Feministaldia jardunaldietako azken hitzaldian Euskalgintza eta feminismoa gaia landuko dute, eta bertan hizlari izango da Irene Arrarats BERRIAko euskara arduraduna (Hernani, 1967), Lorea Agirre Jakin-eko zuzendariarekin eta Idurre Eskisabel EHUko ir...

Komikigileak, eskultoreak, literaturan adituak, arte feministari buruz gogoeta egin duten emakumeak, dantzariak, idazleak... Emanaldiak, tailerrak, hitzaldiak, performanceak, mahai inguruak... "Feministaldi oso ezberdinak egon dira urte hauetan, eta jaialdia erreferentzi bat da dagoeneko". Hamar urte igaro dira Plazandreok plataforma feministak lehen Feministaldia antolatu zuenetik. Juana Aranguren ordezkariak begiratua egin dio kultura feministaren jaialdiaren ibilbideari.

Aurretik egina zegoen lan bati eutsi zion duela hamar urte Plazandreok-ek. "Donostian egon zen Emakumeen Asanbladak eta Emakume Independenteen Taldeak emakume artisten erakusketak-eta antolatzen zituzten, eta haiek egindako lana jaso genuen". Arangurenek dioenez, beste hainbat arlotan bezala, feminismoak kontsideratzen du artearen munduan ere emakumeek zailtasunak dauzkatela ikusgarri egiteko, bai beraiek eta baita haien ekarpen artistikoak ere. "Feministaldiak nahi du lehenik eta behin elkargune bat izan, esperientziak parteka ditzatela esparru ezberdinetako emakumeek, eta elkarrekin eragin". Alde ludikoa ere badu; "jai bat" da, musika dago, kontzertuak...

Arteleku izan da urte luzez Feministaldiaren erreferentziazko gunea, Loiolan. Itxi eta gero, iaz Santa Teresako Artelekun egin zuten, Parte Zaharrean, eta duela bi urte, Donostia 2016 gunean. Badira hiru urte Feministaldiak babesa jasotzen duela Donostiako kultur hiriburutzaren aldetik: "Donostia 2016k momentu batean bere programan txertatu zuen Feministaldia. Babestu egin behar ditu martxan dauden egitasmoak eta hiriburutza urtea bukatzen denean ere jarraipena izango dutenak". Aurten, gustura daude Feministaldia Tabakaleran egiten ari direlako: "Tabakalera lot dakioke emakumeen mugimenduari eta mugimendu feministari". Arangurenek dioenez, Plazandreok-en eta Emakumeak eta Hiria foroaren aldetik mugimendu ugari egon zen Donostiako Emakumeen Etxea han jartzeko. "Zigarreta egileak oso garrantzitsuak izan ziren Donostiako langile klasearen artean, aitzindari izan ziren emakumeen lan eskubideak eta sindikalak aldarrikatzen". Orduan ez zuten lortu Emakumeen Etxea han kokatzea, baina, orain, Feministaldia han egiteak "zentzu handia" du Arangurenen arabera: "Zigarreta egileek egindako lan horrekin konektatzea da, lan paralelo bat da artearen munduan. Aurtengo leloak dioen bezala —Kontra—, arte feministak beti zalantzan jartzen du ordena patriarkala; aldarrikatzen du ordena patriarkalari desobedientzia egitea, eta zalantzan jartzen du dominazio sistema bat".

Donostiako beste zenbait gunetara ere iritsiko da Feministaldia. Guardetxean egingo dute amaierako jaia, bihar, 22:00etan. Emakumeen Etxean, berriz, Emakume donostiarrak 1870-2015, emakumeen emanzipazioa lortzeko bide luzea erakusketa inauguratu dute aste honetan. Urtarrilaren 15era bitarte ikusi ahal izango da.

Unai Agirre, Alaia Martin, Beñat Gaztelumendi, Jon Maia, Agin Laburu, Iñaki Apalategi, Oihana Iguaran eta Arkaitz Oiartzabal Xamoa eseriko dira bihar, 17:00etan, Donostiako Illunbeko oholtzan. Saroi Jauregi eta Ion Zaldua ariko dira aurkezle lanetan. Bertsolarien lana epaitzeaz, berriz, Eneritz Azkue, Elisa Iztueta, Maite Sukia, Zigor Leunda, Bakarne Urreaga eta Mikel Lersundi arduratuko dira.

Inaxi Etxabe bertsolari zumaiarrak jantziko dio txapela irabazleari. Saroi Jauregi Gipuzkoako Bertsolari Elkarteko lehendakariak adierazi duenez, "plaza ukatu zaion emakume bertsolarien belaunaldi oso baten ordezkari gisa".

Finalerako sarrerak Internet bidez eros daitezke www.bertsosarrerak.eus webgunean. Bertsozale Elkarteko bazkideek merkeago izango dute sarrera, 15 euroan; 16 urtetik beherakoek 10 euro ordaindu beharko dute, eta gainerakoek 20 euro. Internetez erositako sarrera guztietan agertzen da aretora zein atetatik sartu behar den (3 edo 10 A ateak). Salmenta guneetan sarrera erosi dutenek, berriz, 1. atetik sartu beharko dute. Hala ere, behin aretoan sartuta, bertsozaleek batetik bestera mugitzeko eta nahi duten lekuan esertzeko aukera izango dute.

Illunbera iristeko garraio publikoa erabiltzea gomendatu du antolakuntzak. 15:30ean irekiko dituzte Illunbeko ateak.

Mugikortasun arazoak dituzten pertsonen beharrak behar bezala kudeatu ahal izateko (aparkalekua, aretoan kokapena...), antolakuntzari aurrez joango direla abisatzeko eskatu dute: gipuzkoa@bertsozale.eus.

Asteburua pasatzera doazen erretiratuak, eta astea pasatzetik datozen ikasleak. Multzo horietan banatzen dira ostiral eguerdian Pio XII.a plazako geltokian dauden gehienak. Ez dira multzotan banatzen, baina, laster inauguratuko den geltoki berriaren inguruan iritzia ematerakoan: "Bi urte daramatzat geltokia erabiltzen, eta kaosa da. Eskainitako zerbitzua eskasa da, eta oso leku gutxi dago. Begi onez ikusten dut aldaketa", esan du Urtzi Bazterra ikasleak.

Antzeko ustea du Pesa etxeko autobus gidariak ere —ez du izenik eman nahi izan—. Bere arabera, asteburua gerturatu ahala "itogarria" bihurtzen da geltokiko giroa, eta geltoki berriak hori konponduko duela uste du. Autobusa uzteko lekurik ez du aurkitzen maiz, erabiltzaileen bila datozen autoak direla eta. Egoera hori Atotxako geltokian aldatzea espero du, leku gehiago egongo baita: "Hemen ez dago lekurik inoren zain geratzeko, eta denek bide erdian uzten dute autoa. Zain dagoena barruan baldin badago gaitz erdi, mugitu daitekeelako, baina batzuetan ordu erdi baino gehiago egon behar izan dut zain. Horrelakoetan, udaltzainei deitzea beste irtenbiderik ez da izaten, denboraz oso justu ibiltzen baikara".

Autobus gidariak derrigortuta daude geldialdiak egitera, atseden hartzeko. Arazo bilakatzen zaie sarritan, non geraturik ez dutelako: "Alde horretatik, Gasteizko geltokia ondo prestatua dago, bakoitzak bere nasa baitu. Espero dut antzeko zerbait egin izana Atotxako geltokian".Gidariak, baina, ez daki zer itxura daukan geltoki berriak."Oraindik ez digute joaten utzi", eta ez du uste puska batean joango direnik ere: "Esan didatenez, hilaren 17an inauguratuko dute, baina beste hilabete eta erdi baino gehiago igaroko da hara joan aurretik, lanak amaitzeke baitaude".

Lanak amaitu aurretik inauguratzeak Donostia 2016 kultur hiriburutzarekin zerikusia duela uste du Virginia Alduntzin erabiltzaileak: "Urte garrantzitsua dator, eta hiriak bisitariak erakarri nahi baditu, beharrezkoak dira horrelako azpiegiturak. Hau txikiegia geratu da, eta Espainiako hirietara oso zerbitzu gutxi daude. Geltoki berriaren irekierak mesede egingo duela uste dut". Egunerokotasunean ere hobekuntza nabarmenak izango diren esperantza du, geltoki berriaren zati bat lurpean eraiki izanak "hemengo anabasa baretzen" lagunduko baitu.

Aldarriak nonahi

Alduntzinekin ados dago Cristina Oses: bisitariak erakartzeko akuilu izan daiteke geltoki berria eta bertako zerbitzuen hobekuntza. Hala ere, ez du egunerokotasunean erabiltzen dutenekin ahaztu nahi: "Nire semeak dezente erabiltzen du geltokia, eta haiei eman behar zaie lehentasuna". Ez hori bakarrik; Pasai Donibanekoa da Oses, eta probintziatik datozen autobusek geltoki berriarekin lotura onak izatea garrantzitsutzat du: "Askotan presaka ibiltzen da jendea autobusez aldatu behar duenean, eta zaindu beharreko alderdia da". Elbarrituen elkarteak agertutako kexuarekin ere kezkatuta dago. Irratian entzun zituen haien kexuak. Haien arabera, 21 nasatik bederatzik soilik dute elbarrientzat irisgarritasuna, eta "derrigor konpondu beharreko gaia" dela uste du, elbarrien eskubideak defendatu aldera.

Xabier Lopezek, bere aldetik, egunerokotasunean duen inpaktua aztertu nahi du iritzia eman baino lehen. Egunero hartzen du Bilborako autobusa, eta ez daki geltoki berrira iristeko nola moldatuko den: "Eguraldi onarekin bizikletan ibiltzen naiz, baina txarra egiten duenean Dbuseko autobusa hartu ohi dut Amara Plazara etortzeko. Suposatzen dut autobusen ibilbideak aldatu beharko dituztela behar berrietara egokitzeko".

Bakoitzak bere aldarriak eginagatik, bostak bat datoz berrikuntzaren beharrarekin. Hala laburbildu du egoera Osesek: "Herrialde azpigaratuetakoa dirudi Pio XII. plazako geltokiak". Eraikinak "Donostiak merezi duen zerbitzua" eskainiko duen esperantzan, erabiltzaileei ere eskaera bat egin die izenik eman ez duen gidariak: "Ganorazko geltokia izatea lortzen badugu behingoz, jokatu dezagun guk ere ganoraz, erosotasunaren izenean inoren lana oztopatzen ibili gabe".