Leire Narbaiza

Mugalaria naiz, ez Ruper Ordorikarekin jotzen dudalako (nahi bai!), baizik eta jaio eta bizi naizelako Gipuzkoako mugako herri batean. Gainera, ia egunero muga zentzubako hori zeharkatzen dut, ia beti beste aldean egokitzen zaidalako lan egitea.

Batzuendako, ia bizkai-txarra naiz, beste batzuendako guipuchi-a, eta beste batzuek uste dute —nire antzeko egoera bizi dutenek— Errepublika Independenteko kidea naizela (nahi bai!).

Nahikoa gipuzkoar ez izatea ere leporatu zait, nahiz eta Bizkaian irabazitakoaren gaineko zergak Gipuzkoan ordaindu (ederra tontakeria!). Euskaraz ere ez dugu gipuzkera deitutakoa egiten, bizkaiera baizik. Koldo Zuazo hizkuntzalari herrikideak sartaldeko sortaldeko euskara izendatu du gurea. Gipuzkoar nahikotasun mailarik ez dugu ematen, beraz.

Juan Luis Zabala

Ez didak sinistuko! —esan zidan, tabernako terrazan garagardo banaren aurrean eseri ginenean—. Ba al dakik zein agurtu dudan oraintxe?

—Aztarrenik ere ez.

—Preso bat! Ziegako leihoan zegoan, barroteen atzean, pelikuletan bezala, eta begira geratu natzaiok, ezin izan diat beste inora begiratu. Eta nola berak ere ni ikusi nauela konturatu naizen, besoa altxatu diat agur moduan, eta berak gauza bera egin dik.

Leire Narbaiza

Sasoi bitxiak bizi ditugu, ez bakarrik pandemia batek inguratu, bizitzaren arlo guztiak bete, eta solasaldi oro zipriztintzen dituelako. Martxo aurretik ere garai abozinatuak (eszentrikoak, bitxiak) ziren gureak "se ixen be ondo sorue da au mundu au bixi gariena", Kiromantzidxe poeman Sarrionandiak dioen moduan.

Zoroa da bizi garen mundu hau; ez da oraingo gauza, ostera, aspalditik dator kontua. Begi bistan —ipurdi bistan ez esatearren— dakusagu orain, baina arrazoia da sare sozialek nabarmendu egin dutela giza espeziaren jatorrizko lerdokeria. Ez du esan nahi denbora hauetan jende tentelagoa denik, ez. Garai hauetan sarriago irakurtzen dizkiegu jakintsukeriak koinatuei, besterik ez.

Hala, egunotan jakin dut orojakile ahohandi horietako baten eskutik, idazteko darabildan hizkuntza hau asmatua dela, ez dela antzestrala (antzinakoa), ezta benetako euskara ere. Engendro (munstrokeria) hutsa dela, Sabino Aranak diseinatu eta sortua. Gainera,—O, sorpresa!— asmakeria honek ez du hitzik Twitter esateko. Hori gutxi balitz, berba teknikoak eskuratzeko ere maileguetara jotzen du; beraz, beste mintzaira batzuetatik lapurtzen ditu hitzak, hain da pobrea euskara batua!

Bai, lagunok, halakoak takean-potean leitzen dira txioetan, gaiaz ezer gutxi dakitenen eskutik (edo atzamarretik?). Euskara batua zer den ere ez dakiten sasijakintsu horiek pare bat ideia —oker— solte lotu, Sabino tartean sartu, eta voilà, zirberespaziora jaurti! Erraz-erraza! Filologoak nonahi!

Sasiletradu horiek batzuetan ezjakintasunetik dihardute. Besteetan —gehienetan— maltzurkeriatik dabiltza, jakin dakitelako euskara batua sortzeak daukan garrantzia gure hizkuntzarendako. Kontzienteki edo inkontzienteki botako dituzte iritziak, baina guztiaren azpian badago arrazoi handi bat: batuak gaitu egiten duela euskara gaur eguneko mundurako, homologatu hizkuntza modernoak deitutakoekin, etorkizunerako erreminta erabilgarri bilakatu jakintza arlo guztietarako.

Batua gure hizkuntza komunitateko ezinbesteko zutoina bihurtu da. Etxe zaharretan igogailua eraikitzea bezalakoa: eraikin barrutik zutabe bat altxatuta, etxea indartzeko eta irmotzeko balio duela, euskarri argia delako. Ahaztu barik, solairuen arteko komunikazioa errazten duela, baita kalera irtetea ahalbidetu ere. Hori da batua. Eta astakeria horiek idazten dituztenek batuaren garrantzia sumatzen dute, hizkuntza kontuetan tutik ere jakin ez arren. Euren adierazpenak irakurrita, argi lagatzen digute euskarafobia dutela, ustezko kosmopolitak (kosmopaletoak) direla, edota Espainia bat, handi eta librearen zaleak.

Horrelakoekin zer egin da galdera. Barruan daramagun borrokazaleak diosku erantzun behar diegula, edo barregarri utzi denen aurrean. Senak, ordea, iradokitzen digu ez ikusiarena egiteko, erraza ez den arren odolberoa izanez gero. Zer egin beharko genuke horrelakoekin, jakinda ez dutela iritzia aldatuko? Baina, era berean, horrelako laidoak isilik jasan beharko genituzke? Ez dira odoluzkiak, lagunok. Estrategia komuna beharko genukeela uste dut zentzuzko eran, beti ere gure onerako, irainak gehitu egingo direlako, zalantza izpirik barik.

Harrigarria da bizi duguna, estrainioa. Zeren, izan ere, ondo zoroa da mundu hau bizi garena.

Leire Narbaiza
Kanpineko igerilekuan nago, gerizpetan arratsaldeaz disfrutatzen. Oso ondo dago guztia prestatuta pandemia sasoirako, eta hiru metroko distantzia mantendu egiten da hamaka artean. Eskerrak! Zeren nire ondoan dagoen ama bartz-orrazia (liendrera: zorriak izan edo, egoteko susmoa edukiz gero, erabiltzen den hortz estuko orrazia) ari zaion pasatzen semeari. Haluzinatuta nago, orrazi pasada bakoitzeko, paper baten gainean astintzen baitu, eta atzazalekin bartz edota zorriak akabatu. Higuingarria leku publiko baten.

Juan Luis Zabala

Ez nian galdetu ere egin horretaz aurrekoan —esan zidan—, baina botoa emango huen uztailaren 12an, ezta?

—Eman ninan, bai, beti bezala, betikoari, beti bezain ziur eta beti bezain gogo gutxirekin, egia osoa esateko.

Leire Narbaiza

Errepidez bidaia bat egiten dudanean beti izaten dut gogo bera: bide bazterrean dauden seinaleei jaramon egin, eta iragartzen dituzten eliza, etxe, zubi eta abarrei bisita egitea. Automobila gelditu, eta ezagutzea panelean iradokitzen duen guztia. Seguru nago sorpresa on asko hartuko nituzkeela. Txarren bat ere bai, ez dut dudarik.

Umetatik horrela ibiltzeko guraria badut ere, ez dut inoiz egin, helmugak beti agindu duelako, iritsi beharrak frenatu duelako nire nahi hori. Zer esanik ez bidaiakideen betoa, alderrai ibiltzeak jende gutxi erakartzen duelako.

Juan Luis Zabala

Ohitu al haiz maskara jantzita ibiltzen? —galdetu zidan.

—Beharko ohitu! Okerrena hasierako zalantzak izan zitunan, batzuk baietz esaten eta besteak ezetz, erosteko zailtasunak, erabiltzeko jarraibideetan kontraesanak… Baina orain bazekinagu kalera irteteko gure ezinbesteko ortopedia piezetako bat dela maskara, sakelako telefonoarekin, giltzekin eta askotariko txartelekin batera, besteak beste.

Leire Narbaiza

Uda hasierak beti egiten zaizkit gogorrak, aldaketak beti konplikatuak izaten direlako. Uztaila ez da hilabete erosoa, neguan alde batera lagatakoa, geroratutakoa, azaltzen zaigulako: Geroa, alferraren leloa esaerak ederto definitzen du. Era berean, arropa kentzeko unea ere bada, eta buruhaustez betetako sasoia: armairu aldaketak; arropa zaharra deskubritzea (onerako zein txarrerako); oso gustuko dugun nikia ez aurkitzea; oinak, bernak eta besoak airean erakustea… Azal-huste bat, nolabait esateko.

Juan Luis Zabala

Hortaz, hik benetan uste dun —galdetu nion— aginte konputerizatua behar duela munduak, algoritmoen mende utzi beharko duela gizakiak erabaki politiko, sozial eta ekonomikoak hartzeko ahalmena?