar dela eta, 25 nerabe ari dira lanean; arrabolak eskuan hartu, eta margo gorrizta zabaldu dute, di-da batean. Beren jolaslekua da, eta, ondo zaintzeaz gain, ez dute makurrik lana egin behar denean ere arrimatzeko.
Larunbata, urriak 22, goizeko zortziak. Kultura Batzordeak sustatutako Hartu-Eman saio bat hastera doa. Perretxikoak dituzte gaur gai, eta, bi herritar aditu gidari hartuta —Iñaki Oiarbide eta Jon Ander Jaka—, basora joan dira gabiriarrak. Arratsaldean, bildutako 50 mota sailkatu eta erakutsi dituzte. Mokadutxoa janez bukatu dute ekitaldia, iluntzean.
Gabiriako herrian azkena izan diren bi auzolanen adibideak dira horiek. Herritar borondatetsuak ditu, lanerako, daukatena emateko eta erakusteko nagirik gabeak. Behar ere bai, udalerri txikia izanik, bizirik jarraitzeko horixe delako baliabide edo diru gabeziaren antidotoa: norberak egitea.
Goierri eskualdean dago Gabiria, 420 metroko garaieran, eta 15 kilometro koadro ditu. Urtearen hasieran 490 bizilagun zeuden erroldatuta. Bi auzo nagusi ditu: Alegia eta Aztiria.
Haur eskola badago —lau ume joaten dira—; HH eta LH ematen duten eskola publikoa ere bai, 29 ikaslerekin, eskola txikien familiakoa. Hiru elkarte daude bertan, eta beste bitan ere ibiltzen dira gabiriarrak, Gabiria parte den aldameneko herrietako auzoetan. Dantza taldea, musika eskola, bertso eskola, eskolaz kanpoko jarduerak haurrentzat, helduentzako yoga edo pilates saioak. Horixe du eguneroko eskaintza.
Urtean behin, han antolatzen dute euskal automobilismo egutegia hasten duen rallyesprinta. Bi mendi lasterketa ere egiten dira; baita bertsolari gazteen Osinalde bertso sariketa entzutetsua eta errezil sagarraren azoka ere. Oihartzuna ematen diote ekitaldi horiek herriari.
Gizarte gihar hori tenkatzeko, eta etorkizuna ziurtatzeko, gaztetasunari heldu nahi dio Gabiriako Udalak. 65 urtetik gorakoak bezainbeste (%21,8) dira ia 20 urte baino gazteagoak (%20,4).
Etxebizitzaren gaia kezka
Udalarentzat etorkizun hurbilerako zaindu beharreko arloa "herriko gazteak bertan geratzea" da. "Gure etorkizuna gazteetan dago, eta nola edo hala gazte horiek herrian bertan gelditzea lortu behar da", dio Arantxa Bidegain zinegotziak, kirol pista auzolanean margotzen ari diren nerabeei begira.
Etxebizitzaren gaia kezka iturri ikusten dute udal arduradunek. "Etxe solte batzuk badaude salgai, baina, noski, ekonomikoki ere egoera ez da oso egokia gazteentzat". Gabiriako etxebizitza dentsitatea 17,8 etxekoa da, hektareako (Goierrikoa 61,3, Gipuzkoakoa 60,3). Biztanle dentsitatea ere eskualdekoa eta herrialdekoa baino askoz txikiagoa du: 33 biztanle kilometro koadroko (Goierrin 194, Gipuzkoan 375). Hutsik dauden familia etxebizitzak, berriz, %25,4 dira: lautik bat, Goierrikoa (%15) eta Gipuzkoakoa (%12,7) baino altuagoa.
"Udalaren jabetzakoa den etxebizitza bakarra daukagu, une honetan, alokairuan. Hutsik dauden etxeak mugitzea bultzatu beharko litzateke, ea horiek nola martxan jarri. Biderik zuzenena hori dela uste dut", azaldu du Iñaki Etxezarreta alkateak (Gabiria Hautesle Elkartea).
Auzoetan begia jarrita
Gabiriako herri gunea 420 metrora dago, eta udalerriaren mutur banatan bi auzo gehiago ditu: Aztiria da herriko bizitoki garaiena (600 metro), eta Alegia beheren dagoena, Irizar autobus fabrikaren parean (207 metro). Gune horietan ere arreta jartzea da udalaren beste jardunbide bat.
"Badugu asmoa datorren urtean Aztiriko tabernara iristeko modua erraztekoa —udal jabetzakoa da eraikina—. Beste auzoetan ere landu nahi dugu zerbait. Gabiriar senti daitezela nahi dugu, eta ez dauzkagula baztertuta", dio Etxezarretak.
Horretarako, baliabide ekonomiko murritza da galga. Industria gutxi du, eta 2008tik jarduera are gehiago murriztu da, enpresa batzuk itxita, edo ekoizpena utzita. Gaur egun, 31 enpresak daukate Gabirian egoitza soziala. Lehen sektorean bakarra dago, bigarrenean hiru, eta gainontzekoak zerbitzuetan edo hornikuntzan.
Udalaren diru iturrientzat muga da hori, eta laguntzen menpe geratzen dira proiektuak: "Orain, adibidez, egin behar ditugun obra guztiek %50etik gorako finantzaketa laguntza daukate. Bestela ez dugu obra hasten", gaineratu du alkateak.
Ordainetan, auzolana, elkarlana eta gizarte konpromisoa indartzen dituzte. Iraupen ekonomia denak gizartearen bizitza suspertzen laguntzen du, azken batean. "Iritzi guztiak entzuten saiatzen gara, eta ondoren horrekin irtenbidea bilatzen. Batzordeak daude, eta babes handia dira udalarentzat. Etsenplua kirol zelaiarena da. Hamar metro laburtu nahi genuen, baina gazteek esan digute ez dutela mozterik nahi. Eta euren nahia egingo dugu. Azken batean, jendeak parte hartzen du, eta hori nahi dugu".
![[Museora] Mirandaolako Parkea. Burdinak batzen ditu](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/JAZ_591228.jpg "JAZ_591228")
Eider Goenaga Lizaso
Legazpi. Burdin Harana. Bederatzi museok lurralde museo bakarra osatzen dute. Guztiak daude burdinaren jarduerari lotuta. Eta horien guztien bihotza: Mirandaolako Parkean dagoen 500 urteko burdinola. Martxoan hasi eta urria amaitu arte, igandero jartzen dute martxan burdinola, bisitariek bertatik bertara ikus dezaten nola lantzen zen burdina garai batean. Hurrengo astetik aurrera, azaroan 12an hasita, burdinolan gora eta behera dabilen Burdintxo olagizon txikiari beste pertsonaia batek hartuko dio txanda: Olentzero ikazkinak.
Eider Goenaga Lizaso
Duela 40 urte, irailaren 27an, 39 ikaslek hasi zuten ikasturtea Irakasle Eskolan, Eskoriatzan. Hura izan zen Huhezi Humanitateen eta Hezkuntza Zientzien fakultatearen abiapuntua. San Viator komentuan —fakultatearen gaur egungo eraikin nagusian— hasi zituzten eskolak, zubiaren beste aldean egiten ari ziren Dorleta eraikina amaitu gabe zegoelako. Irakasle euskaldunen lehen harrobi bilakatu zen. "Garai hartan ez zegoen irakasle euskaldun tituludunik", azaldu du Jesus Garmendiak, hamabost urtez Huheziko zuzendari eta lau urtez dekano izandakoak (Azkoitia, 1941).
