![[Herriz herri] Hernani. Garapena, sinergiak eta erabakia](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/HERNANI.jpg "HERNANI")
Maite Alustiza
Garapen sozioekonomikoa da Hernaniko Udalaren apustuetako bat. Soziala eta ekonomikoa elkar eraginean jartzeko, proiektu bat dauka martxan Gabriel Zelaia eremuan. Bi eraikin dituzte inguru horretan: batean, tokiko garapeneko zerbitzuak daude; eta bestea Emakumeen Etxea izango da hilabete batzuen buruan. "Bien artean sortuko diren sinergiak eta inguruko espazioak emango dituen aukerak apustu garrantzitsua dira", azaldu du Luis Intxauspe alkateak.
Eider Goenaga Lizaso
Hizkuntza eskubideak legez onartuta egon arren, euskara hizkuntza ofiziala den arren, askotan nozitzen dute horien urraketa herritarrek; "gehiegitan", Garbiñe Petriati Hizkuntz Eskubideen Behatokiko zuzendariak adierazi duenez. Halakoetan, euskal hiztuna babesgabe eta gutxietsia sentitzen da; gaztelania hiztunek baino ahalegin handiagoa egin behar du, beti, euskaraz artatua izateko; eta bigarren mailako herritar gisa tratatua da. Batez ere, urraketa horiek arlo publikoko langileen aldetik gertatzen direnean.
Maite Alustiza
"Oraindik garaiz gaude. Izan ere, inoiz ez da berandu segurtasuna areagotu eta osasunarentzat eragin txikiena duen hondakin tratamendua bilatzeko". GuraSOS guraso taldeak argi du badagoela erraustegia ez den beste alternatibarik. Horregatik, "osasuna eta adostasuna" aldarrikatuko ditu bihar, Donostiako kaleetan: 17:00etan hasiko da manifestazioa, Araba parketik, eta, Alderdi Ederrera arteko bidean, akordio "osasuntsu bat" eskatuko dute: "Bistan dago hondakinen kudeaketa gatazkatsuak irtenbide azkarra behar duela Gipuzkoan, ezin baita gehiago atzeratu".
Maite Alustiza
"Beti pentsatzen dugu ezin dugula gehiago bildu, baina elikagai kopurua gehitzen doa". Jose Manuel Pineda Gipuzkoako Elikagai Bankuko presidenteak emandako datuen arabera, 2014ko bilketan 575.000 kilo jaso zituzten, eta, iaz, 626.850 kilo. Aurten, hala ere, "zail" ikusten du kopuru horiek gainditzea: "Batzuek diote gipuzkoar bakoitzeko kilo bat jaso beharko genukeela, baina gure helburua ez da kiloak eta kiloak pilatzea, baizik eta laguntzen dugun pertsona kopurua gutxitzea".
Tere Madinabeitia
Legazpiren XX. mendeko historia jasotzen duen trilogiari amaiera emateko, Legazpi siglo XX, 1975-2000. El final de un ciclo industrial liburua (Legazpi XX. mendea, 1975-2000. Ziklo industrial baten amaiera) idatzi du Jose Mari Urzelaik. Aurreko bi lanetan, XX. mendeko mugarriak eta 1940-1975 urteak landu zituen. Liburu berriarekin zikloa itxi egin du Urzelaik. Orain, atseden hartzeko unea iritsi zaio; 1960ko hamarkadan herriko berriemaile gisa hasitako ibilbidearen helmugara iritsi da.
![[Herri herri] Getaria. Pil-pilean, herri giroari eutsiz](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/GETARIA.jpg "GETARIA")
Eider Bereziartua
Urola Kostako herri arrantzalea da Getaria. Zarautz eta Zumaia artean dago kokatuta, eta Juan Sebastian Elkano munduari bira osoa eman zion lehen itsasgizonaren jaioterria da. 2.840 biztanleko udalerri txikia da.
Eider Goenaga Lizaso
Gipuzkoako Foru Aldundiak 2017rako aurrekontuen proiektua aurkeztu du, atalez atal. Eta horietako bat Mugikortasun eta Lurralde Antolaketa sailarena da. 59,8 milioi euroko aurrekontua du sail horrek, guztira, eta horietatik 2,3 milioi euro bizikletaren sustapenera eta oinezko zein bizikletentzako bidegorri sarera joango dira. Marisol Garmendia diputatuak agerraldian esan zuenez, bidegorri sarea garatzen jarraituko du 2017an foru aldundiak. Besteak beste, Gipuzkoa, Nafarroa eta Iparraldea lotzen dituen Ederbidea bidegorria da hurrengo urtean martxan jarriko duten obretako bat. Baina, egitasmoak egitasmo, bizikleta erabiltzaile asko ez daude gustura foru aldundia egiten ari denarekin.
Loinaz Agirre
Juanjo Olaizola Elordik eta Martin Garcia Garmendiak Bagoi fabrika eta haren eragina Beasainen eta Ordizian (1901-1925) liburua argitaratu berri dute, Azpeitiko Burdinbidearen Euskal Museoak erositako Pablo Weeberren argazki bilduma oinarri hartuta. Tren industriaren hastapenak aztertu, jaso eta laburbildu ditu Olaizolak (Donostia, 1965).
![[Herriz herri] Gaztelun ote paradisua?](https://gipuzkoa.hitza.eus/wp-content/uploads/GAZTELU1.jpg "GAZTELU(1)")
Rebeka Calvo
Bilatzen denaren araberakoa izango da; batzuentzat paradisua izango da, eta beste batzuentzat, galduta eta ezer eskaintzekorik ez duen herria. Gazteluk 170 biztanle inguru ditu, eta Leaburutik irteten den errepidea bertan bukatzen da. Ez da pasabide bat, beraz. Horrek ere egiten du berezi Gaztelu.
Maite Alustiza
Mendaro, Ataun eta Errezilgo udalek Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kide izateko urratsa egin dute. Joan den astean onartu zuten Ataungo eta Errezilgo osoko bilkuretan, eta urri bukaeran Mendarokoan. Alegaziorik ez bada, Uemaren batzar orokorrean izendatuko dituzte mankomunitateko kide, urtarrilaren 14an. Hemeretzi udalek sortu zuten Uema duela 25 urte, eta egun 76 arnasgune ditu. Batzarrean eskaera guztiak onartuz gero, 80 izango dira —Larrabetzuk (Bizkaia) ere egina du eskaera—. Erdiak baino gehiago (43) Gipuzkoako herriak dira; Legorreta izan zen Ueman sartzen azkena, aurtengo maiatzean.
Mankomunitatea sortu zuten herrietako bat izan zen Errezil. 1990eko hamarkadan, ordea, atera egin zen, "diru arazoengatik". Ordutik, egoera ekonomikoa zela medio, ezin izan dio gaiari heldu, udalak azaldu duenez. 600 herritar ditu gaur egun, eta, biztanle kopuruaren arabera, ordezkari bat dagokio Uemaren batzar nagusian —Nekane Zinkunegi zinegotzia (EH Bildu) izango da, osoko bilkuran hala erabakita—.
Errezilen bezala, Ataunen ere aho batez eman diote onarpena Ueman sartzeari. 1.700 biztanle inguru ditu, eta %86 dira euskaldunak. Hala ere, Karmele Aierbe Euskara zinegotziaren arabera, azken urteetan asko jaitsi dira euskararen erabilera eta ezagutza. Duela bi urte diagnosia egin zuen Ataungo Euskara Taldeak, eta horren ondoren erabaki zuten "neurriak hartu eta gainbehera nola edo hala irauli" behar zutela. Aierberen ustetan, garrantzitsua da udalerri euskaldunak batzea, eta Ataunek "euskal komunitateari bere ekarpena egiteko aukera izango du" Uemako kide izanda. Bi udal ordezkari dagozkio Atauni, eta EH Bilduk eta Herrigintzak ordezkari bana izango dute.
Mendaron ere egoera "irauli" nahi dute. Sonia Garcia alkateak dioenez, azken urteotan behera egin du erabilerak eta ezagutzak; 2.037 biztanle ditu, eta %68,9 dira euskaldunak —2011ko datua da—: "Duela 10-15 bat urte etxe berri asko eraiki ziren, eta kanpotik jende asko etorri zen, batez ere alboko herri handiagoetatik. Horrek eragin nabarmena izan du euskararen bilakaeran eta beheranzko joeran", azaldu zuen Ueman sartzeko erabakiaren berri ematerakoan. Bi udal ordezkari dagozkio Mendarori; EH Bilduk eta EAJk kide bana izatea adostu dute, aho batez.
Eskualdeka, Tolosaldea da egun Uemako kide gehien duena (15); jarraian dira Goierri (9), Urola Kosta (8), Debagoiena (4), Debabarrena (2), Oiartzualdea (1) eta Beterri (1). Biztanleen %70ek baino gehiagok dakite euskaraz 40 herri horietan; hala ere, badira baldintzak beteta Ueman sartu ez diren udalerriak. Adibidez: Tolosaldean eta Goierrin herri guztiek betetzen dute Ueman egoteko aukera.
Mankomunitatearen sorreran herri txikiak egon ziren batik bat, baina gaur egun badira handiagoak ere: Zarautz, Bergara, Oñati, Azpeitia eta Tolosa, esaterako. Iaz, Tolosak irteteko asmoa adierazi zuen, baina azkenean behintzat urtebetez jarraitzea erabaki zuen.
