Albisteak

[Herriz herri] Bergara. Parterik aparte gera ez dadin
2016-07-152016-07-14Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Bergara. Parterik aparte gera ez dadin

Maite Alustiza

Lehen aldiz, ikastolaren aldeko jaialdi batean igo ziren oholtzara. 1966. urtean izan zen, Bergaran, herriko jaien inguruan. 50 urte geroago, Urretxindorrak taldeak Aitorren hizkuntz zaharra, Mendiko puntatik eta beste hainbat kantu abestu ditu herritarren aurrean. Joan den larunbatean, omenaldi hunkigarria egin zieten udal pilotalekuan, Urretxindorren Lagunak taldeak antolatuta. Herriko eragile ugarik parte hartu zuten ekitaldian; ikusleen artean, berriz, herrikoak zein kanpokoak. Duela 50 urte bezala, ikastolaren aldeko jai bat hartuko du aurten Bergarak, urriaren 2an. Egun horri begira, prestaketetan buru-belarri dabiltza Aranzadi ikastolakoak, Demasa izan dadin. Besteak beste, 2.000 boluntario lortzeko erronka martxan dute. Urria iritsi arte, kirol eta kultur arloko ekintza ugari antolatzen dihardute: gaurko, emakumeen txirrindulari lasterketa prestatu dute (18:30ean, erdigunetik). Irailean, berriz, Kultura Hamabostaldia egingo dute, bi urteurren aprobetxatuta: Aranzadi ikastolaren 45. urtemuga eta Kilometroak jaiaren 40. aldia.

Parte hartzeari garrantzi berezia eman diote Bergarako Kilometroen egitaraua osatzeko. Jaia herritarrentzat antolatu beharrean, herritarrekin antolatu nahi izan dute. Besteak beste, haurrena izango den espazio bat eratzeko, Blai-blai prozesua gauzatu dute.

Udala eta parte hartzea

Bergarako udal gobernuarentzat ere garrantzitsua da herriko eragileekin hartu-emanean aritzea. Elena Lete alkateak azaldu duenez, hainbat alorretako herritarrekin lanean ari da udala; horren adibide, kultur eragileen batzarra, jaietako batzarra, kirol eragileena eta gizarte eragileena osatu izana. "Nabarmendu behar da berdintasunaren mahaia osatzeko pausoak eman direla, berdintasun esparruan lan egiten duten eragileekin lehenengo ekintza egin dela, eta hurrengo pausoa emateko oinarriak ipintzen ari garela". Ekonomia sustatzeko ere, bi forotan ari dira parte hartzen, Berelan foroan —Bergara, Elgeta eta Antzuolako udal eta eragileak batzen dira— eta Bergara Bizi programan —merkataritza arloan—.

Urtebeteko jardunean, udal gobernuaren "adierazle nabarmen bat" parte hartzea izan dela dio Letek: "Zeharkako helburua dela ulertzen dugu gobernuaren eginkizun guztietan". Abian jarritako hainbat prozesu aipatu ditu, herrian egindako lehen galdeketa, esaterako: hondakinen gaikako bilketari buruzkoa. Azaroan egin zuten, eta prozesuarekin ez ezik, emaitzarekin eta ondorenarekin ere pozik agertu da alkatea: "Oso ondo joan zen bosgarren edukiontziaren ezarpena". Gaineratu duenez, maiatzeko datuen arabera gaikako bilketa %83,81 izan da. "Oso datu ona da, herria zoriontzeko modukoa. Bergararrok arduraz jokatzen dugula erakusten digu, hezitako herri bat garela".

Kultur esparruan ere sustatu nahi izan dute parte hartzea: Errege Seminarioan, Obretan baina zabalik programa martxan izan dute. Gasteizko Andre Mariaren katedraletik hartu zuten ideia, eta, obretan ere, herriko ondarea erakutsi nahi izan diete herritarrei. Leteren arabera, Errege Mintegiko aretoko obrak aurreikusitako martxan doaz. "Ondareak emandako izendapenaren barruan lanean gabiltza, monumentu izaera berezia daukan eraikuntza bat da, eta bere baldintzak eta erronkak ipintzen dizkigu. Eraikuntzak berak bere mugak eta aukerak ematen dizkigu".

Obra eta erretaularen berreskuratzea aurten bukatzea espero dute, eta gero hornitu egingo dute: "Eszenan aditua den enpresa bat kontratatu dugu, eta proiektu hori garatzen ari da, kultur eragileekin lanean, eta, noski, udal kultur teknikariekin elkarlanean; azken finean, horiek izango dira ekipamendua erabiliko dutenak eta Bergarako ezaugarriak ezagutzen dituztenak". Parte hartze bidez bideratutako beste proiektuen artean aipatu ditu Zubieta kaleko urbanizazio proiektua, Agorrosingo harmailena —hilabete honetan bukatuko dute— eta Labegaraieta auzoko kirolgunea eta haren inguruko aisialdi eremuaren erabilera definitzeko prozesua.

Landa eremuari lotuta, auzo guztien beharrak batzeko eta koordinatzeko lanketa egiten ari dira. "Plangintza bat osatu nahi dugu, non gure ondorengo lana adierazita geratuko den". Lan horretan auzoen artean "oreka eta garapen berdintsua" bilatuko dute.

Koherentea eta eraginkorra

Parte hartzeaz gain, "koherentzia" da gobernuaren zutabeetako bat. Letek dioenez, euren jardunak oposizioan zeudenean egindako lana eta esandakoa dauzka oinarrian: "Gobernuaren ardura hartu genuenean ez ginen hutsetik hasi, baizik eta aurrelan horren guztiaren jarraibidea egin dugu".

Udaleko alderdien artean, lehen aldiz bozeramaileen mahaia osatu dute. Aurten hasi dira martxan, eta udaleko lau alderdiak daude ordezkatuta —EAJ, EH Bildu, Irabazi eta PSE-EE—. "Lan egiteko gaiak ez daude faltan, eta osaketa hau sendotu egingo da; bere izaera propioa ematea da helburua".

Erakunde "eraginkorra, erabakitzailea, entzulea eta arduratsua" izan nahi du udalak, eta ezaugarri bakoitzari lotuta, hainbat proiektu ari da gauzatzen. Eraginkorra izateko, adibidez, teknologikoki "aldaketa nabarmenak" egin dituzte. "Hogei urte zeuzkan azpiegiturak moldaketa sakon batean daude murgilduta; horren bitartez udala etorkizunera eta administrazio elektronikora begira egotea nahi dugu".

Erabakien atalean, Espoloiko kioskoa eraitsi izana. "Egoera kaskarrean" zegoela eta, maiatzean bota egin zuen udalak: "Gure erantzukizuna zen, eta herritarren segurtasuna gure ardura da". 1924an inauguratu zuten kioskoaren beheko zatia, eta 1950ean erabili zuten lehenengoz. Hamalau urtez "erdi itxita" egon zen gero. Orain, udala Espoloirako aurreproiektu bat lantzen ari da, eta epeka gauzatzeko asmoa du, hiru fasetan. "Horretan ere parte-hartze prozesu bat egoki ikusten dugu". Egin dituzten beste hainbat obra ere zerrendatu ditu Letek: Errekalde lorategiko horma konpontzea, Elorregi hilerriko bidea eta Keresatsu baserriko bidea konpontzea...

"Gizartearen beharrak erantzuteko", diru laguntzen plan estrategikoa onartu zuten; horretan, diru laguntza guztiak daude, eta legealdi osorako. "Nabari geratzen da esparru guztietako zer ildo sustatu nahi den, eta ez bakarrik aurten, baizik legealdi osorako". Arduratsu izateari dagokionez, berriz, energia eraginkortasunez erabiliz "hobekuntzak" egin dituzte; besteak beste, argiterian eta kirol eta eraikuntza publikoetan.

Erantzulea, giza arduragabekeria
2016-07-082016-07-07Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

Erantzulea, giza arduragabekeria

Eider Goenaga Lizaso

Ez gaitzazu utz". Horrelaxe egiten dio bisitariari ongietorria Zuhaitz-pe animalien babeslekura iristean topatzen duen afixak. Hiruzpalau poni eta asto parea hurbildu dira hesira; ogia ematera joandako ama-alaben eskutik ari dira jaten. Ondoren, hesiz inguratuta, untxiak daude; eta, barrura sartzean, kaioletan, txakurrak eta katuak. Kalean topatutako 140 txakur eta 350 bat katu dituzte gaur egun. Gemma de la Peña Zapirain babeslekuko langileak dioenez, ia egunero iristen zaie txakur bat babeslekura. "Astean iristen zaizkigun zazpietatik bost-edo galdutako txakurrak dira, eta jabeak etortzen dira bila; baina besteak abandonatutako txakurrak dira, jabeek kalean utzitakoak. Horiek gurekin gelditzen dira, norbaitek begiz jo eta etxera eramatea erabaki arte".

1997an ireki zituzten Zuhaitz-peko ateak, eta ia hogei urte daramatza De la Peñak bertan lanean. "Gipuzkoako Animalien Babeserako Elkartea, ordea, askoz ere lehenagotik ari da lanean. Gipuzkoan bazkide asko izan ditu beti elkarteak, eta horiei esker erosi zuten toki hau, eta horiei esker egiten dezakegu lan hau". Bazkideez gain, txakurrentzako ostatua, albaitaritza kontsulta eta denda daude Zuhaitz-pen, eta hortik ateratzen den diruari zein udalekin dituzten hitzarmenei esker eusten diote egitasmoari.

Hitzarmenak udalekin

Udaletatik abisua jasotzen dutenean joaten dira Zuhaitz-pekoak txakurraren bila. "Gu ez gara ibiltzen abandonatutako animalien bila, udalek deitzen digute. Animalien babeserako legeak behartu egiten ditu udalak kalean dabiltzan animaliak jaso eta 30 egunez mantentzera. Baina udalek ez dute azpiegiturarik txakurrak edukitzeko, eta hitzarmenak ditugu Gipuzkoako ia udal guztiekin". 30 eguneko tarte hori izaten dute jabeek txakurra berreskuratzeko; "eta behin 31. egunetik aurrera, haien bila inor etorri ez bada, gure kargu gelditzen dira". Udalak 30 eguneko egonaldia ordaintzen du, eta hortik aurrera babeslekuaren gain gelditzen da mantenua.

Animaliak adopzioan ematea da babeslekuaren helburua. "Gure helburu nagusia animalia hauei familia bat, jabe bat, etxe bat bilatzea da. Baina, inor etortzen ez bada, guk zaintzen ditugu". Txakurrak kaioletan egoten dira, eta tamainaren eta sexuaren arabera sailkatzen dituzte. Zortzi-hamar txakur egoten dira kaiola batean, eta egunean bitan zabaltzen diete atzeko atea, aldameneko belardian ibil daitezen, kaiola garbitu bitartean. "Txakur arriskutsu gisa sailkatutakoak, berriz, aparteko kaiola batzuetan izaten ditugu; kumeak ere bai; eta baita iritsi berriak direnak ere, bizpahiru egunez".

Gaur egun toki arazorik ez dutela dio De la Peñak. "Baina, garai batean, toki arazoak genituenean, txakurrak sakrifikatu egin behar izaten genituen. Jendeak ez du begi onez ikusten, eta askok ez dute ulertzen, baina toki arazoak daudenean ez dago beste irtenbiderik. Txakurrek samalda osatzen dute, zortzi-hamarreko taldea egiten dute, eta zuk kaiolan gehiago sartzen badituzu, beraiek dira sobera dagoena garbitzen dutenak". Halere, helburua animaliei bizirik eustea dela azpimarratu du De la Peñak, tarteka bestelako neurriak hartu behar izan diren arren. "Badakit gogorra dela, baina hori da errealitatea, eta argi dago honen erantzulea zein den: giza arduragabekeria".

Txakurrak abandonatzearen inguruko kontzientzia, "zorionez", gero eta handiagoa dela uste du De la Peñak. "Hainbeste hitz egin eta hainbeste kanpaina egin ondoren, nik esango nuke gero eta txakur gutxiago uzten direla kalean, baina oraindik abandonatzen dituzte. Eta gerta liteke, kasu bakanen batean, txakur jabeak beste irtenbiderik ez izatea, baina gehienetan utzikeria eta arduragabekeria dago horren atzean. Gezurra badirudi ere, oraindik badaude Eguberrietan umeei txakurkumeak oparitzen dizkieten gurasoak".

Txakurra kalean utzi baino lehen babeslekura eraman daitekeela nabarmendu du De la Peñak. "Arduraz jokatzen duenak, txakurra abandonatu beharrean, hemen uzten du. Normalki, guk ez dugu arazorik jartzen onartzeko". Hori esan eta berehala, bikote bat hurbildu da babeslekuko harrerara; banantzera doazela-eta, 15 urteko txakurra bertan utzi nahi dutela esan diote De la Peñari. "Ezetz esan diet. Nola utziko duzu 15 urteko txakur bat hemen? Bere burua hiltzen utziko luke, ez luke jango, ezta egunero txuleta bat emanda ere! Adin horrekin, zenbateko bizitza geldituko zaio, bada? Urtebete?". Txakurrarekin bueltan bidali du bikotea, eta txakurrari merezi duen moduan hiltzen uzteko eskatu die.

Gertatutakoa salbuespena dela azaldu du De la Peñak. "Normalean, denak hartzen ditugu, bestela kalean bukatuko dutelako. Espero dut hauek halakorik ez egitea". Adoptatzeko garaian ere ez dutela traba handirik jartzen adierazi du. "Hona datorrenak badaki zerbait, dendara joan beharrean abandonatutako txakur bat hartzea erabaki du, eta horrek erakusten du gutxieneko kontzientzia bat badutela". Txakurra eraman nahi dutenei elkarrizketa bat egin, datuak hartu eta txakurra aukeratzen uzten diete. Aukera handia da: arraza garbikoak (pitbullak, artzain txakur alemanak, setterrak, cockerrak...) zein nahasiak, handiak zein txikiak, kumeak zein helduak. "Adoptatzera etortzen direnean ez dituzte beti kumeak nahi, ezta beti arrazakoak ere. Denetik dago. Gehienetan, buelta bat ematen dute, txakurrak ikusten dituzte, guri galdetzen digute eta bat gustatzen zaienean, etxera eramaten dute".

Pozik hartzen dituzte Zuhaitz-pen txakur bat adoptatzera etortzen direnak. Baina txakurrik gabe bueltan bidalitakoak ere izaten dira. "Umearentzako txakur bila etorri ziren lehengoan guraso batzuk. Ez zegoela erantzun nion. 'Nola ez dagoela txakurrik?', galdetu zidan, harridura aurpegiarekin. 'Ez, ez, ez dago 5 urteko ume batentzako txakurrik', erantzun nion. Txakurra edukitzeak ardura handia eskatzen du. 15 urte biziko da, eta heldu baten beharra du zaintzeko. Esku hutsik joan ziren".

Ez zen izan Zumarragako Izaskun Zubimendiren eta haren bikotekidearen kasua. Donostiara joaten direnean, noizbehinka, gustatu egiten zaie babeslekura bisita egitea. "Duela hiru urte adoptatu genuen txakur bat hemen. Bagenuen beste bat garai hartan, baina zahartzen ari zen, eta bigarren txakurra hartzea erabaki genuen". Zuhaitz-pera bisitak egitearen ondorioz erabaki zuten txakurra adoptatzea. "Arraza nahastuko bat hartu genuen. Pintto. Emozio bidez erabaki genuen zein txakur hartu. Txakurkumea zen, amarekin zegoen goxo, eta gustatu egin zitzaigun".

Katuak, antzututa

Hala ere, Zuhaitz-pen gehiago dira katuak txakurrak baino. "Hogei urte daramatzagu kaleko katuen kolonia osoak antzutzen. Antzutu eta berriro askatu egiten ditugu. Baina, batzuetan, katu talde handiak biltzen dira komeni ez den tokietan —eraikinek jan dituzten tokietan, adibidez—, eta horiek hona ekartzen ditugu". Udalei katuen kargu egitea txakurrekin baino gehiago kostatu zaiela dio De la Peñak. "Asko kostatu zaigu, baina ari dira. Izan ere, katuak ere animaliak dira, eta animalien babeserako legeak denak babesten ditu".

Kezkak partekatzeko tenorea
2016-07-082016-07-07Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Kezkak partekatzeko tenorea

Julene Frantzesena
Ikaskide batek sexu erasoa jasan ostean, 2013aren bukaeran sortu zuten Mare More taldea Azpeitiko Iraurgi ikastetxeko ikasleek. Ordurako, baina, ari ziren Arremanitz kooperatibako kideak hezkidetzaren, sexualitatearen eta tratu onen ...

Hegaldirik galdu gabe
2016-07-082016-07-07Albisteak, Ekonomia, gipuzkoa

Hegaldirik galdu gabe

Erik Gartzia Egaña

Urteak zeramatzan Hondarribiko aireportuak Espainiako Estatutik kanpoko helmugetara hegaldirik eskaini gabe. Hilaren 22an, Madalen Egunean etengo da madarikazio hori. Izan ere, egun horretan hasiko dira Hondarribiko eta Lutongo aireportuak —Londresko erdigunetik 48 kilometrora— lotuko dituzten hegaldiak. Horrela, udaran ohikoa izaten den Mallorcako hegaldiari batuko zaizkie. Irailaren 4ra arte egongo dira indarrean zerbitzuak, astean bina hegaldi eskainita: astearte eta ostegunetan.

Guztira, 48 hegaldi izango dira, eta, kalkuluen arabera, 2.400 bidaiari gehiago erakarriko dituzte Hondarribira. Air Nostrum hegaldi operadoreak eskainiko ditu bi hegaldi horiek. Urte osoan Madrilekin eta Bartzelonarekin lotzen dituzten hegaldiekin lan egiten du enpresak —Valentzian du egoitza—. Aireportuan lan egiten duen beste konpainia Vueling da, baina Bartzelonara joaten diren hegaldiak bakarrik eskaintzen ditu.

Londres-Lutongo aireportuarekin uda honetan Hondarribiatik egingo den lotura "proba" modukoa izango da, AENAko iturrien arabera —Hego Euskal Herriko lau aireportuak eta beste 42 kudeatzen ditu—: "Londresera joango den hegaldia termometro gisakoa izango da, eta, bezeroek emango dioten erantzunaren arabera, hegaldia mantendu ala ez erabakiko du Air Nostrumek. Bai operadore horrek baita gainontzeko konpainiek ere aztertuko dute zein eskari dagoen, eta horretan oinarrituta beste helmuga batzuk eskain ditzakete". Gipuzkoa "oso erakargarria" dela uste dute, turismorako zein negozioetarako, eta, horregatik, AENAk espero du gero eta nazioarteko hegaldi gehiago eskaini ahal izatea.

Bidaiari gehiago

Azken urteetan Hondarribiko aireportuak jasotzen duen bidaiari kopurua handitzen ari da, modu nabarmenean. Maiatzean eman zituen AENAk azkeneko datuak. Iazko hilabete berarekin alderatuta, bidaiari kopurua %3,5 hazi da. Operazio kopurua, berriz, %9,3 handitu da, eta maiatz arteko urteko operazio kopurua %6,3 igo da.

Datu horiek kontuan hartuta, maiatzean 27.358 bidaiari pasatu ziren terminaletik, eta urteko lehen bost hilabeteetan, berriz, 104.901 izan dira hegaldiren bat hartu dutenak. Astean, guztira, hamabi eta hamasei hegaldi artean eskaintzen ditu Hondarribiko aireportuak, eta horiei charterrak, hegaldi pribatuak edo aisia helburu dutenak batu behar zaizkie.

Bidaiari kopurua hazteko faktore bat izan daiteke Donostia 2016 kultura hiriburutza. AENArekin jarri da harremanetan Gipuzkoako Hitza, eta, enpresako ordezkariek esan dutenez, "oraindik goiz da" faktore horrek izan duen pisua aztertzeko: "Urte bukaeran ikusiko dugu ea zer-nolako eragina izan duen". Hala ere, ekitaldi garrantzitsuek beti puztu dute bidaiari kopurua; kongresuek, kirol ekitaldiek, kontzertuek edo dena delakoek.

Donostia, Gipuzkoa eta Euskal Herria, oro har, momentu gozoan daude turismo aldetik. AENAren arabera, aireportuetan "asko nabaritzen" ari da turisten etorrera: "Arlo horretan, erakunde publikoak egiten ari diren lana txalotzekoa da. Eskaintza turistikoa ongi egiten ari dira. Gipuzkoa zenbat eta ezagunagoa kanpoan, orduan eta jende gehiago etorriko da hona".

Esparruak ugaritu

Hondarribiko aireportuaren negozio esparruak ugaritzeko lanean ari da AENA. Astean zehar egiten diren bidaia komertzialen artean, ez dituzte sartzen hegaldi pribatuak. Izan ere, kopuru nahiko aldakorra da, eta sasoiaren arabera gehiago edo gutxiago egoten dira. Berez kopuru osoaren ehuneko oso txikia dela dio aireportua kudeatzen duen enpresak. Gainera, bidaiari gutxi mugitzen dituzte hegaldi bakoitzean. Hala ere, arlo hori lantzen ari dira, "negoziobide interesgarria" delako. Izan ere, tokiko ekonomian "eragin handia" dute, mota horretako hegaldiak egiten dituzten bezeroek eroste ahalmen handia dutela ziurtatu dutelako.

Operadore berriei dagokienez, Hondarribira erakartzeko lanean ari direla baieztatu du AENAk. "Kudeatzen ditugun aireportu guztiak eskaintzen dituen marketin saila dugu, eta ahalik eta operadore gehien erakartzeko lanean ari dira, Hondarribikora barne". Hori bai, konpainiak dira bide berri bat ezarri edo hegaldien maiztasuna areagotzea —ala gutxitzea— erabakitzen dutenak.

Orain dela bost urte Brusela eta Erroma helburu zituzten hegaldiak irteten ziren Bidasoaren bokalean dagoen aerodromotik. Ordutik, ez du lotu Espainiako Estatutik kanpoko aireporturik. Horretarako, Loiu (Bizkaia), Miarritze (Lapurdi) edo Noainera (Nafarroa) joan behar da.

Hondarribiko aireportuak, beraz, beste hiru ditu ehun kilometro baino gutxiagoko distantzian. AENAren ustez, "ongi" erantzuten die Bartzelonarekiko eta Madrilekiko lotura eskatzen duten bezeroei. Horrez gain, azpiegitura "egokiak" ditu etorkizuneko balizko eskaintza komertzialak jasotzeko, baita hegaldi charterrak edo pribatuak ere. Horregatik, ez dute aireportua handitzerik espero.

“Libreki mugitzeko askatasuna islatzen du erakusketak berak”
2016-07-082016-07-07Albisteak, gipuzkoa, Kultura

“Libreki mugitzeko askatasuna islatzen du erakusketak berak”

Xabier Meabe Sarriegi

Beneditarren artxiboak piztutako jakin-minetik eratorritako erakusketa ibiltaria da Eduardo Molinarirena (Buenos Aires, Argentina, 1961). Lazkaon ikus daiteke, uztailaren 23ra arte. Proiektu "bisuala" da; artea eta historia uztartzen ditu, eta irudi guztiek indarkeria islatzen dute.

Nolatan Argentinako artista bat Lazkaon erakusketa bat jartzen?

Bake-ituna proiektuko Aldiriak sailean parte hartzeko gonbidapen bat jaso nuen Donostia 2016tik. Jatorri ezberdineko zazpi artistarekin jarri ziren harremanetan, eta Donostiatik kanpo garatuko zen proiektu jakin bat lantzeko eskatu ziguten bakoitzari. Lekua aukeratu behar genuela esan zigutenean, eta nik Argentinan ordura arte eginiko lanak kontuan izanda, Lazkaora etortzea erabaki nuen, oso leku interesgarria iruditzen zitzaidalako.

Interesgarria zergatik?

Bertako Beneditarren artxiboak beti sortu izan dit jakin-min handia. Argentinan nengoela, neure kasa ikertu nuen artxibo hori bera, eta, orain, Lazkaora etorrita, artxibora bertara zuzenean joanda, nire kontsulta propioak egiteko aprobetxatu dut. Horri esker, hemengo historia ezagutzeko aukera izan dut. Artxibo honek eman dit Lazkaon jarritako erakusketa ibiltari hau egiteko inspirazioa.

Proiektu hau Lazkaora egokitua dago. Beste lekuren batera molda daitekeela uste al duzu?

Nire esperientzia pertsonala aintzat hartuta, behintzat leku honekin lotura berezia aurkitu dut. Ikusi eta aztertu egin beharko nuke erakusketa hau egiteko Lazkaorekin lortu dudan konexioa beste lekuren batekin ere lor dezakedan.

Erakusketa ibiltaria. Zer lortu nahi duzu bisitaria leku batetik bestera mugitu behar horrekin?

Nire praktika artistikoak izaera edo nortasun jakin bat garatu du, erakusketa ibiltariarena. Proiektu bisuala da, baina artea eta historia lotzen ditu berarekin. Era berean, lortu nahi izan dut ikusten den horrek inguruan daukan testuinguruarekin lotura izatea ere. Eta Lazkaon zehar ibili izan naizenean, puntu estrategiko jakin batzuk aurkitu izan ditut nik izandako ideia hori islatzeko.

Beraz, zuk Lazkaorekin lortu duzun "konexio" hori lazkaotarrei itzuli nahi diezu.

Hori da. Nire barnean sentitu izan dudan hori jendeari transmitiarazi nahi diot erakusketa honekin. Horrexegatik, leku bakoitzean ikus daitezkeen irudiek testuinguru jakin bat azaltzen dute, baina, era berean, lotuta daude erakusketa guztiarekin.

Euskal Herriko historia azaltzen duzu koadro, irudi, inskripzio eta oharrak erabilita. Hala ere, erakusketak ez dio ordena jakin bati jarraitzen. Zergatik?

Jendeak bere erara bisita dezake nahi duen eremua: udaletxeko zatia ez beste guztia egunez nahiz gauez ikusi ahal izango du. Nolabait esateko, ipuin edo kontakizun bat kontatzen dut, eta irudi guztiek indarkeria islatzen dute; bai indarkeria historikoa eta bai ingurumenaren aurkako indarkeria. Proiektuak gai horien inguruan hausnartzera gonbidatu nahi du ikuslea. Garrantzitsua iruditzen zait ibili bitartean pentsatzea, erakusketak berak libreki mugitzeko askatasuna islatzen baitu.

Izenburu iradokitzailea du erakusketak: 'Pozoia zure makinerian'. Zer mezu gordetzen du?

Nire ikuspegitik, badaude puntu komun batzuk azken mendeetan egon izan diren gizarteko indarkeria mota ezberdinetan, eta baita negozioen, industriaren eta teknologiaren makinerian ere. Puntu komun hori lurraldeen konkista da, gizarte horrek edo lurralde horrek izan ditzakeen errekurtsoak kontrolatzeko. Era berean, indarkeria hori babesgabeen aurka jotzeko ere erabiltzen da —zibilen aurkako gerrak, adibidez—, eta, makineriaren ikuspegitik, natur errekurtsoak eraldatzeko edo desegiteko joera dago, bizitza bera deuseztatzeko joera, bai gizakiena, bai animaliena.

“Artea” kantuz aurkeztera
2016-07-082016-07-07Albisteak, gipuzkoa, Kultura

“Artea” kantuz aurkeztera

Maite Alustiza

"Zer ilusio! Zer ilusio! Gaur euskaldunen lurretara etorri naiz, nazio kurduaren artea aurkezteko". Zinar Ala inprobisatzaileak hala hasi zuen Hernaniko saioa, kurdueraz, apirilaren 17an. Europa Bat-batean topaketen barruan, Kurdistango, Sardiniako eta Euskal Herriko kantariak bildu ziren orduan. Udaberrian egindako hainbat saioren ondotik, azken geltokira iritsi dira orain jardunaldiak. Astelehenetik larunbatera bitarte, herrialde ugaritako inprobisatzaileak elkartuko dira Donostian, Kantu Inprobisatuaren Nazioarteko Topaketan. Mintzola Ahozko Lantegiak eta Donostia 2016 Europako kultur hiriburutzak prestatu dute, elkarlanean.

Jardunaldi akademikoak eta emanaldiak izango dira egunero. Goizetan, nazioarteko adituek hitzaldietan eta mahai inguruetan parte hartuko dute, Miramar jauregian —izen ematea itxita dago—. Egun bakoitzean gai bati helduko diote. Astelehenean, esaterako, kantu inprobisatu ezberdinen inguruko xehetasunak azalduko dituzte; asteartean, belaunaldiz belaunaldiko transmisioa jorratuko dute, eta, asteazkenean, generoa hartuko dute gaitzat. Herrialde askotako kantu inprobisatuez jardungo dute saio horietan: Herrialde Katalanak, Austria, Murtzia, Zipre, Brasil, Kuba, Mexiko, Sardinia, Euskal Herria, Karelia, Estatu Batuak, Galizia, Gales...

Hitzaldiekin batera, inprobisazioarekin zerikusia duten filmak eta argazki erakusketak ikusi ahal izango dira Miramarren. Munduko kantu inprobisatuaren datu basea ere aurkeztuko dute, ostegunean —uztailaren 14an—. Mapa dinamiko bat da Kulturartea, eta Xenpelar Dokumentazio Zentroaren bidez garatu da. Horretan, adierazpide bakoitzak dituen ezaugarriak, egindako ikerketak, biografiak, grabazioak eta bestelako informazioa bildu dute. Mundu guztiko aditu, ordezkari eta inprobisatzaileak egongo dira aurkezpenean.

Arratsaldeetan, berriz, kantu inprobisatuaren ikuskizunak egongo dira Donostian: sei, guztira —horietako bat, Oñatin—. Austria, Euskal Herria, Gales, Herrialde Katalanak, Kuba, Mexiko eta Zipre egongo dira ordezkatuta. Saio batzuk ikusteko beharrezkoa da sarrera erostea; www.bertsosarrerak.eus webgunean eskura daitezke —astelehenekoak 10 euro balio du, eta asteazken eta larunbatekoak, 15—. Gaiak prestatzen Alaitz Rekondo, Arrate Illaro, Oihana Iguaran eta Maite Berriozabal aritu dira. Aurkezle lanetan ere ariko dira Berriozabal eta Rekondo, Uxue Alberdirekin batera.

Jardunaldi akademikoetan bezala, emanaldietan ere gai eta formatu ezberdinak landuko dituzte. Astelehenean, adibidez, portuko arranplan izango da saioa, eta itsasoarekin lotura duten herrialdeetako kideek parte hartuko dute. Asteazkenean, emakumeak izango dira protagonista, eta osteguneko saioa poteo formatuan egingo dute, Parte Zaharretik. Uztailaren 16an, larunbatarekin, topaketa bukatzeko "jaialdi handia" egingo dute, Kursaalean. Jon Martinek osatu du emanaldiaren gidoia. "Behar bezalako amaiera emateko asmoz" egingo dute Kursaaleko emanaldia, eta, bide batez, 2003koa gogoratuko dute. Orduko hartan, Ahozko Inprobisazioa Munduan topaketa egin zen Donostian, eta jaialdi batekin bukatu zuten jardunaldia, Bilbon, Euskaldunan.

[Herriz herri] Berastegi. Herriko plaza “sozialagoa” izateko bidean
2016-07-082016-07-07Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

[Herriz herri] Berastegi. Herriko plaza “sozialagoa” izateko bidean

Maier Ugartemendia

Berastegiko paisaiaren edertasuna azpimarratuko luke ziurrenik herrira lehen aldiz iristen den bisitari batek. Eta ez da gutxiagorako; izan ere, bailara batean kokatuta dago, muinoz eta zelai berdez inguratuta. Estetikoki margo batean irudikatzeko moduko herria. Azalerari dagokionez, Gipuzkoako herririk handienetakoa da, 45,9 kilometro koadrorekin. Hori ez da biztanlerian islatzen, ordea: mila biztanle inguru ditu egun. Bilakaera ez da handia izan, 1900 .urtean ere mila biztanle pasatxo baitzituen.

Zelaigune berdeen erabilerari lotuta, sorreratik artzain eta nekazari herria izan da Berastegi; bereziki, artzaintzarekin lot daiteke. Paulo Iztuetak Berastegiren historia biltzen duen Berastegi 1 liburuan esaten duenez, 5.000 ardi buru inguru daude herrian. Ondorioz, gaztagintzari oso lotuta dago, eta Idiazabal jatorriko gazta ekoizten dute han.

Bisitariei Berastegi ezagutzeko aukera bat gehiago eskaintzeko, ibilbideak osatuko dituzte herriaren inguruan. Plazan jarriko dute informazioa emateko panela, eta handik abiatuko dira ibilbideak: luzera desberdina dutenak, desnibel desberdina... Koloreen bitartez identifikatuko dituzte bideak, eta markak ere kolore horiekin egingo dituzte. Herriaren bueltan egiten den ibilbidea —herritar askok egiteko ohitura dutena—, esaterako, bost kilometro ingurukoa da. Horretan, herriari buruzko informazioa jasotzen duten bost panel ezberdin jarriko dituzte.

Berastegin azken urteetan esku artean izan duten proiektu nagusia udaletxea berritzea izan da, eta, horrekin batera, oraindik ere esku artean duten beste bat: plaza ibilgailuentzat ixtea.

2012ko ekaineko udalbatzan onartu zuten "Berastegiko udaletxea eraberritzeko obra lana". Udaletxea handia da, eta historia handikoa; 1699an hasi ziren eraikitzen, eta lanak 1734an amaitu zituzten. Eraikinaren pertsonalitatea mantendu nahi izan dute lanetan, eta, azken finean, horrelako eraikin bat berritzeak gastu asko ditu, Amaia Azkue alkateak azaldu bezala: "Obra hauek 1,7 milioi euroko kostua zuten; Gipuzkoako Foru Aldundiak 800.000 euro jarri zituen, eta Berastegiko Udalak 1.000.000 euroko kreditu bat eskatu zuen. 2026an amaituko zaigu".

2013an izan zen eraberritze lanen inaugurazioa; udaletxeko bi solairu zabaldu zituzten: administrazio solairua, sarrera nagusia eta erabilera anitzeko gela. Aurten, martxoan, eraikineko beheko solairuan mediku kontsulta berria inauguratu zuten, eta maiatzean kultura solairua.

Horrez gain, plaza "gune sozialago bat" bilakatzea nahi dute, eta autoentzat itxi eta oinezkoentzat egokituko dute. Aldaketa hori zerbitzu guztiak udaletxean zentralizatzearekin "oso lotuta" dago: "Gunearen erabilera handitzeak ziurtasuna bermatzea eskatzen digu". Nolako plaza nahi duten erabakitzeko, parte-hartze prozesu bat egin dute herritarrekin; udan itxiko dute.

Ategi eremua

Berastegin aldaketa handiak izango dituen beste inguru bat Ategi eremua da. 39 etxebizitza egiteko aukera ematen du, eta, Azkueren esanetan, aurten hasiko dira lanak. Urte eta erdi inguruko iraupena izango dutela aurreikusi dute, eta "bederatzi etxebizitzako eraikina gehi urbanizazio lanak" egingo dituzte bertan. Urbanizazio lanen ondorioz, eta plazako sarrera itxita egongo denez, "sarbide zuzena egingo da Tolosa eta Leitza elkartzen dituen errepidetik".

Gune horretan dago udalaren jabetzako Ategi etxea. Orain arte Gaztainondo erretirodunen elkartea eta tutoretzapeko etxebizitzak zeuden bertan. Ekainaz geroztik, herriko ostatua ere bertan dago —taberna eta jatetxea—. Azpiegiturak jatetxe bat kokatzeko "egokituta" zeudela dio Azkuek, eta, udalak adjudikazioa egin ondoren, herritar batek hartu du ardura. Gauzak horrela, erretirodunak lehen solairura igaro dira. 2007an, solairu horretan zabaldu zuten eguneko zentroa, baina 2011n "erabiltzaile faltagatik" itxi egin behar izan zuten; ordutik, "ez zuen erabilerarik" solairu horrek. Eta, bigarren solairuan, tutoretzapeko etxebizitzak daude kokatuta; hiru erabiltzaile daude, eta bost egoteko aukera dago.

Aldaketa horiek egiteko beharra ikusi zuen udalak, ikusten zutelako etxebizitza horrek ez zuela "behar zuen erabilera". Izan ere, eraikina "txukuna eta dotorea" da, eta aurrerapausoa ematea erabaki zuten herrian "taberna-jatetxe baten gabezia" sumatu zutenean. Egoki ikusi zuten lanpostu bat sortzea, herritarrei zerbitzu bat eskaintzea eta eraikinari beste erabilera bat ematea.

Herriko gune hori "igarobide bat" izan dela uste du Azkuek, eta, egin dituzten lanen ondorioz, hemendik aurrera "erabilera dezente" izango dituen gunea izango dela.

Gaztainondo elkartean mota guztietako jarduerak egiten dituzte urte guztian. Hain zuzen ere, eragileek herrian bertan duten parte hartze zuzena da Berastegi bereizten duen beste gauzetako bat. Tartean dira Urepele elkartea, Basurde elkartea, Beasti guraso elkartea, odol emaileen taldea, Kristau Elkartea... Urepele elkartea, adibidez, 14 urtetik gorako 126 gaztek osatzen dute, eta barnean kultur eta kirol taldeak ere baditu. Azkueren esanetan, gainera, antolatzen ari den ekintzak "herritar guztiengana" zabaltzen ari dira; "ateak ireki" dituzte, eta urte osoan ekintza ugari antolatzen dituzte.

Kultur arloan lanean aritzen den beste eragile bat Aldin kultur elkartea da. 2003an sortu zen, eta, besteak beste, Aidanen aldizkaria urtero argitaratzeaz arduratzen da, abuztuaren 10aren bueltan ospatzen dituzten San Lorentzo jaien aurretik. Horretan, herriarekin lotutako hainbat gai jorratzen dituzte.

“Gu baino gaixo hobeak dira”
2016-07-012016-06-30Albisteak, Asteko Gaiak, gipuzkoa, Gizartea

“Gu baino gaixo hobeak dira”

Eider Goenaga Lizaso

Gure gorputza zelula txiki-txikiz osatutako puzzlea da. Zelulak, inurriak bezala, lan eta lan ari dira, gu handiak egiteko. Baina Marimototsen zelula batzuek ez dute ongi funtzionatzen, eta ezin dute bere gorputzeko puzzlea osatu. Horri minbizia deitzen zaio". Pirritx, Porrotx eta Marimototsen Eskerrik asko ikuskizuneko hitz horiek erabiliz azaldu zioten Jon Olanok eta Nerea Goikoetxeak 9 urteko alabari, Eijerri, minbizia zuela. "Sendatzeko kimio botika hartzen dut; zelula txarrei eraso egiten die, eta nire puzzlea osatzen laguntzen dit", dio Marimototsek ikuskizunean. "Guk alabari esan genion Marimototsi bezala gertatuko zitzaiola, ilea eroriko zitzaiola, pirata zapia jarriko geniola, puzzlea osatzeko tratamendua behar zuela... Zortzi hilabete egin zituen tratamenduan, kimioarekin, baina orain ondo dago", dio Olanok.

Gogorrena umea gaixo dagoela esaten dizuten unea dela nabarmendu du. Iazko martxoan izan zen. Mendira joan eta alaba ordekan atzera gelditzen zelako hasi ziren kezkatzen gurasoak. "Ez zen normala. Sanjoseetako zubia zen, eta pentsatu genuen astelehenean eramango genuela medikutara". Gauean sukarra igo eta, azkenean, larrialdietara eraman zuten; ospitalean utzi zuten, anemia larria zuela eta.

Emaztea beste hiru seme-alabak zaintzen geratu zen etxean. "Orduan, alabaren ondoko gelara deitu ninduten medikuek, eta esan zidaten parametroek adierazten zutela leuzemia zuela. Nolako kolpea! Oso gogorra da. Zorabiatzen hasi nintzen. Baina, bat-batean, alabak deitu ninduen: 'Aita!'. Hortxe egiten duzu klik, eta kitto, buelta ematen diozu, alabaren aurrean ezin zara lur jota azaldu". Jaso berri duzun albisteak "barrutik jan" egiten zaituen arren, umearen aurrean indartsu agertzea ezinbestekoa dela uste du Olanok. "Emazteak txanda egin eta etxera itzuli nintzenean, hondoratu egin nintzen, lurra jo nuen. Baina umearen aurrean ezin duzu".

Albistea antzeko moduan jaso zuten David Diaz de Gereñuk eta Irati Iruretagoienak ere, 2012ko martxoaren 14an. Markel semeak 3 urte zituen; sukarra gora eta behera zebilen hainbat egunetan, eta belarriko mina zuelako kexatzen zen. Pediatrara eraman zuten otitisa zelakoan. "Hark ezetz esan zigun, baina eramateko ospitalera frogak egitera, beste gaitz bat izan zitekeela", azaldu du Diaz de Gereñuk. Beste gaixotasun hori baztertu arren, analitiketan defentsak baxu samar zeudela esan zieten. "Egun berean esan ziguten leuzemia zela. Amesgaizto bat. Umea zainketa intentsiboen unitatean [ZIU] utzi behar izan genuen bakarrik, eta etxera bidali gintuzten ezer gehiago jakin gabe, ez genekien zein leuzemia mota zen, nolako tratamendua beharko zuen, bizi itxaropena zenbatekoa zen... Duda gabe, egun okerrena izan zen".

Harremana Aspanogirekin

Hurrengo hilabete eta erdia ere "oso-oso gogorra" izan zen Diaz de Gereñurentzat, eta tarte horretan Aspanogitik jasotako laguntza ezinbesteko jotzen du. "Umea isolatutako gela batean sartzen dute, eta zu ere isolatu egiten zara. Une oso gogorrak dira, umea okerren ikusten duzun denbora tartea da; ilea erortzen zaio, kortikoideengatik puztu egiten da, batzuek jateko gogoa galtzen dute, kimioaren erreakzioa... Markelek tronbosi txiki bat ere izan zuen hankan. Eta une horretan Aspanogik ematen dizun informazioa eta babesa oso garrantzitsua da", dio Diaz de Gereñuk.

Olanok ere asko eskertzen du Aspanogiren laguntza. "Gela isolatu batean zaude, eta han sartzeko denak garbia eta desinfektatuta egon behar du, erizainak eta medikuak baino ez dira sartzen. Bertara etorri zen Nekane [Lekuona] gure kasua ezagutu zuenean. Momentu horretan erreferentzia bihurtzen da zuretzat".

Aspanogiko gizarte laguntzailea da Lekuona; egunero ibiltzen da joan-etorrian elkartearen bulegotik Donostia Ospitaleak Haur eta Amatasun unitatean uzten dien bulegora. "Normalki familia guztiek nahi izaten dute gure babesa, baina garrantzitsua da lehen kontaktu horretarako une egokia aukeratzea. Une bereziak dira, eta ezin gara umea dagoen gelara besterik gabe sartu".

Minbizia diagnostikatzen dietenean, mediku eta erizainek Aspanogiri buruzko informazioa ematen diete gurasoei; aldi berean, kasu berri bat dagoen bakoitzean, ospitaleko mediku-erizainak Aspanogirekin jartzen dira kontaktuan. Erizainek egiten dute bi aldeen arteko zubi lana. Donostia Ospitaletik kanpo diagnostikatutako umeen kasuan, familia izaten da Aspanogirekin harremanetan jartzeko pausoa egiten duena.

Lekuonak emandako datuen arabera, urtean 20-25 familia berrirekin egin behar izaten dute kontaktua. "Donostia Ospitaleko onkohematologia pediatriko unitatean 0-18 urte bitarteko haurrak egoten dira. Urtean 12-17 kasu berri diagnostikatu izan dira, baina azken urte hauetan haurren minbizi kasuen arreta kopurua igo egin da, eta 20-25 kasu berri tratatzen dira urtean".

Hasieran, informazioa eta une txar hori pasatzeko babesa ematen die Aspanogik. Baina ospitaleko egonaldia luzea izaten da, eta haurraren eta senideen bizi-kalitatea hobetzea da elkartearen xede nagusietako bat. "Gaixoari eta senideei arreta psikologikoa ematen diegu; gizarte laguntzari lotuta, informazio, aholkularitza eta baliabideen kudeaketa egiten dugu; eta ospitaleko egonaldia hobetzeko zerbitzuak eskaintzen dizkiegu".

"Gure kasuan, eskolako materiala Aspanogik utzi zigun", azaldu du Olanok. "Gela isolatuan sartzeko, eskolako materialak eta liburuek plastifikatuta eta garbituta egon behar dute, eta ordenagailuak ere bereziak dira, haizagailurik gabeak". Laguntza horri eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak gaixorik dauden haurrentzat jartzen dituen irakasleei esker, Eijerrek ikasturtea ez galtzea lortu zuela azaldu du Olanok. "Eta, une horretan, zuretzat hori ez da lehentasuna, sendatzea baizik; baina umearentzat bai, inportantea da ikasturteari eustea, lagunekin jarraitzea, bueltatzen denean, ahal bada, lehengo tokitik jarraitzea". Olanoren alabak zortzi hilabete egin zituen tratamenduan; "sanjoseetan gaixotu zen, ospitalean bete zituen 10 urte, eta Eguberri ostean itzuli zen eskolara". Egun, 11 urte ditu, eta lau hilabetean behin joaten da mediku azterketak egitera.

Ospitaleko egonaldia

Umeei ez ezik, Aspanogik gurasoei eskaintzen dien laguntza nabarmendu du Diaz de Gereñuk. "Ospitalean zaudenean umea da zure ardura bakarra, zure nekea eta zure egoera bigarren planoan gelditzen da. Baina Aspanogikoak kezkatzen dira gutaz ere; adibidez, ospitaleko jangelan bazkaltzeko txartelak ematen dituzte. Eta dena da laguntza". Bazkarirako txartelak ez ezik, Aspanogik zaintzaileentzako gunea jartzen du gurasoen esku; dutxa, komuna, hozkailua, mikrouhin labea eta armairuak dituzte bertan gurasoek. Horrez gain, berriki ireki dituzte Piratenea-ko ateak. Ospitaletik gertu dagoen etxe bat da; batez ere Donostia kanpoko familiek erabil dezaten, ospitaletik irtetean, urrun joan gabe, haize pixka bat eta atsedena hartzeko.

Laguntza guztia ongietorria eta beharrezkoa dela esaten dute Olanok eta Diaz de Gereñuk, eta Aspanogirekin zein Donostia Ospitaleko arretarekin pozik agertu dira biak. "Baina, horrelako egoera batean, zu ondo edo gaizki egotea baldintzatzen duen bakarra umea da. Umea ondo ikusten baduzu, alai ikusten baduzu, jolasean eta indartsu, zu ere halaxe zaude; umea gaizki dagoen momentuetan, txakalaldia izaten duenean, eta izaten dira horrelakoak, zu ere gaizki egoten zara. Hor ez dago formula sekreturik", gehitu du Diaz de Gereñuk. Olano ados dago. "Umea gaizki dagoenean, zu gaizki zaude; baina indartsu egon behar duzu, bere ondoan egoteko. Bera ondo eta animoso dagoenean, zerorri ere animatu egiten zara. Hori da gaixotasun honen dinamika".

"Momentu oso gogorrak pasatzen dira, behinik behin hasieran, ikusi arte nola den, kimioak zein erreakzio eragiten dion, bere erreakzioa zein den... Baina umeek harritu egiten zaituzte, eta aldi oro lezioak ematen dizkizute". Helduek eta umeek gaixotasuna bizitzen duten moduan ikusten du alde handiena Olanok. "Umeek dute gauza bat oso ona, eta da gaixo daudenean gaixo daudela, gaizki daudela; baina ondo daudenean, ondo daude, eta kitto. Helduak ez gara horrelakoak, gu ondo gaudenean ere ari gara pentsatzen 'ze gaizki egon naizen', edo 'zer ote dator orain', edo 'zergatik gertatu zait hau niri'. Azkenean, beti gaude gaizki, baita ondo sentitzen garenean ere. Umeak gu baino gaixo hobeak dira".

Eijer bezala, Markel ere "garbi" dago orain. Hiru urte egin zituen tratamenduan; kimioa zainetik hartzen lehenik, eta pilula moduan, gero. Lau hilean behin egiten dizkiote orain. "Minbizi motaren arabera, haur minbizidunen %80 sendatu egiten dira, eta bizi iraupenaren tasa handituz doa", azpimarratu du Lekuonak, "asko aurreratu da, baina oraindik pauso asko eman behar dira bizi iraupenaren tasa %100 izan dadin". Bitartean, Aspanogik minbizia duten pirata txikiei zein haien gurasoei laguntzen jarraituko du.

Infernutik at nahi dituzte
2016-07-012016-06-30Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Infernutik at nahi dituzte

Asier Perez-Karkamo

Maiatz hasieran, Hondarribiko boluntario talde batek bost egun igaro zituen Katsikasko errefuxiatuen kanpalekuan (Grezia). Herrian bildutako 30 tona arropa banatzera joan ziren, baina beste hamaika lan gehiago egin zituzten. Errefuxiatuekin harreman oso estua izan zuten, eta, Euskal Herrira itzulita, beste urrats bat egiten saiatzea erabaki zuten. Familiak ekarri nahi dituzte, okerren daudenetatik hasita.

Emeki emakume elkarteak abiatutako kanpainan bildutako arropa banatzera joan ziren boluntarioak Katsikasera. "Bileretan kezka bat azaldu zen. Nola jakin arropa hori benetan iristen zela? Horregatik planteatu zen boluntarioak joateko aukera, banaketa egiten zela kontatzeko", adierazi du Leire Miguez Emekiko presidenteak. Joan den astean abenturaren kontakizuna egin zuten Itsas Etxea auditoriumean, eta boluntarioek han jakinarazi zieten herrikideei Katsikastik ekarri dituzten asmoen berri: "Hura ez da pertsonak bizitzeko toki bat", azaldu zuen Marije Zapirain boluntarioak, "eta handik atera nahi ditugu".

Katsikasen egondako bost egunak "gogorrak baina zoragarriak" izan ziren, Izaskun Eizagirreren arabera: "Arropa familien artean banatu genuen, bakoitzari behar zuena emanez, baina baita gustuko zutena ere, haien duintasuna zaindu nahi genuelako. Jertse bat hartu, probatu, eta ondo ez bazuten, itzuli egiten zuten, eta beste bat aukeratzen zuten. Hori asko eskertu ziguten". Baina beste gauza asko egin zituzten Hondarribiko boluntarioek Grezian, eta iheslari familiekin harreman oso estua eduki zuten. Eizagirrek erantsi duenez, "haurrekin jolastu, scooby doo-ak [eskumuturrekoak] egiten irakatsi, jaioberriak bainatzen lagundu, haurrei zorriak kendu, eguzkitako krema eman..."; ia denetarik egin zuten han.

Eta erabat hunkituta itzuli ziren Euskal Herrira. "Buelta oso gogorra izan zen", aitortu du Zapirainek. "Gu etxean eroso eta beraiek han, harrien gainean lotan, bizi-baldintza haietan, etsita". Horregatik, zerbait egin behar zutela erabaki zuten: "Katsikasko infernutik atera behar genituen". Ordurako bazekiten Gipuzkoako Batzar Nagusietan euren esperientzia entzun nahi zutela, etorriko diren errefuxiatuen gaia lantzen ari den ponentzia baten harira, eta aukera hori baliatzea erabaki zuten.

Duela bi aste izan ziren Batzar Nagusietan. Hitzez, argazkiz eta bideoz, Katsikasen bizi izandakoak kontatu zituzten. "Harrera oso ona izan genuen, gure kontakizunak bihotza ukitu zien, eta zerrenda aurkezteko aukera izan genuen", erantsi du Zapirainek. Horri esker, errefuxiatuen gaia lantzeko sortu den erakundeen arteko mahaian Katsikasko familia ahulenen asilo eskaerarekin zer egin ote daitekeen eztabaidatzen hasi dira.

Hauskorrenen zerrenda

Katsikasen geratu ziren boluntarioek programa bat abiatu zuten han bizi diren errefuxiatu familien beharrak zehazteko eta hauskortasun mailakatze bat ezartzeko. Hondarribitik eskaera egin zieten: "Zerrenda eskatu genien, familia hauskorrenen zerrenda bat, gaixo larriak dituztenak, Europako beste herrialdeetan seniderik ez dutenak, eta Euskal Herrira etortzeko prest daudenak". Eizagirreren hitzetan, zerrenda horrekin ate-joka hastea zen helburua.

Maria Peñalosa da gipuzkoarrentzat Katsikasko familien zerrenda osatu duena. Martxotik dago Katsikasen, eta boluntarioen koordinatzaileetako bat da. Familiak aukeratzeaz gain, haien dokumentazioa biltzen aritu da, pasaporteak eskaneatzen, txosten medikoak eskatzen, familia bakoitzaren istorioa idazten... "Ez da erraza. Batetik, familien baimena behar duzu eskaera egiteko, baina ezin diezu esperantzarik eman, euren etsipena oso handia delako. Eta, bestetik, dokumentazioa biltzea asko kostatzen zaigu, txosten medikoak batez ere, batzuek itsasoan edo bidaian galdu dituztelako eta hemen mediku espezialistarik ez dagoelako, errefuxiatuetako batzuk aberrigabeak direlako... Ez dakigu zerbait lortuko ote duten, baina errefuxiatuak oso eskertuta daude Hondarribian egiten ari direnarekin".

Itsas Etxean egindako ekitaldian Katsikastik bidalitako bideo pare bat proiektatu zituzten. Horietako batean, Ahmed gaztea ageri da, irribarre handi batekin aurpegian, euskaraz eskerrak emanez. Boluntario bizkaitar batekin euskara ikasten ari da Katsikasen, eta haren agerraldiak ezustean harrapatu zituen Itsas Etxeko harmailetan eserita zeudenak: "Hondarribira joan nahi dut", dio gazteak bideoan. Eta Hondarribira ekartzen saiatzen ari dira maiatz hasieran Katsikasera bidaiatu zuten zazpi boluntarioak.

Azkartasuna, atzerapenarekin
2016-07-012016-06-30Albisteak, gipuzkoa, Gizartea

Azkartasuna, atzerapenarekin

Alex Arribe

Hilero 650.000 litro errekin saltzen duen gasolindegi batean handik igarotzen diren bidaiari partikularrei inkesta bat egiten aritu dira. Ibilgailuen erregai tanga betetzen duten bitartean erantzuten diren lauzpabost galdera dira. Adifek eskatutako estudio batean sartuta dago, zertarako eta abiadura azkarreko trenak duen errentagarritasun potentziala aztertzeko.

Hamar mila inkesta egin bide dituzte Madrildik Irunerako errepide bazterretan. Galdeketan ez zaio jaramonik egiten bidaiarien iritziari. Abiadura azkarreko trenari buruz leukaketen aurreiritzi edota konpromisoa ikertu ere ez da egiten. Estudioaren helburu soila errepideetako erabiltzaileen bidaia ohiturak neurtzea da, nondik nora ibiltzen diren, zenbat kilometro egiten dituzten, zergatik edo zertarako joan-datozen, zenbateko sarritasunarekin, bidaiak duen kostua, eta zergatik ez duten garraiobide publikoa aukeratu; hau da, zeri eman dioten lehentasuna.

Vacas Blancas gasolindegia Olaberrian dago, Goierrin, N-1 errepidearen ertzean, baina ezusteko etorkin oso gutxi harrapatzen ditu. Errepidean gasolindegi seinale egokia jartzeko baimena ukatu zieten. Bertara iristeko, Etzegarate-Beasain norabidean, gasolina hornitegia oraindik ikusgai ez dagoenean, Idiazabal, Mutiloa, Zegama eta Zerainera doan irteera hartu behar da. Aldi berean, Errumania, Hungaria eta Ukrainako kamioilari talde finko baten gotorlekua da, kamioientzako parking zabala eta zerbitzu asko eskaintzen zaizkielarik. Izan ere, gasolindegian egunero saltzen diren 25.000 erregai litroen %85, hornitegiko enkargatuaren arabera, kamioilariek erosten dute. Baina horiek inkestatik at daude: galdetegia betetzeko ibilgailu partikularretan datozenei bakarrik eskatzen diete.

Inkestatzaileak guztira 348 inkesta egin ahal izan ditu sei egunen buruan, bezero berak berriro ikusten hasi aurretik. Beste 69 lagunek erantzuteari uko egin diote, "astirik ez" edo bestelako "ez, eskerrik asko" batekin. Erantzun dutenen %81 Goierriko bizilagunak dira. Ez omen da nahita aukeratu hurbileko hainbeste bezero duen tokia. Gipuzkoan barrena N-1aren ertz-ertzean dauden hamaika gasolindegi nagusietan inkesta egiteko baimena ukatu diete ikerlariei, multinazionalen jabeen egoitzetara zuzentzeko gomendioarekin eta "batzuetan baita kanon bat eskatuz ere", ikertzaileetako batek esandakoaren arabera. Olaberrian bakarrik eman diete baimena, eta horrela suertatu da aukera hau, kasualitatez, Goierriko bizilagunek bete dutela galdetegia.

Garraioa hobetzeko aukera

Bidaiarien ia erdiak (255etik 124), astelehenetik ostiralera behintzat, etxetik lanera joan-etorrian ibiltzen dira, eta horietako gehienek, Goierrin barrena, egunero 10, 13 edo 16 kilometro bi bider egiten dituzte. Langile batek esan bezala, nahitaez egin beharreko bidaia denez, kostuari ez diote begiratzen, baina, astero, gasolinan 20-25 euro joaten zaizkie gutxienez, eta baita doblea ere, Goierritik kanpo, bidaiaren helmuga Errenteria, Irun edo, adibidez, Alegria-Dulantzi izan ohi denean. Deigarriena da galdekatuen %88 autoan bakarrik doazela. Izan ere, Gasteizera edo urrunago doazen gazteek eta langile bakan batzuek bakarrik antolatzen dituzte biko edo hiruko taldeak.

Autoa aukeratu izana arrazoitzeko atalean, azkartasunari baino askoz ere gehiago denbora alferrik ez galtzeari ematen zaio lehentasuna. Lan ordutegiak batzuetan malguak direla eta, baserritar batek dioen bezala, "auskaloka ez ibiltzearren", autoa daukatenez gero autoa erabiltzen dute, gaur egungo baldintzetan aukera erosoagorik ez baitago.

Baina, aldi berean, goierritarrek bereziki aho batez diote euren beharrei erantzuten dien garraiobide publikorik ez dagoela edo dagoena ez zaiela "batere eraginkorra"; horien artean daude goizeko seietan sartzen diren erreleboko langileak, autobus geltokietatik urrunegi bizi edo lan egiten dutenak, edota euren bidaia trenez edo autobusez egiteko bi edo hiru konexio behar lituzketenak—Antzuolatik Idiazabalera, 23 kilometro egiteko, adibidez—. Idiazabaldik Debara, 50 kilometro besterik ez dira, baina egunero bidaia hori autoz ordubetean egiten duen irakasleak proba egin zuen behin. Beasainen trena hartuta abiatzea erabaki zuen, eta hiru ordu behar izan zituen Debara ailegatzeko. "Bat eta azkena!", erabaki zuen, autoan joateak gasolinan astean 60 euroko gastua eragin arren.

Berdin gertatzen da Seguratik Arrasatera edo Gasteizera abiatzen diren ikasleekin. Ordutegiek ez dute kointziditzen. Ez dute geltokietan itxaroten egon nahi. Edo 81 urterekin geltokia baserritik kilometro batera daukanaren kasua. Zegamatik Olaberrira joaten da, 10 kilometro, baina badira hogei urte autobusa hartzen ez duela.

Garraio publikoa "desastre hutsa" dela dio etxean lan egiten duen 50 urteko emakume batek. Adibidez, Ordiziatik Legazpira autoa hartu ordez autobusez joateko, ordubete gehiago behar da. Berdin Gasteizerako norabidean. Erabiltzaileek diotenez, konexio oso txarrak daude, urriak, eta, gainera, autoa bezain garestiak dira. Hilabeteko familia bisita baten ondoren Marokoko Nador eskualdean dagoen Oujdatik Ormaiztegira datorren lauko familiarentzat ere, prezioari begiratuz gero, erosoagoa da autoz etortzea trenez baino. Goierritik Donostiarantz aukera gehiago daude, baina langile bat autoz egunero Zegamatik Donostiara joan-etortzen dena goizean 07:30ean abiatzen da lanera, eta autobusa erabili nahiko balu, goizeko seietan geltokian egon behar luke. "Herri txikietan ez dago autoa besterik".

Ekuazioaren aldagaiak

Garraio publikoa ez da garatu Goierrin eskariaren neurriak txikiak direlako, eta, aldi berean, eskaria ez da handitzen eskaintza egokirik ez dagoelako. Aldizkako estudioek herritarren beharrak zeintzuk diren adierazten dute, baina langileek galdetzen dute ez ote diren erabakiak hartzen ari irabazi pribatuak eskuratzeko, herritarren beharrei bizkarra emanez.

Garraio lehentasunen galderaren ildotik, Euskal Y-aren eztabaidan iritzi-interes kontrajarriak nabarmentzen dira gasolindegian. AHTaren aurka daudenek, hautetsontzi baten eskean, Euskal Y-ak ekarriko duen txikizioa aipatzen dute, beste lehentasun batzuk daudela, baserri lurren nahitaezko desjabetzea bidegabeki egiten ari direla, eta, besteak beste, parte hartzerik gabe exekutatutako Euskal Y horrek goierritarren beharrei behintzat ez diela erantzungo.

Ados daudenek, berriz, kalteak izango direla ukatu barik, abiadura azkarra garatzea derrigorrezkotzat hartzen dute. "Ez bada mundu mailan aldaketaren estrategia global bat, atzean ez geratzeko bertatik ihes egitea nahi izango ez badugu, aurrera jarraitu behar da", dio gasolindegira etorritako enpresari batek. Baina CAFeko langile erretiratu bat ere agertu da gero, eta lehentasuna gaur egungo trenbideak egokitzea litzatekeela dio. Gabriel Insausti CAFeko zuzendari teknikoa zenaren iritzia ekarri du, esanez trenbidearen kurbak kendu beharko liratekeela eta orduko 300 kilometroko abiadura duen tren bat fabrikatu.

Azkartasuna atzerapenarekin datorrela; hori ikusten dute denek. "Baserriko katxarroentzat" gasolioa erostera etorri direnetako batek dio estres handia ikusten duela inguruan, jendea ezin bizi dabilela, dena korrika egiten dela, baina, gero, alde guztietara berandu iritsi.